pzc
Oosterschelde stroomt burcht binnen rJ
Zo'n landschap op jaren kronkelt hier en daar
t
Plan voor
grootschalig
aquarium
NAAR BUITEN
Broed vogels
tellen in
Saeftinghe
20
Bin jie vó
Feyenoord
of Ajax?
20
Portret
van een
biokweker
21
Loodsboot
wacht op
gastanker
21
dinsdag 11 mei 2004
Voor het dorpshuis aan de
Zuiderbruggeweg staat een
mededelingenbord. Twee aan
kondigingen. Eén gele, van de
kermis, met gaaibolling voor
mannen en vrouwen, een vlees-
kaarting, drie avonden met het
Rad van Fortuin en een kerk
dienst met aandacht voor de
overleden Heillenaren. Een wit
papier heeft betrekking op die
zelfde kermis: het ringsteken
voor Open Tractoren.
Komt dat zien, komt dat zien:
zaterdag 6 tot en met maandag
8 september 2003.
Niks kwaads over Heille. Je
kunt er prachtig wandelen. Het
polderland tussen Aardenburg.
Heille en het Vlaamse Middel-
.burg is niet zo jong meer. Het is
een beetje bochtig en kronkelig,
ondanks de soms rechte wegen.
De ruis van de populieren is nog
niet allesoverheersend. Daar
zou het echt zomer voor moeten
zijn.
Middelburg, net achter
grenspaal 352 uit 1843, is het
startpunt. Onderdeel van de ge
meente Maldegem, een paar hon
derd inwoners klein, een be
groeide molenstomp achter hui
zen verstopt, en een kerk met
een achthoekig torentje. Dan
heb je het wel gehad, de dorpssu
per heeft de rolluiken voor al
tijd neergelaten.
Bij het uitlopen van het dorp
richting grens kun je niet om de
nieuwbouw heen. Als je ergens
de verhoudingen in het oog
dient te houden, dan is het wel
in zo'n achter zijn eigen populie
ren schuilgaand gemeenschapje.
De bouwers bij de Meulkreek
hebben zich weinig om de maat
van hun omgeving bekommerd.
Alleen de overtreffende trap
kwam in vele varianten in hun
woordenboek voor. Typisch Bel
gisch, ben je geneigd te denken.
Maar dat blijkt een vooroordeel:
later komen we aan de Neder
landse kant richting Aarden
burg het landelijk gelegen Valen
tine tegen. Met klokkentorentje,
stenen nimfen in de voortuin en
stenen poortjes naast het huis.
Nog even terug naar het begin.
Net huiten Middelburg heeft ca
fé de Tol, aan de Nederlandse
kant van de grenspaal, perma
nente kerstversiering. Een val
lende ster op het dak en een en
gel aan de gevel, uitgevoerd in
neonlichtbuizen. Ook daar een
mededelingenbord. Voor de toe
komst deze keer: zaterdag 15
mei de Ronde van Vlaanderen,
Vrije fietstochten voor iedereen,
van 50 tot 220 kilometer, start
en aankomst café de Tol. Om
het hoekje heeft het café de be
schikking over een rijwielhulp-
kist van de ANWB.
Op de driesprong de Nieuweweg
op, richting Heille. Een bol ge
legd klinkerweggetje, met na
tuurstenen randen. Wie er gas
geeft laat er zijn banden al
gauw het geluid van een opstij
gend vliegtuig produceren. Wie
er wandelt en af en toe stilstaat
krijgt er met gealarmeerde kievi
ten te maken, die zeker in dit
verwachtingsvolle deel van het
jaar niets van pottenkijkers wil
len weten.
De akkerrand links ligt een me
ter hoger dan het wegdek. De
platgeploegde binnendijk geeft
de Nieuweweg enkele tientallen
meters lang het karakter van
een holle weg, zoals ze die in het
Limburgse heuvelland kennen.
Op voorwaarde dat je naar links
kijkt, want rechts gloren de
klokkentorens van Aardenburg.
Zo'n adembenemend vergezicht
hoort niet op een holle weg.
Vanaf de Nieuweweg rechtsaf
de Zuiderbruggeweg op. Wat
oudere kaarten maken tussen
Heille en Aardenburg nog mel
ding van het Landbouwmu
seum. De boerenrijtuigen en
wannen zijn zo'n twaalf jaar ge
leden naar Sint Anna verhuisd.
De directe omgeving, met restau
rant De Schaapskooi als blik
vanger, is nog steeds een open
luchtmuseum. Alleen de zwarte
schuur zelf, waarin het museum
was ondergebracht, is de musea
le status ontstegen. Gapende ga
ten in het rieten dak kondigen
het onherroepelijke einde aan.
Is er dan niemand, die... Nee, er
is inderdaad helemaal niemand.
Op de hoek van de Ydewalleweg
tekenen aardappeltelers lijnen
in het landschap. Als langs een
lineaal getrokken richting hori
zon, waar in zuidelijke richting
de bomenwal van het Leopold-
kanaal een natuurlijke eind
streep zet.
Verder langs de Krakeelweg te
rug naar Middelburg. Het bedrij
venterrein van Eede dringt zich
aan deze kant op als een veel
kleurige dissonant. Werkgele
genheid is belangrijker dan een
mooi vergezicht, je hoort het de
gemeentebestuurders zeggen. In
een streek, waar bewoners en na
tuur het op een voor alles en ie
dereen lucratief akkoordje heb
ben gegooid, moet je bewoners
van gemeentehuizen nooit op
hun woord geloven. Ze hebben
het mis, de tijd zal ze leren.
We zijn niet de enigen, die een
hoge pet van de streek opheb
ben. Op elke splitsing kom je
meerdere routebordjes tegen.
Van smokkelaars, van grenspa
len, van Maerlant. En dan verge
ten we er vast en zeker nog een
paar.
Er zijn nog geen plannen, maar
iemand moet toch ooit op het
idee komen om een bewegwijzer-
de rondgang langs restanten
van het stoomtramtijdperk te
maken. In dat geval zal er aan
het eind van de Krakeelweg,
vlakbij Middelburg, ook een
bord moeten worden gezet. Zo
mooi zie je de oude stationnetjes
zelden.
Jan van Damme
Vóór Sint-
Servaas is men
niet behoed voor
nachtelijke vorst
(Sint-Servatius, één van de
ijsheiligen, is 13 mei)
Buitengebied, is een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tuinbouw,
streektaal en streekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd.
Vragen, opmerkingen,
suggesties en weerwoorden
zijn welkom bij de redactie
Buitengebied van de PZC:
postbus 31,
4460 AA, Goes,
fax 0113-315669.
e-mail redactie@pzc.nl
Ze behoren tot de cul
tuurhistorische parel
tjes van Zeeland, de vijf
ringwalburgen uit de negen
de eeuw. Verdedigingswer
ken tegen de plunderende
Vikingen. Aan het rijtje
Oostburg, Souburg, Middel
burg, Domburg en Burgh
kan binnen enkele jaren een
nieuwe naam worden toege
voegd. Tenminste, als het
plan voor een grootschalig
Oosterschelde Aquarium
doorgaat. Dat moet in een
hedendaagse ringwalburcht
- met historische vorm en af
metingen - komen. Bij voor
keur bij Katseveer, maar
ook Noord-Beveland heeft
enkele locaties in de aanbie
ding.
Een Oosterschelde Aquarium
in een ringwalburcht. Is het
een zoveelste rondje recreatief
luchtfietsen of een kansrijke bij
zondere toeristische attractie?
De sceptici zijn gewaarschuwd:
voor vele miljarden een storm
vloedkering is gebouwd en waar
om riviermondingen zo bijzon
der zijn, kan volgens hem niet.
Eerdere plannen, onder meer ge
richt op Neeltje Jans, verdwe
nen in de ijskast. Echter, de aan
houder wint en zijn nieuwe plan
voor het ringwalburcht-aqua-
rium acht Meijering zeer kans
rijk. Grootste struikelblok is de
planologie: komt er toestem
ming om op de voorkeursplek
bij Katseveer, bijna aan de voet
van de Zandkreekdam, de toeris
tische attractie te mogen bou
wen? Het dagelijks bestuur van
Goes heeft medewerking toege
zegd en ook met grondeigenaar
de Wilhelminapolder valt te pra
ten, maar de uiteindelijke beslis
sing hierover ligt bij de provin
cie.
Hoe dat ook uitpakt, inmiddels
ligt er een in hoofdlijnen uitge
werkte opzet voor het Ooster
schelde Aquarium. Daar teken
de Levien de Putter van de
Zeeuwse Architecten Alliantie
voor en hij kwam met het idee
om terug te grijpen op de oude
ringwalburcht. Binnen die grote
initiatiefnemer is Bert Meije
ring, directeur-eigenaar van za
gerkwekerij Topsy Baits bij het
Goese Sas. Type doorbijter. Wat
eenmaal in zijn hoofd zit, moet
en zal werkelijkheid worden. De
succesvolle seabait farm is er
een voorbeeld van en met het
Oosterschelde Aquarium moet
het net zo gaan.
Meijering loopt al twintig jaar
rond met het idee voor het aan
land brengen van de Ooster
schelde in een groot aquarium
Hij vindt dat mensen die niet de
duiksport beoefenen - het over
grote deel dus - de gelegenheid
moeten krijgen kennis te nemen
van de wonderbaarlijke en fasci
nerende onderwaterwereld van
de Oosterschelde. Beter duide
lijk maken waarom destijds
cirkel (doorsnee ongeveer 250
meter) spelen alle activiteiten
zich af. Dat beperkt de land
schappelijke invloed aanzien
lijk, ook al omdat een wal in
Zeeland allesbehalve een we
zensvreemd element is. Integen
deel, een dijk is onlosmakelijk
met het ontstaan van het gewest
verbonden. Het horecadeel
steekt als enige verder boven de
dijk uit, zoals nu ook al met het
nabijgelegen oude veerhuis het
geval is.
In de burcht neemt het enorme
aquarium een centrale plaats in.
Verder is voorzien in een aantal
kleinere aquaria, die details van
het onderwaterleven tonen, een
expositie over aquacultuur (Zee-
lands nieuwe 'speerpunt'), een
slikken- en schorrengebied van
Het grote groene vlak (bij de Zandkreekdam) op deze luchtfoto is
de voorkeursplek voor het Oosterschelde Aquarium.
foto Willem Mieras
Het te bouwen aquarium moet gaan lijken op het Monterey Bay Aquarium in California, Verenigde Staten.
twee hectare, een (water)speel-
voorziening, parkeerruimte
voor vijfhonderd voertuigen en
een horecavoorziening met uit
zicht over de Oosterschelde. In
dit plan ziet Bert Meijering zijn
wensdroom gestalte laïjgen.
„Zeeland kan wel een topattrac
tie gebruiken en ze laten nog
steeds nergens goed zien waar
om de stormvloedkering ge
bouwd is."
De aquaria worden onderge
bracht in een gebouw met gla
zen dak, dat grotendeels open
kan. Bedoeling is een ringvor
mig aquariupi te maken met een
doorsnee van zestig meter en
een hoogte van ruim drie meter.
Het aquarium uit het bekende
Ster-spotje valt daarbij in het
niet. De buitenste ring is van be
ton, de binnenste van glas. Daar
tussen stroomt levensecht de
Oosterschelde. Middelpunt is
een overdekt binnenplein, te be
reiken via een loopbrug, met
een panoramisch zicht op de
planten en dieren. Het water
wordt in de aquariumring rond
gepompt door een grote propel
ler. Net als in een getijwater
wikkeling van de kreeft of van
de mossel", vertelt Meijering.
„Je kunt door het jaar heen ver
schillende thema's doen. Geen
statische opstelling zoals het
dikwijls is in een aquarium. De
bezoeker moet een aanleiding
hebben om terug te komen." Hij
geeft aan dat hier ook heel goed
bepaalde ontwikkelingen op het
gebied van aquacultuur (bijvoor
beeld kweken mossels en kok
kels) uitgelegd kunnen worden.
Buiten het aquaria-gebouw
komt een groot slikken en schor
rengebied, zeg maar het Zeeuw
se oer-landschap. Daar wordt
ook gezorgd voor eb- en vloed
werking, zodat de buitendijkse
situatie gekopieerd wordt. Door
de ruime parkeergelegenheid
worden de auto's en bussen aan
het blikveld onttrokken. Meije
ring ziet het Oosterschelde
Aquarium niet als concurrent
voor bestaande, kleinschaliger
voorzieningen; hij beschouwt
het wel als een noodzakelijke
versterking van het 'toeristisch
product Zeeland'.
Rinus Antonisse
Plattegrond van 'de nieuwe toeristische attractie'.
illustratie Architecten Alliantie
zijn er verschillende stroomsnel-
heden en een moment van kente
ring: het water gaat dan de ande
re kant op.
„In de hoeken komen de
tail-aquaria, waar je de verschil
lende aspecten van de onderwa
terwereld laat zien, zoals de ont
