Paardebloem lokt de bijtjes
PZC
Alles kon, je fiets maken en een pan solderen
Nieuwe Raadkaart
Jie ei vandaege zeker
nog nie op de
Polderse bris h'oad
dinsdag 18 mei 2004
De paardebloem. Door
de een verguisd en
door de ander feestelijk ont
haald. Bij de paardebloem
gaan de wegen van de na
tuurliefhebber en de buur
met het idee 'hou je straatje
schoon' uiteen. Het is maar
wat je wilt of waar je van
houdt.
In goede grasweiden staan
geen paardebloemen. In een
slecht onderhouden berm of
dijk ook niet, maar zodra een
goed zogenaamd schraallandbe-
heer wordt toegepast, zie je de
stengels van de paardebloemen
zich tussen het gras reikhalzend
naar het zonlicht uitstrekken.
Plof... Een grasbijtje (Andrena
flavipes) laat zich pardoes in de
bloemen vallen en vergaart er
stuifmeel voor de eerste sessie
broedcellen in de grond. Als je
geluk hebt en de berm is echt
open en schraal, wordt de in de
grond gegraven schacht voor de
cellen, daar aangelegd. Een
door koeien afgetrapt kantje is
soms ook al goed.
Er zijn nog veel meer bijtjes, die
zich te goed doen aan die eerste
gele voorjaarsbloeiers, zoals de
kleine groefbijtjes. Soms zijn ze
mooi koperkleurig. Omdat ze zo
klein zijn, vallen ze niet op. An
ders is dat met de aan de grasbij
verwante zandbij, het roodgatje
(Andrena haemorrhoa). Een bij
op honingbijgrootte, maar dan
mooier en kleuriger. Bor
deauxrood van boven, prachtig
zilvergrijs opzij en op het laat-
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
ste achterlijfssegment, het type
rende rode gatje.
Als de weg- of bermbeheerder
goed beheert, is er voor hem een
heuse verrassing in petto: de
weidebij (Andrena gravida). Het
is een grotere en voor het oog
mooiere versie van de grasbij,
met mooie witte haarbandjes
langs elk achterlijfssegment. De
bodemverschraling moet dan
wel zover zijn doorgezet, dat er
kleine klavertjes, ooievaarsbek
ken en hoombloemen in
groeien. We zien dat niet zo
vaak. daarom is de weidebij nog
een zeldzame verschijning.
Wat minder zeldzaam in de
schraallandgebiedjes zijn de kla-
verdikpoten (Melitta leporina).
De naam is meteen veelzeggend.
In Nederland gaat het wat min
der goed met deze bij, maar in
Zeeland is het bijtje aan het toe
nemen. Trouwens als het om bij
Paardebloemen zijn geliefd bij diverse soorten grasbijtjes. foto archief Zeeuws Landschap
lijk verhaal. De grashommel
vliegt graag op schraallanddij-
ken en bermen en komt nergens
zo veel voor als hier in Zeeland.
Herkennen is vrij gemakkelijk,
het achterlijf is getooid met een
fraai dieprood broekje. De rest
is zwart. De enige verwarring
die overblijft is de grote gelijke
nis met de steenhommel. Deze
heeft ook zo'n donker dieprood
broekje.
In de traditionele natuurgebie
den zijn nog meer bijensoorten
te vinden. Elk gebied heeft wel
zijn eigen specifieke soort.
Crème de la crème in het buiten
dijkse schor is de schorzijdebij.
Het is een bijensoort, die inter
nationaal gezien, in Zeeland het
meest voor komt in duingebie
den, zoals Oranjezon, vinden we
verder onder meer de duinzijde-
bij (Colletes cunicularis). Deze
heeft er nu overigens zijn lang
ste tijd al op zitten, De bijen
soort vliegt namelijk op vroeg in
het duin bloeiende wilgen. Pas
volgend jaar bij het naderende
voorjaar, komt de soort weer te
voorschijn. Op dit moment
bloeien in het duin andere plan
ten, zoals rolklaver en paarse do-
venetel.
Een andere specifieke bijen
soort is de klokjesbij (Chlecho-
ma). Deze kleine donkere soort
bezoekt uitsluitend klokjesbloe-
men en, meer regel dan uitzonde
ring, ook in uw tuin. Tenminste
als u er klokjes (Campanula) in
hebt staan.
Ron Brouwer
Ron Brouwer is medewerker Ex
terne Betrekkingen bij Het
Zeeuwse Landschap.
De uitdrukking vandaege
Scherpenisse en merge
Smaerdiek was aanleiding voor
de vraag om uitdrukkingen met
daarin Zeeuwse plaatsnamen
verwerkt. D'n oest was goed, er
kwamen heel wat reacties. Maar
eerst nog een fout goedmaken.
Over een reactie van de heer van
der Vlugt uit Sint Maartensdijk
schreef ik de vorige keer dat het
woord remelen (zit toch nie zo
te reêmelen) niet in het dialec
tenwoordenboek zou staan. Ik
heb op een verkeerde plaats ge
zocht, want de heer Raats uit Le-
wedorp wijst erop dat het er wel
degelijk in staat. Remele(n)
staat voor trappelen, schomme
len. Joe remelteste, zit nie zö op
je stoel te remelen.
Zelfs een Smaerdieks zinnetje
wordt gegeven: zit nie te reme
len az 'n hortekoente.
Nu naar de uitdrukkingen toe
met een plaatsnaam. De meest
bekende is wel een Bathse reize
met de betekenis van een lange,
moeizame reis. Vanuit verschil
lende hoeken van de provincie
werd deze uitdrukking ge
noemd. Vergelijkbaar is 'een
Kasse reize', een uitspraak van
Noord Beveland, die werd door
gegeven door de heer Van der
Heyde wiens grootouders woon
den op Kamperland. Met 'Kas
se' wordt Kats bedoeld.
'Ik komme van Bru en ik weet
van niks' hoort zeker ook in de
top tien. Je kom zeker van Bru?
is dan ook een vraag aan ie
mand wiens naam haas is of van
Lillo komt.
De heer Raats deed de moeite
om op zoek te gaan in de diverse
woordenboeken en stuurde een
aardige opsomming met onder
andere de volgende.
Over Baths nae Bossele, bedoeld
voor een omslachtige reis.
Ie zieter uut as de zeune van d'n
Bathse boer. Dit gezegde kende
ik niet en betekent dat iemand
er rijk en prachtig uitziet.
Zö lïrööt as aolf Iesse, staat voor
een overdreven aanduiding van
iets dat groot is. In de volks
mond staat Yerseke bekend om
een wat grootse aanpak van za
ken. Het is dus niet voor niks
dat de uitdrukking juist gekop
peld is aan die plaats. Hoewel,
mevrouw Doeleman uit Schou-
wen-Duiveland schrijft dat als
iets erg groot is de aanduiding
wordt gebruikt 'van ier toet Zie-
pe'. Die ei een pooke van ier toet
Ziepe.
't Is de waereld uut en de Krao-
jers in, betekent dat je een verre
reis gaat maken. Met de Krao-
jers worden de Kraaijertpolders
bedoeld die tussen het oude
Zuid Beveland liggen en het
Sloe.
D'n Oek is van de karre gevalle-
nis een plagerige uitdrukking
tegenover de inwoners van
Hoek. Raats: „In de tijd van Na
poleon (1798) kwamen de boe
ren van Hoek in opstand tegen
de Fransen. De opstand werd on
derdrukt en de torenklok werd
als straf uit de toren gehaald.
Tijdens het transport viel de
klok van de kar. Maar het trans
port ging gewoon door. Het ver
lies van de klok was smadelijk
voor de inwoners van Hoek."
Me zien nog verre van Kaprijke
is weliswaar geen Zeeuwse
Op goed verschraalde grond tiert de paardebloem welig.
foto archief Zeeuws Landschap
en gaat, is dat in Zeeland meer
dan eens het geval. Soorten die
het in de rest van ons land maar
matig of slecht doen, doen het in
Zeeland beter, dankzij onze
bloemrijke dijken en weiden.
Niet alleen paardebloemen, ook
het hoogopschie.tende fluite-
kruid langs de vele wegen blijkt
een waar eldorado voor velerlei
insecten en weer is het een bij,
die er in Zeeland zijn voordeel
mee doet. Ja, hoe kan het ook an
ders, de fluitekruidbij(Andre
na proxima). Een klein donker
zandbij tje met mooie kleine wit
te haarbandjes op het achterlijf.
Je moet er wel oog voor hebben!
Slechts in Limburg vliegt de
soort in redelijke aantallen,
daarnaast slechts in enkele de
len van ónze provincie.
Op bloemrijke dijken treffen we
vaak een variatie aan planten
aan. Heeft u het geluk katte-
doorn op een dijk of berm aan te
treffen, dan is de kans groot dat
op de blauwpaarse vlinderbloe
men de behangersbij Megachi-
lee ericetorum vliegt. Een bij
die zijn naam dankt aan het feit
dat die zijn broedcellen be
kleedt met stukjes blad. Er zijn
meerdere soorten van in Zee
land.
Voor hommels geldt een soortge
plaatsnaam, maar in gebruik bij
de inwoners van Zeeuws-Vlaan
deren, het Land van Axel.
Tenslotte geeft hij nog een uit
drukking met De Schelde erin
verwerkt: nou gaot 't over de
Schelde. Deze uitdrukking
komt uit het land van Hulst en
betekent: nou zal alles aan het
licht komen.
Jolande Sinke uit Kruiningen
komt met een leuke uitdrukking
die haar moeder wel eens ge
bruikte als ze iemand zag lopen
in te korte broek: die kom zeker
van d'n Oostdiek. Ze voegt er
aan toe dat 'die lopt op oog wae-
ter' dezelfde betekenis heeft.
Die uitdrukking ken ik alleen in
de situatie dat iemand hoogno
dig een plasje moet doen.
'Mijn opa gebruikte nog al eens
de uitdrukking 'jie ei vandaege
zeker nog nie op de Polderse
bris h'oad', waarbij hij je dan
plagerig over de knie legde',
schrijft mevrouw Abrahamse
uit Serooskerke. Met Polderse
wordt Vrouwenpolderse be
doeld. Een bris is een achter
werk en brisse is een pak slaag
geven.
Han de Vos uit Kwadendamme
Agenda
In het Kerkje van Ellesdiek
geeft het Valcoogh-ensemble
zondagmiddag (14.30 uur) een
concert met fluitmuziek. Sonore
brengt vervolgens operaliede
ren.
komt ook met verschillende uit
drukkingen.
Die èe ze in Middelburg zö
graag, gezegd tegen iemand die
beweert van niets te weten.
D'r is gin puut in de Poel die a
zö eêt, zeg je als iemand een erg
vreemde naam heeft.
Bost bloot Aerremue wordt
schertsend gezegd over de kle
derdracht van Arnemuiden.
Ook met zijn woonplaats heeft
de Vos een uitdrukking: mie de
Kwaèdamse kermisse ku me
wee nieuwe petaten ete. De ker
mis op Kwadendamme valt in
het eerste weekend van juli.
Ook geeft hij nog enkele Zeeuw
se uitdrukkingen door met een
niet Zeeuwse plaatsbepaling.
Zegge lig een ure achter Bergen
voor als iemand zit te zeuren.
En wien ken t'r m'n gat in Span
je, dat je zegt als je weet of ver
onderstelt dat niemand je kent
en dus je gang kan gaan.
Zelf herinner ik me nog de uit
drukking 'die kom zeker van
Terneuzen' voor iemand die een
grote neus heeft.
En de laatste: de Goese taele is
de mooiste taele van aolemaelle.
Zullen we van Goese maar
Zeeuwse maken? Erkend of niet
erkend!
Engel Reinhoudt
Mijn geboortedorp Gapinge,
meldt M. Kesteloo uit
Vrouwenpolder over de raad
kaart van vorige week. ,,Ik ben
er in 1927 geboren als dochter
van de dorpssmid in het huis
waarvan het hoge dak rechts op
de foto zichtbaar is. Ervoor de
smederij met afdak voor het be
slaan van de paarden. Op de
voorgrond staat Jan de Visser,
paardenknecht op het Hof Ga
pinge. Dan een onbekend ie
mand en de derde persoon is
smid W. Kesteloo."
Deze inzender situeert de bo-
menkap omstreeks 1926. Koster
W. Bakker van de net zichtbare
hervormde kerk staat erbij te kij
ken. Naast de kerk en pastorie
de toegangspoort tot de openba
re lagere school, die achter de
onderwijzerswoning stond. Dat
huis werd later door de familie
Kesteloo bewoond. „Dan het
huis van de koster en het huis
waarin Wisse van Zorgde woon
de en helemaal rechts de Opka
mer, waarin een café gevestigd
was. Dit huis is in oude glorie
gerestaureerd. Aan de zijgevel is
nog het plakkebord te zien voor
mededelingen van de gemeente
Vrouwenpolder."
Het grote huis was de oude pas
torie, schrijft C. F. Stevense uit
Middelburg. Die is in 1953 is af
gebroken. Nu staat er het vereni
gingsgebouw. Links op de foto
de winkel van bakker Bartel
Wattel. Naast de smederij woon
den onder anderen de families
Luitwieler, De Rijke en Suur-
land. Op de achtergrond van de
foto bevinden zich de Schotse
hoek en de Dorpsstraat, weet
M. Hoogerheide uit Middelburg.
Deze inzender geeft aan dat de
pastorie bij het ontbreken van
een dominee, bewoond werd
door twee gezinnen, een familie
aan de voorkant en een andere,
Hoogerheide, aan de achterzij
de.
Onderwijzers op de school, die
in 1933 werd opgeheven, waren
meester Malsake en Den Ouden.
„Een deel van de leerlingen ging
met de bus van Adriaan de Bue
naar de openbare school in
Veere en een deel naar de school
met de bijbel in Gapinge zelf.
Naast de meesterswoning, die
later gemeentehuis werd, woon
de de familie Bakker en daar
naast de dames Van Sorge en la
ter de familie Mesu", aldus Hoo
gerheide. „Boven de smidse hing
een groot bord met 'rijwielhan
del en reparatie-inrichting' van
de familie Kesteloo. Het waren
heel aardige mensen. Alles kon,
je fiets maken, maar ook een
pan solderen."
L. de Wild uit Kats wijst ook op
het huis waar Wattel een bakke
rij begon, links vooraan op de
hoek van de weg naar het Schel
lach. „De bakkerij is later voort
gezet door bakker Louwerse, die
de zaak verkocht aan Rirtus Lu-
teijn (de broer van mijn moe-
dei-), die naast de bakkerij een
VeGewinkel had. Mijn vader
was de schoenmaker van het
dorp en hij was vooi'al bekend
om zijn vaax-digheid in het ma
ken van paai-dentuigen en gare
len." Tweemaal werd Biggeker-
ke genoemd.
De waardebonnen zijn gewon
nen door: J. Minderhoud, Seroos-
kerke (W), W. Louwerse, Gapin
ge en M. Janse, Vrouwenpolder.
Rinus Antonisse
De nieuwe raadkaart uit de collectie van Hans
Lindenbergh blijft in dorpssfeer. Vx-aag is:
wat is de naam van het dorp. Nadere informatie
over de afgebeelde situatie en omgeving, toen en
nu, is welkom.
Oplossingen moeten uiterlijk zaterdag 22 mei bin
nen zijn bij: Redactie PZC Buitengebied, postbus
31, 4463 AA Goes; fax 0113-315669; e-mail
redactie@pzc.nl
Voor inzenders van goede oplossingen zijn drie
waardebonnen beschikbaar.
