Euthanasie lijkt glijdende schaal
PZC
Tiananmen is onderdeel van
de weg naar een vrij China
PZC
Boogerd wil laten
zien dat Europa
het verschil maakt
Eerwraak op vrouw in 4
Turkije bijna gewoon r
Verbeterde pijnbestrijding leidt steeds vaker automatisch tot dood
5 juni 1954
zaterdag 5 juni 2004
door Fidan Ekiz
De Turken kijken allang
niet meer raar op van be
richten over familiegeweld te
gen vrouwen in Turkije.
Bijna dagelijks drukken
Turkse kranten op de voorpa
gina een foto af van een
vrouw die is vermoord door
familieleden, omdat ze zich
volgens hen heeft 'misdra
gen'.
Volgens mensenrechtenorga
nisatie Amnesty Internatio
nal krijgt tenminste eenderde
van de vrouwen in Turkije te
maken met huiselijk geweld.
Vooral vrouwen die de fami
lie-eer zouden hebben ge
schonden, zijn hun leven niet
zeker. Vanuit Istanboel riep
Amnesty de Turkse regering
gisteren op haar vrouwen be
ter te beschermen.
De Turkse Güldünya Tören
werd vorig jaar verkracht
door haar neef en raakte
zwanger. Om de eer van de fa
milie te herstellen, moest ze
haar verkrachter trouwen.
Toen de vrouw weigerde,
kreeg ze een touw aangereikt
van haar broers. Ze dwongen
Güldünya zich eigenhandig
op te hangen. Güldünya zag
kans te vluchten en probeer
de te schuilen bij de politie.
Ondanks haar smeekbedes ad
viseerde de politie de vrouw
terug te keren naar haar 'on
geruste familie'. Van
Güldünya werd sindsdien
niets meer vernomen, tot de
dag van haar dood. Enkele
weken na haar bevalling dit
jaar werd ze in een zieken
huis vermoord door haar
broers.
Het tragische verhaal van de
ze jonge moeder leidde dit
jaar tot grote protesten in Tur
kije. Güldünya was niet de
eerste Turkse vrouw die werd
gedwongen tot zelfdoding,
maar als het aan Amnesty ligt
wel de laatste. Om nog meer
geweldsslachtoffers te voorko
men, moet er veel veranderen
in Turkije. In haar rapport
schrijft de mensenrechtenor
ganisatie dat 'geweld in alle
vormen' tegen vrouwd
wordt getolereerd en gedoogt
door de regering.
Zo kan een verkrachter voli
gens artikel 372 in het Tur^.
wetboek van strafrecht a*
een gevangenisstraf ontij
men als hij zijn slachtoifc
trouwt. Hervormingswette h0c
die de vrouwen moeten
schermen, worden vaak as. g
de laars gelapt. In juni vorii vi
jaar werd artikel 462 uit h(
Turkse wetboek geschrapt
Het bevatte grond voor stra;
vermindering bij moordencj
voortkomen uit eerwraak
de praktijk neigen rechtbat
ken er echter nog steeds naslzD
om plegers van zulke misdrij
ven minder zwaar te straffen
Amnesty International noeh
tal van voorbeelden. Zo wen
de 13-jarige getrouwde SelcJbai
op klaarlichte dag, midden; hei
het centrum van de Turk?-het
stad Urfa vermoord do; La
haar vader. Hij noemde Seiè Zaf
een 'prostituee' omdat ze me in
een vriendin naar de bioscoo: ree
was geweest, en sneed zij: de
dochter de-keel door. Der: Za
der heeft slechts een jaar j me
de gevangenis gezeten. Inh bei
zuidoosten van Turkije we> 'hel
vorig jaar het verkoold fto
lichaam van Naciye Atman rer
aangetroffen. De jonge vrom De
was vermoord door haar dii Elr
broers. De jongens verdad Lie
ten hun zusje ervan haar hel
te hebben verloren, omdat 2 An
vaak met jongens werd ge
zien. De broertjes zijn opge
pakt en zitten nu vast, mar
verwacht wordt dat ze binnei
kort vrijkomen.
Klachten over huiselijk ge
weid worden in Turkije zt
den serieus genomen doori
overheid, constateert Amnes
ty. Er wordt weinig onde
zoek gepleegd naar gewelde
moord op vrouwen. Daai
naast is er volgens de organ:
satie een groot tekort aan op
vanghuizen. Turkije telt into
taal slechts acht opvangcen
tra. De mensenrechtenorgané J
satie dringt er bij de Turb
regering op aan een veil;;
huisvesting te regelen vra
slachtoffers. GPD
Elr
Bestaat euthanasie nog wel?
Met de huidige middelen om het
bewustzijn van patiënten te ver
lagen en pijn te bestrijden over
lijden de meesten ook. Artsen
spraken er deze week over tij
dens een symposium in Utrecht,
waar levensbeëindiging bij de
mentie het heetste hangijzer
was.
door Dick Hofland
Patiënten die ondraaglijk en
uitzichtloos lijden kunnen
tegenwoordig zodanig met medi
cijnen worden behandeld, dat
ze er niets meer van merken. Ze
leven in een soort coma, hebben
geen pijn meer en overlijden op
den duur. Deze zogeheten termi
nale sedatie lijkt de laatste tijd
in de plaats te komen van eutha
nasie. Het probleem is echter
dat de dood niet als een verras
sing komt, maar wel degelijk
een gevolg is van de medicatie.
Met andere woorden: artsen we
ten dat de patiënt binnen afzien
bare tijd zal overlijden en dus is
de vraag of er dan toch sprake
is van euthanasie.
„Ik vind van niet", zegt Peter
Hollander. Hij is voorzitter van
de KNMG, de maatschappij tot
bevordering van de genees
kunst. „We hebben het hier na
drukkelijk over een behande
ling zonder de bedoeling de pa
tiënt te laten sterven. Dat de
dood op den duur toch intreedt,
doet niets af aan de intentie van
de arts. In ongeveer twintig pro
cent van de gevallen wordt deze
vorm wél gebruikt om euthana
sie te plegen. Dan overschrijd je
bewust een bepaalde dosering
met de bedoeling de patiënt te
laten overlijden en dus niet
meer om hem te behandelen. Als
dat het geval is, moet je daar
voor een goede reden hebben en
het melden bij de officier van
justitie."
Volgens Hollander is het een fa
beltje dat er vrijwel geen eutha
nasie meer zou worden gepleegd
nu de mogelijkheden tot termi
nale sedatie zo ruim zijn gewor
den. Daarvoor zijn er eenvoudig
nog te veel mensen die aan een
lichamelijke of psychische ziek
te lijden die het leven tot een hel
maakt.
„Het aantal gevallen van eutha
nasie is de laatste jaren afgeno
men door de moderne medische
kennis en technieken", zegt hij.
„Daardoor hoeven mensen min
der te lijden dan vroeger en is
euthanasie minder snel aan de
orde. Maar als je bijvoorbeeld
slokdarmkanker hebt, dan ko
men daar zulke verschrikkelijke
verschijnselen bij, die echt met
meer zijn weg te nemen met pijn
bestrijding. Of neem de ziekte
van Huntington, die uiteindelijk
leidt tot verstikking. Als je dat
weet, kan ik me voorstellen dat
je dat moment niet wilt afwach
ten."
Geseponeerd
Het Openbaar Ministerie heeft
recentelijk drie van deze eutha
nasiegevallen geseponeerd. Het
oordeelde dat artsen hadden vol
daan aan de zorgvuldigheidsei
sen die de wet hiervoor stelt. De
baas van het college van procu
reurs-generaal, mr. De Wijker-
slooth, vertelde dat deze week
in Utrecht tijdens een sympo
sium over de knelpunten bij le
vensbeëindiging. Justitie gaat
zelden of nooit meer over tot ver
volging, laat staan dat er nog
een arts wordt veroordeeld
sinds de euthanasiewet in 2002
van kracht werd.
Euthanasie is verboden, maar
als aan een aantal voorwaarden
wordt voldaan, onderneemt het
OM geen actie, Dat is het geval
als de patiënt ondraaglijk en uit
zichtloos lijdt en de arts aan een
aantal zorgvuldigheidseisen vol
doet, zoals het raadplegen van
een andere arts. Daarvan is vrij
wel altijd sprake, ook al zijn er
diverse grensgevallen. Want
waar houdt pijnbestrijding op
en begint euthanasie? De Nij
meegse hoogleraar Crul vindt
bijvoorbeeld dat artsen termina
le sedatie steeds vaker gebrui
ken als alternatief voor euthana
sie. Fractievoorzitter Rouvoet
van de ChristenUnie vindt dat
daarom de euthanasiewet moet
worden aangepast.
Heel sterk openbaart dit pro
bleem zich bij dementie, zeker
nu de bevolking in rap tempo
veroudert en deze ziekte volgens
deskundigen over enkele decen
nia epidemische vormen zal
gaan aannemen. Voor velen is
dat een schrikbeeld, omdat men
aftakelt, uiteindelijk nauwelijks
nog herinneringen heeft en zelfs
de eigen kinderen niet meer her
kent. Zo vroeg vorig jaar een
man van 64 jaar om euthanasie
toen hij de eerste verschijnselen
van de ziekte van Alzheimer
kreeg. Hij had zijn ouders de
ment zien worden en vond dat
zo ontluisterend dat hij niet kon
leven met het idee dat hem het
zelfde zou overkomen.
Het college van procureurs-gene
raal oordeelde dat de arts die de
man had geholpen een eind aan
het leven te maken correct had
gehandeld. Volgens mr. De Wij-
kerslooth mag daaruit echter
niet de conclusie worden getrok
ken dat euthanasie bij dementie
is toegestaan. Dan moet er heel
wat meer aan de hand zijn.
KNMG-voorzitter Peter Hollan
der vindt die opvatting terecht.
„Stel je voor, als de diagnose de
mentie voldoende is voor eutha
nasie, dan zouden we geen ver
pleeghuizen meer nodig heb
ben." Het probleem, zegt hij, is
of iemand die dement is aan die
ziekte lijdt. „Ik zie meestal oude
mannetjes die lachend een si
gaartje zitten te roken. Moet een
arts dan zeggen: we komen u
even ophalen om er een eind aan
te maken?"
Verklaring
Essentieel is volgens hem of een
patiënt met dementie een eutha
nasieverklaring heeft getekend
toen de eerste verschijnselen
zich openbaarden. „Toen was
hij nog voldoende bij zijn ver
stand om dat te doen. Als hij
zich niets meer herinnert, kan
een arts eventueel tot euthana
sie overgaan. Is die verklaring
er niet, dan houdt het op, ook fa
milieleden kunnen daar niets
meer aan veranderen. Artsen
kunnen bij dementen wel zien
of ze lichamelijk lijden en even
tueel in overleg met familie en
een andere arts tot euthanasie
overgaan. Over psychisch lijden
van deze patiënten is niets be
kend en dat kan daarom nooit
reden zijn voor het beëindigen
van het leven." GPD
Euthanasie is bij wet nog steeds verboden, maar als aan een aantal voorwaarden wordt voldaan, onderneemt het OM geen actie tegen art
sen. foto Flip Franssen/GPD
Acht Zeeuwen dingen mee naar
een zetel in het Europees Parle
ment, volgende week donder
dag. Johanna Boogerd uit Zaam-
slaq staat tweede op de lijst van
D66.
door Maurits Sep
Het kan dus wel, als Zeeuwse
Europarlementariër inter
nationaal de aandacht trekken.
Johanna Boogerd uit Zaamslag
bewees het onlangs twee keer.
Haar les: „Je moet zaken meer
op de spits drijven en gewiekst
je onderwerpen kiezen."
Dankzij Boogerd - nummer
twee op de lijst voor D66 - werd
de Italiaanse premier Berlusco
ni op de vingers getikt. Boven
dien deed Amerika water bij de
wijn bij de uitwisseling van per-
EUROPESE
"^ERKIEZINGEN
soonsgegevens van vliegtuigpas
sagiers, stelt ze tevreden vast.
Met die twee acties heeft ze
naam gemaakt. Maar vooral in
het buitenland en veel minder
in Zeeland, constateert ze tot
haar leedwezen.
Het valt ook niet mee om als
Zeeuwse Europarlementariër
echt Zeeuwse kwesties aan te
kaarten, heeft ze gemerkt. Over
het plattelandsbeleid heeft ze
vragen gesteld. En recent heeft
ze twee rapporten uitgebracht:
over het wegnemen van finan
ciële belemmeringen voor grens
arbeiders en over het onbenut
laten liggen van Europese subsi
dies - ook door Zeeland. Maar
er zitten straks meer dan 700
mensen in het Europarlement.
Dan is het niet eenvoudig naam
te maken, voorspelt ze.
Aandacht
Los daarvan is Boogerd niet erg
te spreken over de aandacht
van de media voor Europa. Dat
is één van de oorzaken voor de
lage opkomst bij de Europese
Verkiezingen, stelt Boogerd.
„Mensen kunnen niet zien dat
het Europarlement soms wel de
gelijk verschil uitmaakt."
Aan de andere kant, datzelfde
Europarlement staat te vaak
ook machteloos. Daarom moet
die grondwet ook worden aange
nomen, waarschuwt ze. „Dat
geeft ons bijvoorbeeld meer in
vloed op grensoverschrijdende
samenwerking tussen politie en
justitie. Die is nu zo slecht."
Maar goed, dan nog is aandacht
onontbeerlijk om kiezers te be
reiken. Daar moeten de Euro
parlementariërs gewiekster in
worden, vindt ze. „Het goede on
derwerp kiezen. En zaken op de
spits drijven, politiek uitspelen,
dan krijg je wel publiciteit."
Terneuzen
Boogerd zat van 1994 tot 1999
in Brussel en keerde daar, na
een uitstap naar de gemeente
raad van Terneuzen, in 2003 te
rug. Haar voorliefde voor Euro
pa heeft te maken met een ho
ger doel dat ze nastreeft. De we
reld, doceert ze, wordt steeds in
gewikkelder. China wordt be
langrijker; Rotterdam wordt
binnenkort door Shanghai voor
bijgestreefd als grootste haven
ter wereld. India en Brazilië
doen nadrukkelijker mee. Ame
rika zorgt vooral voor Amerika.
„We kunnen geen muur rond
Nederland bouwen. Europa
moet ertoe doen."
Met eurosceptici heeft ze van
zelfsprekend niks op. „Angst
zaaien om macht te oogsten, dat
is het. Door kritiek te uiten op
Europa, willen ze stemmen win
nen en de macht op nationaal ni
veau houden."
Johanna Boogerd
Zijn de slachtoffers van Tianan
men vijftien jaar geleden voor
niets gestorven? Werd democra
tie in de kiem gesmoord omdat
door de protesten hervormers
aan de kant werden geschoven?
Of hadden de communisten des
tijds ook niet de wil om meer
verantwoording af te leggen?
door Gert-Jan Broere
De studentenprotesten op
het Plein van de Hemelse
Vrede (Tiananmen) in mei en
juni van 1989 gaan de geschiede
nis in als een revolutie die in
het westen live in de huiska
mers kon worden mee beleefd.
De beelden van de hongersta
kers op het Plein, het Vrijheids
beeld dat de beeltenis van Mao
verdrong en de eenzame held
die de tanks tegenhield, gingen
de hele wereld rond.
De beelden van openlijk verzet
creëerden een gevoel van opti
misme dat een voorheen geslo
ten communistische staat als
China een democratie zou kun
nen worden. Daarom kwam de
klap extra hard aan toen in de
nacht van 3 op 4 juni 1989 troe
pen vanuit het oosten en westen
van Peking optrokken naar het
Plein van de Hemelse Vrede.
Toen de jonge, onervaren solda
ten daar aankwamen waren de
meeste studenten al vertrokken.
Maar met name in het westen,
rond de oude stadspoort Fuxing-
men, vormde een bloedbad getui
ge van de revolutie.
Illusie
Het optimisme van het westen
bleek een illusie die gebaseerd
was op 'wishful thinking'. Ame
rika en Europa rekenden buiten
de vastberadenheid van de com
munistische top onder aanvoe
ring van Deng Xiaoping. Ze za
gen de protesten als een bedrei
ging voor de partij en voor de
(eenheid van de) staat en die
moesten de kop worden indrukt.
Volgens de officiële lezing was
Tiananmen een 'antirevolutio
naire beweging die tot doel had
het omverwerpen van de staat'.
Voor de partij was daarmee de
kous af. De huidige premier
Wen Jiabao, die destijds met
zijn baas, de toenmalige pre
mier Zhao Ziyang, het Plein op
ging om met de studenten te pra
ten, noemde het brute neerslaan
dit jaar nog 'gerechtvaardigd'.
Maar waar is de rechtvaardi
ging om op je eigen volk te schie
ten, vraagt Ding Zilin zich af.
De 67-jarige professor richtte in
1989 de Tiananmen Moeders
Campagne op. Haar zoon be
hoorde tot de slachtoffers. Ze
vond uiteindelijk nabestaanden
van 182 slachtoffers, die haar
roep om rehabilitatie van de be
weging wilden ondersteunen.
Ze vraagt zich echter af of ze de
dag zal meemaken dat er een
herziening van het oordeel over
de studentenprotesten komt.
Uitgewezen
Volgens Wang Dan is die dag
nog ver weg. De studentenleider
stond boven aan de lijst van
meest gezochte 'misdadigers' na
4 juni. Hij weigerde te vluchten
en zat tenslotte zes jaar in de ge
vangenis, voordat hij in 1998
werd uitgewezen naar Amerika.
Wang heeft in de zes jaar cel
kunnen nadenken over de vraag
of de protesterenden niet het te
genovergestelde bereikten van
wat ze nastreefden. De protes
ten leidden namelijk tot de val
van een hervormingsgezinde lei
der als Zhao Ziyang. „Maar ik
ben er van overtuigd dat demo
cratie niet vanuit de partij kan
komen. De tragedie van 1989 is
dat niemand de visie of de wil
had om China naar een democra
tie te leiden."
Bao Tong, de hoogste partijfunc
tionaris die in de cel belandde,
onderschrijft de conclusie van
Wang niet. Volgens hem was er
rond 10 mei binnen de partij een
meerderheid voor een vreedza
me oplossing door tegemoet te
komen aan enkele wensen van
de studenten over democratise
ring. Bao: „Een week later werd
die hoop de grond ingeboord.
Op 17 mei nam Deng de beslis
sing geweld te gebruiken en van-
MOORD - Een twaalfjarig
meisje uit Apeldoorn heeft be
kend een vijfjarig kind te heb
ben vermoord door haar in een
gierput te duwen. De twaalfja
rige had na de moord een
schoentje van de kleuter in het
Apeldooms kanaal gegooid om
de politie op een dwaalspoor
te brengen. Volgens de politie
heeft het meisje 'een psychopa-
tische inslag'. Eerder had ze ge
probeerd een jongetje in het
water te gooien en een broertje
'onder de auto te duwen.
VRIJHEIDSFAKKEL - Minis
ter-president Drees heeft op
de Dam in Amsterdam de vrij
heidsfakkel ontstoken op s
praalwagen. Deze wagen TI
gon zo de 800 kilometer las tit
tocht naar Normandië waar? op
6 juni, de tiende verjaardag,; gr
geallieerde invasie wordt k de
dacht. to
ee
BRAND - In Eede is een vlas tic
rij geheel uitgebrand. Hei a
bouw en de voorraad giis
geheel verloren. Oorzaak v.
de brand is kortsluting.
HOLLANDSE NIEUWE-J
koningin Juliana is het eerS
vaatje Hollandse Nieuwe aa
geboden door een visser a
Vlaardingen.
Beveiligingspolitie staat op wacht tijdens een ceremonie ter nagedachtenis aan het bloedbad op het
Plein van de Hemelse het Vrede, gisteren precies vijftien jaar geleden. Grote Roerganger Mao kijkt op
de achtergrond toe. foto Michael Reynolds/EPA
af dat moment viel iedereen die
voor een dialoog was geweest
stil."
Daarmee was het pleit beslecht.
Of Zhao China werkelijk naar
een democratische koers had
kunnen sturen, zullen we nooit
weten. Maar de evolutie is ook
na 1989 in China verder gegaan,
economisch en maatschappelijk.
Alleen politiek is er nog steeds
nauwelijks beweging. Wang
Dan is er van overtuigd dat de
partij verdere democratisering
niet kan tegenhouden. „Maar de
mocratie zal van buiten de par
tij moeten komen." Daarbij
denkt hij vooral aan een groeien
de behoefte binnen een steeds
mondiger wordende samenle
ving, om ook politiek mee te pra
ten. „Dat moment komt. En dan
kunnen we zeggen dat Tianan
men deel uitmaakte van het pro
ces dat vrijheid bracht in Chi
na." GPD
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationpark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax: (0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraat18
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax: (0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax: (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (0111 (454647
Fax:(0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30 tot 17.00 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden:
zaterdags tot 12.00 uur.
Pl
Abonnementen: 01
0800-0231231 zj,
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag)
per maand: 19,45 M
per kwartaal: 56,60
per jaar: €217.00
Voor toezending per post geldt eet J®
toeslag. re
E-mail: lezersservice@pzc.nl n(
Beëindiging van abonnementen f
uitsluitend schriftelijk, 1 maand vw|__
het einde van de betaalperiode, j
PZC, t.a.v. lezersservice, t
Postbus 314460 AA Goes Ift
Losse nummers per stuk-
maandag t/m vrijdag: 1,20 k
zaterdag: 1,70
Alle bedragen zijn inclusief 6% BT*|
Bankrelaties: i
ABN AMRO 47.70.65.597 II
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders worden
Algemene Voorwaarden van
Wegener NV en volgens de Regels';»,
voor het Advertentïewezen.
Overlijdensadvertenties: ki
maandag t/m vrijdag: a]
tijdens kantooruren l
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (0113)315555 V
Fax. (0113)315549 at
Personeelsadvertenties:
Tel: (0113)315540
Fax:(0113)315549 'Zl
Rubrieksadvertenties (kleintje»
Tel. (0113)315550
Fax. (0113)315549
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114)372770 'w
Fax:(0114)372771
Internet: www.pzc.nl/adverteren t
D
la
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concorn DeW jji
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voc
labonnementenladmmistratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten e 11
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig gesels*,-jj
do derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bi|:
Postbus 314460 AA Goes Vi
Behoorttot WGGGNGR
