Ik ben slechts de danser
PZC-
Titaantjes op
jacht naar roem
De kwestie-Weinreb leerde mij argwanend te zijn
Jim Kerr
woensdag 19 mei 2004 27
imple Minds, de
Schotse groep rond
zanger Jim Kerr, is za
terdag top of the bill op een
eendaags rockfestival in Hel-
lendoom waar bands optre
den die hun hoogtijdagen be
leefden in de jaren tachtig.
„Het is goed om een mooi ver
leden te hebben.
Hij heeft het begrepen, hele
maal begrepen. Jim Ken-
woont grote delen van het jaar
op Sicilië. „Zon, vers gezond
voedsel en Italiaanse vrouwen",
zo somt hij een aantal van de
voornaamste lokale voordelen
op. „Ik heb hier een huis dat ik
al zo'n twintig jaar geleden heb
gekocht. Het is werkelijk een
deel van mijn leven geworden in
die tijd."
De zanger en boegbeeld van
Simple Minds woont in een rus
tig, klein dorp. „Waar iedereen
iedereen nog kent. Allemaal
mensen met een groot hart. Het
is een mooi leven. De balans is
goed."
Desondanks kent Kerr ook ande
re kriebels. „Ik heb nog een an
der leven in Glasgow. Erg tegen
gesteld aan dat op Sicilië. Ik
ben en blijf natuurlijk wel een
rock-'n-roller. Ik hou van dyna
miek en hectiek. Ik heb drukte
nodig, spanning. Het leven in
een grote stad, ook dat spreekt
me aan." Dus woont hij de ande
re maanden van het jaar in
Schotland, om van daaruit dan
weer de wereld te bestoken met
muziek.
Simple Minds. In de jaren tach
tig met name werden ze steevast
in één adem genoemd met U2.
Twee bands die de verworvenhe
den van new wave combineer
den met pakkende, vaak bezwe
rende songs. Altijd weer samen
in die ene adem, het leek wel of
ze streden om hegemonie. Als
het al zo was, dan heeft Jim
Kerr de strijd met U2-zanger Bo
no niet gewonnen. Waar U2 nog
immer een bijkans buitenaardse
status heeft, die Bono zelfs tot
geziene gast bij politieke leiders
als Bill Clinton heeft gemaakt,
lijken Simple Minds bij het ver
leden te horen. Niet voor niets
treedt de groep in Hellendoorn
op tijdens een festival met jaren
80-bands als The Stranglers, Le
vel 42 en Gruppo Sportivo. Zit
Kerr daar eigenlijk mee?
„Laat ik het zo zeggen: het is
goed om een mooi verleden te
hebben. Trots mag ik zijn. Ik
moet maar accepteren dat ik
geen controle heb over hoe het
pubhek tegen Simple Minds aan
kijkt. De feiten liggen daar. Ik
hoef er niet omheen te draaien.
In de jaren tachtig hebben we
zeven albums uitgebracht, in de
jaren negentig drie."
Rustperiode
De reden hiervoor is simpel: her
haaldelijk bouwden Kerr c.s.
een rustperiode in. „Hard wer
ken is het enige wat ik kan
doen. Hoe de geschiedenis over
onze band zal oordelen, we zul
len het zien. Wat ik zou willen?
Dat het publiek ons als een clas
sic band zou zien. Zoals ik The
Who zie. Als a fucking great
band."
Kerr prijst zich gelukkig dat hij
de kans heeft gekregen te
groeien met Simple Minds. „On
ze eerste albums verkochten
niet slecht, maar vergeleken met
de huidige maatstaven stelde
het weinig voor. Nu kunnen de-
Jim Kerr: „Het is goed om een mooi verleden te hebben."
buterende bands meteen veer
tien miljoen platen verkopen.
Dat is mooi, maar het biedt geen
ruimte voor groei. Wat moet en
kun je vervolgens nog? Het kan
alleen nog maar tegenvallen.
Dan toch maar liever zoals wij
het gedaan hebben, in de dagen
dat de industrie nog geloofde in
het brengen van een band. Elke
dag opnieuw moesten we ons be
wijzen. Het is mooi dat we uit
eindelijk op Live Aid stonden,
op het Mandela-concert en zelfs
in Wembley, maar in de geschie
denis van de groep was mis
schien een optreden dat ik me
herinner in een café in Amstel
veen wel veel belangrijker. Daar
stonden iets van vijftien man te
kijken. Dat zijn de beslissende
momenten in een muzikantenle
ven, denk ik. Of je stapt gedesil
lusioneerd van het podium af en
stopt met muziek maken of je
weet dat het goed ging en daar
om ga je verder, in de hoop dat
het er volgende keer dertig zijn
die je zien willen."
Jim Kerr is de absolute blikvan
ger van de band. Foto's van Sim
ple Minds tonen vaak alleen
hem, maar helemaal fair is dat
niet. Want al sinds de beginja
ren, toen Kerrs groep nog John
ny the Selfabusers heette,
werkt hij samen met Charlie Bir-
chell, de gitarist die uiteraard
ook komend optreden weer van
de partij is.
„Charlie is een deel van mij. We
zijn partners. Broers. Zelfs mijn
moeder zegt dat we broers zijn.
Herhaaldelijk hebben we hevige
debatten over de muziek, maar
we hebben elkaar nodig. Waar
hij sterk is, ben ik zwak en vice
versa."
Ze zijn allebei 44 jaar. Birchell
is al net zo'n Italië-gek als Kerr,
maar de gitarist woont de ande
re delen van het jaar in Dublin.
„We zien elkaar soms maanden
niet. Ook deze ruimte hebben
we beide nodig. Maar dan zien
we elkaar weer en heeft hij van
alles bedacht. Het blijft wonder
lijk hoe onze muzikale ideeën in
elkaar passen, in elkaar vloeien
ook. Maar vergis je niet in het
belang van Charlie. Hij is het ge
luid. Ik ben de danser, een slech
te danser bovendien. Hij is de
melodie."
Album-band
Simple Minds was altijd wat je
noemt een album-band. Na het
hitje Promised you a miracle in
1982 bracht de groep haar
meest gewaardeerde elpee uit,
New Gold Dream, die de status
van serieuze album-band leek te
bevestigen. Ken* zette in de tek
sten op deze plaatteen bood
schap van hoop tegenover de
vaak doemdenkerige teksten
van andere new wavebands uit
die tijd. Hij werd als romanticus
afgeschilderd. En toen scoorde
de groep, toch nog onverwacht,
een wereldwijde nummer 1-hit
met Don't you forget about me.
Voor de verandering eens niet
een eigen nummer. „Maar ik
ben wel ontzettend blij dat we
het opgenomen hebben", lacht
Kerr nu. Het nummer kwam
van de soundtrack van de film
The Breakfast Club en beteken
de ook de doorbraak van Simple
Minds in Amerika.
Eerdaags zijn twee nummers
van Kerr en Birchill te horen in
de omstreden nieuwe documen
taire van regisseur Michael Moo
re, Fahrenheit 9/11, waarin deze
meent aan te tonen dat er fami
liebanden zijn tussen George
W. Bush en Osama Bin Laden.
Amusementsbedrijf Disney wei
gerde aanvankelijk mee te wer
ken aan de distributie van de
film. „Ik voel me zeer vereerd,
moet ik zeggen. Maar wat mij
verbaast is dat Moore de num
mers kende." Ze komen name
lijk van Reel To Reel Cacopho
ny, het tweede album van de
groep uit 1979.
De groepsleden combineren de
komende maanden een tournee
vah. gemiddeld een optreden per
week met een verblijf in de stu
dio om de volgende Simple
Iemand moet er heel snel een
film van maken, nu de oude
rotten nog leven en nog aan
spreekbaar zijn. De Brieven uit
Rome die Joop Admiraal en
Ramses Shaffy aan hun vrien
din Shireen Strooker schreven
toen zij tussen de zomers van
1960 en 1961 in Rome verbleven
om 'het te gaan maken' in de Ita
liaanse cinema, zijn van een ont
roerende schoonheid. Ze geven
bovendien een prachtig inzicht
in een tijd die voor de ontwikke
ling van de Europese en Neder
landse cultuur van wezenlijk be
lang was.
Bovenal is het een spannend re
laas van twee grote Nederlandse
sterren die als twee kleine Hol
landse dandy's vergeefs probe
ren te overleven in het grote Ro
me. Een relaas dat zo verfilmd
had kunnen worden door Felli-
ni, ware het niet dat die filmer
reeds lang overleden is, en net
als het Rome waarin het verhaal
zich zou moeten afspelen voor
goed in grofkorrelig zwart-wit
is bijgezet. Willem van de Sande
Bakhuvzen dan maar?
Het boek werd gepresenteerd in
de passende omgeving van Cine
ma Paradiso, het hyperarrogan-
te Amsterdamse restaurant dat
zo succesvol de sfeer van het Ro
me van Fellini en Antonioni
weet te imiteren. Terwijl op de
achtergrond Rocco en zijn
broers van Visconti werd ver
toond, werd er over filmrechten
nog niet gesproken. Er waren al
genoeg andere dingen te bespre
ken voor de drie briefschrijvers
en hun vrienden Kitty Courbois
en Bram Vermeulen. Herinnerin
gen aan die rare tijd, toen zich
al grote veranderingen aandien
den in het Nederlandse toneel
en waarin het decadente Rome,
met de grote Cinecitta-studio's,
het Mekka was voor iedereen
die het wilde maken in de film.
„Hier heeft niemand van gewe
ten, van hoe het écht was", ver
zucht Shireen Strooker. „Ieder
een kende de verhalen van Ram
ses en Joop die naar Rome gin
gen, maar hoe verschrikkelijk,
maar ook groots romantisch als
het echt was, dat lees je nu pas."
Strooker heeft de brieven altijd
bewaard, maar las ze pas weer
voor het eerst toen documentai
remaker Peter Fleury het haar
vroeg voor zijn documentaire
over Ramses Shaffy. En nog
steeds kan ze de brieven niet le
zen zonder vol te schieten, of op
nieuw vol bewondering te zijn
over de prachtige pentekeninge
tjes van Joop Admiraal.
Servetjes
Uit de soms op servetjes geschre
ven briefjes wordt het al snel
duidelijk dat het verblijf in Ro
me weinig opleverde. Mensen
die zich als agent ('eedzjent')
voordeden, bleken uit op seks,
voor figurantenrollen werden
de jongens niet betaald en de
nachtclub waar Ramses Shaffy
in het voorjaar kon zingen ging
tijdens' zijn optreden failliet.
Het komt tot een ontmoeting
met de groten der aarde, maar
die verloopt anders dan ge
hoopt. Ramses Shaffy schrijft:
„Ik zag Fellini in een bar staan
en ben meteen naar hem toe ge
gaan. Hij heeft me gevraagd om
de volgende dag om zes uur op
zijn kantoor te komen, alwaar
hij me als stront behandelde,
dus ik ga nooit meer ergens naar
toe zonder introductie."
Het valt bijna niet bij elkaar te
verzinnen wat de 23-jarige Joop
Admiraal en de 26-jarige Shaffy
meemaken. In de brieven die
bijna dagelijks heen en weer gin
gen tussen hen en hun harts
vriendin Shireen Strooker ont
wikkelt zich langzaam maar ze
ker een tragisch verhaal over
verloren dromen, eenzaamheid
en zelfs de suggestie van een ver
borgen platonische verliefdheid
van Ramses Shaffy, wanneer hij
jaloers lijkt om de ontluikende
liefde tussen Shireen Strooker
en Ton Lensink.
Ramses Shaffy
Joop Admiraal
Constante geldproblemen, Joop
Admiraal die tijdens afwezig
heid van Shaffy bijna in de goot
geraakt, reclamefilmpjes die
voorgoed vergeten zijn, de brie-
venbundeling is ook te lezen als
een handleiding voor iedere jon
ge acteur die op de bonnefooi
vertrekt naar het grote geld en
de gouden toekomst, met als ti
tel: 'Vergeet het maar!'
„Thuis zitten ligt me niet, als je
weet dat leven erbuiten op volle
gang is, maar ja. Of er ooit iets
van deze carrière terecht komt
vraag ik mij ten zeerste af. Maar
Joop en ik hadden deze tijd voor
geen goud willen missen."
Het zou een schelmenroman
kunnen zijn, of een jongeman-
nenboek als Nescio's Titaantjes.
Maar de Brieven uit Rome zijn
echt, en ze komen van enkele
van de grootste artiesten die Ne
derland heeft gekend. Dat
maakt deze bundel tot een on
misbaar document voor ieder
een die van theater, muziek of
film houdt.
Wijbrand Schaap
Ramses Shaffy en Joop Admiraal:
Brieven uit Rome aan Shireen Stro
oker. Nijgh Van Dilmar, Amster
dam 2004.
Joop Admiraal (links), Ramses Shaffy (midden) en Shireen Stroker tij
dens de presentatie van 'Brieven uit Rome'.
foto Xander Remkes/ANP
Minds-cd af te ronden, die dit
jaar nog gaat verschijnen, zo ga
randeert Kerr.
Maar mogelijk nog voor die nieu
we plaat er ligt, verschijnt einde
lijk, na een juridische strijd die
bijna drie jaar heeft geduurd,
een cd waarvan de muziek al
vier jaar geleden door Kerr en
Birchell werd opgenomen: Our
Secrets Are The Same.
Ruzie
Ruzie met het platenlabel, een
te vroeg uitgedeelde vinylper-
sing. een enthousiaste Spaanse
discjockev, fans die mp3's uit
wisselen - het bekende verhaal.
Maar het gevolg was ook dat
Our Secrets Are The Same on
der de fans een mythische status
heeft verworven.
„De plaat heeft zijn fouten",
vindt. Kerr. „Maar dat kan ko
men door alle gedonder er om
heen. Ik kan er nauwelijks onbe
vooroordeeld naar luisteren.
Toen de muziek uitlekte, waren
Charlie en ik er nog aan bezig.
De muziek is heel basic. Maar
anderzijds staan er ook twee
liedjes op die ik reken tot de bes
te die we gemaakt hebben. Spa
ce en Death by chocolate. Dat
laatste nummer mag ik me wel
aantrekken trouwens. Ik ben
verzot op chocola."
Theo Hakkert
Simple Minds treden zaterdag 22
mei op in Hellendoorn (Ov.)
foto Paul Steenbergen/GPD
Hij heeft een leven van politiek en litera
tuur achter de rug. Aad Nuis (1933)
weef zijn herinneringen op: Op zoek
Mr Nederland.
jdwikkelingswerker te Jamaica, dienst-
"®tig militair in Nieuw-Guinea, weten-
cnapper te Leiden, vrij gevestigd litera-
Wrcriticus, Tweede Kamerlid voor D66,
t&tssecretaris van cultuur. Aad Nuis vere-
al die hoedanigheden in zich. Vorige
aand verschenen zijn memoires Op zoek
far Nederland. Hij schreef ze op rond het
wnavan de Nederlandse identiteit. Want
f ^rijver houdt van Nederland, bekent
ulEn dan wil je graag weten wie dat toch
f e )e aan je hart drukt.
historische momenten mankeert het
"din Nuis' leven. Als soldaat maakte hij
uijna-oorlogje mee rond Nieuw-Gui-
ea Hij was bij de oprichting van Provo.
a,nen met Renate Rubinstein deed hij ons
een conflict cadeau dat de gemoederen
L .§e bjd zou verscheurende kwes-
Jeinreb. En hij stond met Van Mierlo
de wieg van D66.
maar eens over Provo. In Op zoek
Wr Nederland kunnen wij lezen dat Jas-
rootveld, de goeroe van de jongens in
Wtte pakken en zelf benoemd antirook-
zich nog heeft laten inspireren door
Aad Nuis foto Robert van Stuyvenberg/GPD
wat later jarenlang Nuis' huisdier zou wor
den, de hond Klaas. Aad Nuis: ,.Ja, Klaas
was een hond. Van wat je noemt een gezond
vuilnisbakkenras. Hij was eigenlijk van nie
mand en iedereen. Was er weer wat te doen
geweest, een happening, en gingen wij na af
loop weg, riep iemand van ons: 'Klaas
kom'. Dat heeft Jasper Grootveld opgepikt
en omgewerkt tot zijn magische leuze
'Klaas komt!', een leus die je in de dagen
van Provo overal op de muren kon lezen."
De Provo-beweging is voor Aad Nuis een ui
ting van typisch Nederlands levensgevoel.
Geweldloosheid en veranderingen zonder
veel poeha. „In de vroege patriottentijd
schijn je ook zoiets gehad te hebben. In
1787 is het voorgekomen dat de patriotten
een vroedschap van regenten tot aftreden
hebben gedwongen louter door hen zwij
gend te omsingelen. Provo had dat ook. Ze
jenden de politie, daagden het gezag uit en
probeerden de regentenmentaliteit zo aan
de kaak te stellen. Maar ze bleven daarbij
principieel geweldloos. Zo maakten ze de
politie bijvoorbeeld razend, maar als de
zaak dan uit de hand dreigde te lopen wa
ren het de provo's die deëscaleerden door
een partijtje voetbal aan te bieden. Zo kun
nen in Nederland zaken toch ingrijpend ver
anderen, maar met veel minder toeters en
bellen dan in het buitenland.
„In Nederland was in de jaren zestig de ont
zuiling plotseling bovengronds gekomen.
Daarvoor was ze al werkzaam geweest,
maar niemand had toen eigenlijk in de ga
ten gehad dat het verder ging dan zijn ei
gen persoonlijke belevingswereld. In de ja
ren zestig ontdekten wij dat anderen, ook
uit andere zuilen, er net zo overdachten.
Dat wij de wereld niet in hokjes konden
blijven verdelen. Dat gaf de euforie van het
collectieve Aha-gevoel. Provo en de oprich
ting van D66 representeren dat gevoel het
zuiverst. Daar komt dan nog bij dat de hele
club was gaan geloven dat het met de wel
vaart steeds beter zou gaan. Wij hadden vij
fentwintig jaar lang een periode van groei
achter de rug. Het probleem was dan ook
niet meer de economie, maar de macht. Hoe
verdeel je die het eerlijkst. Nu zie je hoe ty
pisch jaren zestig-items als mondigheid, ver
antwoordelijkheid en zelf beslissingen ne
men, overgenomen zijn door rechts. Die mis
bruikt het overigens: 'Wat zegt u mevrouw,
uw been wil niet? Ja, maar wel graag zelf
uw verantwoordelijkheid nemen!"'
In Weinreb zagen Aad Nuis en Renate Ru
binstein een voorbeeld van individualis
tisch verzet tegen de macht. „Weinreb
was", zegt Nuis, „voor ons het toonbeeld
van iemand die met zijn intelligentie en
met zijn geweldloos verzet de vijand toch
een aanzienlijke slag toe kon brengen. Zijn
verdienste is dat hij, hoe dan ook, het beeld
van het leven tijdens de oorlog gewijzigd
heeft. Dat was namelijk helemaal niet zo
heldhaftig geweest, maar gewoon ieder
voor zich."
Friedrich Weinreb was kort na de oorlog
veroordeeld wegens collaboratie. Presser
nam het later voor hem op in Ondergang.
Weinreb zou in feite een slim dubbelspel
hebben gespeeld met de bezetter. Aad Nuis
vlooide de protocollen van het proces na 'en
Renate Rubinstein moedigde Weinreb aan
zijn verhaal te boek te stellen in Collabora
tie en verzet. De joodse geleerde werd toen
dat eenmaal verschenen was voor een deel
der natie alsnog een held. Een man die ve
len het leven had gered, ook al was hij een
merkwaardige persoonlijkheid. Voor een
ander deel bleef hij een gevaarlijke, slimme
vos die zich met list en bedrog had vrijge
pleit van laf verraad.
Aan het eind van de jaren zeventig ver
scheen het Weinreb-rapport van het Riod,
dat op last van de regering een onderzoek
was begonnen, dat de slepende kwestie
moest beëindigden. Het rapport was in zijn
conclusies vernietigend. Aad Nuis is nog al
tijd licht verbitterd over het feit dat vrijwel
niemand het rapport heeft durven doorlich
ten. „Toen ik mij in het Weinrebrapport be
gon te verdiepen werd me algauw duidelijk
dat we hier te maken hadden met een klas
siek voorbeeld van een tunnelvisie. Die
man moest en zou veroordeeld worden.
„Wat er gebeurt in het Weinrebrapport is ei
genlijk onvoorstelbaar. Je ziet hoe mogelij
ke verdenkingen verderop in het boek plot
seling feiten worden en zo stapelt zich een
'bewijs' op dat in feite niets voorstelt. Na
tuurlijk, Weinreb was een rare, zeer van
zichzelf bewuste man. Hij dacht dat hij de
regie volledig zelf in handen had, misschien
is hij in een aantal gevallen zelf het slacht
offer geweest van manipulaties. Feit is dat
het rapport gewoon niet klopt. Ik ben de
zaak casus voor casus nagelopen. Dat staat
beschreven in Het monster in de huiska
mer, maar vrijwel niemand heeft de moeite
genomen dat na te lezen. Toch is er geen en
kel hard bewijs. Toen het Weinreb-rapport
uitkwam was het in 24 uur beslist. Alleen
Louis Sinner van het Algemeen Dagblad
concludeerde meteen dat de zaak niet klop
te. Daarna is het grote zwijgen ingetreden.
Het blijft nog steeds erg onbevredigend dat
er geen opheldering gekomen is. Het heeft
me overigens wel geleerd dikke en imposan
te rapporten voortaan te wantrouwen. Voor
al als ze bedoeld zijn om een kwestie te
beëindigen, moet je argwanend zijn. Het is
jammer dat de journalistiek niet meer de
tijd. heeft om zich in dit soort rapporten
vast te bijten."
Jan-Hendrik Bakker
Aad Nuis. 'Op zoek naar Nederland'. Uitgeverij Au
gustus, 223 pag., 16,95 euro
