Marokko
meer dan
filmdecor
PZC
13
Reis in 5 clicks
Klei
Naar de markt in hartje Marrakech
zaterdag 22 mei 2004
Marokko, land van
diepgewortelde islamitische
tradities waaraan op het
platteland het westers
modernisme vooralsnog voorbij
gaat. Waar Afrikaanse culturen
zich langzaam aan de
openbaarheid prijs geven en zich
vermengen met Arabische
tradities.
Door GERARD CHEL
Betaal je vandaag of doe je dat
morgen? Uit het niets komt
een strenge Marokkaanse jon
geman. Ongeschoren, snor,
.jofele broek, sportschoenen, keurig
Engels. Vanuit het donkere binnenste
van zijn theestalletje staat hij plotse
ling voor mij. Legt lachend zijn hand
kameraadschappelijk op mijn schou
der. Ik grijns vriendelijk terug dat ik
die Marokkaanse humor wel leuk vind.
De jongeman is even uit het veld gesla
gen en zegt: ja, ik maakte maar een
grapje.
Niet overal in Marokko kom je er zo
makkelijk vanaf wanneer je een foto
maakt. Gevraagd of ongevraagd, het
maakt niet uit, geld willen ze zien. Lok
ken eerst de toerist uit de tent, poseren
gewillig, maar houden de handpalm
omhoog wanneer de sluiter heeft ge
klikt Tussen de een en vijf euro. Nu wil
ik de lokale economie graag een hand
je helpen, maar niet op deze manier.
Onderweg op een markt mandarijnen
kopen, de tajine stoofpot eten, een lo
kale rode Président wijn drinken of
een berberdeken voor het thuisfront,
daar ben ik wel voor in, maar geen geld
mor een foto.
Wij zijn onderweg van Beni Mellal
naar Marrakech en permitteren ons
een korte omrit om de watervallen van
d'Ouzoud te zien. Druk is het er niet.
Niet zo verwonderlijk dat de jongeman
z'n theestalletje verlaat en business
raadt wanneer ons groepje er rond
kuiert. Ook een oude vrouw ruikt han
del en wijst de weg. Niet echt nodig
want er is tenslotte maar één pad en
één waterval. Ze vloekt dan ook als een
ketter wanneer wij haar op de terug
weg geheel negeren.
De Cascades d'Ouzoud zelf zijn indruk
wekkend, al is de hoeveelheid water in
de wintertijd iets minder. Vanuit diver
se smalle stroompjes storten de water
droppels zich vanaf 110 meter in het
ongewisse. We kunnen langs het steile
naar beneden, maar de glibberig
heid weerhoudt ons daarvan. Eigenlijk
wel jammer, want beneden moet de
aanblik op de wit schuimende massa
nog veel spectaculairder zijn. We be
grijpen dat in de kloof ook het actief
toerisme kan worden beoefend. Zwem
men, vissen, kajakken, wandelen, para-
pente.
heeft zich de laatste jaren een
kleine toeristenindustrie ontwikkeld.
Meteen hotel, een camping onder de si
naasappelbomen, een paar winkeltjes
en theehuisjes waar de traditionele
muntthee wordt geschonken. Einde
loos in glaasjes overgegoten - sport is
depot zo hoog mogelijk boven het ser
vies te houden - totdat het zoet genoeg
Bijbelse uitstraling
later en honderden kilometers verder,
het landbouwdorpje Telouet, sterf
plaats van de pasja van Marrakech,
schenkt niemand aandacht aan ons
De kasbah Ait Ben Haddou, ooit decor voor 'Lawrence of Arabia', is slechts per ezel te bereiken.
Marokko" ligt in Noord-Afrika, op zo'n 3,5 uur vliegen
van Amsterdam. In onze wintermaanden kan het er kil
en regenachtig zijn, maar de rest van het jaar is het er
warm tot extreem heet, vooral in de Sahara Een visum
is niet nodig, wel moet het paspoort bij terugkeer nog min
stens zes maanden geldig zijn. Tal van touroperators bieden
(rond)reizen aan, maar het is ook goed mogelijk het land op ei
gen gelegenheid te bereizen. Enige kennis van de Franse taal
is handig. Vaccinaties zijn niet nodig, pas wel op met eten en
drink alleen water uit flessen. Meer informatie: Nationaal Ma
rokkaans Verkeersbureau, Louizalaan 402, 1050 Brussel, Bel
gië, tel. 0032-2 646 63 20, www.tourism-in-morocco.com
Zie ook www.marokko.nu.www.landenweb.com en
http://marokko.paqina.nl
Stegen in Marokko hebben soms een bijbelse uit
straling.
groepje. Wanneer ik, enigszins be
schroomd, taferelen op de lokale
markt digitaal vastleg, uitgestalde wa
ren ontwijkend, gaan de Berbers, ge
tooid in hun djelaba, onverstoorbaar
door met loven en bieden, afwegen, ko
ken, 't beslaan van ezels en wat dies
meer zij. De in felkleurige gewaden
geklede en gesluierde dames creëren
met het oranje van de wortels, het
groen van de sla tegen de achtergrond
van roodbruine aarde en witte bergtop
pen een schilderachtig plaatje.
Marokko, land van Casablanca, Tanger,
Marrakech en het Atlasgebergte. Land
met woestijnen en besneeuwde berg
toppen. Met groene valleien en kale
bergketens. Met een bijbelse uitstra
ling. Land van diepgewortelde islamiti
sche tradities waar op het platteland
het westers modernisme vooralsnog
stilletjes aan voorbij gaat. Waar Afri
kaanse culturen zich langzaam aan de
openbaarheid prijs geven en zich ogen
schijnlijk geruisloos vermengen met
Arabische tradities. Hoe zuidelijker
hoe manifester. Datzelfde onherbergza
me zuiden overigens waar tot voor
kort Polisario tevergeefs streed voor on
afhankelijkheid. Naar verluidt kun je
er nu weer in redelijke veiligheid door
heen trekken, zolang je maar op de
door politie gecontroleerde wegen
blijft. Iets verder van de berm wil nog
wel eens een landmijn liggen.
Fraai filmdecor
Op weg naar Ouarzazate, waar drie
filmstudio's hun locaties hebben en el
ke dag in het teken staat van wéér een
film. Het succes begon met 'The Jewel
of the Nile' en juist nu wordt er 'King
dom of Heaven' opgenomen, waarvoor
in de kale vlakte Jeruzalem wordt nage
bouwd. 'Cleopatra' werd er gedraaid,
'Asterix en Obelix' en niet te vergeten
James Bonds 'Living daylights' met
Jeroen Krabbé. Maar ook Martin Scors-
cese of Bernardo Bertolucd kun je er
zomaar tegen het lijf lopen.
In twee robuuste jeeps schieten wij
door de bergkloven tussen Marrakech
en Ouarzazate. In het begin is de weg
nog geasfalteerd. Later wordt het welis
waar onverhard, maar is er nog steeds
sprake van minimaal een weg. Snel
wordt dat anders. Verkleint de weg
zich tot een bochtig pad, waar slecht
ezels stappen. De neus van de landro
ver duwt ze oneerbiedig opzij. Hoekig
hoefijzeren de viervoeters aan de kant.
We stoppen even bij de fraai verscho
len kasbah Ait Ben Haddou, beschermd
erfgoed, en ooit decor voor 'Lawrence
of Arabia'. Nu slechts per ezel over de ri
vier te bereiken.
Soms is de weg zo rotsachtig dat onze
chauffeur een lamme hand krijgt van
het slalommen om de stenige massa.
Nu begrijp ik waarom deze route een
'piste' worden genoemd. Kruipend zet
ten wij onze weg voort. Dan weer tuf
fen we door rivierbeddingen, later
draaien de wielen door het water van
een bergstroom. Het landschap is over
weldigend. Niet eerder zulke roodbrui
ne glooiingen gezien.
Onderweg passeren we Col du Tichka,
met 2260 meter Marokko's hoogste
pas. Restanten vuil sneeuw hunkeren
naar een vers laagje. We zijn nog niet
gestopt of lokale handelaren zwermen
om ons heen. Hun hele hebben en hou
wen is te koop. Dat was ons eerder on
derweg ook al opgevallen. Maak een fo
tostop en weetje omringd door een kin
derschare die stenen, mineralen, dol
ken, houtsnijwerk of anderszins tracht
te slijten. Of tegen geld willen poseren
- maar dat trucje kennen we inmiddels
al.
Gids met attracties België
De Gids Toeristische Attracties en Musea van
België is bij consumenten erg populair. Toch is
de brochure dit jaar verbeterd. Zo is van elke
provincie een plattegrond opgenomen met
daarop de locatie van de attracties. Ook de ge
gevens van de Maisons dü Tourisme staan ver
meld. De gids noemt ruim 300 attracties en
musea die minimaal van april tot en met okto
ber geopend zijn. Bestellen kan bij het Bel
gisch Verkeersbureau Wallonië Brussel, Post
bus 2324, 2002 CH Haarlem, tel. 0900-202 01
07. Downloaden van de gids kan ook via inter
net: www.belqie-toerisme.net.
Even weg naar de Lorraine
De Noord-Franse regio Lorraine heeft onlangs
een nieuwe gids voor korte vakanties uitge
bracht. Het aanbod in de Nederlandstalige bro
chure is bijna verdubbeld en speelt zich vooral
af in de Vogezen en rondom Nancy. De reizen
zijn samengesteld rondom thema's als Art Nou
veau (Nancy), wandelen en fietsen (de Maasval
lei), shoppen (Metz), ontspanning (Vittel) en
sport en natuur (de Vogezen). De brochure
'Even weg naar Lorraine' is verkrijgbaar bij het
Comité Régional du Tourisme de Lorraine, Ab-
baye des Prémontrés, BP 97, 54704 Pont a
Mousson Cédex, Frankrijk, tel. 0033-383 80 01
80 of via crt@crt-lorraine.fr.
Rockfestival in Lissabon
Rock in Rio is in Brazilië uitgegroeid tot het
grootste muziekfestival ter wereld. Voor de eer
ste keer heeft het festival nu ook buiten Brazi
lië, en wel in de Portugese hoofdstad Lissabon,
plaats. Met optredens van meer dan zeventig
muzikanten, bands en dj's zal Lissabon eind
mei en begin juni gedurende vijf dagen en
nachten veranderen in één swingend muzikaal
festijn. Er worden zo'n half miljoen toeschou
wers verwacht uit eigen land maar ook daar
buiten. Optredende artiesten zijn onder meer
Peter Gabriel, Britney Spears, Metallica, Guns
N' Roses, Paul McCartney en Sting. Meer infor
matie en tickets: www.rockinrio-lisboa.sapo.pt.
Plattegrond met musea Mokum
Een ruime stadsplattegrond met informatie
over 35 musea in de hoofdstad. Maar ook met
gegevens over openbaar vervoer en museumbo
ten. Ideaal voor de toerist die niet wil verdwa
len en zich niet wil vervelen. De Amsterdam
Museums Free Map is gratis verkrijgbaar bij tal
van toeristische trekpleisters in de stad zoals
VW-kantoren, hotels, ticketshops en bibliothe
ken. Meer informatie:
www.amsterdammuseums.nl.
Doorbreek vakantiesleur
Na een week van rustgevende wandelingen
door natuurschoon en 's avonds een glaasje
wijn bij de ondergaande zon zijn we wel ge
noeg tot rust gekomen. Het is tijd voor actie.
Gelukkig zijn er overal ter wereld pretparken.
Het liefst worden we vermaakt door parades
van dansende mensen, doen we tikkertje in
het sprookjesbos en ondergaan we de 'G-krach-
ten' in een achtbaan, 's Avonds komen we dan
misselijk van de popcorn maar voldaan terug
in het hotel of op de camping. En kunnen we
er de rest van de vakantie weer tegenaan. Euro
pa: www.themeparkvision.net: wereld:
http://pretpark.start.nu en http://buitenland.-
attractieparken.a1boulevard.nl: Azië en Verenig
de Staten: http://attractiepark.start.be: acht
banen: www.coasterpark.nl.
»or iemand die in Utrecht woont
is alles boven Assen ver. Heel
ver. Maar na een nachtje logeren
in Winschoten had ik het gevoel
dat ik de hele wereld aankon, dus waar
om niet Kiel-Windeweer. Dit acht kilo
meter lange, veenkoloniale lintdorp
draagt een wonderschone naam en er
waait altijd een fris briesje doorheen.
Het ligt langs het met de hand uitgegra
ven Kieldiep. Als je even onder Hooge-
zand rechtsaf slaat, ben je er al bijna.
Nü ging ik er niet alleen heen om het
dorpje te bekijken. Ook wilde ik Esther
Uze graag ontmoeten. Of dat verlangen
wederzijds was, wist ik niet. Ze is een
week of zes oud en heeft zich daar nog
niet over uitgelaten.
Esther Lize is het eerste land van de
dochter van mijn zus, mijn nichtje Elis.
Hie woont samen met haar echtgenoot
in een boerderij in Kiel-Windeweer. Ze
hebben het pand jaren geleden in bouw
vallige staat gekocht. Ik maakte me er
'oen een beetje zorgen over, het was
echt zo'n 'kind-waar-begin-je-aan' pro
ject. Maar met man (Wim) en macht en
•jzeren volharding heeft nichtje de scep
tici het zwijgen opgelegd. Eerst werd
het voorhuis afgebouwd zodat er ge-
Door DIRK MULDER
woond kon worden. Steen voor steen en
dakpan voor dakpan herrijst de rest van
de boerderij. De toekomstige hal is on
geveer zo groot als mijn woonkamer en
in de woonkamer past straks mijn hele
huis. Op het erf staat ook een bakste
nen schuur, die een tijd als opslagplaats
voor een vliegtuig gefungeerd heeft. Ter
wijl je dan nog royaal de ruimte had. Tij
dens mijn bezoek werd er in een verlo
ren hoekje druk aan een praalwagen
voor het dorpsfeest gewerkt.
En nu was er een bewoner bij. Als verse
oudoom wilde ik graag met het kindje
kennismaken. Ilc had een cadeautje
meegenomen. Het was een rond koek
blik met een speciale modelleerklei.
Theoretisch konden we daarmee een af
druk van de babyhandjes maken, waar
na de klei zou uitharden tot een blijven
de herinnering.
Esther Lize voelde daar helemaal niets
voor. Al onze zoete woorden ten spijt
balde ze haar handjes samen tot vuist
jes en weigerde mee te werken. Driftig
schopte ze met haar in een gestreept
maillotje gestoken beentjes.
Nichtje en ik keken elkaar aan. Twee
zielen, één gedachte. Aan die beentjes
zaten voetjes. Ik had de suggestie nog
niet uitgesproken of de jonge moeder
begon het maillotje al af te stropen.
Het voordeel van babyvoetjes is dat ze
niet helemaal samengebald kunnen
worden. Dat maakt het afdrukken een
stuk gemakkelijker. Terwijl ik het pro
testerende kind vasthield, drukte de
moeder de spartelende pootjes voorzich
tig in de kleffe massa. Daarna was er
voor mij een mooie taak weggelegd.
Even heb ik geaarzeld, gezien de plek
waar ik me bevond. Het leek me name
lijk zo vooroordeelbevestigend. Toch
zat er niets anders op. Ik haalde diep
adem en trok de jongste bewoner van
Kiel-Windeweer eigenhandig uit de
klei.
De westerse toeriste laat zich
niet uit het veld slaan. Twee Ma
rokkaanse vrouwen houden
haar bijna in een houdgreep en
een van hen brengt razendsnel
een hennatatoeage aan. Of ze
daar dus ook maar even voor
wil betalen: 20 Dirham, zo'n
twee euro. Maar de reizigster
handhaaft manmoedig haar
nee. Ze had er niet om gevraagd.
Een half plein verder en 1,5 eu
ro minder, schrapen de vrou
wen de henna van de hand, een
illusie armer. Je moet brutaal
zijn in geslepen Marrakech.
Het gebeurt allemaal op het
Jemaa el-Fna plein in hartje Mar
rakech. Het plein der doden, of
het plein van het niets? Zelden
zo'n buitengemeen borrelend
trefpunt gezien. Een onbeschrij
felijke mengelmoes van kopers
en verkopers, kijkers en arties
ten, doeners en laters. Wanneer
je er vanaf de hoge balkons van
een van de omliggende restau
rants op neerziet, zijn het net in
secten in allerhande soorten en
in velerlei kleuren. Je kunt er
Handelaren wachten op klanten voor hun koopwaar.
uren naar kijken. Reisgids Trot
ter zei het al: 'een openlucht
theater met een non-stop voor
stelling'.
Niet is heerlijker dan onszelf in
het gekrioel te storten, maar ge
heel onbevangen gaat dat niet.
We worden achterna gelopen,
vastgepakt, aangeklampt, tegen
gehouden, aangesproken, krij
gen koopwaar opgedrongen,
worden vriendelijk uitgenodigd
foto's te maken. Ja, dat kennen
we. Kost geld, 10 Dirham min
stens.
Tegen de avond vult het plein
zich met tientallen karretjes. In
deze ogenschijnlijke chaos zet
ten de handelaren hun blauwe
stalletjes keurig op genummer
de plekken en trekken over hun
werkkleding een witte jas.
Veel buitenlandse toeristen zijn
er niet, deze dag en dus storten
de vaste pleinbewoners zich op
de eigen mens. Ook de Marok
kaan zelf ontkomt niet aan hun
ijzeren greep. Dat maakt het
wel weer zo geruststellend. En
romantisch. De acrobaat blijft
z'n kunstjes doen, de travestie-
te buikdanseres navelt naar om
standers, de waarzegster blikt
vooruit en de watermannen pro
voceren met hun koperen om-
hangsels. Zielige aapjes zitten
op schouders en gehypnotiseer
de slangen golven uit mandjes.
Jongens achter torenhoge sta
pels sinaasappels schreeuwen
ons hun sapjes toe en verderop
dwarrelt rook van tientallen bar
becues. Schrijver Bowles had
het ook al door: 'Zonder dit
plein zou Marrakech een stad
als vele andere zijn'. Dat klopt.
Niet voor niets is Jemaa el-Fna
door Unesco tot werelderfgoed
bestempeld.
GERARD CHEL
