PZC
Kennismaken met vijf nieuwe buren
a
n
Cyprus
Tsjechië
Letland
Polen
Hongarije
Redactie bijlagen: 0113-315680
www.pzc.nl
E-mail:redactie@ pzc.nl
Postbus 314460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
Noord- en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
zaterdag 1 mei 2004
Met tien nieuwe lidstaten in de EU krijgen
wij er een hoop nieuwe buren bij. Daarom
een blik in het leven van gewone families in
Cyprus, Hongarije, Letland, Polen en
Tsjechië.
Door ANGELIQUE SPANINKS
DODSCHAPPEN
Cyprus
Tsjechië
Hongarije
Letland
Polen
Wisselkoersen
IN EUROPA Cypriotisch pond (Euro)
Tsjechische kronen (Euro)
Hongaarse forint (Euro)
Letse lati (Euro)
Poolse zloty (Euro)
1 Euro
een brood
2,10
(1,15)
20
(0,62)
1,70
(0,86)
0,20
(0,30)
1.3
(0,28)
1,86 Cypriotisch pond
een pond koffie
16,30
(8,75)
350
(10,87)
800
(3,20)
2,00
(2,98)
15,0
(3,33)
32,2 Tsjechische kronen
een pond jonge kaas
11,44
(6,15)
70
(2,17)
600*
(2,40)
1,00
(1,49)
12,0
(2,66)
250 Hongaarse forint
10 eieren
2,10
(1,15)
30
(0,93)
200
(0,80)
0,50
(0,75)
3,5
(0,77)
0,67 Letse lati
een kip
8,18
(4,40)
60
(1,86)
800
(3,20)
2,00
(2,98)
15,0
(3,33)
4,5 Poolse zloty
een liter benzine
1,38
(0,74)
25
(0,77)
250
(1,00)
0,45
(0,67)
3,6
(0,80)
trapista, typisch hongaars
Supermarkt Orphanides voor de dagelijkse boodschappen.
„Omdat wij allebei werken doen
we bijna al onze boodschappen
bij de Orphanides supermarkt
bij ons op de hoek. Ik ga er ge
middeld om de twee dagen heen
en koop dan alles wat ik die dag
en de dag erna nodig te hebben",
vertelt Mary. „Daarnaast koop ik
brood bij de bakker. Alleen als ik
iets vergeten ben klop ik aan bij
een van de kiosken, die hier 24
uur per dag open zijn. Ze verko
pen niet alleen kranten, tijd
schriften en rookwaar maar ook
verse melk, brood en kaas."
„Warm eten doen wij 's avonds
meestal rond een uur of tien, elf.
Dan ligt er veel vlees op ons
bord, aangevuld met bonen, zoe
te aardappelen en salade. Ook
met de lunch eten wij warm, en
ook daar nemen we zeker twee
uur de tijd voor. Alleen het ont
bijt houden we eenvoudig, met
graanproducten als muesli en
wat melk. We eten bijvoorkeur
gezamenlijk en iedere zaterdag
gaan we naar de ouders van Vay-
ios waar we met de hele familie
barbequen."
Vayios en Marie Louise zijn geen
reizigers. Vayios, geboren en ge
togen Cyprioot, is in zijn hele le
ven niet meer dan twee keer van
het eiland geweest: een keer
voor een cruise naar Grieken
land en een keer naar Egypte.
Mary reist wat vaker. Zij is als
vluchteling uit Libanon op Cy
prus beland. Ze gaat om de twee
jaar naar haar geboorteland op
familiebezoek. De overige vakan
tiedagen brengen zij door met de
kinderen thuis, op familiebezoek
of met dagtrips naar het Luna
Park. Soms gaan ze een paar da
gen naar het buitenhuisje van
Vayios broer in de bergen.
„Het enige dat ik van Nederland
ken is de kaas. Natuurlijk heb ik
ook wel van DAF en Philips ge
hoord, we hebben zelfs een Phi
lips dvd-speler, maar ik wist niet
dat die uit Nederland kwamen",
bekent Vayios.
De familie Adamou
WIE: Vayianos (roepnaam Vayios)
(38) en Marie Louise (roepnaam Ma
ry) (34) Adamou, met hun zoon Step
hanos (7) en dochtertje Nicole (3)
WAAR: Limassol, met 135.000 inwo
ners de tweede stad van Cyprus, ge
legen aan de kust en zeventig kilo
meter van de hoofdstad Nicosia
WONEND IN: een betonnen (van
wege aardbevingsgevaar) bovenwo
ning met drie slaapkamers, een gro
te woonkamer en keuken en twee
toiletten, geen tuin alleen smalle
balkons
KOERS: 1 euro is 1,86 Cypriotisch
pond (Cp)
WERK: Vayios is ingenieur, 45 uur
per week en soms ook in het week
end verkoopt en installaeert compu
ters voor de horeca; Mary werkt 25
uur per week op kantoor bij een of
shore bedrijf
INKOMEN. Vayios verdient 1950 Cp
netto per maand (1050 euro) Mary i
ongeveer 1300 Cp netto (700 euro)
LASTEN: Huur 485 Cp, elektriciteit
160 Cp, telefoon 215 Cp, verzekerin
gen 215 Cp; stoken hoeven ze niet
op Cyprus, geen enkel huis heeft ver
warming Mary spaart wat overblijft.
VAKANTIE: 25 dagen
WIE: Alena Vohnicka (49),
haar man Pavel Vohnicky
(50) en haar moeder Ma
rie Vondraskova (83)
WAAR: Pribram, een pro
vinciestad van 40.000 in
woners, zestig kilometer
ten zuiden van Praag
WONEND IN: een drieka
merflat met balkon
KOERS. 1 euro is 32,2 kro
nen (kr)
WERK: Alena is diëtiste in
het ziekenhuis
Pavel is zelfstandig onder
nemer en runt een textiel-
fabriekje
INKOMEN: Alena 12.000
kr netto per maand; Pavel
15.000 kr per maand; ge
zamenlijk 840 euro
LASTEN: huur 5000 kr per
maand; levensonderhoud
8000 kr per maand
VAKANTIE: 20 tot 25 da
gen
Alena en Pavel Vohnicky.
„De wijk waarin wij wonen is
eigenlijk een stadje in de stad.
Alles zit hier in de buurt: een
supermarkt, een benzine
pomp, restaurants, snackbar,
school, speeltuintjes, tennis
baan, voetbalstadion, bushal
tes en zelfs een ziekenhuis
met polikliniek", vertelt Alena.
„Boodschappen doe ik iedere
dag, en op vrijdagavond voor
het hele weekend. Ik koop bij
na alles in de supermarkt. Al
leen verse groenten en fruit
koop ik ook weieens op de
markt. En brood haal ik vaak
bij de bakker. Maar de kleine
middenstand die je hier vroe
ger nog wel had, is al jaren
verdwenen."
De werkdag van Alena begint
al om zes uur 's ochtends en
loopt door tot half drie 's mid
dags. Pavel begint rond acht
uur 's ochtends en werkt door
zolang als nodig is, wat bete
kent dat hij ook vaak 's avonds
nog bezig is. Warm eten wordt
in Tsjechië rond het middag
uur opgediend, wat betekent
dat de meeste mensen op hun
werk eten. 's Avonds wordt er
soms ook nog wel een kleine
warme hap gegeten, of blijft
het bij een sandwich of salade.
„Onze koelkast is niet toon
aangevend voor heel Tsjechië,
omdat ik diëtiste ben. We heb
ben altijd kaas en yoghurt,
bier voor Pavel en water. Ook
heb ik steevast wat typisch
Tsjechische kaasjes liggen, die
stinken enorm maar ze zijn
vetarm en daarom gezond.
Spek en vette worst zul je bij
ons niet vinden. Verder wat
groente, zoals paprika en to
maten of wat er verder maar
in de aanbieding is. Daarnaast
maak ik regelmatig zelf knö-
del. Dat is heel Tsjechisch en
niet zo moeilijk."
Het huis van de Vohnickys.
De keuken van de Araji's
„Onze wijk heet Mejcienis wat
zoveel betekent als houten dorp,
omdat het aan de rand van het
bos ligt. 's Zomers brengen we
zoveel mogelijk vrije tijd door in
ons zomerhuis in Saulkrasti aan
de Baltische zee, zo'n veertig ki
lometer boven Riga. Dit zomer
huis, toen nog een bouwvallig
hutje maar wel met 1200 m2
grond er omheen, kochten we
vorige lente voor 5400 lati." Om
gerekend is dat zo'n 8000 euro.
De verbouwing van hun buiten
huis, doet Varis zelf.
Zaterdag is de winkeldag, met
name in de winter. „Dan shop
pen we voor kleding en schoe
nen. Vooral bij westers georiën
teerde, gespecialiseerde winkels
die de laatste jaren in de hoofd
stad verschenen zijn, van de Adi-
das-shop tot Max Mara en Ben-
neton."
Het winkelen komt vooral voor
rekening van Parsla en Eva. Ze
gaan ook naar de nabijgelegen
supermarkt, voor zowel etens
waren als niet-etenswaren - van
zeep en hondenvoer tot kaas en
koffie. „In de winter halen we
vers vlees en verse vis in de
markthallen in het centrum van
de stad; in de zomer kopen we
daar ook onze verse groenten en
fruit. Brood kopen we bij de bak
ker, maar soms ook bij de super
markt", vertelt Parsla.
Ze doen hun aankopen in kleine
hoeveelheden, per dag of hoog
uit voor twee dagen. „Dat kan
ook makkelijk omdat de winkels
iedere dag open zijn, ook in het
weekend van 's morgens vroeg
tot 's avonds na achten. Op
koopjes letten we alleen, als ze
toch al op ons boodschappen
lijstje staan; een voorraad heb
ben we niet."
„Een keer per jaar trekken we
Europa in met de bus voor een
week of tien dagen. Georgani
seerde busreizen brachten ons al
naar Amsterdam en Parijs, Hon
garije, Milaan en Venetië. En ze
zijn best betaalbaar, zo'n 300 tot
400 lt per persoon."
en Varis Araji.
W Varis (54), Parsla (50) en hun
dochter leva (24) Araji
WAAR: een buitenwijk van Riga,
de hoofdstad van Letland
WONEND IN: drie-kamer apparte
ment (60 m2) in flat op de vijfde
verdieping
KOERS: 1 euro is 0,67 lati (It)
WERK: Varis is technicus bij de
staatstelevisie, Parsla is program
ma-directeur bij de commerciële
televisie LNT, leva werkt bij een
reclamebureau
INKOMEN: Varis 470 It, Parsla 470
It, leva 500 It per maand; bij el
kaar 970 euro netto per maand
LASTEN: 80 It (zomer) tot 100 It
(winter). Huur 25 It per maand,
verwarming en water 20 tot 40 It.
Elektriciteit, gas en telefoon 20 It
en familie-mobiel 10 It, auto 100
It en aflossing lening ook 100 It
per maand. Sparen 150 It per
maand.
VAKANTIE: ongeveer 20 dagen
per jaar
WIE: Anna Wrzesinska (57), haar man
Lucjan Wrzesinski (58) en haar moeder
Czeslawa Michalak (77)
WAAR: Kwidzyn, 45.000 inwoners, 100
kilometer onder Gdansk in Polen.
WONEND IN: Twee-onder-een-kapper
(75 m2), vier kamers, keuken, badkamer,
garage en tuin (1000 m2), 5 jaar geleden
gekocht voor 70.000 zloty
KOERS: 1 euro 4,5 zloty
WERK: Anna werkt veertig uur per week
op de salarisadministratie van elektrici
teitsfabriek
INKOMEN: Anna 1500 zl per maand, pen
sioen Lucjan en Czeslawa elk 800 zl per
maand, bij elkaar 1690 euro per maand.
VAKANTIE: 26 dagen per jaar
LASTEN: Elektriciteit, water en gas 500 zl
per maand, verzekeringen en afbetalingen
700 zl per maand en 100 zl aan de tele
foon.
„We hebben geen auto", vertelt
Anna, „dus loop ik iedere och
tend rond half zeven van huis
naar de fabriek waar ik werk.
Op de terugweg loop ik langs de
supermarkt of een van de klei
nere winkeltjes die op iedere
straathoek in de buurt te vinden
zijn voor de dagelijkse bood
schappen."
Vaste prik op haar boodschap
penlijstje zijn brood, boter,
vlees, appels, kaas, eieren, melk
en bier. „Dat laatste voor Lucjan,
maar alleen als ik in een goede
bui ben."
Groenten komen vrijwel alle
maal uit eigen tuin. Alleen aard
appelen moeten, buiten de drie
maanden dat ze ze zelf uit de
grond haalt, nog gekocht wor
den. „Op dit moment ben ik vol
op aan het zaaien: uien, wortels,
peterselie, prei, selderie, bieten
en tomaten." Of Lucjan dit jaar
weer zelf wijn gaat maken, weet
hij nog niet.
Aan sparen komen de Wrzes-
inkski's niet toe. Hun jongste
dochter Magdalena van 22 stu
deert sociologie in de Gdansk en
ook daar gaat een deel van het
inkomen naar toe. Niet voor de
studie, want die kost niets in Po
len, maar voor haar levenson
derhoud en voor haar mobieltje.
Warm eten doen de Polen 's
middags, liefst rond twee uur,
maar soms ook wat later. Zo
kookt Czeslawa door de week ie
dere dag voor haar dochter zo
dat die, als ze rond vier uur
thuis komt, samen met haar
kan eten. Het ontbijt en het
avondeten, rond zeven uur, be
staat dan uit wat brood.
„Ik vrees dat het dagelijks leven
nog duurder gaat worden met
de toetreding van Polen tot de
EU. Neem suiker. Dat is hier op
dit moment helemaal uitver
kocht, omdat het door belasting
verhoging twee keer zo duur is
geworden. Dat gaat nog proble-
Anna Wrzesinska bij haar moestuin.
men geven met inmaken deze
zomer", denkt Anna. Bovendien
denkt ze dat echte verandering
lang duurt, zo lang dat haar
kleinkinderen er pas de vruch
ten van zullen plukken. Maar
gelukkig heeft ze haar eigen
tuin, dus verhongeren zullen ze
niet.
Foto's Janos Mészaros
WIE: KatalinTörök
(44) en haar twee zo
nen, Gébor (8) en Vik
tor (12)
WAAR: Szolnok,
78.000 inwoners, 100
kilometer van Buda
pest op de Hongaarse
hoogvlakte.
WONEND IN: vrij
staand huis, zelfge
bouwd door ex-man
van eigen geld en
staatssteun, 3 kamers,
living, keuken, bad
kamer, tuin van 800
m2.
KOERS: 1 euro is 250
forint (ft)
WERK: 40 uur als bi
bliothecaresse in
plaatselijk ziekenhuis
VAKANTIE: 31 da
gen per jaar
INKOMEN: salaris
80.000 ft netto per
maand 30.000 ft ali
mentatie; bij elkaar
440 euro
LAST F. N elektriciteit
10.000 ft, gas 20.000
ft, water 5000 ft, tele
foon 10.000 ft, tv
5000 ft, auto 5000 ft
„De boodschappen verdeel
ik over drie rondes. Aller
eerst natuurlijk de dagelijk
se boodschappen, zoals
brood, melk en soms wat
chocolade voor de kinderen.
Die doe ik bij de kleine krui
deniertjes hier in de buurt
die soms dag en nacht open
zijn. Ze zijn makkelijk, snel
maar ook nogal duur", ver
telt Katalin. „Daarom doe ik
ook iedere zaterdag de we
kelijkse boodschappen in de
goedkopere en beter gesor
teerde supermarkt en op de
markt. In de supermarkt
koop ik van alles, ook vlees.
Daarbij laat ik me leiden
door de aanbiedingen van
die week. Op de markt haal
ik verse groenten en fruit.
Die koop ik op de hoek waar
de oude vrouwtjes uit de
omtrek de kleine oogst van
hun moestuinen aanbieden.
Die zijn altijd vers en goed
koop en je kunt nog over de
prijs onderhandelen ook.
Tot slot heb ik een lijst van
spullen die ik langer kan op
slaan, zoals suiker, waspoe-
der en zeep. Een keer per
maand ga ik naar de Inter-
spar of Pennymarket, zo'n
multinationale superketen,
om de voorraad weer aan te
vullen."
Vult het dagelijks voedsel de
koelkast; de grote vriezer in
de bijkeuken bevat de voor
raad. Daarin bewaart Katalin
vlees, vis, groenten en
snacks. Vlees wordt in grote
stukken gekocht bij de su
permarkt en daarna in klei
nere doses ingevroren. Soms
krijgt ze ook stukken van
een varken dat haar ouders
zelf geslacht hebben. De in-
Katalin Török en haar twee
zonen Gabor en Viktor.
gevroren vissen zijn meestal
verse karpers. „Mijn vader
en broer hengelen ze uit de
rivier de Tisza, hier vlakbij.
Ik maak er vissoep van of
bak ze."
„Ik werk aan de andere kant
van de stad. Rond half acht
vertrek ik met mijn kleine
Suzuki en zet onderweg de
kinderen af op school. Die
zijn daar tot een uur bezig
en gaan daarna tot vier uur
naar de naschoolse opvang.
Dan pik ik ze weer op en
breng ze naar sport of bijles
en doe de boodschappen,
waardoor we meestal niet
voor zes uur 's avonds thuis
zijn. Warm eten doen wij
tussen de middag, op het
werk en op school, 's
Avonds eten we dan nog een
kleine warme maaltijd of
een sandwich, daarna is het
tijd voor huiswerk, tv en het
huishouden."
Vooral voor de kinderen is
kleding soms een probleem,
ze groeien te snel. „Ik let
wel op aanbiedingen en
koop soms goedkope kle
ding uit China op de markt.
Maar ik heb ook een leven
dig ruilsysteem opgezet met
vrienden en kennissen."
Katalin Török koopt veel groenten op de markt.
