Het zwijgen is
de ware tragedie
Alsof er een zanger in mij was opgesloten
Eindelijk weer lol in
het maken van muziek
Sarah Bettens
Children of
Herakles
Rolando Villazón
N-71
woensdag 2 juni 2004 ZD
Wanneer gaat Sarah Bet-
tens solo? Die vraag werd
eigenlijk al te pas en te onpas op
geworpen toen rockband K's
Choice nog op volle toeren draai
de. Want de volhese, bijna blues-
achtige en behoorlijk doorrookt
lijkende stem van de Belgische
was toch wel de grote krent in
de pap van de succesvolle band.
Nu is het dan eindelijk zover.
Het debuut-minialbum Go ligt
in de winkels en Bettens is on
der de warme vleugels van K's
Choice vandaan.
Ze lijkt zich wonderwel te voe
len bij de carrièremove en alle
andere koerswijzigingen van de
laatste jaren. „Zal ik de omge
ving eens beschrijven waar ik
nu ben? Dat zegt namelijk ge
noeg", vraagt de zangeres via de
telefoon. „Ik zit op mijn terras
in een piepklein dorpje in de
Amerikaanse staat Tennessee.
In mijn zicht niks anders dan
uitgestrekte velden en glooiende
heuvels. Ik kom hier echt heer
lijk tot rust."
Een schril contrast met het haas
tige leven dat Bettens leidde in
metropool Los Angeles. Nog
niet zo heel lang geleden woon
de ze daar met haar echtgenoot.
Maar die relatie is inmiddels
voorbij. De gehele Vlaamse pers
stortte zich destijds op de huwe
lijksbreuk die veroorzaakt zou
zijn doordat Bettens meer gevoe
lens had voor een vriendin.
„Ik wil niet teveel uitweiden
over mijn relatie. Maar wat ik je
wel kan zeggen, is dat ik me ge
lukkiger voel dan ooit. Ik leid
nu eigenlijk een vrij klassiek ge
zinsleven. Zo leef ik bijvoor
beeld met twee kindjes die ook
op tijd gevoed moeten worden
en af en toe met een baseball of
American football willen
gooien. Dat vergt veel aandacht
en is voor mij compleet nieuw.
Maar het voelt alsof er iets dat
altijd al ontbrak, eindelijk op
zijn plaats is gevallen. Heel
mijn leven dacht ik: 'Ik zal wel
met mijn melancholie geboren
zijn.' Ik meende dat ik nooit
echt gelukkig zou zijn en ik was
veel meer gestresst dan nu. Ik
stelde bijvoorbeeld levensvra
gen waarvan het me irriteerde
dat ik de antwoorden niet hap
klaar had, raakte gefrustreerd
doordat ik yoga niet snel genoeg
onder de knie kreeg en vond dat
ik nog meer boeken moest lezen
dan ik al deed.
Nee, mijn periode als twintiger
was zwaar. Maar nu ik een nieu
we relatie heb, lijk ik het licht
voor mijzelf gevonden te heb
ben. Joh, dat had je me rijf jaar
geleden moeten vertellen. Een
gescheiden vrouw, dat was wel
het laatste dat ik wilde zijn.
Maar nu ik één van die statistie
ken ben, kijk ik er toch anders
tegenaan. Als ik iets geleerd
heb, is dat er geen zwart-wit
situaties zijn. Dat je een geschei
den vrouw bent, hoeft dus hele
maal niet negatief te zijn."
Wringen
Bettens bezingt het in de ballad
Grey, een song die, net zoals de
vier andere nummers op haar de
buut, een erg persoonlijke la
ding hebben meegekregen.
Maar hoe zwaar sommige tek
sten ook klinken, de melodieën
die Bettens er overheen zet, klin
ken luchtig. „Ik houd er wel van
om met het gegeven te spelen
dat je zware songs niet hoeft te
omsluiten met treurige melodie
ën. Van mij mogen tekst en melo
die wel met elkaar wringen. Dat
had ik bij K's Choice ook al."
Stilistisch is Bettens dan ook
niet bepaald honderdtachtig gra
den gedraaid ten opzichte van
het materiaal van haar oude
band. Toch bleek platenmaat
schappij Sony meerdere malen
ontevreden met demo's die Bet
tens inleverde voor haar sol
oplaat. Met als gevolg dat de
31-jarige haar heil moest zoe
ken bij een ander label.
„Ik heb geen flauw idee waarom
ik niet meer in de smaak viel. Ie-
dereen was enthousiast, behalve
de maatschappij. Misschien ver
wachtten ze iets anders, maar
dit is toch echt hetgeen waar ik
achtersta."
De plaat nam Bettens uiteinde
lijk op met producer en multi-in-
strumentalist Greg Wells, die al
le instrumenten inspeelde. De
meeste nummers werden daar
bij geschreven in de studio. „Ik
vertrok met niks anders dan een
akoestische gitaar naar de stu
dio en keek telkens maar wat er
uit kwam. Voor mij was dat een
erg verfrissende manier van wer
ken. Eindelijk had ik weer echt
plezier in het maken van mu
ziek. Niet dat ik mijn ei bij K's
Choice niet kwijt kon, maar een
tijdelijke break was echt wel no-
dig."
De soloactiviteiten betekenen
dan ook niet het definitieve ein
de van K's Choice. De live-band
in de aankomende Europese
tournee bestaat bijvoorbeeld
nog voor een groot deel uit le
den van K's Choice. En er wordt
ook nog materiaal van de Bel
gische groep in de Verenigde
Staten uitgebracht waardoor de
band wellicht een kleine tour in
dat land gaat houden. Maar
hoofdzaak voor Bettens is op dit
moment toch echt haar eigen
werk.
„Je kunt het een beetje als volgt
zien. Heette ons vorige album
met K's Choice nog Almost Hap
py. Nu. heb ik een song geschre
ven met de titel Fine. En dat is
precies zoals ik me op dit mo
ment voel."
Niels Gunst
Go van Sarah Bettens is uit via Idol
Media. Ze speelt op zaterdag 5 juni
in Plato, Helmond; zondag 6 juni in
Atlantis, Alkmaar; zaterdag 12 juni
op het Music in my Head festival,
Den Haag; maandag 21 juni in 013,
Tilburg; dinsdag 22 juni in de Ooster
poort, Groningen; donderdag 24 juni
in Podium, Hardenberg.
hildren of Herakles
opent vrijdag 4 juni
in de Beurs van Ber-
lage in Amsterdam het Hol
land Festival 2004. Het
wordt geannonceerd als 'een
confrontatie met het menselij
ke gezicht van vluchtelingen
aan de hand van Euripoides'
Herakliden, geschreven in
een tijd dat theater een be
langrijke rol speelde in het
vormgeven van van een maat
schappij'.
In het stuk spelen minderjari
ge asielzoekers samen met
professionele acteurs hun ei
gen leven. Aansluitend daar
op gaat de Amerikaanse regis
seur Peter Sellars in discus
sie met het publiek. Sellars
probeert op die manier het
theaterpubliek te laten naden
ken over wat het is om een
vluchteling te zijn.
Peter Sellars: „11 september
2001 besloot ik om alles an
ders te gaan doen. Ik weet heel
zeker dat ik móet reageren op
de heersende stemming van
Amerika versus de rest van de
wereld, waarbij vreemdelingen
als bedreiging worden gezien,
grenzen dicht gaan, algemeen
wantrouwen overheerst en oor
log wordt gevoerd. Daarbij zijn
nota bene al die bedreigende dic
tatoriale staatshoofden in de
Arabische wereld door de Ameri
kanen zelf neergezet. We leven
in een tijd die vervormd is door
ideologie. Ik wilde het theater in
de huidige context plaatsen.
Dus eerst mensen uitnodigen
om te praten over hun eigen er
varingen, hun huidige werkelijk
heid. Dan gaat er een stem over
heen van 25 eeuwen geleden,
van Euripides. En na afloop
gaan acteurs, publiek en betrok
kenen samen eten.
Door samen brood te delen kom
je elkaar tegen, zijn het niet
meer de vreemdelingen die het
in het begin waren, vallen de
barrières weg tussen kijker en
acteur. Dat is eigenlijk hoe thea
ter hoort te zijn. De Grieken
hadden theater niet uitgevon
den als vermaak maar als onder
deel van democratisch bestuur.
Het hoorde erbij zoals elk ander
onderdeel van de staat. Je moest
er naar toe en als je geen geld
had, betaalde de overheid. Ter
wijl vrouwen en slaven niet
mochten stemmen, ging vrijwel
elk Grieks toneelstuk juist over
het lot van vrouwen, kinderen,
vreemdelingen. Zo werd hun
stem gehoord. De amfitheaters
lijken op een reusachtig oor. En
op het podium was het heel ge
woon dat gerespecteerde, zeer
beroemde acteurs samen speel
den met amateurs. En dat is de
kant die ik komende jaren op
wil gaan. Samen de context creë
ren."
„Overal lijkt het alsof we mid
den in een actuele discussie zijn
beland. We zijn begonnen in Bot
trop, een kleine Duitse stad in
de mijnstreek waar veel migran
ten uit Oost-Europa en Koerden
nu werkloos zijn. Daar voelde ik
oprechte aandacht voor hun pro
blemen. Maar vooral in Parijs
kwamen we op een moment dat
er veel discussie gaande was
over het sluiten van vluchtelin
genkamp Sangatte. We voerden
het stuk op in Bobigny waar het
welvarende publiek gedwongen
was met de ondergrondse in de
zwarte achterstandswijk te ko
men. Het had zijn eigen dyna-
foto Francois Mori/ AP
schreven met een zwijgende
groep kinderen erbij. Dat is een
meesterlijke zet. Zo gaat het
echt. De kinderen komen op het
vliegveld aan, worden in een ka
mertje opgesloten en moeten
wachten. Zitten, wachten, zit
ten, wachten. Voor het publiek
is het ondraaglijk, ze eisen actie,
verandering. En dat wil Euripi
des bereiken, net als Shakespea
re die de kunst ook verstaat om
het publiek zo te provoceren.
Het zwijgen is de ware tragedie.
Ik volg Euripides zijn aanwijzin
gen, hij had de kinderen ook tus
sen publiek en acteurs geplaatst
zodat het publiek gedwongen is
'door' de kinderen heen te kij
ken. Het is ook zijn idee om de
kinderen het publiek in te laten
lopen, ze te begroeten, een hand
te geven en zich te bedanken.
Een ongelooflijk gebaar, een
sterke zet om contact te ma
ken."
Landschap
„We worden door de media te
genwoordig niet gevraagd een
reis te ondernemen om iemand
te begrijpen, alles wordt zo ver
werkt en verpakt dat we meteen
zien wat we willen zien of her
kennen, anders zou het voor ons
niet interessant zijn. Alles moet
voldoen aan het verwachtingspa
troon van een middleclass consu
ment. We zijn niet meer ge
traind om iets door een ander
zijn ogen te zien en te begrijpen
wat het voor die ander betekent.
Ik wil een landschap creëren
waar je de weg kwijt kan raken,
waar je moet zoeken. Mijn ac
teurs zijn vaak wanhopig omdat
ze regieaanwijzingen verwach
ten en ik ze over hun leven
vraag, hoe ze zich voelen of hoe
de wereld er volgens hen uit zou
moeten zien. Je moet lef hebben
en je open stellen voor verschil
lende mogelijkheden."
Monique Broeshart
Holland FestivalThe Children of He
rakles, 4, 5, 8 en 9 juni in De Beurs
van Berlage in Amsterdam Inl.:
www.hollandfestival.nl.
Peter Sellars (rechts) samen met componist John Adams.
miek. De minister van Binnen
landse Zaken sprak erg agres
sief over asielzoekers en de
vreemdelingenpolitie stond voor
onze ingang te posten. De kran
ten schreven er pagina's lange
berichten over, het was erg ex
treem. In Rome was het tegen
overgestelde het geval. Officieel
spreekt Italië van een 'daklozen-
probleem', vluchtelingen heb
ben ze zogenaamd niet. Onze
gastvrouw die ons in het luxe
theater introduceerde was Ber-
lusconi-aanhanger en op de
voorste rij zaten Berlusconi's ka
binetsleden. Demonstratief ver
liet de linkse oppositie het thea
ter. Dat leverde spanning op. In
de VS hadden we 26 uitvoerin
gen die allemaal uitverkocht wa
ren, ook daar waren de discus
sies erg fel."
Draconisch
„Ik verwacht veel van de voor
stellingen in Nederland. Hol
land heeft het meest draconi
sche beleid aangekondigd, door
vrijwel iedere buitenlander uit
te zetten, heel erg extreem. De
Beurs van Berlage is een prachti
ge locatie, symbolisch voor het
centrum van het kapitaal. Waar
komt de rijkdom vandaan? De
Nigeriaanse olie willen ze wel,
maar de Nigerianen niet. Ik
denk dat we dit stuk overal moe
ten opvoeren, het is hét verhaal
van deze tijd."
„Ik wil ervoor zorgen dat de toe
schouwers midden in de reali
teit staan door eerst naar de
asielzoekers te luisteren en een
uur met elkaar te discussiëren.
De vluchtelingen vertellen soms
een kwartier lang, zijn verlegen,
praten voorzichtig, lange pau
zes, vooral de stiltes zeggen veel
omdat sommige dingen te veel
pijn doen om te vertellen. Daar
moet het pubhek gevoel voor
krijgen, moeite voor doen.
Ik wil het publiek zo warm ma
ken voor een andere manier van
luisteren. Dan volgt de kunst
waar ze de realiteit aan kunnen
spiegelen. Twee uur geeft het
stuk de tijd om te reflecteren, te
denken. Vooral tijdens de af
scheidsscène als Makaria be
sluit zich op te offeren zodat
haar zeventien broers kunnen
leven. Ze neemt een voor een af
scheid van hen en je ziet het pu
bliek denken: dat was nummer
drie, nog veertien te gaan. Maar
bij nummer tien dringt de trage
die van het afscheid nemen door
en zijn het er niet genoeg."
„Makaria wordt gespeeld door
Zainab Jah en ze heeft het aan
den lijve ondervonden. Ze heeft
een Green card en woont nu in
New York, maar haar tweeling
broers zitten in een Afrikaans
vluchtelingenkamp. De een
heeft nu toestemming om naar
Amerika te komen, de ander
niet. Maar hij gaat niet zonder
zijn broer. Voor haar is het de
werkelijkheid. Wij weten eigen
lijk niet wat afscheidnemen be
tekent, we kunnen er alleen een
beetje een voorstelling van ma
ken. Ze voelen zich hier versto
ken van menselijk contact en
zeggen elke keer weer: niemand
wil met ons praten. Ik zou ook
iedereen willen vragen: ga na af
loop met elkaar eten en praat
met de vluchtelingen. De maal
tijden worden met liefde ge
maakt. Sommigen zijn de toe
komstige Nelson Mandela's. Ik
heb diepgaande gesprekken met
ze. Zo is een van de deelnemers
hier in Oostenrijk een vluchte
ling uit Gambia. Voor zijn ogen
werd de keel van een familielid
doorgesneden, op de manier
waarop ook Makaria in het stuk
wordt opgeofferd. Bij de repeti
tie hield hij het niet uit en ook
tijdens de uitvoering moest hij
bijna weggaan om niet flauw te
vallen of in janken uit te bar
sten. Psychologen die ze begelei
den vrezen dat het te zwaar
voor ze is. Maar ze werken vrij
willig mee en laten blijken dat
ze juist blij zijn dat diepe gevoe
lens geraakt worden. Laat ze
ons maar meenemen naar de
plek waar zich de tragedie in
hun binnenste afspeelt, ze wor
den juist gek van de oppervlak
kigheid. Ze begrijpen ook heus
wel wat theater betekent, velen
komen uit landen waar het ver
boden is, of zoals in Iran, waar
acteurs met hun eigen bloed de
moord op een Imam uitbeel
den."
„Euripides heeft het stuk ge
Hij zegt: „Ik geloof niet dat het je eigen
keuze kan zijn om operazanger te wor
den. Het is andersom: de opera kiest jou."
Rolando Villazón lijkt daarin gelijk te heb
ben. Niets wees erop dat hij zanger zou wor
den, maar sinds zijn stem werd ontdekt, ver
overt hij kwistig strooiend met grappen en
grollen, schijnbaar moeiteloos, stormender
hand de wereld.
Pas 32 is deze beweeglijke Mexicaan. Maar
wat een stem: warm, kleurrijk, soepel en ex
pressief. Deze maand zingt hij bij De Neder
landse Opera de titelrol in Verdi's grote ope
ra Don Carlo. Een verhaal over de strijd om
liefde en macht tussen Philips II en zijn
zoon Don Carlos, dat met Robert Lloyd en
Violeta Urmana toch al een absolute sterbe
zetting heeft. Bovendien mag dirigent Ric-
cardo Chailly voor zijn vertrek uit Amster
dam nog één keer bewijzen hoezeer hij het
Koninklijk Concertgebouworkest rijp
maakte voor de Italiaanse opera.
„Het is altijd mijn droom geweest om op
een toneel te staan. Op school al deed ik
nooit anders dan met grappen en eigen to
neelstukjes de aandacht te trekken. En dat
is me nu gelukt. Ik geniet van alle belang
stelling en het applaus. Maar het mooiste is
toch dat het mij is gelukt met deze prachti
ge muziek. Hoewel, soms is dit een een-
Rolando Villazon zingt bij De Nederlandse Ope
ra de titelrol in Verdi's grote opera 'Don Carlo'.
foto Thomas Schlijper/GPD
zaam vak. Ik ben nu meer dan een maand
van huis, weg van mijn vrouw en zoontje
Dario van anderhalf en van Matteo, die een
week voordat ik hier kwgm is geboren."
Even staat de blik op ernstig. Maar de zon
in zijn ogen breekt alweer snel door, als hij
vertelt dat hij al op zijn elfde begon met ac
teer- en balletlessen. „Achteraf heb ik daar
nu veel plezier van. Maar muziek? Mijn va
der werkte bij CBS en kwam dus thuis met
veel elpees. We draaiden The Beatles, Abba
en Queen. En ik hield van musical: De Man
van La Mancha, naar Don Quichote, mijn
favoriete boek. Ik luisterde ook graag naar
Placido Domingo. Maar klassiek? Pas veel
later zag ik een plaat met een foto van een
viool. Misschien wel de eerste keer dat ik
een viool zag. Toen ik ging luisteren, bleek
dat het vioolconcert van Tsjaikovski te zijn.
Ik was meteen verkocht. Daarna kwam er
van alles: Beethoven, Mozart, noem maar
op. Maar mijn eerste opera zag ik pas op
mij twintigste: Tos ca.
Zingen deed ik toen al wel, maar alleen pop
muziek. Tot een bariton, toen ik achttien
was, in mijn stem die van een operatenor
herkende: het was alsof er een zanger in mij
was opgesloten die opeens naar buiten wil
de. Je bent je dat zelf niet bewust. Ik weet
ook niet of zo'n ontdekking een wonder is,
of puur geluk. Ik was op het juiste moment
op de juiste plaats. Je moet er rijp voor
zijn."
Zijn carrière verloopt inmiddels bliksem
snel. „Ik ging naar het conservatorium en
om daarnaast ervaring op te doen, deed ik
auditie bij de opera. Mexico heeft slechts
één operatheater, maar wel een grote tradi
tie. Callas en Di Stefano zongen daar veel.
En we hebben zangers als Juan Pons, Ra
mon Vargs en eigenlijk is Domingo ook een
Mexicaan. Zodoende maakte ik daar in
1995 mijn debuut in een kleine rol met één
enkele zin.
Ik heb sindsdien hard gewerkt. Pas de laat-
ste tijd is alles in een stroomversnelling ge
komen. Mijn debuut aan de Metropolitan in
New York als Alfredo in La Traviata was
een succes. En in februari volgde Covent
Garden in Londen. Jaren geleden keek ik
vol bewondering naar de videobeelden van
Domingo in de titelrol van Les contes d'Hof
fman' en nu debuteerde ik daar zelf in die
rol en diezelfde productie.
En intussen is er ook nog een cd met Itali
aanse opera-aria's. Er komt dan wel opeens
veel op je af, maar ik ben er klaar voor, ook
geestelijk. Want daar moet je wel tegen kun
nen. Ik heb daar geen coach voor. Kijk: ik
heb drie leraren van wie ik als zanger ont
zettend veel heb opgestoken. Vooral de laat
ste heeft me technisch veel geleerd en mi]
de juiste weg gewezen. Hij maakte me be
wust van wat ik kan."
Uitstraling
„Ik werk nu met de grootste namen uit het
vak, maar echt leren doe je daar niet van.
Het is hun uitstraling die je de kracht geeft.
De manier waarop ze bewegen, ademen,
hun sfeer die op je afstraalt. De verhalen
die je van ze hoort over Bergonzi, Carreras,
Pavarotti.... Maar je moet toch vooral zo
snel mogelijk leren je eigen beslissingen te
nemen en het risico daarvan te aanvaarden.
Als je een rol kiest die niet bij je past is dat
je eigen schuld. Zingen is voelen.
Neem de rol die ik nu in Amsterdam zing:
Don Carlo. Dat betekent heel intensief repe
teren met regisseur Willy Decker. 'Je bent
goed', zei hij tegen me. Maar ik zei: 'Dan
moet ik nog beter worden.' Want daar gaat
het om: steeds beter worden. Er wordt wel
gezegd dat dit geen rol is voor een lyrische
stem als de mijne. Maar ik heb hier Charlot
te Margiono gezien en gehoord als Sieglin-
de in Die Walkure van Wagner. Een Mo-
zartsopraan, maar wat kwam ze daar prach
tig tot zijn recht."
„Je moet zingen wat je kunt. Uiteindelijk
zong Caruso op het eind van zijn carrière
ook alles. Goed voor de balans in je stem.
Ik zou dus nog graag ooit Lohengrin zin
gen, en Andrea Chenier, Werther en Otel-
lo."
Morgen is de première. „Zo'n dag dat je om
elf uur opstaat en dan verder vol spanning
in je lijf rond loopt." Villazón heeft daar
een typische Villazón-oplossing voor. „Een
paar jaar geleden ben ik op zo'n dag car
toons gaan tekenen van de voorstelling.
Dat gaf me zoveel afleiding dat ik me nog
moest haasten om op tijd in het theater te
zijn. Ik doe dat nu voor elke première. Er
zijn zelfs al mensen die me een expositie
hebben aangeboden, maar dat moet echt
een hobby blijven. Maar bij de New York
City Opera en Covent Garden hebben ze
werk van mij gangen. Toch leuk."
Hans Visser
Opera: 'Don Carlo'. Door: De Nederlandse Opera.
Te'zien: Amsterdam, Muziektheater, 3, 6, 10, 13,
16, 19, 22, 25, 27 juni. De voorstelling is op een
groot beeldscherm te volgen in het Amsterdamse
Oosterpark op 19 en 22 juni.
iEPAr-,nwr
