Maurits laat zich nog gelden
Streekumuseum aan vooravond metamorfose
Viering Mauritsjaar
opstapje naar meer
Economische bloei begon met Slag om IJzendijke
Programma Mauritsjaar
Festiviteiten
beginnen
al op vrijdag
Activiteiten
zaterdag
woensdag 12 mei 2004
Detail van een kaart van de strijd om IJzendijke m 1604.
door René van Stee
en Raymond de Frel
lïJZENDIJKE - Hij zit er al an
derhalve maand in dezelfde po-
$e. Zaterdag zal dat niet anders
zijn, maar wellicht kijkt de in
brons gegoten Maurits toch
even vreemd op als hij zichzelf
en zijn troepen vierhonderd jaar
na dato weer over de Markt in
IJzendijke ziet marcheren.
IJzendijke is in de ban van de
prins van Oranje, of eigenlijk:
West-Zeeuws-Vlaanderen is in
de ban van de tweede zoon van
Willem van Oranje en Anna van
Saksen.
Afgelopen maandag was het pre
cies vier eeuwen geleden dat de
troepen van Maurits de vesting
IJzendijke veroverden op de
Spanjaarden. Dit als belangrijk
onderdeel van Maurits' strate
gie om via Aardenburg en Sluis
uiteindelijk Oostende te ontzet
ten. Dat laatste lukte hem niet,
maar IJzendijke voer al snel wel
bij zijn komst. Handel, land
bouw, veeteelt en visserij bloei
den op, vooral omdat het leger
en aanhang moesten worden be
voorraad.
Deze aanhang - handelaren,
handwerklieden en hun vrou
wen en kinderen - vormden de
bevolking van het nieuwe IJzen
dijke.
„De verovering van IJzendijke
is van een groter historisch be
lang dan weieens wordt beseft",
vindt ambtenaar Willem van
Vliet van de gemeente Sluis.
„We hebben het echt over een
enorme militaire operatie. Vijf
tienduizend soldaten, die met
schepen vanuit de schans Boe
renverdriet IJzendijke innamen.
We moeten overigens wel eerlijk
zijn: het was Maurits eigenlijk
vooral om Sluis te doen. Dat
was een havenstad, dat was de
toegang tot Brugge. Maar die
eerste actie is nu vierhonderd
jaar geleden, daarom zijn de eer
ste activiteiten in IJzendijke.
Het is ook daarom dat we in sep
tember de festiviteiten bewust
afsluiten met een symposium in
Sluis. Een aardig weetje is dat
tijdens de Slag om IJzendijke
maar één dode is gevallen: een
trompetter, getroffen door een
Italiaan in Spaanse dienst."
De veldslag tussen de Staatse en
Spaanse troepen vindt zaterdag
opnieuw plaats op het markt
plein, dat ten tijde van Maurits
dienst deed als exercitieterrein.
De strijd wordt nagespeeld door
De Bergsche Batter}' en De Bor-
gerij. De Bergsche Battery uit
Geertruidenberg - dat in juni
1593 door Maurits werd her
overd - werd in 1995 opgericht
en houdt eens in de twee jaar
een vestingfeest, waarbij de bele
gering en inname van Geertrui
denberg wordt nagebootst. De
Bergsche Battery hielp de schijn-
tegenstander van zaterdag, De
Borgerij uit Bergen op Zoom, in
1999 met de oprichting. Sinds
dien zijn ze veelvuldig eikaars
sparringpartners.
Strategie
De dorpsraad van IJzendijke en
de gemeente Sluis willen op de
ze manier het Mauritsjaar in
West-Zeeuws-Vlaanderen offici
eel openen. Na de 'Tweede Slag
om IJzendijke' zal de krijgsheer
ook in een permanentere vorm
het stadje sieren. Guido Met
sers, woonachtig in Zoutelande,
ontwierp een bronzen Maurits.
die van achter een schaakbord
zijn strategie uit de doeken
doet. Het Streekmuseum gaat
vanaf zaterdag 18.00 uur door
het leven als Frontiermuseum,
waar onder de titel 'Van Mau
rits tot Napoleon' belangrijke
historische ontwikkelingen in
Zeeuws-Vlaanderen worden be
licht. Eén van de pronkstukken
is een stripverhaal op basis van
een kaart uit 1604 met tekenin
gen van Floris Balthaser. „Deze
man was een soort CNN van die
tijd. Hij was door de Oranjes in
gehuurd om de veroveringen vi
sueel te maken. Aan de hand
daarvan konden fondsen wor
den verworven, waarmee de
strijd kon worden bekostigd",
vertelt Van Vliet.
Het Frontiermuseum krijgt ook
een centrale rol in het project
Staats-Spaanse linies, dat de
overblijfselen van forten, schan
sen en tussenliggende liniedij-
ken uit de Tachtigjarige Oorlog
(1568-1648) moet behouden en
versterken.
Hoewel het Mauritsjaar en de
Staats-Spaanse linies los van el
kaar moeten worden gezien,
denkt cultuurwethouder Leen
Wille van de gemeente Sluis wel
dat beide zaken elkaar verster
ken. „Het Mauritsjaar is een
soort opstapje tot de
Staats-Spaanse linies. Er was
overigens even sprake van dat
het Streekmuseum zou worden
omgedoopt tot Mauritsmuseum,
maar die naam was wat ongeluk
kig gekozen. In Den Haag is im
mers al een Mauritshuis", aldus
Wille.
Zij die belangstelling hadden,
mochten bij het Mauritsjaar aan
haken. Het Zeeland Nazomerfes
tival doet dat bijvoorbeeld met
de theatervoorstelling De oranje
kasuaris, die in september meer
dere keren wordt gespeeld nabij
de Nederlands hervormde kerk
in IJzendijke. Dit stuk is een dia
loog tussen Maurits, het militai
re hoofd, en Van Oldenbarne-
veldt, het politieke hoofd van de
Staten. Hij verlangde naar vre
de en had bezwaar tegen de ho
ge kosten van de legertochten.
Maurits wilde de oorlog echter
voortzetten. Die discussie laaide
keer op keer weer op, in verschil
lende varianten. Maurits zag in
Van Oldenbarneveldt een vijand
van zijn soevereine rechten en
de eenheid van de staat. Het leid
de in 1618 tot de gevangenne
ming van Van Oldenbarneveldt.
En niet veel later tot zijn terecht
stelling.
Naast het Zeeland Nazomer Fes
tival spelen onder andere ook de
Euregio Tuinen in Oostburg en
het Sluisse Stripfestival in op
het Mauritsjaar. Wille: ..Er zijn
kernen die wel iets met Maurits
hebben, maar die wij bewust
niet hebben meegenomen in on
ze activiteiten. Aardenburg had
bijvoorbeeld kunnen meedoen,
maar daar prefereren we het the
ma Romeinse tijd. In Retranche-
ment hadden we ook niets inge
pland, ook al had dit dorp zon
der Maurits waarschijnlijk
nooit bestaan. De inwoners van
Retranchement zijn echter zelf
met initiatieven op de proppen
gekomen. Vanuit Aardenburg
heb ik wat dat betreft weinig ge
hoord."
Stormhoed
Het Mauritsjaar wordt zater
dagochtend geopend in de Ne
derlands hervormde kerk in IJ
zendijke. Tijdens het officiële ge
deelte biedt gedeputeerde
G. Pertry van de provincie
West-Vlaanderen een zeventien-
de-eeuwse Bourgondische stonn-
hoed aan. De helm was tot voor
kort te zien in het Archeolo
gisch Museum in Aardenburg,
maar verhuist naar het nieuwe
Frontiermuseum.
Vanaf 14.30 uur vinden er activi
teiten plaats op de Markt, waar
onder het schouwspel De Slag
om IJzendijke.
De vesting IJzendijke aan het begin van de achttiende eeuw.
IJZENDIJKE - Met de histori
sche manifestatie De Slag om IJ
zendijke wordt zaterdag een
reeks van Maurits-activiteiten
afgetrapt. Een overzicht:
15 mei, IJzendijke: Histori
sche manifestatie De Slag om IJ
zendijke. Locaties: Nederlands
hervormde kerk, Markt en
Streekmuseum.
15 mei t/m 30 oktober, IJzen
dijke: Tentoonstelling 1604 en
De Kaart van Floris Balthaser,
een stripverhaal. Locatie:
Streekmuseum.
23 mei, Sluis: Stripfestival
Zee en Land. Locatie: de hele
kern.
12 juni, Retranchement:
Truuzementdag, met onder an
dere opening molencentrum. Lo
catie: hele kern.
19-20 juni, IJzendijke: Mu-
ziekweekend. Locatie: hele
kern.
24 juni, Aardenburg: Opening
Culturele Week, tentoonstelling
Theo Marien en historiespel Het
kistje van Hennequin. Locatie:
Sint Baafskerk.
17 juli, IJzendijke: Folkloris
tische dag. Locatie: hele kern.
24-25 juli, Oostburg: Maurits-
evenement met ridders en jonk
vrouwen anno 1604. Locatie: Eu
regio Tuinen.
21-22 augustus, Oostburg:
Mauritsevenement met ridders
en jonkvrouwen anno 1604. Lo
catie: Euregio Tuinen.
1 t/m 4 september, IJzendijke:
Theatervoorstelling De oranje
kasuaris. Locatie: nabij Neder-
IJZENDIJKE - Hoewel het Mau
ritsjaar zaterdag officieel wordt
geopend, zijn er vrijdagavond
ook al diverse activiteiten op de
Markt in IJzendijke.
Om 19.00 bouwt De Bergsche
Battery zijn kamp op de Markt
op. Een halfuur later begeleidt
showband Jeugdbelang scholie
ren die allemaal iets uitbeelden
dat betrekking heeft op de Mau-
rits-festiviteiten. De tien beste
deelnemers worden beloond met
een prijs.
Vanaf 20.30 uur vieren 'solda
ten' feest op de Markt, zoals dat
vierhonderd jaar geleden gebrui
kelijk was: met spijs, drank en
muziek. Klokslag middernacht
trekken de soldaten zich terug
om zich voor te bereiden op de
Slag om IJzendijke.
lands heiwormde kerk (Zeek
Nazomer Festival).
4 september,'Sluis: Syns
sium De verovering van Sk
Locatie: Belfort.
6 september, IJzendiji
Zeeuwse opening Open Mi
mentendag, thema Merck k
hoe sterck, inclusief uitreik
eerste exemplaar vesting^
Zeeland. Locatie: Streek,
seum.
8 t/m 11 september, IJze::
ke: Theatervoorstelling De ce
je kasuaris. Locatie: nabij N;
derlands hervormde kerk (Zee
land Nazomer Festival).
17 september, meerdere te
nen: Museumavond en -naé
rond historische verhalen. Lcg
ties: Archeologisch Muss
(Aai'denburg), Visserijmuss
(Breskens), Vlaemsch Eng:-
(Groede), Bezoekerscentrum fs
tranchement), Oorlogsmuss
(Oostburg), Landbouwmusea
(Sint Anna Ter Muiden), Bellf
(Sluis) en Streekmuseum (Ife
dijke).
IJZENDIJKE - Als zaterdag
tend op de Markt het dagelij
leven in een kampement
prins Maurits wordt uitgeb»
wordt in de Nederlands k
vormde kerk in IJzendijke?
officiële startsein voor het Ms
ritsjaar gegeven.
Wethouder L. Wille van dejj
meente Sluis houdt een rede.
Stockman vertelt over de krije
geschiedenis en vesting^
kunde uit de zeventiende ee.
en J. Kempkens heeft het
de restauratie van een Bours?
dische stormhoed, die even da
voor door de West-Vlaamsej
deputeerde van cultuur G. Pi
try is overhandigd.
Van 14.30 tot 17.45 uur zijn
festiviteiten op de Markt. Gfl
puteerde van Oost-Vlaande
J. Van der Meiren onthult'
beeld van de schakende
rits, waarna kunstenaar G-
sers zijn werk zal toelichten.
Vanaf 15.15 uur wordt de S
om IJzendijke gestreden.
sluitend houdt P. van de Vij
voorzitter van de Stiel»1
Streekmuseum IJzendijke,
toespraak over de tentoonst
ling '1604. de Kaart vanï»
Balthaser, een stripverhaal
De Zeeuwse gedeputeerde1
cultuur H. van Waveren o?
deze tentoonstelling rond
uur.
door René van Stee
door Conny van Gremberqhe
IJZENDIJKE - Met de viering
van het Mauritsjaar in
West-Zeeuws-Vlaanderen - van
half mei tot oktober - hoopt de
Sluisse cultuurwethouder
L. Wille voor het eerst interna
tionale aandacht te trekken
voor de Staats-Spaanse Linies.
Het programma van het Maurits
jaar richt zich niet alleen op
mensen uit Zeeland en Vlaande
ren. Ook de Duitse, Franse en
Britse seizoengasten moeten de
ze zomer tot het besef komen
dat het oude Generaliteitsland
Zeeuws-Vlaanderen over cul
tuur-historische schatten be
schikt, die internationaal de
competitie kunnen aangaan met
de Muur van Hadrianus - op de
grens van Schotland en Enge
land -, Offa's Dijkpad op de
grens van Wales en de zeventien-
de-eeuwse Kastiliaanse grens-
forten in het Spaans-Portugese
grensgebied.
Jarenlang hebben de overheden,
de VW's in Zeeuws-Vlaande
ren, maar ook de recreatie-on
dernemers er niet bij stilgestaan
dat in het Zeeuws-Vlaamse ach
terland cultuur-historische
schatten schuilgingen. Zeker,
Sluis en Retranchement, IJzen
dijke en Hulst waren en zijn aar
dige vestingplaatsjes, maar de
onderlinge samenhang werd ge
woonweg vergeten. Dat de voor
bije twee jaren hard is gewerkt
aan een plan de campagne om
de overblijfselen van
Staats-Spaanse Linies j
Zeeuws-Vlaanderen de waait
ring te gunnen die de forffij
tie-relicten feitelijk verdie-;
is niet uit de lucht komen
len. De toegenomen aandsti
voor cultureel erfgoed in o»
samenleving ligt daaraan ft
grondslag. Komt nog bij datj
regio verlegen zit om produce
die toeristisch Zeeuws-Vlaai;,
ren kunnen versterken. Prod;
vernieuwing heet dat.
Het Utrechtse architected;
reau H+N+S zocht in opdis;
van de provincie Zeeland unt
welke wijze, met welke midi
len de oude fortificaties inj
streek als product in de to©
tische markt konden worden;-
zet. Uit het onderzoek bleek;
er legio mogelijkheden voorfe
den waren. „Zeeuws-Vlaai:-
ren is een prinses d;e
wacht op wakker te worden k
kust", wisten de onderzoeken
Met het Mauritsjaar woid;
vooralsnog alleen in Ws
Zeeuws-Vlaanderen - diep;;
ses een voorzichtig zoentje gg
ven. Het is afwachten wa:
voorts gebeurt. Hopelijk kan;
prinses echt wakker worden;
gedeputeerde M. Kramer er
slaagt om zijn belofte gestand
doen. Kramer wil met zijn#
ga's de Staats-Spaanse Lip
op de Unesco-werelderfgté
lijst geplaatst krijgen. Met:
status zou het internatiou
aanzien van de oude fortit;
ties een enorme impuls knjgc
IJZENDIJKE - Een nieuwe naam is er nog niet,
maar dat er veel gaat veranderen in het Streek
museum aan de Markt in IJzendijke staat vast.
Op initiatief van de gemeente Sluis en de provin
cie wordt het de komende jaren grotendeels ver
anderd in een zogeheten Frontiermuseum.
Centraal hierin staan de plannen om het verle
den van Maurits tot Napoleon aan het publiek te
laten zien. Grofweg van 1600 tot 1800 hebben di
verse oorlogen een groot aantal forten, schansen,
retranchementen, bolwerken, bastions en ravelij
nen achtergelaten. Die staan ook bekend als de
Staats-Spaanse linies. Dankzij het behoud en de
versterking hiervan moet de streek een toeris
tische, culturele en educatieve impuls krijgen.
„In IJzendijke willen we onze bezoekers prikke
len. In feite wordt het vernieuwde streekmu
seum het knooppunt van waaruit bezoekers gesti
muleerd worden om op pad te gaan. Ze moeten
de schoonheid van de streek letterlijk ervaren",
vertelt voorzitter Pol van de Vijver van het
streekmuseum.
De eerste aanzet is de presentatie van een kaart
uit 1604 met tekeningen van Floris Baltaser. Die
vormt een verslag van de strijd om IJzendijke
tussen de Spanjaarden en de Staatse troepen.
Achttien details uit deze tekening zullen als een
stripverhaal worden vertoond. Ook komt er een
hernieuwde uitgaven van de brochure over het
Mauritspad, een wandelroute die bezoekers ken
nis laat maken met het moois dat IJzendijke
heeft te bieden.
Van de Vijver: „In het museum is niet de bedoe
ling om er een te zware toestand van te maken.
Het moet ook leuk voor kinderen zijn. Zo is er
straks ook volop ruimte voor interactieve elemen
ten. Denk bijvoorbeeld aan bewegende troepen.
Eerst zie je het ene plaatje en na een druk op de
knop het volgende."
Angstgevoelens
Van de Vijver zag de veranderingen met de nodi
ge angstgevoelens tegemoet. „Het streekmuseum
ademt een bepaalde sfeer die ik ook in een nieu
we opzet graag wilde behouden. Dat is voor een
belangrijk deel gelukt. Een aantal oude elemen
ten zoals de Cadzandse kamer uit 1850, de afde
ling trekpaarden en de wisselexposities blijven
gehandhaafd. Verder is er gekozen voor de weg
van de geleidelijkheid. Heel prettig is dat we
ruimschoots de de tijd krijgen om veranderingen
door te voeren. Minstens twee jaar, maar die ter
mijn is heel rekbaar."
Pol van de Vijver rug aan rug met de bronzen Maurits, gemaakt door Guido Metsers.
Vanaf zaterdag is ook een zeventiende-eeuwse
Bourgondische stormhoed te bewonderen. De ij
zeren ruiterhelm maakte deel van een harnas en
werd gebruikt door cavaleristen van het Staatse
leger.
Een andere nieuwe aanwinst is het boek La no
velle troye ou Memorable histoire du Siege d'
Ostende uit 1615 van Henri Haestens. Een
vondst van Marijke Quist uit IJzendijke die on
der meer handelt over de tijd van Maurits in
Zeeuws-Vlaanderen. In het boek worden Bres
kens, Schoondyck, Oostburch, Cadsant en Sluys
foto Wim Kooyman
genoemd. Ook is er een gravure van een zeeslag
voor de kust van West Zeeuws-Vlaanderen in op
genomen.
„Van dit soort dingen moeten wij het natuurlijk
hebben. Het is zo maar een vondst, maar een
prachtig begin."
SftuS-omer
lAlïüE^BVfcE,
■OeLsuttj
