Heroïne hielp om de pijn verlichten
Terneuzen wil greep houden op het drugstoerisme
PZC
zaterdag 8 mei 2004
Ruim 25 jaar geleden werd ze
wereldberoemd. Journalis
ten tekenden in het boek Christi
ane F., wir Kinder vom Bahnhof
Zoo, het levensverhaal op van
een verslaafd meisje van veertien
jaar oud, dat door zich te prosti
tueren geld verdiende om aan
drugs te komen. Christiane leeft
nu met haar zoontje Jan Niklas
van de opbrengst van het boek,
dat al zo'n drie miljoen keer over
de toonbank ging.
Of ze, terugkijkend op haar leven,
ergens spijt van heeft. Dat was
de vraag. „Van dat boek", is het ver
rassende antwoord. „Dat verdomde
boek heeft mijn leven kapotgemaakt.
Zelfs nu, vijfentwintig jaar later,
word ik er nog mee achtervolgd en
kunnen mensen me niet anders zien
als 'dat meisje'. In plaats van als moe
der van een opgroeiende zoon of als
een vrouw die, net als iedereen, een
tweede kans verdient."
We praten met Christiane F., het meis
je van Bahnhof Zoo. Het meisje dat op
haar twaalfde voor het eerst hasj rook
te en een hele apotheek aan peppillen
uitprobeerde. Een maand voor haar
veertiende verjaardag kon ze haar
nieuwsgierigheid niet meer bedwin
gen en snoof voor het eerst heroïne.
Om vervolgens, omringd door verkeer
de vrienden, steeds verder weg te zak
ken in een volwassen verslaving.
Jarenlang leidde ze een dubbelleven,
's Morgens ging ze 'gewoon' naar
school, 's middags prostitueerde ze
zich op de Babystrich bij Bahnhof
Zoo. Verkocht zich aan mannen die
seks wilden met jonge meisjes. Om
geld te verdienen voor de drugs die ze
elke dag nodig had. Vriendinnen stier
ven aan overdoses op*de smerige toilet
ten van het station, lichamelijk was
ook Christiane uiteindelijk een wrak.
Verschillende keren probeerde ze
haar verslaving te overwinnen. Vruch
teloos. Tot haar moeder haar naar
oma op hët platteland stuurde. Daar
werd ze clean. Daar ook eindigt het
boek dat de Stern - journalisten Kai
Hermann en Horst Rieck over haar
schreven en dat Uli Edel verfilmde.
Met muziek van David Bowie. Het
boek werd een bestseller, leidde in
Duitsland tot brede maatschappelijke
discussies over de opvang van jonge
d rugs verslaaf den
Wat kwam er terecht van de 'hoofdrol
speelster'. hoe ziet het dagelijks leven
van Christiane F. er een kwarteeuw
later uit? We ontmoeten haar in een
café. Ze ziet er doorleefd uit. Volgen
de maand viert ze haar 42ste verjaar-
dag. De donkere haren van toen zijn
blond geworden. Ze draagt een felro
de broek en vrolijke trui. Daaronder
een hoog sluitend T-shirt met lange
mouwen, dat het zicht op de littekens
van haar verslaving en een tatoeage
op de linkeronderarm ontneemt. Haar
ooit zo indringende ogen hebben aan
kracht verloren.
Interviews geeft ze de laatste jaren
nog maar zelden. Te veel slechte erva
ringen met de media. Bevooroordeeld
Drugsscene onder de spoorbrug bij Bahnhof Zoo in Berlijn. Ruim 25 jaar geleden werd 'Christiana F., wir Kinder vom Bahnhof Zoo' geschreven.
foto Harry Heuts/GPD
schrijven die precies doen wat ze zelf
willen, enkel uit op eigen financieel
gewin. „Wat word ik er wijzer van?
Niets, alleen maar dat ik weer eens in
de krant te kijk sta. Dat mensen op
straat me nakijken en klasgenootjes
van Jan Niklas rare vragen gaan stel
len." Jan Niklas, of kortweg Nico, is
haar zoon. Zeven is hij inmiddels en
Christiane is apetrots op hem. De jon
gen vult haar dagen. „Het is een slim
me jongen. Al toen hij drie was en nog
nauwelijks kon praten, zette hij zelf
standig de cadeautjes in elkaar die bij
die surprise-eieren zitten. Da's nu
niet meer genoeg voor hem, laatst
vroeg hij me hoe een kompas werkt.
Tja, dan moet ik passen. Vaak ver
veelt hij zich op school, omdat de an
dere kinderen niet zo snel meekomen.
Binnenkort wil ik met hem zo'n
IQ-test doen, kijken of hij niet een
klas kan overslaan."
Vernederingen
Vragen over haai' verleden als junk en
kindprostituee, over de vernederingen
die ze zich moest laten welgevallen
om aan geld te komen, over haar be
taalde vrijers en talrijke leugens, be
antwoordt ze kort, ontwijkend of hele
maal niet. Liever praat ze over het he
den en de toekomst. „Wat ik vroeger
heb gedaan, staat toch allemaal in dat
boek." Een boek trouwens, waar ze he
lemaal niet zo tevreden over was.
Zegt ze nu.
Voor Christiane F., wir Kinder vom
Bahnhof Zoo spraken de verslagge
vers twee maanden bijna dagelijks
met Christiane, toen vijftien. Het
boek, inmiddels in rijf en veertigste
druk, leest ook nu nog als een even
spannend als aangrijpend dagboek
van een puber die, door een geschei
den moeder aan haar lot overgelaten,
de straat opgaat en de boze buitenwe
reld ontdekt.
„Ik heb ze zoveel verteld, maar er is
veel gekort. Te veel. Allerlei namen en
passages zijn emit gehaald, omdat het
met te ingewikkeld mocht worden."
Vanuit die ontevredenheid werd on
langs het idee geboren zelf een tweede
boek te schrijven, zonder hulp. Haar
écht eigen verhaal. Er staat al wat op
papier, maar echt snel hoeven we niet
te rekenen op publicatie. „Het pro
bleem is dat herinneringen na al die
jaren toch gaan vervagen, je gaat som
mige dingen door elkaar halen." Met
de film die 1981 in de bios kwam en
waarin Natja Brunckhorst haar rol
vertolkte, had ze helemaal niets van
doen. „Dat wilde ik ook niet. Ik woon
de toen in Hamburg, was er net weer
bovenop, werkte in een boekhandel en
was een nieuwe fase in mijn leven be
gonnen. Zelf had ik die film, denk ik,
meer documentaireachtig gemaakt."
Evengoed ging ze wel op reis om als
'hoofdrolspeelster' de film te promo
ten, Naar Engeland, Italië, Parijs en
de Verenigde Staten. Daar nam ze
met DeeJay Rodney Bingenheimer
zelfs een eigen lied op: Ich bin so
süchtig (Ik ben zo verslaafd). Geen
grote hit, wel weer een foute imagobe
vestiging. „Weet ik, maar die Amerika
nen wilcïen dat nu eenmaal zo." Chris
tiane was een ster. Ze was 'gevallen'
voor de drugs, maar er ook weer, op
eigen kracht, van losgekomen. Een
voorbeelcf voor haar generatie. Drie
miljoen keer ging het boek sinds ver
schijnen over de toonbank. Zodra
Christiane achttien werd, meerder
jarig was, kreeg ze haar deel van de
opbrengst. Hoeveel precies wil ze,
wijs geworden, niet zeggen, maal
eerdere artikelen over haar melden be
dragen variërend van 900.000 tot een
miljoen mark. Plotseling was ze rijk.
Rijk geworden door haar eigen onge
luk. Niet dat het geld haar gelukkig
heeft gemaakt. Ze leerde er vooral
haar 'echte vrienden' door kennen. Al
lerlei mensen verwachtten ineens dat
ze ook wel wat zouden krijgen. Het le
verde zelfs een ruzie in de familie op.
Zo erg dat haar zus nog steeds niet
met haar wil praten. Ze is er zwijg
zaam over, maar duidelijk wordt wel
dat ze, met deze spaarpot, uiteindelijk
de verleiding van de drugs niet kon
weerstaan en toch weer afzakte naar
verslaving.
Ook al omdat ze lange dagen maakte,
vertelt ze. „Overdag werkte ik in die
boekwinkel,
's avonds ging ik met vrienden naar
hun concert en daarna nog naar het
café." De vermoeidheid van vaak
slechts enkele uren slaap eiste zijn tol.
Die zë wegslikte met cocaïne.
In 1985 liep haar relatie met Alexan
der Hacke, gitarist bij de rockband
Einstürzende Neubauten, op de klip
pen. Christiane voelde zich afgewe
zen, alleen en verlaten. Opnieuw was
er de heroïne om de pijn te verlichten.
Na allerlei omzwervingen kwam ze te
rug naar Bei-lijn. Daar werd ze in een
café betrapt op het bezit van heroïne
en belandde voor bijna een jaar in de
gevangenis. Nadat ze vrijkwam, ging
ze op vakantie naar Griekenland.
Daar leerde het 'meisje van Bahnhof
Zoo' Panagiotis kennen, een knappe
Griek. Ook verslaafd. Zes jaar lang
troffen ze elkaar elke zomer. Tot haar
geliefde wegens beroving van een toe
rist de nor indraaide. Toen hij vrij
kwam, was hun relatie voorbij.
Terug in de Duitse hoofdstad kocht ze
een appartement in de multiculturele
wijk Neukölln en vond uiteindelijk de
man die haar een kind schonk. De va
der is tien jaar jonger. Ze heeft nog
steeds contact met hem, maar kiest er
voor haar zoon alleen op te voeden. Ze
neemt haar ouderschap serieus. Dat
zouden meer mensen moeten doen,
vindt ze, verwijtend.
In Neukölln woont ze inmiddels niet
meer. Ze kon het niet goed vinden met
haar buren en verhuisde naar een rus
tiger wijk in het noordoosten van Ber
lijn. Ook daar wil ze weer weg. Wie
weet gaat ze wel weer terug naar het
platteland, rust wil ze hebben.
Post
Niet meer elke dag lastig worden ge
vallen met haar verleden, mensen die
aan haar deur staan en vragen stellen.
Nog steeds krijgt ze post, vooral van
kinderen. „Vaak schrijven ze me het
zelfde. Hoe het toch met Detlef gaat
en wat ik tegenwoordig doe." Ze
schrijft alle kinderen terug, maar ze
vertelt ze niet dat ze ervoor moeten
waken dezelfde fout te maken als zij.
„Dat heeft toch geen zin."
Hoe het met Detlef is, haar eerste ech
te vriendje en de jongen voor wie ze,
bang hem in zijn verslaving definitief
te verliezen, ook die eerste keer heroï
ne probeerde? Ze weet het niet, schudt
haar hoofd. Zoals ze ook niet weet hoe
het met die andere vrienden van toen
gaat. Het Duitse weekblad Der Spie
gel ging enkele jaren geleden op zoek
naar de andere Kinder vom Bahnhof
Zoo. Vond Detlef. Na zijn vrijlating
uit de gevangenis rijdt hij nu in busjes
gehandicapten door de stad. Hij is
clean en heeft een vriendin.
Op Bahnhof Zoo komt Christiane nog
af en toe. Op doorreis naar huis. Het
doet haar niets meer, zegt ze, maar
voegt wel toe dat er „zoveel veran
derd is daar, waar wij stonden mag je
nu niet meer komen, je wordt er weg-
Haar verslaving heeft van Christiane
een labiel figuur gemaakt, ze is snel
opgewonden. Ineens valt het woord
heroïne, maar ze slikt het even snel
weer in. Mompelt dan enkel nog iets
van „de drugs zitten me na al die ja
ren gewoon in de genen." We lopen sa
men naar de metrohalte. Moeten deels
dezelfde kant op. Ze wijst op een etala
ge met uitgelichte rode hartjes. Lief
de. Mooi vindt ze dat. Op het perron
neemt ze de trein richting Kotbusser
Tor, daar moet ze nog even zijn, zegt
ze. Berlijners weten dan genoeg, dat
plein in het hart van Kreuzberg heeft
zich afgelopen jaren ontwikkeld tot
het nieuwe centrum van de hoofdste
delijke drugshandel.
Serge Sekhuis
Nog geen tien jaar geleden telde Terneu
zen minstens zeventig verkooppunten
a soft- en harddrugs. De binnenstad werd
óagelijks overspoeld door drugstoeristen uit
Noord-Frankrijk, België en Engeland. Be-
Wners van het centrum van de stad waren
«overlast, de dreigementen, de verloede
ring meer dan zat en eisten maatregelen. Na
vijven en zessen besloot het bestuur
nn Terneuzen - onder strenge voorwaarden
•deverkoop van softdrugs in twee koffie-
kortswerd een strategie opgesteld om alle
Wwassen, die met drugs te maken hadden,
«a te pakken. Dat gebeurde in project-
yom, onder de naam Houdgreep. Het pro-
welwas in .dié'dagen -halverwege de jaren
50- voor Nederlandse begrippen een unieke
S-nenwerkingsvorm tussen justitie, politie,
peente en hulpverlenende instanties.
Houdgreep loopt dit jaar ten einde. Gemeen-
[Ifen politie willen graag met de integrale
inpak verder. Of dat kan is nog de vraag,
pst name de laatste jaren is de inbreng van
•'^Openbaar Ministerie in het project niet
groot meer. Ook de Koninkli jke Mare-
chaussee verleent op gezette tijden geen as-
tótentië meer en op de medewerking van
k'Jane-functionarissen hoeft het Houd-
£ssp-kader al jaren niet meer te rekenen
laatste is mede een gevolg van een rech-
Wijke uitspraak in oktober 1997, toen een
pterin Middelburg bepaalde dat de
Houdgreep-campagne niet goed doordacht
Dit omdat de bevoegdheden van de
■ouane in het project niet waren vastge-
inzet, de bekostiging en de mogelijkheden
om toch een beroep te kunnen doen op de
douane en marechaussee.
Bij voortzetting zal het projectgebied de
grenzen van Terneuzen niet overschrijden.
De buurgemeenten Hulst en Sluis voelen er
vooralsnog niets voor om aan te haken. Bur
gemeester Jan Lonink heeft daarover van
gedachten gewisseld met zijn twee collega's,
maar die hielden de boot nadrukkelijk af.
Lonink kan dat, zo zegt hij zelf, goed begrij
pen: „Meedoen aan Houdgreep betekent im
mers ook dat er moet worden nagedacht
over het gedogen van softdrugsverkoop in
die gemeenten. En ja, dat ligt politiek in
Sluis en Hulst erg moeilijk."
Derde shop
De afwijzende houding van Hulst en Sluis
heeft overigens wel tot gevolg dat Lonink er
ook weinig meer voor voelt om te denken
aan een derde koffieshop op Terneuzens
grondgebied, in bijvoorbeeld de polders tus
sen Zuid- en Westdorpe. Lonink had die sug
gestie gedaan om mogelijke overlastsitua
ties in de rest van de regio Zeeuws-Vlaande-
ren op te lossen. Dat in kringen van telers
en verstrekkers belangstelling bestaat voor
een derde verkooppunt, weet Lonink ais
geen ander. „In de dagen nadat ik die op
merking in de pers had gemaakt, dienden
zich al vier gegadigden aan."
Het Terneuzense college houdt voorlopig
vast aan het bestaan van twee gedoogde kof
fieshops. Miami en Checkpoint, beide gele
gen aan de rand van de binnenstad. Ze blij
ken al jaren erg in trek. Schattingen over
omzetten variëren. De opponenten van
Checkpoint repten recentelijk van omzetbe-
dragen van boven de twintig miljoen euro
op jaarbasis. Lonink en poiitiedistrictscom-
mandant Arie Graafland zijn voorzichtiger,
zij houden het op toch wel een miljoen of
vijf lager. Hoe het ook zij, de burgemeester
en politiechef zijn het er over eens dat in de
teelt en verkoop van softdrugs in
Zeeuws-Vlaanderen tientallen miljoenen op
gaan. Maar of het in de grensstreek gekker
is dan elders, betwijfelen ze.
Bij politie en gemeente bestaat een vrij dui
delijk beeld van het aantal niet gedoogde,
dus illegale verkooppunten in de gemeente
Terneuzen. Lonink:,,Dat aantal fluctueert
Koffieshop Checkpoint in Terneuzen
tussen de vijf en de tien. Dan hier, dan weer
daar."
„Daarnaast", valt Graafland hem bij. „heb
je nog^van die gasten met scootertjes en zo,
die dan op wisselende locaties opduiken."
Tegen deze illegale verkoop wordt opge
treden zodra er sprake is van overlast.
Recentelijk gebeurde dat in nog in Koe
wacht, waar een illegale shop werd geslo
ten. Kort daarvoor in Axel. Ter vergelij
king: in 1997 werden er nog achttien ver
kooppunten gesloten. Volgens Graafland
treedt de politie alleen op tegen kwekers als
het Openbaar Ministerie daar aanleiding
toe ziet of als er sprake is van overlastsitua
ties.
Op eigen initiatief actie ondernemen tegen
kwekers doet de politie niet. Mogelijk ligt
dat in de toekomst anders. De gemeente is
namelijk van plan om, voorafgaand aan de
afgifte van nieuwe gedoogbeschikkingen,
de koffieshops volledig door te lichten.
Mocht bij deze onderzoeken blijken dat ach
ter de koffie
shops - bijvoorbeeld bij de bevoorrading -
georganiseerde misdaad schuilgaat, dan zal
de politie wel degelijk optreden.
Binnen het Houdgreepkader heeft de politie
de voorbije jaren meer dan eens actie onder
nomen, In de jaren 1997 en 1998 werden res
pectievelijk zevenhonderd en 555 aanhou
dingen verricht van mensen die in het bezit
foto Wim Kooyman
bleken van verdovende middelen. Meestal
softdrugs, maar toch nog regelmatig ook
met harddrugs.
In 1998 werden bovendien ook nog eens drie
honderd stadsverboden opgelegd. Een mid
del dat na de eeuwwisseling niet meer werd
toegepast.
Bij de bestrijding van de drugsgerelateerde
overlast bleek de in 1996 in het leven geroe
pen klachtenlijn (0800-0225085) - die nog
steeds bestaat - voor bewoners en politie
een prima hulpmiddel. In de jaren '97 en '98
kwamen er gemiddeld per maand ruim veer
tig klachten binnen. De laatste paar jaar
wisselt het meldingenpatroon sterk, maar
toch heeft het meldpunt nog steeds - met
zo'n zeven meldingen per week - een func
tie. De daling van het aantal meldingen
duidt er op dat de situatie in Terneuzen we
zenlijk is verbeterd. Bewoners van de bin
nenstad zullen dat ook beamen. Zij - vere
nigd in het binnenstadsplatform- waren het
dan ook die enkele weken geleden bij de ge
meente aandrongen op het voortbestaan
van Checkpoint, waarmee ze recht tegen-
over een kleine groep buurtbewoners kwa
men te staan, die wel van de koffieshops af
wilden.
Telefoonlijn
De gemeente wil de aparte telefoonlijn beT
houden en zelfs voor heel Zeeuws-Vlaande
ren inzetten, maar dan zouden de buurge-'
meenten volgens Lonink wel moeten meebe
talen aan de instandhouding en de bemen7
sing ervan.
Uit de daling van het aantal meldingen en
de mindere inzet van politiemensen mag
niet worden geconcludeerd dat er minder
aandacht is voor het probleem van het drug-
toerisme. Die aandacht is er volgens Lonink
wel degelijk. Het feit dat komende zomende
Universiteit van Gent een onderzoek zal uit
voeren naar de herkomst van de toeristen;;-,
hun sociale achtergrond en allerlei andere
sociaal-maatschappelijke gegevens, duidt
daar op. Met de gegevens uit dat onderzoek
hoopt Lonink te bereiken dat de Franse en
Belgische overheden zelf meer aandacht be
steden aan hun jonge drugsgebruikers. „Het
gebruik aan verdovende middelen is in,dig-
landen - en een heleboel andere Europese,
inmiddels veel hoger dan in Nederland. Dat
moet hen zo langzamerhand toch ook eens.
aan het denken zetten, niet dan?", weet Lo
nink. Daarnaast blijft de politie op gezette
tijden controles.houden. Een paar keer irr
het jaar zelfs samen met de Belgische colle
ga's. Bestuurders en politie hebben niet de
illusie dat ze met dat soort acties de illegale
handel grote klappen toebrengen. Het zijn
niet meer dan speldenprikken.
Speldenprikjes, die in Zeeuws-Vlaanderen:
de voorbije drie jaar goed waren voor de in
beslagname van meer dan vier miljoen euro
aan licht-hallicunerende middelen. Ze zijn
inmiddels in rook opgegaan, in een verbran
dingsoven.
Conny van Grembergh<
