Besmetting kent geen grenzen
PZC
14 -j 41 «iTii m i a -J 4 4 mi [«ra «SIHEI
DOKTER THUIS
Bevreesd
Besmetting door dieren
Toch nog
professor
zaterdag 1 mei 2004 W18
Door PAUL VAN DIJK
Met de uitbreiding van de
Europese Unie wordt ook het
speelterrein van virussen en
bacteriën groter. Vanuit
Oosteuropese richting dreigt
het gevaar van tuberculose
en hiv. Hoe groot is het
risico dat we in Nederland
worden besmet door een
zieke Hongaar of Litouwer?
Door SASKIA VAN DER MAAT
Er zullen meer
mensen uit de
nieuwe lidsta
ten naar Ne
derland ko
men nu de grenzen opengaan",
zegt viroloog prof. dr. Ab Oster-
haus van het Erasmus Medisch
Centrum in Rotterdam. „In het
kielzog van deze nieuwe EU-
burgers kunnen ziektekiemen
als onzichtbare vijanden mee
reizen. De kans dat een immi
grant een ziekte meebrengt en
iemand in Nederland besmet,
is dus aanwezig."
De uitbraak van multiresisten-
te tuberculose vorige maand is
hiervan een treffend voor
beeld. Zes Nederlanders raak
ten door een Oost-Europeaan
geïnfecteerd met een gevaarlij
ke vorm van tuberculose, die
moeilijk te behandelen is om
dat de bacterie ongevoelig is
voor de standaardbehandeling.
Uit een NIPO-enquête, uitge
voerd in opdracht van KNCV
Tuberculosefonds, blijkt dat 58
procent van de Nederlandse
bevolking de toetreding van
de nieuwe lidstaten tot de EU
ervaart als een risico voor de
verspreiding van infectieziek
ten. Een ruime meerderheid
(87 procent) vreest vooral het
wegvallen van de screening op
tuberculose voor burgers uit
de nieuwe Oost-Europese lid
staten.
De uitbraak is inmiddels onder
controle, maar KNCV Tubercu
losefonds waarschuwt dat zul
ke besmettingen opnieuw kun
nen opduiken.
Voor ziektes waartegen ingeënt
wordt, zoals kinkhoest of her
senvliesontsteking, hoeven we
niet zo bang te zijn, stelt
woordvoerder Bas Ruik van het
ministerie van Volksgezond
heid. „Het overgrote deel van
de Nederlanders is via vaccina
ties beschermd tegen gevaarlij
ke infectieziektes. Het risico op
overdracht door nieuwe EU-
burgers is te verwaarlozen. Bo
vendien zijn het westers ge
oriënteerde landen die toetre
den, waar de gezondheidszorg
op een redelijk tot goed niveau
functioneert", aldus Ruik.
Toch is het de Oost-Europese
kant van de nieuwe Europese
Unie die zorgen baart. In de
Baltische Staten (Estland, Let
land en Litouwen) grijpen tu
berculose, hiv (het virus dat
aids kan veroorzaken) en sek
sueel overdraagbare aandoe
ningen zoals chlamydia en syfi
lis razendsnel om zich heen -
ziektes waartegen geen - of in
effectieve - inentingen bestaan.
„Tweederde van de Europese
tuberculose-patiënten woont in
Oost-Europa", zegt directeur
Jaap Broekmans van RNCV Tu
berculosefonds. „Gemiddeld
negentig per 100.000 inwoners
hebben de ziekte. Dit is verge
lijkbaar met de situatie in Ne
derland vóór de Tweede We
reldoorlog."
Broekmans: „Vanaf 1 mei ver
valt de verplichte controle op
tuberculose bij binnenkomst in
Nederland voor de nieuwe EU-
burgers. Hierdoor kunnen we
de tuberkelbacterie niet meer
vroegtijdig opsporen via long
foto's. De overdracht van mul-
tiresistente tuberculose vanuit
de Baltische Staten kan een
ernstig probleem gaan vor
men."
Het tweede gevaar dat volgens
Broekmans op de loer ligt,
komt uit de nieuwe buurlan
den van de Europese Unie.
„Ook in Rusland, Oekraïne en
Moldavië kampt een alarme
rend hoog aantal mensen met
tuberculose. Dit heeft te ma
ken met de verslechterde ge
zondheidszorg na de val van
het communisme, de groeien
de sociale ongelijkheid en de
snelle groei van hiv en aids."
Broekmans pleit ervoor dat Eu
ropa meer geld en deskundig
heid in deze landen moet in
vesteren, zodat zij zelf hun tu-
berculose-probleem kunnen
oplossen. „Dat bespaart uitein
delijk een hoop geld. De laatste
uitbraak van tuberculose in Ne
derland heeft zo'n half miljoen
euro gekost. Van de 1400 tuber
culose-patiënten in ons land
komt zestig procent uit het
buitenland, waarvan twintig
procent uit Oost-Europa. Dit
percentage zal toenemen en
kan voor epidemische uitbra
ken van tuberculose zorgen."
Ook het Aidsfonds luidt de
noodklok. Oost-Europa kent de
snelst groeiende hiv-epidemie
ter wereld. Prostitutie en intra
veneus drugsgebruik werken
dit in de hand. Ook hepatitis B
en andere seksueel overdraag
bare aandoeningen krijgen in
Oost-Europa rap voet aan de
grond.
Het Nederlands Aids Fonds
heeft onlangs het initiatief ge
nomen tot de oprichting van
Aids Action Europe. Dit samen
werkingsverband tussen Euro
pese landen is bedoeld om de
hiv-epidemie een halt toe te
roepen. „Dat doen we onder
meer door het opzetten van
vrij-veilig campagnes op Euro
pees niveau en het verbeteren
van de gezondheidszorg in
Oost-Europa", aldus Paul Zant-
kuijl van SOA Aids Nederland.
In hoeverre moeten we ons nu
zorgen maken over de import
van infectieziekten, afgezien
Illustratie Elise Rave
van tuberculose en hiv?
Ab Osterhaus: „De kans op ver
spreiding van infectieziekten
neemt toe, maar is niet veront
rustend. Seksueel overdraagba
re aandoeningen heb je boven
dien zelf in de hand." Wel
voorziet de viroloog dat door
het wegvallen van de Europese
binnengrenzen een plotselinge
uitbraak van een infectieziekte
moeilijker te beperken zal zijn.
Ran Nederland ook een bedrei
ging vormen voor de nieuwe
lidstaten? „Nee", stelt Oster
haus. „Ons gezondheidssys
teem is sluitend, mede door de
hoge vaccinatiegraad en goede
hygiëne."
Om de bestrijding van infectie
ziektes bij de bron aan te pak
ken, heeft Nederland inmid
dels diverse maatregelen geno
men. „Binnen de Europese
Unie wordt er naar gestreefd
om de gezondheidszorg in de
nieuwe lidstaten zo snel moge
lijk op westers niveau te krij
gen", zegt Ruik. „In sommige
landen, zoals Malta, is dat al
het geval. Met Tsjechië en Slo
wakije bestaan samenwer
kingsverbanden om de kennis
van infectieziekten over en
weer te vergroten. In de Balti
sche Staten worden huisartsen
al enige tijd bijgeschoold."
Niettemin zal de tuberculose-
bewaking zwaar op de proef
worden gesteld. Getracht
wordt de kennis en behande
ling van tuberculose, die nu is
versplinterd over zo'n veertig
GGD's, eind dit jaar te bunde
len in vijf tot tien bestrijdings-
centra. De Nederlandse GGD's
staan paraat om infectieziektes
vroegtijdig te signaleren en
wettelijk is geregeld dat men
sen onder bepaalde omstandig
heden sneller in quarantaine
genomen mogen worden. Ook
op het microscopisch niveau
van bacteriën en virussen is
Nederland klaar om de nieuwe
burgers van Europa met open
grenzen te ontvangen.
„Ernstige, soms levensbe
dreigende infectieziektes
kunnen ook worden over
gedragen door stekende
insecten en zoogdieren",
zegt viroloog Ab Oster
haus. „Dengue (knokkel
koorts) en het West Nile
virus worden door mug
gen verspreid. Dit zijn
dreigingen die goed in de
gaten gehouden moeten
worden, want muggen
kunnen worden aange
trokken door het warme
re landklimaat van Oost-
Europa. Het West Nile vi
rus, dat uit Afrika afkom
stig is, is in 1999 voor de
eerste keer in de Verenig
de Staten opgedoken. Er
zijn toen zo'n honderd
mensen aan overleden."
In enkele nieuwe lidsta
ten komen infectieziek
ten voor die worden over
gebracht door zoogdie
ren.
Osterhaus: „In Slovenië is
het Hanta-virus aanwe
zig. Het wordt op de
mens overgedragen door
in het wild levende
knaagdieren. Rabiës
(hondsdolheid, veroor
zaakt door een beet van
bijvoorbeeld een vos of
een hond) is een hersen-
infectie die in Oost-Euro
pa nog altijd voorkomt.
Net zoals tickborne ence-
falitis, een herseninfectie
die wordt verspreid door
teken. Hiertegen bestaat
een vaccin. Dat is niet ge
registreerd, maar je kunt
erom vragen." Osterhaus'
advies: „Win altijd infor
matie in bij de GGD voor
dat je op reis gaat, ook
als je denkt dat dat niet
nodig is."
Valt er voor de huisarts nog iets
nieuws te verwachten, nu een serie
landen aan de Europese gemeenschap
wordt toegevoegd?
De laatste jaren heb ik een aantal ma
len te maken gehad met patiënten die
een partner uit Hongarije of een ander
Oost-Europees land meebrachten naar
Nederland. Wat mij daarbij opvalt is,
dat mensen uit die landen ernstig ge-
medicaliseerd zijn. Ze denken dat voor
elk kwaaltje een verwijzing naar het
ziekenhuis noodzakelijk is. Ze zijn
door artsen en andere gezondheids
deskundigen zo bang gemaakt dat ze
voor elke scheet medische hulp inroe
pen.
Zo had een jonge vrouw uit Polen het
dwingende voorschrift zich elk half
jaar bij de gynaecoloog te melden voor
medisch onderzoek. Ze wist niet wat
haar kwaal was maar dat het ernstig
was, was zeker. De gynaecoloog had
bovendien gezegd dat ze zonder zijn
behandeling geen kinderen kon krij
gen. Bij onderzoek in Nederland bleek
het om een kerngezonde vrouw te
gaan die inmiddels een gezin heeft
met drie landeren.
De gezondheidszorg in een aantal
voormalige Oostbloklanden is dood
ziek. Artsen krijgen minimaal betaald.
Sommige specialisten verdienen niet
meer dan 20 euro per maand vandaar
dat zij hun patiënten eindeloos bang
en afhankelijk maken, want dan ko
men ze steeds terug. En vrijwel overal
moeten de kosten cash en uit eigen
zak worden betaald. Zelfs in het rela
tief welvarende Hongarije kan tachtig
procent van de inwoners niet of met
moeite medische hulp inroepen om
dat ze het geld er niet voor hebben.
Als mensen het bedrag bij elkaar ge
spaard hebben om een dokter te be
zoeken dan blijkt dat er vaak geen me
dicijnen zijn of dat er geen apparatuur
aanwezig is in het ziekenhuis. Er zijn
ziekenhuizen in voormalige Oostblok
landen waar mensen alleen worden
behandeld als ze zelf de geneesmidde
len meebrengen en vooraf betalen
voor de ziekenhuiskosten.
De Nederlandse huisarts zal de ko
mende jaren vaker te maken krijgen
met patiënten uit Oost-Europa. We
zullen daarbij rekening moeten hou
den met een ander type consumptie
van de gezondheidszorg.
Een leuk aspect van de uitbreiding van
de Europese Unie is dat je als Neder
landse huisarts nu gemakkelijk hoog
leraar leunt worden. Verschillende van
mijn collegae zijn ineens professor in
een van de Oostbloklanden. In Polen,
Hongarije, Letland en andere nieuwe
Europese partners is men bezig in een
rap tempo de huisarts als gezinsarts te
introduceren. Met name de Nederland
se huisarts staat model voor de nieu
we zorg. Vandaar dat men ervaren Ne
derlandse huisdokters, het liefst art
sen met onderwijservaring, naar die
landen probeert te lokken.
Wie weet, misschien word ik dan toch
nog professor.
Ons panel test girollen (champignons) uit Litouwen.
Normaal €40 per kilo, nu uit de diepvries €10 per kilo bij
groente- en fruithandel Vervoorn in Eindhoven.
Ons panel test de worst Kolbasz uit Hongarije.
€18,50 per kilo bij supermarkt Konmar.
Francie Oosterveld
56 jaar, getrouwd, admi
nistratief medewerkster,
woont in Bladel
Francie Oosterveld
56 jaar, getrouwd, admi
nistratief medewerkster,
woont in Bladel
Dit product ziet er in zijn verpak
king op het eerste gezicht uit als
een Groninger metworstje. Het
worstje blijkt echter iets zachter
dan zijn Hollandse varianten. Het
is een pittige worst met paprika
en smaakt prima als hapje bij de
borrel of op de boterham.
Pieter Jongstra
44 jaar, vader van drie
kinderen, it-manager,
woont in Vught
De verpakking oogt exotisch. Maar
de worst lijkt op het eerste gezicht
op een worst die je overal kunt
krijgen. Hij heeft een sterke, krui
dige smaak. Op het moment van
nuttigen prima, maar met een
enorm zoute nasmaak.
Vera Hoogbergen
49 jaar, moeder van drie
kinderen, peuterleidster,
woont in Eindhoven
Een 'vlezige' paddestoel met een heel eigen
smaak. Gebakken blijft de paddestoel stevig,
heeft een redelijke smaak. Ik kan me voorstel
len dat het bij bepaalde gerechten een belang
rijk ingrediënt kan zijn. Hierbij zou ik een re
cept willen waarbij deze paddestoelen een be
langrijk onderdeel uitmaken.
Bart Meeuwis
31 jaar, getrouwd,
marketingadviseur,
woont in Den Bosch
Vera Hoogbergen
49 jaar, moeder van drie
kinderen, peuterleidster,
woont in Eindhoven
Een worst om bij een drankje te
eten. Het ziet er goed uit. De
smaak is redelijk maar een beetje
muffig. Zeker goed te gebruiken
als borrelhapje of als tussendoor
tje. De worst had van mij wat pit
tiger gemogen, iets meer smaak.
Bart Meeuwis
31 jaar, getrouwd,
marketingadviseur,
woont in Den Bosch
Pieter Jongstra
44 jaar, vader van drie
kinderen, it-manager,
woont in Vught
Heerlijk pittig worstje, met een
mooi kruidige smaak. Misschien
wel wat vet, maar daardoor lekker
mals. Heerlijk bij een glas wijn of
een pilsje. Ook in combinatie met
het Cypriotisch kaasje is het heer
lijk. Echt een aanrader!
Girollen zijn grote vlezige wat
smakeloze bospaddestoelen
en zullen waarschijnlijk te
verwerken zijn in vele culinai
re gerechten. De gewone Hol
landse champignon geniet
echter toch veruit mijn voor
keur.
Dit is geen aanwinst voor de Eu
ropese keuken. Een laffe smaak
en moeilijk te verwerken: taaie
paddestoelen. Geef me dan
maar oesterzwammen en
cantarellen.
Een soort kastan
je-champignon
met een vergelijk
bare smaak. Niet
echt bijzonder, maar
wie weet lag het wel
aan mijn eigen kookkunsten.
