Verlichting is nieuwe staatskerk
Nederland is ideologisch leeg
PZC
Bernhard dreigde De Quay
PZC
D66 speelt hoog
spel over Irak
Strijd tegen terrorisme wordt oorlog tegen de islam
te gast
15 mei 1954
zaterdag 15 mei 2004
De oorlog tegen het terrorisme
wordt meer en meer een botsing
tussen de islam en het Westen.
Vooral niet-gelovigen imiteren
de laatste tijd de denkers uit de
Verlichting. Zij sturen aan op
een civiele staatsgodsdienst als
of democratie geen pluriformi
teit verdraagt.
door Thijs Wöltgens
De oorlog tegen het terroris
me ontwikkelt zich lang
zaam tot de oorlog tegen de is
lam. Fundamentalisme aan de
ene kant lokt fundamentalisme
aan de andere kant uit. Oor
zaak en gevolg raken onontwar
baar. In Tsjetsjenië. Kasjmir, de
Molukken, Sudan, de Filipij-
nen, Bosnië en Palestina woe
den burgeroorlogen, die door de
betrokkenen als godsdienstoor
log worden ervaren. Na het ver
trek van de Amerikanen kunnen
we Irak als volgende kandidaat
noteren.
Interessanter is wellicht, dat ver
lichte denkers na de godsdienst
oorlogen in Europa (als gevolg
van de Reformatie) helemaal
niet aanstuurden op godsdienst
vrijheid maar naar een homoge
ne staatsgodsdienst. Dat was
hun oplossing voor de religieuze
burgeroorlogen. Die oplossing
paste perfect in de ontwikkeling
van de oude middeleeuwse op
vatting, dat heel Europa tot één
rijk behoorde, naar de gedachte,
dat de afzonderlijke staten als
politiek middelpunt gingen gel
den. Politieke denkers als Hob-
bes, Locke, Rousseau beseften,
dat geen staat zonder ideolo
gisch fundament kon blijven.
Dat fundament mocht niet on
dergraven worden door gods
diensttwisten. Daarom bepleit
ten zij een staatsgodsdienst, een
civiele religie. In het ideale ge
val kwam deze religie overeen
met de Vemunftreligion van de
grote denker van de VerÜchting
Kant. Een hoogtepunt van deze
gedachtengang bereikte in de ne
gentiende eeuw de grondlegger
van de sociologie Auguste Com-
te. Hij ontwierp een complete
mensheids-religie met priesters
en rituelen.
De grote ideologieën van de vori
ge eeuw (communisme, fascisme
en nationaal-socialisme) zijn
Comte veel verschuldigd. Civie
le religie werd politieke religie.
Beide religies duldden geen bin
nenlandse concurrent. Juist in
de tijd van Comte zorgde Thor-
becke ervoor, dat in Nederland
de staatsgodsdienst vervangen
werd door vrijheid van gods
dienst.
Dat heeft de katholieken van se-
mi-burgers tot volledige bur
gers gepromoveerd. En dat on
danks hun gehoorzaamheid aan
een vreemd staatshoofd (de
paus) en hun onverstaanbare -
want Latijnse - rituelen. In die
tijd was er helaas nog geen
AIVD. Dus, wat wel verstaan
baar vanaf de kansel gezegd
werd over homoseksualiteit, de
positie van de vrouwen en de op
vattingen van andersdenkenden
is niet bewaard in rijksarchie
ven. Maar misschien verschilde
het niet zo wezenlijk van de ver
kondiging in hei*vormde kerken
en in orthodoxe synagoges.
Bolkestein
Intussen heeft de groeiende aan
wezigheid van moslims in onze
samenleving het idee van een ci
viele religie een nieuwe impuls
gegeven, met name bij ongelovi
gen.
Dat begon met Bolkestein. Die
betreurde de neergang van het
christendom in Nederland.
Daardoor moest zijn liberalisme
het doen zonder bezielend ver
Deze godsdienstoorlog ver
plaatst zich naar het Westen.
Dat is het duidelijkst te zien in
de Verenigde Staten. Daar soli-
dariseren fundamentalistische
christenen zich met Israël in de
hoop het einde der tijden te be
spoedigen. In het ontkerkelijkte
Europa krijgt dit messianisme
een ander gezicht. Dat is hel ge
zicht van de militante terugkeer
naar de Verlichting. Volgens de
hedendaagse mythe heeft de is
lam immers de Verlichting ge
mist en daarmee de scheiding
van kerk en staat. De islam is
blijven steken in onze Middel
eeuwen. Deze mythe bevat in
elk geval twee historische fou
ten. Allereerst kenden de Mid
deleeuwen als geen ander tijd
perk de spanning tussen kerk
(sacerdotium) en staat (impe
rium). Je hoeft Augustinus er
maar op na te lezen om de af
grond tussen wereldlijke macht
(civitas terrena) en de godsdien
stige macht (civitas Dei) gewaar
te worden.
Poetsbeurt voor bet borstbeeld van Thorbecke in de hal van de Tweede Kamer. Onder leiding van deze liberale leider voltrok zich in de
negentiende eeuw in Nederland de scheiding tussen kerk en staat. foto ANP
band. Democratie en markt zijn
procedures, geen inhoud. Als de
keuze voor deze procedures zon
der metafysische grondslag
blijft, dan wordt die keuze tame
lijk willekeurig. Maar die grond
slag is historisch nu eenmaal
het christendom.
Bolkesteins opvolgers zoeken
die grondslag in de Verlichting
(niet voor niets beklaagde Bol
kestein zich over de teloorgang
van het geschiedenisonderwijs).
De Verlichting vervangt niet al
leen het christendom, maar elke
godsdienst.
Dat culmineert in de vraag van
Ayaan Hirsi Ali aan scholieren
van een islamitische school, of
zij Allah belangrijker vinden
dan de Grondwet. Sinds wan
neer is de Grondwet een cate
chismus? Ik ben herhaaldelijk
mede-grondwetgever geweest
zonder me te realiseren, dat ik
een nieuwe levensbeschouwing
aan Nederland oplegde. Hele
maal fout gedacht van mij. Ik
had moeten weten, dat ik de
nieuwe koran formuleerde. Ik
had moeten weten, dat ik de ci
viele religie codificeerde. Dan
had ik ook geweten, dat burgers
hun overtuigingen moesten on
derwerpen aan de geldende nor
men en waarden, dat de inburge
ring het karakter van een ge
dwongen bekering zou krijgen
en islamitische scholen anders
behandeld zouden worden dan
christelijke.
Helaas verkeerde ik in de naïeve
gedachte, dat democratie en
rechtsstaat wel enige pluriformi
teit konden verdragen. En dat
juist die verdraagzaamheid de
beste voorwaarde voor de inbur
gering van nieuwe Nederlan
ders zou zijn.
Maar nu moet ik aan de verkon
digers van de liberale jihad cle
mentie vragen: ik ben misleid
door Thorbecke. Des te meer
mis ik het kompas van zijn na
zaat Cliteur. GPD
Thijs Wöltgens was fractieleider
van de PvdA in de Tweede Kamer
en is nu voorzitter van de Kamer
van Koophandel Zuid-Limburg en
bestuursvoorzitter van de Open
Universiteit.
door Paul Koopman
Bij de formatie van het
tweede kabinet-Balken
ende was voor 1)66 de vraag
of deze partij met slechts zes
zetels in de Tweede Kamer
wel voldoende invloed zou
kunnen uitoefenen. Daar
kwam bij dat de partij nooit
eerder een centrum-rechtse
coalitie aan een meerderheid
had geholpen. Meedoen aan
Balkenende-2 was daarom al
lesbehalve vanzelfsprekend.
Het viel uiteindelijk best mee.
Het CDA bleek inschikkelijk
omdat het lelijk zijn neus had
gestoten in een mislukte for
matiepoging met de PvdA. De
WD deed niet moeilijk over
de gekozen burgemeester en
het referendum, twee harte-
wensen van D66-onderhande-
laar De Graaf. Het belang
van het onderwijs - een speer
punt van de Democraten in
de campagne - werd evenzeer
door de beoogde partners on
derschreven. En zo kwam het
dat D66-ministers binnen de
kortste keren tevreden ston
den te glanzen op de trappen
van paleis Noordeinde.
In de Tweéde Kamer kon frac
tieleider Dittrich regelmatig
afstand van het kabinetsbe
leid nemen, zonder dat dit tot
brokken of scheve gezichten
leidde. CDA en WD wisten
zich immers meestal verze
kerd van de steun van de
LPF. Veel 'rechts' beleid is zo
door de Kamer geloodst. Aan
het eind van de dag was ieder
een binnen de coalitie weer
even goede vrienden en had
Dittrich zichzelf en zijn partij
kunnen profileren.
Maar die vlieger gaat vrijwel
zeker niet op bij een besluit
dat het kabinet binnen enkele
weken wil nemen: de verlen
ging van de militaire missie
in Irak. Tot ongenoegen én
nervositeit van de twee groot
ste coalitiefracties begint Dit
trich steeds nadrukkelijker
aan die missie te twijfelen.
Met het toenemende geweld,
de martelingen door Amen-
kaanse militairen en nu ooi
nog het eerste Nederlands?
slachtoffer preludeert Dfó
openlijk vertrek per 1 juli
„Er kan geen sprake zijn vat
selectief shoppen", waar-
schuwde CDA-fractieleide j
Verhagen op een bijeenkonis
in Goes. Vanuit Warscha;
mopperde de liberale leide j
Van Aartsen dat D66 in de dis
cussie over Irak 'precies 4
verkeerde insteek' kiest.
Deze schoten voor de boeg ju
lustreren dat een 'alleingat?
van D66 niet wordt gepih
Het is in Nederland ongebrc-
kelijk dat een militaire miss:?
niet ten minste op de stee
van de hele regeringscoalitie
kan rekenen. Dat de PvdAaf- i
haakte, zit het kabinet alma: I
lekker, omdat daarmee Ik
ideaal van een bijna Kamer,
breed gesteunde missie us
het zicht verdween.
Maar juist omdat de nsicos
in Irak zo groot zijn, is ec
hecht en solidair thuisfro^
vereist. Een coalitiepartij dre
afhaakt, zal zowel bij de rege
ring als ook de militairen n
Irak als een graat in de ked
zitten. Stel dat na een b
tot verlenging opnieuw slacht
offers vallen. Dan zou Dfó
kunnen beweren daarvöor
geen verantwoordelijkheid tt
dragen. Grote kans dat de oor
log zich dan verplaatst va
Irak naar Den Haag.
Het zal vermoedelijk dan oei
niet zo ver komen. De coalitie
heeft maar twee keuzes: d'
het kabinet ziet af van e
langer verblijf in Irak, óf e
komt wel een voorstel tot ver
lenging, maar dan met gi
licht van alle drie de r
ringspartijèri.
Omdat de ministers K;
(Defensie) en Bot (Buitenlaoc-
se Zaken) de Iraakse bevol
king nog niet in de steek wil
len laten, kregen de Demoers
ten deze week alvast een dui
delijk boodschap ingewrevea
De muis D66 mag wel brul
len, maar niet als er levens op
het spel staan. GPD
doorTon de Jong
Prins Bernhard heeft in mei
1963 met een dreigbrief de
kabinetsformateur onder druk
gezet met een pleidooi voor een
verhoging van de defensie-uitga
ven. Deze bemoeienis met staats
zaken werd door de toenmalige
premier De Quay, buitengrond-
wettelijk genoemd. „Was een
dreigement aan adres van infor
mateur."
In zijn dagboek schrijft oud-pre
mier De Quay over de 'hoogst on
verstandige' brief van de prins.
Hij 'is echt onverstandig in die
zaken'. Na een gesprek met de
prins heeft De Quay de brief -
gericht tot hetzij informateur
Romme, hetzij informateur Beel
- verscheurd. Uit de dagboeken
blijkt niet wat het dreigement
van Bernhard precies inhield.
Later, in juli van dat jaar,
kwam koningin Juliana ook met
een verzoek om verhoging van
de defensie-uitgaven. Prins
Bernhard luisterde op de achter
grond mee, meldt De Quay.
„HM wilde stilletjes waarschu
wen (met ZKH op de achter
grond) voor te lage defensie-uit
gaven. Was duidelijk!"
Het conflict deed zich voor te
gen de achtergrond van de strijd
om de onafhankelijkheid van
Nieuw-Guinea. Bernhard vond
overigens dat Nederland de kolo
nie zonder bloedvergieten moest
overdragen aan Indonesië. Hij
koos daarbij de kant van de
Amerikaanse president Kenne
dy. Het kabinet, onder aanvoe
ring van minister Luns van Bui
tenlandse Zaken, was het hier
niet mee eens. Notities over de
ze affaire staan in de dagboeken
van Jan de Quay, die sinds kort
openbaar zijn. Zij zijn te lezen
in het Nationaal Archief in Den
Bosch. Uit de affaire van 1963
en andere kwesties blijkt dat de
prins zich nooit aantrok van de
beperkingen die de wet de
prins-gemaal oplegt. Zo moest
het kabinet in 1959 een einde
maken aan een niet gemeld en
ontoelaatbaar geacht commissa
riaat van prins Bernhard bij
SHV.
Man van de wereld
De aanleiding om de dagboeken
van De Quay te raadplegen was
de open brief over zijn leven die
prins Bernhard in februari van
dit jaar schreef. Door de vele ho
ge functies die De Quay in het
openbare bestuur en het be
drijfsleven had, onderhield hij
dertig jaar lang intensief con
tact met het koninklijk huis,
met name met prins Bernhard.
In de dagboeken komt Bernhard
naar voren als een man van de
wereld, goed onderlegd, commu
nicatief maar niet begiftigd met
een nuchter onderscheidingsver
mogen als het gaat om het kie
zen van vrienden. Een man die
overal invloed wil hebben maar
nimmer heeft geleerd om daar
verantwoording over af te leg
gen, zelfs niet tegenover zijn
vrouw. Prins Bernhard was ove
rigens wel de pater familias die
de zaken regelde voor zijn kinde
ren en schoonzonen. GPD
pagina 26
wie zal hem eens
de les lezen?
Bernhard komt in de dagboeken
van De Quay naar voren als een
man die overal invloed wil heb
ben. foto Henk van Holland/GPD
Wie kent ze nog niet?
Kofi Annan. Lennart Meri. Sari
Nusseibeh. Magguie Baranktise. En
Max Kohnstamm. De eerste is secreta
ris-generaal van de Verenigde Naties,
de tweede de Vader des Vaderlands van
Estland, de derde een vredelievende Pa
lestijnse hoogleraar in Jeruzalem, de
vierde een bewonderenswaardige 'kin
derjuffrouw' in het door stammentwis
ten verscheurde Afrika en de vijfde een
van de grondleggers van het Ene Euro
pa. Sinds een week is het vijftal drager
van een van de Four Freedoms Awards,
een prestigieuze medaille die herinnert
aan de vier belangrijke mensenrechten
die de Amerikaanse president Franklin
D. Roosevelt midden in de tweede we
reldoorlog formuleerde: vrijheid van
meningsuiting, vrijheid van geloof, vrij-
waring van vrees en vrijwaring van ge
brek. Dat zijn nogal grote woorden.
Die grote woorden voerden vorige
week zaterdag ook de boventoon tij
dens de uitreiking van de Awards in
Middelburg. En dat veroorzaakte, eer
lijk gezegd, enig ongemak. Misschien
wel een lichte ergernis, wrevel. Ik zag
in de Abdij mensen onrustig schuifelen
onder het Amerikaanse oratorische ge
weld.
Het is heel Amerikaans om over de poli
tiek te spreken in termen van 'vrijheid',
'vrede' en 'democratie'. Over rechts
staat en mensenrechten. Over idealen
als zelfbeschikking, tolerantie en gelijk
waardigheid.
De Verenigde Staten zijn een natie met
een missie. Het is een door en door puri
teins land met de ziel van een kerk.
waar de president - ook Bush' voorgan
gers - geregeld op de kansel staat. Een
land dat zich door God geroepen waant
om in de hele wereld goed te doen.
Over die roeping spreekt 'God's Own
Country' heel verheven.
Dat is aan de gemiddelde, nuchtere Ne
derlander niet zo besteed. Op z'n best
horen we dit soort grote woorden ach
teroverleunend aan. Maar op dit mo
ment is zo veel gelijkmoedigheid iets te
veel gevraagd.
Hoe kun je met alles wat er in het Mid
den-Oosten misgaat zo hooggestemd
over politieke idealen spreken? Hoe
durf je zo bevlogen vrede te bepleiten,
terwijl je in Irak een smerige oorlog uit
vecht? Hoe kun je mensenrechten ideali
seren, terwijl gruwelijke foto's met ver
nederde, mishandelde en gefolterde te
genstanders wereldwijd van hand tot
hand gaan?
Zijn Amerikanen boosaardig? Of ge
woon naïef?
Zou het ook zo kunnen zijn dat Neder
landers misschien te cynisch geworden
zijn? Afgestompt door goede bedoelin
gen? Murw geslagen door grote belof
ten? En immuun geworden voor fraaie
vergezichten?
Nederland maakt, net als de rest van
West-Europa, een vermoeide indruk.
Als van een oude man die het allemaal
al wel gezien heeft, die de handen vol
heeft aan zichzelf, die zich het hoofd
niet op hol wil laten brengen, die niet
meer lastig gevallen wil worden door
grote verhalen.
't Lijkt wel of de secularisatie onge
stoord doorgaat.
Eerst stroomden de kerken leeg. Dat
Verhaal bleek aan steeds minder men
sen besteed. Daarna leden andere,
maatschappelijke en politieke idealen
één voor één schipbreuk. Ook de 'linkse
kerk' (Fortuyn) liep lepg. Er is niks
overgebleven dan een grote ideologi
sche leegte.
Waar gaat Nederland nog voor? Waar
gaat het in de politiek nog om?
Het is bijna angstwekkend stil.
Als in de Grote Kerk van Den Haag
voor het eerst hervormden, gerefor
meerden en luthersen eensgezind als
protestanten bijeenkomen, gebeurt dat
in een feestelijke, zelfs swingende kerk
dienst: een dienst-zonder-preek. De
kansel is met een blauw laken afge
dekt. Als om te demonstreren dat de
kerk niks te vertellen heeft...
Als de Partij van de Arbeid na zoveel
jaar toe is aan een nieuw beginselpro
gramma, wagen de erfgenamen van de
sociaal-democratie het om zoiets niets
zeggends als het recht op een fatsoen
lijk bestaan tot het hoogste politieke
ideaal uit te roepen. Als om te demon
streren dat de partij het ook niet meer
weet...
Er is één uitzondering. En dat is de jaar
lijkse Dodenherdenking. De bijeen
komst bij het Nationaal Monument op
de Dam begint steeds meer een reli
gieus karakter te krijgen, een soort
kerkdienst in de open lucht waar naar
goed calvinistisch gebruik ellende, ver
lossing en dankbaarheid worden ver
kondigd. En de gelovigen gesticht wor
den: je weet wat er toe doet, je weet
waar je het voor doet.
Dodenherdenking komt nog het meest
in de buurt van de 'civil religion' die zo
karakteristiek is voor een land als de
Verenigde Staten. En in Nederland des
te meer opvalt omdat er praktisch niks
anders is.
Zeker, die lege, Nederlandse saaiheid
heeft ook z'n voordelen. Er zijn geluk
kig geen grote verschillen die het land
tot op het bot verdelen of conflicten die
met hand en tand moeten worden uitge
vochten. Idealen hebben ook dweperi
ge, benauwende trekjes. En goede be
doelingen hebben soms de meest vrese
lijke gevolgen gehad. De geschiedenis
is er vol van. En in de krant kun je het
nog dagelijks nalezen.
Maar die leegte van nietszeggendheid
is al evenmin zonder risico's. Het
maakt mensen ontvankelijk voor aller
lei rattenvangers van Hameien. En als
het even tegenzit, kan bedreigde zelf
voldaanheid gemakkelijk ontaarden in
een roep om Sterke Mannen en Grote
Oplossingen.
Nee, dan toch maar liever die Ameri
kaanse slogans.
Neem de waarden die achter Roose-
velts Four Freedoms schuilgaan. Die
grote woorden zijn de moeite waard.
Ze houden die wereld van ons leefbaar.
Herinneren aan de grote kloof tussen
ideaal en werkelijkheid. Roepen op tot
aanpakken. Hebben iets samenbin-
dends. Zijn een nuttige, heilzame cor
rectie op uitwassen die zich steeds zul
len voordoen. Zijn verfrissend.
En kunnen tot grote, goede dingen in
spireren.
Zoals Kofi Annan, Lennart Meri, Sari
Nusseibeh, Magguie Baranktise en
Max Kohnstamm ieder op hun eigen
manier hebben laten zien.
Toch maar in verdiepen.
Jan Schinkelshoek (bedrijfsvoorlichter,
oud-directeur voorlichting van Justitie
en oud-hoofdredacteur van de Haag-
sche Courant) schrijft vanaf vandaag
een wekelijkse column op deze pagina.
NOODTOESTAND - De grote
droogte zorgt voor een nood
toestand in de Nederlandse
bos- en heidegebieden. Op di
verse plaatsen hebben de afge
lopen dagen branden gewoed.
Het KNMI schat dat meer dan
duizend hectare bos en hei in
rook zijn opgegaan.
INDO-CHINA - Frankrijk is
bereid zijn troepen onmiddel
lijk terug te trekken uit Laos
en Cambodja, als de Vietminh
zich ook terugtrekken. In de
landen kunnen vrije verkiezin
gen worden gehouden. Maan
dag zijn er in Genève geheime
besprekingen over de kwestie.
SCHOOLZWEMMEN Dt
schoolartsen van Walcherc
en de Bevelanden pleiten m
meer gymnastiekonderwijs e
de invoering van schoolzwes
men. De lichaamshoudingva
de jeugd laat te wensen ova
Verder zijn kinderen over te
algemeen goed gezond.
MOTORCROSS - Op Hemfr
vaartsdag, donderdag 27 m'
wordt in Vlissingen de jaarliji-
se Zeeuwse Motorcross vêne-
den. Het circuit ligt op hel
dustrieterrein tussen de me.-
we PZEM-centrale en de Keer
sluisbrug. Er wordt gereken:
op tienduizend toeschouwen
Hoofdredactie:
A. L Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationpark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax: (0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraat18
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax:(0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax: (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (0111)454647
Fax: (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30 tot 17.00 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur
Abonnementen:
0800-0231231
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag)
per maand: 19,45
per kwartaal: 56,60
per jaar: €217.00
Voor toezending per postgeldteen
toeslag.
E-mail: lezersservice@pzc.nl J
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand vo<*
het einde van de betaalperiode.
PZC, t.a.v. lezersservice.
Postbus 31, 4460 AA Goes
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag: 1.20
zaterdag: 1,70
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties:
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders worden
uitgevoerd overeenkomstig de
Algemene Voorwaarden van
Wegener NV en volgens de Regelen
voor het Advertentiewezen.
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag:
tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (0113) 315555
Fax. (0113)315549
Personeelsadvertenties:
Tel: (0113)315540
Fax'(0113)315549
Rubrieksadvertenties (kleintje»
Tel. (0113)315550
Fax. (0113)315549
Voor gewone advertenties:
Noord-en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel (0114)372770
Fax:(0114)372771
Internet: www.pzc.nl/adverterer -
Auieursrechien vc.u.„o.
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern.
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voor
(abonnementen)administralie en om u te (laten) informeren over voor u relevante dienstenenP I
ducten van do titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig 9esej^! j
de derdon. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bi'
1 Postbus 314460 AA Goes
Behoort tot WGGGNGR
