De taal leeft, dus ze beweegt
PZC
re pctie
Lezersredacteur A J Snel is
bereikbaar per post op het
adres van de
Centrale Redactie van de PZC,
Stationspark 28,
Postbus 31,
4460 AA Goes.
Telefonisch: 0113 - 315660
E-mail.Lezersredacteur@pzc.nl
Hel forum waarop lezers zich
kunnen uiten over actuele
zaken is bereikbaar via
internet www.pzc.nl.
Niet alleen in het verkeer op de
weg, ook in de terminologie die
bij dat verkeer hoort, worden
veel fouten gemaakt. Vriendelij
ke lezers maakten ons daarop in
de afgelopen dagen opmerk
zaam.
Keuring
„In de PZC, maar ook in andere
kranten en folders lees ik gere
geld over de apk-keuring",
schrijft Riet Kruitbosch uiit
Goes. Ze is niet belerend, blijkt
haar briefje, want ze ziet het
maar als een kleinigheidje.
Maar toch: A P K. staat voor Al
gemene Periodieke Keuring, die
jaarlijks verplicht is voor motor
rijtuigen tot 3500 kilo en ouder
dan drie jaar. De schrijfster
heeft gelijk. Apk-keuring is dub
belop.
Lichten
Te dikwijls wordt het woord
stoplicht fout gebruikt, meldt
een lezer. Ook hij heeft gelijk.
Een stoplicht, dat is het achter
licht van een motorvoertuig.
Het gaat branden als het rempe
daal wordt ingetrapt. Die paal
met lampen in de kleuren rood,
oranje en groen moet worden
aangeduid als een verkeerslicht.
Met enige goede wil kan men
spreken van of schrijven over
een rood stoplicht. Het groene is
een doorrijlicht. Het oranje een
'we-laten-het-aan-uw-oor-
deel-over-licht'.
Een proeve. Krantenkoppen maken is zoeken naar woorden en woekeren met ruimte. illustratie Felix Binicewicz
door A.J. Snel
Een man die mij vorige week belde,
was onaangenaam getroffen door
de kop boven het bericht over het over
lijden van oud-minister De Geus van de
fensie „Dat is toch geen respectvolle be
nadering, om 'Oud-minister De Geus
dood' boven een bericht te zetten." De
man, die zijn woorden zorgvuldig koos
en van de krant hetzelfde verlangde,
stond niet alleen. Hij was weliswaar de
enige die de moeite nam om te bellen,
maar bij navraag werd duidelijk dat
meer mensen het woord 'dood' in een
krantenkop te cru vonden.
Als regel wordt niet massaal gerea
geerd. Daar kunnen verschillende rede
nen voor zijn. Mogelijk vinden lezers
het niet de moeite waard om van hun
kleine ergernissen blijk te geven. Waar
schijnlijk speelt dikwijls een rol dat het
gebruik van een heel directe formule
ring de ene keer meer opvalt dan de an
dere. Sinds het bericht over minister De
Geus verschenen in deze krant nog enke
le malen berichten en artikelen waarbij
in de kop het woord 'dood' werd ge
bruikt In die gevallen ging het om men
sen van verderaf. De man die bezwaar
maakte tegen de bekopping van het be
richt over de oud-minister diende, net
als de overleden bewindsman, bij de ma
rine. De Geus stond hem na en had zijn
respect; er was dus sprake van nabij
heid.
Hoe dan ook, het woord 'dood' zal door
veel mensen als absoluut en dus harder
worden ervaren dan 'overleden', 'ge
dood' of 'omgekomen'. De redactie van
de krant houdt met gevoelens in die
prijsklasse wel rekening, maar heeft
ook dagelijks te maken met het gegeven
dat de ruimte gelimiteerd is. In deze
krant worden de pagina's opgemaakt
over acht kolommen en het aantal let
ters dat per kolom in een tekst, dus ook
in een kop gaat, is beperkt. Bezwaarlijk
is dat meestal niet: een kop moet pak
kend zijn en de aandacht trekken; een
kop is per definitie kort. Vandaar dat
journalisten meestal veel meer opheb
ben met mensen die Vis of Kok als ach
ternaam hebben dan met lieden die Van
Nieuwenhuijze of, nog erger, Van Hee-
keren van der Sloot heten. Als Kok iets
zegt, kan dat vaak met zijn naam en al
in een kop worden verwerkt. Heeft Van
Nieuwenhuijze iets te vertellen, dan
wordt dat een stuk lastiger.
Bij bekopping en de voorkeur voor of
afkeer van een bepaalde woordkeus spe
len natuurlijk meer factoren dan de be
schikbare ruimte een rol. Iedereen heeft
te maken met verschuivingen in het taal
gebruik Wat gisteren niet werd aan
vaard, kan vandaag wel. Daar komt bij
dat de gevoelswaarde die wordt ge
hecht aan formuleringen van persoon
tot persoon kan verschillen.
Verschuiving in de taal komt dikwijls
voort uit de wens iets te verwachten of
te verdoezelen. Mensen van gevorderde
leeftijd kunnen zich herinneren dat
'gekken' in een 'gesticht' werden onder
gebracht. De 'gekken' werden in de
loop van decennia achtereenvolgens
'geestelijke gehandicapten' en 'mensen
met een verstandelijke beperking' en
niemand moet vreemd opkijken als ze
binnen afzienbare tijd worden verheven
tot de status 'mensen met mogelijkhe
den'. De 'gestichten' werden 'inrichtin
gen' en nog later 'huizen'. Het gaat hier
om een verzachting van het taalge
bruik.
De politiek wordt bevolkt door mees
ters in het verzinnen van nieuwe ter
men om zaken te verdoezelen. 'Bezuini
gen' wordt 'ombuigen', 'het aantal werk
lozen' ging ooit 'arbeidsreserve' heten
en in Den Haag besloot het gemeentebe
stuur onlangs dat mensen die ooit als
'gastarbeiders' te boek stonden, daarna
'buitenlandse werknemers' en nog later
'allochtonen' gingen heten, voortaan
door het leven moeten als 'Hagenaars'.
Op welke manier persoonlijk taalgevoel
wordt ontwikkeld, heeft ook te maken
met de positie die wordt ingenomen.
Plantenveredelaars hebben het over 'ge
netische modificatie' om de door mi
lieu-activisten gebezigde aanduiding
'genetische manipulatie' te ontwijken.
Wie door de ene partij wordt toege
juicht als 'vrijheidsstrijder', wordt door
de ander uitgekreten voor 'terrorist', de
groep die zichzelf afficheert als 'bevrij
ders' wordt door tegenstrevers gezien
als 'bezetters' en de 'tactische verdedi
ging' van een bevriende mogendheid
heet bij de al dan niet vermeende vijand
'massavernietigingswapens'.
En soms kan een woord een geheel ande
re lading krijgen door gewijzigd zinsver
band. 'Sneuvelen' op het slagveld, daar
ligt voor wie op afstand staat iets van
heroïek of glorie in besloten. 'Sneuvelt'
er enig vaatwerk dan zal dat als regel
worden gezien als het resultaat van on
handig manipuleren. Wie in een sneuvel-
café belandt, zal grote moeite hebben
daar in nuchtere staat uit te komen.
De journalist beweegt zich bij het hante
ren van de taal dagelijks op glad ijs.
Daarbij streeft hij ernaar zo duidelijk
mogelijk te zijn voor zoveel mogelijk le
zers. En hij baalt van het hoerenjong
Ai, lelijk jargon. Dat moet zijn: hij is on
aangenaam getroffen als in een artikel
een onvolledige regel bovenaan een ko
lom terechtkomt.
vrijdag 14 mei 2004
Het willen niet erg vlotten met de besprekingen over de vervroeg
pensioenen. De vakbonden, de organisaties van de werkgevé™
de regering overleggen zich suf, maar een overeenkomst laat op
zich wachten. Men spreekt over schijnbewegingen, teleurstelling
en sigaren uit eigen doos en bereidt zich voor op de volgende marj.
thonsessie. In de rubriek Forum, bereikbaar via www.pzc.nlvani
ze krant wordt het probleem niet als al te ingewikkeld gezien.
Leger
„Het kabinet moet zich maar eens buigen over het vervroegd info
den van de werknemers in het leger en het loodswezen. Op zich
geeft dat al een enorme besparing", laat een man vanaf de digit#
zeepkist weten. „Daarna moet men zich buigen over de rest vans
werknemers die dan met 62 jaar met pensioen gaan, wat notabs
nog gedeeltelijk zelf is betaald."
„Ooit heb ik gedacht dat ik na veertig jaar overheidsdienst zoufc.
nen uittreden", noteert een ambtenaar. „De regeling waarin dat
was overeengekomen, is al een tijd niet meer van kracht, dus vos
mij komen er wat jaartjes bij. Ik vind dat niet erg, maar er zittes
wel vreemde kanten aan. Intussen is er bij ons gereorganiseerd»
zijn en nogal wat mensen vanaf half de vijftig met een aardige®
ling vertrokken. Dat valt heel moeilijk uit te leggen en de leidug"
heeft dat dan ook nooit geprobeerd."
Groei
Dan was er het bericht over de afnemende groei van de bevolkup
er worden minder kinderen geboren omdat het vertrouwen in de
economie is afgenomen en er komen minder immigranten Neds-
land in.
De reacties waren voor het merendeel onbezorgd. Een schrijver
juichte de recente ontwikkeling toe en ging terug in de geschiak-
nis. „In de jaren voor de oorlog hadden we zes miljoen inwonen
Toen al riep de regering op om te emigreren omdat Nederland te
veel inwoners had. Nu hebben we er bijna zeventien miljoenen»
ren een beleid van 'hop hop er kan nog meer op'. Afneming van
groei behoeft niet per definitie negatief te zijn. Het is zelfs nooda
kelijk wil Moeder Aarde het allemaal nog kunnen behappen. Wa;
meer ruimte voor iedereen is op lange termijn belangrijker danr
denken. Het is kortzichtig om te denken dat de bevolkingsgroei
maar eeuwig kan doorgaan. De vergrijzing is maar tijdelijk; ove
dertig of veertig jaar is dat ook weer voorbij."
„Nederland is vol, heel vol. Het milieu is niet in staat die bevol
kingsdruk te weerstaan. Gevolg: alles wordt peperduur", meents
ander. „Om ons land leefbaar te houden, moeten kostbare kunst»
ken worden uitgevoerd en milieumaatregelen genomen. Dusmiii
mensen op hetzelfde oppervlak is een goede ontwikkeling." 1
„Ik ben zelf al compleet vergrijsd en nog steeds geen opa. Tegen
mijn kinderen hoef ik daar niet over te beginnen, dat vinden zei»
moeizucht en ze hebben nog gelijk ook. Maar jaahh", luidt een»
zuchting.
„Bevolkingsgroei en economische groei, beide zullen moeten stee-
pen", aldus een gedecideerde opvatting.
Nog een visie „Eerst een goede rechtvaardige samenleving voet
jong en oud. Dan is het mogelijk zonder stress te overleven."
Citaat
De overheid sterft van de communicatie-adviseurs
Frits Wester
In de zaterdagbijlage Wonen wordt de Zeeuwse woningmarkt
belicht en vindt u informatie over klussen, tuinieren, architectuur en
woninginrichting.
ttfiXiiui-V&t ZhfcUWl
