Scholekster is een aanpasser
Het openbaar urinoir werd pissebakje genoemd
Erinneringen an
de ménsen
uut de Ukraine
Nieuwe Raadkaart
^K\
ONDERWEG
dinsdag 1 juni 2004
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
Oewel m'n van tevore wiste,
dat t'r achter zö'n songfesti
val eêl wat meer steekt dan
alleênig ma 'n bitje liedjes zien-
ge deü leuke jonge ménsen, waè-
re mien vraauwe in ik d'r wï
pontificaol vö gaè zitte. Net as
bie 'n interlaand voebalwed-
strijd vroege m'n oöns eige aof,
of 't deze keer noe eindelijk 's
raèk zou weze mee 'n overwin
ning van oönze eige vertegen
woordigers. Glaèsje wien d'r
bie. 'n Schaèle mee lékkere smik-
keltjes. Wat oóns betreft kon 't
spektaokel beginne.
Ieder jaèr kriege m'n 't wï vö'
eschutteld. Zö'n stik of vuufint-
wintig laanden die d'r nieuwste
song komme presentere. Op die
oagenblikken bin ik nog stees
dat eenvoudige boerejongetje.
Ik bin naèmelijk van meêning
dat 'n liederenfestijn gepaèrd
gaèt mee liedjes. Mis, Van Zijp,
zö'n songfestival bestaèt vö 'n
deêl uit gymnastische toeren
van vrimde ménsen, bezaoid
mee draèkachtige figuren op d'r
lief. Ik zag d'r nog eên die 'n rad
slag maèkte op 't toneêl. Dat
durreve de meêste ménsen nog
nie eêns op 't straand. Vérder ve
le keren jasje an jasje uut. D'r
was d'r nog eêne bie, die in eên
ruk tweê meisen tegelieke d'r
jurk uut trok. Songfestival, jao,
jao... Op 't ènde van 't spektao
kel won toch die groep van wie
'k 't liedje nie oard ma
alleênig die acrobaotische toe
ren ezien as aofleiding van 't
gebrek an muzikaoliteit. In toch
bliekt da ze oönder 't kroönkele,
't sprienge in 't schudde mit je
gat, ok nog 'n liedje ezongen
Kieke die stèmmers in aol die
laanden daè noe nie dwas deur
eene? Neênt ménsen, die stèm
mers geve d'r punten zödaènig
da ze zèllef op 'n plèkke komme
te staèn die garandeert da ze 't
kommende jaèr wï mee magge
doe. 't Gaèt alleên om de com
mercie, begriep je wé? Ellek jaèr
zie m'n dat bepaèlde groepen
van deêlnemers mekaore de bal
toespele. Oönze laanden in 't
wésten perbere daèrentegen zo
eerlijk of vriendelijk mogelijk te
stèmme. Ma dat 'n prima groep
as de Nederlanders mee nie
meer dan èllef punten naèr uus
most, was toch nie eêmaè eer
lijk.
Noe is 't op zö'n fes'tival nie ao-
maè kommer in kwèl. D'r traède
ok gewone ménsen op. Oönze ei
ge inzending was t'r 'n voor
beeld van. 'n Prachtig lied.
Tweê éénvoudige jonges mee 'n
achtergroöndtrio, zoönder malle
fratsen. Vö mien, be'oarende bie
de besten, ma die alleên as
oönbelangrieke medediengers
van dezen in gene 'n paèr punt
jes krege.
Ma 't is in 't bluuft 'n wedstrijd,
niks meer of minder dan aard-
loape. Ik 't a meer ezeit. Oöns
leve bestaèt t'r uut om oöns mee
mekaore te mete. Of 't noe gaèt
om klaoverjasse, bingo of vér
re-spie. Ma as je 't mien vraègt
ao 'k liever de meziek d'r buten
elaète. Oe kunne ze 'n wedstrijd
aauwe van iets waèbie d'r zö vee
verschillende smaèken bin. Tot
mien schaande mö 'k je bekènne
da 'k d'n eêlen aèvend bin bluve
kieke. Meer uut nieuwsgierig'
eid. Zó van, wat za d'r noe wï vö
d'n dag komme? Ma dat de acro-
baotengroep uut de Ukraine zou
winne stieng a gauw vast. We po
pelen van verlangen om oönze
westerse zegeniengen in produc
ten in de vormaolige sof jetrepu
blieken te gaè showen.
Intussen mèrrek ik da 'k op de
politieke toer eraèkt bin in daè
deug ik eêmaè nie vö. Ik perso-
anlijk de beste erinneringen an
de ménsen uut de Ukraine, 't
Was in 'n tied da m'n noadge-
dwongen verplicht waère om
kènnis mee mekaore te maèke.
Van weerskaanten m'n per-
beerd om d'r 't béste van te maè
ke. Ik magge luustere na zach
te Russische liedjes.
Oönbegriepelijk vö'mien
Schouwse oaren, ma de tedere
woardjes gleeje d'r in as zoete
koeke. De Russische meisjes in
jonges waère gekleêd in vurme-
loaze jassen in laèzen zoönder
akken. In 't begin ao m'n 't wat
moeilijk mee mekaore. Ma toe
de doekjes in de jassen aof'eleit
waère, in de lange vlechten vö
d'n dag kwaème, verbeterde dat
langzaèm an. En toe d'r eêne op
'n aauwe viool begon te spele in
wilder, saoie Nederlaanders, ver-
zichtig 'n Russisch meisje vroe
ge vö 'n daansje, was 't ies gauw
gebroke. 't Was vö mien eên van
de elderste lichtpunten in 'n
doönkere tied.
Daèrom ao 'k d'r vrede mee, dat
de groep uut de Ukraine gewon
nen ao. Omdat de groatvaoders
in groatmoeders van die kinders
mien onvergetelijke tieden
laète beleve. Evenmin as ik, de
toenmaèlige Nadja in Alexei
kunne vermoede dat d'r klein-
kinders in 't Engels, misschien
zoönder te begriepen wa 't bete
kende, 't songfestival van Euro
pa zouwe winne. Ik zèllef ok
nie kunne verstaè waè 't over
gieng. 't Engels van die kinders
was vö mien net zö onverstaèn-
baar as 't Russisch in 1944. Ma
wie daè op lèt is 'n kniesoare.
Joop van Zijp
Volwassen scholekster
leefomgeving dan het kustge
bied. De meest spectaculaire
aanpassing is z'n snavel. Hij
heeft een lange, oranje snavel,
waarmee hij voedsel uit de
grond haalt. Een in het kustge
bied levende scholekster heeft
een stompe snavel. Hiermee ha
mert hij op onder meer kokkels,
mossels en krabben om vervol
gens de inhoud op te peuzelen.
Aangekomen in het weidege
bied verandert de snavel in een
paar weken in een spitse punt.
Daarmee boort hij zo'n 6000
keer per dag in de taaie zode, op
zoek naar wormen. Om te voor
komen dat hij geen snavel meer
over houdt, groeit deze ongeveer
een halve millimeter per dag.
Naast wormen staan bij de land-
scholekster ook insectenlarven
op het menu. De snavel is zeven
tot acht centimeter lang. In prin
cipe kan tot die diepte voedsel
Onder leiding van Het
Zeeuwse Landschap (HZL)
wordt vanavond een excursie ge
houden door natuurgebied Oran
jezon bij Vrouwenpolder. Het
voormalige waterwingebied
vormt nu een gevarieerd duinge
bied, met kans op een ontmoe
ting met herten. Vertrekpunt:
de ingang van het Pompstation
(bij het HZL- informatiebord)
van Oranjezon, Kon. Emmaweg
22, Vrouwenpolder; aanvang
19.15 uur; duur ca. 2 uur; kosten
€1,00 p.p., Runderen tot 16 jaar
en donateurs en hun huisgeno
ten gratis.
uit de bodem gehaald worden,
maar dat kost veel tijd en ener
gie. Het liefst pakt de scholek
ster een prooi die zich minder
diep bevindt.
Huwelijksmarkt
Vooral rond maart zie je scholek
sters in grote groepen, die zich
vervolgens opsplitsen in groep
jes van enkele tientallen vogels.
Ze zijn enorm druk en maken
veel lawaai. Enkele vogels kun
nen elkaar eindeloos achterna
vliegen, en op de grond wordt
de conversatie voortgezet. Als
deze huwelijksmarkt eenmaal
voorbij is, hebben ze weer een
volgende reden om zich druk en
lawaaierig te gedragen: het ver
dedigen van hun territorium en
hun nest. Blijkbaar hebben ze
door hun drukke gedrag geen
tijd meer om een nest te bou
wen, want dat is slechts een kuil-
IVN Vereniging voor natuur- en
milieueducatie houdt donder
dag (3 juni) een natuurwande
ling door de duinen en over het
strand bij Dishoek. Vertrek van
af het speeltuintje op de dijk (te
bereiken via de Duinweg en op
gang 't Martgat) of via de trap
op de dijk in het dorp en dan
honderd meter richting Dishoek
lopen); aanvang 19.30 uur; deel
name is gratis. Informatie:
0118-561475.
HZL houdt donderdag (3 juni)
een wandeling bij volle maan op
Neeltje Jans. Vertrekpunt: het
bord van Het Zeeuwse Land
schap/Natuurmonumenten (bij
de vlaggen) op de parkeerplaats
van Waterland Neeltje Jans;
aanvang 22.00 uur; duur ca. 2
uur; kosten 2,00 p.p.. kinderen
tot 12 jaar 1,00, donateurs en
tje op de grond. Soms wordt het
nog wat aangekleed met mos.
Het bevindt zich vaak op een
open vlakte. Het vrouwtje legt
vier eieren, met een dag tussen
elk ei. Zowel pa als ma bebroe
den de eieren. Vier weken latei-
komen de kuikens één voor één
uit. Wanneer de vierde telg te
lang op zich laat wachten,
wordt hij niet meer uitgebroed.
De ouders besteden alle aan
dacht aan de schooiende jongen,
en vooral aan het grootste en
zwaarste exemplaar. De andere
mogen hopen op veel aanvoer
van voedsel, zodat er ook voor
hen nog genoeg over blijft. Ande
re vogelsoorten die het op de jon
gen gemunt hebben, zoals bij
voorbeeld meeuwen of kraaien,
worden luidruchtig door pa en
ma achtervolgd. De kuikens wor
den ongeveer twee maanden vol
ledig verzorgd. Daarna moeten
hun huisgenoten gratis. Informa
tie: 0113-569110.
Zaterdag (5 juni) wordt door
HZLeen excursie gehouden op
het landgoed Ter Hooge bij Mid
delburg. Bezoekers worden
rondgeleid langs de bosplanten,
bomen en het onlangs ingerich
te landschapspark met o.a. mei
doornhagen en veedrinkputten.
Vertrekpunt: parkeerplaats aan
de Breeweg, tegenover kaasboer
derij Pitteperk; aanvang 14.00
uur; duur ca. 1,5 uur. Kosten
€1,00 p.p., donateurs en hun
huisgenoten gratis. Informatie:
0113-569110.
In samenwerking met de Neder
landse Onderwatersport Bond
houdt HZL zondag (6 juni) een
wandelexcursie op Neeltje Jans.
Tijdens de excursie worden ane-
ze zelf achter hun maaltje aan,
al willen de ouders nog wel eens
iets toestoppen. In oktober is de
zorg voor de jongen helemaal af
gelopen. Pas als de jongen vier
jaar oud zijn, kunnen ze zelf
voor het nageslacht zorgen. Ze
gaan daarvoor een verbintenis
voor het leven aan. Dat kan mak
kelijk twintig jaar stand hou
den.
In Nederland komen scholek
sters vooral voor in het Wadden
gebied en in de Zeeuwse delta,
in totaal jaarlijks zo'n 100.000
paren. Daarmee is ruim een der
de van de Europese populatie in
Nederland te vinden.
Carolien
van de Kreeke-Abrahamse
Carolien van de Kreeke-Abra
hamse is medewerkster externe
betrekkingen bij Het Zeeuwse
Landschap.
monen, kreeften en andere orga
nismen die onder water leven,
bekeken. Vertrekpunt: het bord
van Het Zeeuwse Landschap/-
Natuurmonumenten (bij de vlag
gen) op de parkeerplaats van
Waterland Neeltje Jans; aan
vang 14.00 uur; duur ca. 2 uur;
kosten €2,00 p.p., kinderen tot
12 jaar €1,00, donateurs en hun
huisgenoten gratis.
IVN Vereniging voor natuur- en
milieueducatie houdt maandag
(7 juni) een natuurwandeling
door Nollebos, duinen en over
het strand bij Vlissingen. Ver
trekpunt: het metalen kunst
werk van Wessel Couzijn op de
boulevard, schuin tegenover het
Wooldhuis; aanvang 19.30 uur;
deelname €1,20; kinderen t/m
12 jaar €0,50. Informatie:
0118-470187.
Wie kent hem niet: de
bonte piet. Ofwel, de
scholekster of de nog meer
officiële Latijnse naam:
Haematopus ostralegus. Je
ziet deze vogel niet zomaar
over het hoofd, want scho
leksters laten zich duidelijk
zien en horen. Het feit dat
hij zich duidelijk laat zien
komt door z'n opvallend ve
renkleed. Hij, maar ook zij,
is gekleed in een strak
zwart-wit verenpak met
drie opvallend gekleurde ac
cessoires: de poten, de sna
vel en de ogen.
De relatief korte pootjes zijn
roze, de snavel en ogen
zijn fel oranje. Daarnaast laten
scholeksters zich duidelijk ho
ren. Luidruchtig produceren ze
een hoog 'te-piet, te-piet, piet,
piet.' Niet alleen overdag, maar
ook 's nachts. Luister maar
eens, het 'piet-en' is duidelijk
hoorbaar.
Over de toepasselijke bijnaam
'bonte piet' is. waarschijnlijk
niet lang nagedacht. Die naam
bestaat al lang en is waarschijn
lijk bedacht toen de scholekster
nog vooral in het kustgebied
leefde. Ook de naam die deze vo
gel in Duitsland draagt: Austern-
flscher, slaat op het leven in het
kustgebied. Auster is immer oes
ter, en een vogel die op oesters
vist komt natuurlijk in het kust
gebied voor. De Engelse naam
luidt Oystercatcher, wat 'oester
vanger' betekent. Een zelfde
soort naam.
Echter, sinds de jaren '30 van de
vorige eeuw heeft een deel van
de vogels zich verplaatst naar
de landbouwgronden in het bin
nenland. Een dergelijke uitbrei
ding van het leefgebied komt
meestal omdat de leefruimte in
de natuuidijke biotoop te be
perkt wordt. De meeste soorten
weten zich niet goed aan te pas
sen, maar de scholekster blijkt
een kampioen aanpasser. Een
akker is immers een heel andere
Het eerste uitspringende huis
links, met de nok dwars, werd
bewoond door Cees van der Hie-
le. „Het merendeel van die hui
zen was eigendom van dokter
C.J. Kruijs Voorberge, destijds
arts in Rotterdam. Zijn vrouw-
was de dochter van burgemees
ter Prümers uit 's-Gravenpol-
der", weet De Klerk. De mensen
op de foto kan hij niet thuis
brengen. I. Dommisse-van Dam
me uit Goes meent dat de
vrouw in klederdracht Jeane
Bosman is, later getrouwd met
Lou Kopmels.
Torenklok
J. Moeleker uit Goes geeft aan
dat de torenklok in de oorlog
door de Duitse bezetters is ver
wijderd. „Tijdens het transport
naar Duitsland is het schip
waarop hij werd vervoerd ech
ter gezonken op het IJsselmeer.
In maart 1946 werd de klok
weer op zijn oorspronkelijke
plaats gehangen. Als vervan
ging werd tijdelijk de velg van
een autowiel gebruikt. Het ge
bouw dat in het midden van de
kaart achteraf zichtbaar is, was
de boerderij van Geelhoed."
Drie inzenders noemden Hoede-
kenskerke als dorp.
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
J. Eversdijk-Driesprong, Kapel-
Ie, L. de Visser, Goes en J. Don,
's-Gravenpolder.
Uit de collectie van Hans Lindenbergh een
nieuwe raadkaart met daarop een afbeel
ding uit een stad(je).
De vraag is: om welke plaats gaat het? Nadere in
lichtingen over de situatie toen en nu zijn wel
kom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
5 juni worden gestuurd naar:
Redactie PZC Buitengebied, postbus 31, 4460 AA
Goes; fax 0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Drie waardebonnen gaan naar inzenders van een
juiste oplossing.
De woning met de drie ra
men, links op de raadkaart
van vorige week, is het geboorte
huis van C.J. Verboom (1923)
uit Goes. Zijn vader had er een
schildersbedrijf en een beschei
den winkel in drogisterij-artike
len. Geen wonder dat hij kan
melden dat de raadkaart, hoe
wel ruim honderd jaar uit, een
beeld geeft van de toenmalige
Schoolstraat in 's-Gravenpol
der. Tegenwoordig de Bossewei-
de geheten en volgens R. Smits
uit Goes ooit de Achterweg ge
naamd.
Het huis van Verboom deed
voordat zijn vader het kocht,
dienst als postkantoor. Hij hoef
de nooit ver te lopen naar de
openbare school: die stond aan
de overkant, met ernaast de
christelijke lagere school, waar
de bekende (dialect)schrijver
D.A. Poldermans tot 1934 hoofd
was. „Het hekwerk rechts hoor
de bij het huis op de hoek naai
de Bosseweide en dat had een
siersteen in de gevel met een ro
de leeuwenkop, vandaar de
naam 't Rode Leeuwtje en het
werd bewoond door Salomon
Visser en zijn zuster. Hij had
een transportbedrijf met één
vrachtauto."
B.D. de Klerk uit 's-Gravenpol
der meldt dat het huis rechts be
woond werd door de bovenmees
ter van de christelijke school
(de laatste was, tot 1945, C.L.
Duininck). Gevolgd door de
school zelf, met uitbouwtje. De
openbare school staat er broe
derlijk naast, vervolgens het
huis van de familie Potter. Dan
is er het Kerkedreefje. „En ten
slotte de Nederlands hervormde
kerk met de oude spitse toren.
De toren heeft geen haan, maar
een vis als windwijzer", aldus
De Klerk.
Aan de linkerzijde het huis van
Jan Bosman, de slagerij van
W.L. Harthoorn, de woning van
Jan van den Berge, schildersbe
drijf Verboom en dan de Peper
straat, ook wel het Pepertje ge
noemd. Voor het pand van Ver
boom stond#een openbaar uri
noir, met de bijnaam het pisse
bakje. Inzender Smits heeft het
allemaal op een plattegrond ge
schetst; hij geeft ook nog de na
men van bewoners van de hui
zen die niet-zichtbaar verderop
in de straat staan, richting Hoe-
dekenskerke en molen.
Deze inzender herinnert zich
dat bij de sloop van het huis
'van Potter een nog werkzame
bom uit de Tweede Wereldoor
log is aangetroffen. Dat is niet
zo verwonderlijk, want bij de
bevrijding najaar 1944, had
's-Gravenpolder het flink te ver
duren. Onder meer de scholen
en de kerktoren raakten zwaar
beschadigd. C.F. Stevense uit
Middelburg meldt dat in 1960
een nieuwe bovenbouw op de
toren is gekomen, 'opgetrokken
aan de hand van oude gegevens
uit de beschrijving in de Vader-
landsche Geographie van W.A.
Bachiene'.
