Het is nu een ceremonie om mee te pronken
In Afrika
betalen
kinderen
de oorlogen
PZC
Magguie Barankitse
De toekomst van de Four Freedoms Awards in
Middelburg is veiliggesteld. Althans finan
cieel. Arend de Ru, directeur van de Roosevelt
Stichting, kan tot zijn niet geringe opluchting
rekenen op enkele gulle gevers. De uitreiking
van de Four Freedoms Awards in Middelburg
is tot zeker 2008 gegarandeerd. De tijd van be
delen is voorbij.
Natuurlijk, elke twee jaar moet er worden 'ge
krabbeld' om uit de kosten te komen. Die be
dragen pakweg 150.000 euro. De ceremonie in
de Nieuwe Kerk, de aankleding (De Ru: „Er
moeten bloemen zijn, dat geeft warmte"), een
televisiecircuit in de kerk, drukkosten van pro
gramma's en uitnodigingen, de lunch. En ver
geet het vervoer en onderdak van de hoog
geëerde gasten niet.
„Sommige laureaten komen met hun pri-
vévliegtuig of met dat van hun regering. Maar
voor anderen, denk aan mevrouw Barankitse
uit Burundi, regelen wij de vlucht. Business-
class natuurlijk", zegt De Ru. „Soms komt een
echtgenoot of echtgenote mee. We laten ze op
halen op Schiphol als dat nodig is. En we
brengen ze onder in een hotel. Dat kan, on
danks dat het restaurant is afgebrand, geluk
kig nog bij Inter Scaldes."
De uitreiking van de Four Freedoms Awards
verloopt elke twee jaar volgens hetzelfde strak
ke schema. Verrassingen zijn er nauwelijks.
Heel af en toe, zoals dat Afrikaanse koor dat
voor de Zuid-Afrikaanse bisschop Tutu kwam
zingen, en een soortgelijke surprise voor
Nelson Mandela.
„Maar verder gaat het altijd hetzelfde, het is
een liturgie eigenlijk", beaamt De Ru, en hij
wil het graag zo houden. De herhaling is juist
de kracht, meent hij. Gasten weten wat hen te
wachten staat. En na 22 jaar - de eerste keer
was in 1982 - heeft het evenement waarde ge
kregen door die continuïteit. En door de aan
wezigheid van koningin Beatrix, volgens De
Ru letterlijk 'de bekroning' van de ceremonie.
„We hebben een goede positie verworven, er
wordt nu met ons gepronkt."
Doordat de dag steeds hetzelfde verloopt, zijn
de kosten ongeveer gelijk gebleven. Tweeder
de van de benodigde 150.000 euro wordt - in
gelijke mate - opgebracht door de provincie
Zeeland en de Nationale Postcode Loterij. Vijf
jaar geleden was De Ru de wanhoop nabij,
toen een belangrijke sponsor na acht jaar
moest afhaken. Door enkele brieven te sturen
aan de juiste personen, vond hij in de Postco
de Loterij een nieuwe begunstiger en de Four
Freedoms Awards waren gered voor Middel
burg.
De Nationale Postcode Loterij (NPL) zegde
een subsidie voor vier jaar toe. Dit jaar is dus
de laatste keer dat die sponsor meebetaalt.
Maar de toekomst is veiliggesteld door de
Stichting Doen, een organisatie die aan de
NPL is verbonden en die de subsidie nu voor
opnieuw vier jaar heeft toegezegd. „Het aan
zienlijke bedrag van 50.000 euro per jaar. Dat
we nu tot zeker 2008 veilig zijn, is een enorme
bevrijding." Buiten de Stichting Doen en de
provincie Zeeland dragen ook onder meer
TPG, Delta en Mees Pierson bij in de kosten.
Die bedrijven mogen in rail daarvoor een be
perkt aantal mensen op de gastenlijst zetten.
De Ru vergelijkt het met het kopen van een ta
fel voor een diner voor een goed doel. „We
moeten bijna commercieel zijn in de organisa
tie. Dat is weer een heel andere zorg dan het
naar Middelburg zien te halen van de laurea
ten." Zo blijft het tot op het laatste moment
onzeker of VN-baas Kofi Annan ook daadwer
kelijk aanwezig zal zijn.
De uitreiking van de Four Freedoms Awards
in Middelburg is formeel een Amerikaanse ver
antwoordelijkheid. De onderscheidingen wor
den toegekend door het Franklin and Eleanor
Roosevelt Institute in New York, de Roosevelt
Stichting in Middelburg is 'slechts' de organi
sator van de bijeenkomst in de Nieuwe Kerk.
Maar de Amerikanen betalen alleen hun eigen
ceremonie in New York, niet voor die in Mid
delburg. De Ru: „Dat wordt heel zuiver gehou
den. Zij komen, wij bieden hen een podium en
we moeten bewijzen dat we dat goed kunnen."
Maurits Sep
Tijdschema
Four Freedoms Awards
zaterdag 8 mei 2004
10.00 uur Aankomst laureaten in de Abdij in
Middelburg
10.30 uur Aankomst koningin Beatrix, prins
Constantijn en prinses Laurentien
10.55 uur Vertrek over het Abdijplein naar
de Nieuwe Kerk
11.00 uur Uitreiking Four Freedoms Awards
12.40 uur Einde ceremonie
12.45 uur Maken van een foto van de laurea
ten in de Kapittelzaal en receptie
13.30 uur Lunch
14.45 uur Einde officieel programma en ver
trek laureaten
zaterdag 1 mei 2004 W5
In Burundi's hoofdstad
Bujumbara werd vorige
maand (april) een driedaag
se bijeenkomst gehouden
ter ere van de 'anonieme hel
den'. Het ging om mensen,
ruim honderd, die hun le
ven hadden gewaagd voor
landgenoten die niet tot
hun eigen stam behoorden.
Kortom: een Hutu die Tutsi
hielp en andersom. 'Het
kan', was de boodschap en
paste in de poging om iets
van verzoening te realiseren
in een land waar de domi
nante Tutsi-minderheid (15
procent) en de Hutu-meer-
derheid (85 procent) elkaar
al vier decennia naar het le
ven staan.
Magguie Barankitse is zo'n
anonieme held. Haar Huis
van de Vrede, waarin tot nu ze
ker 10.000 ontheemde, ouderlo
ze, zieke of anderszins lijdende
kinderen zijn opgevangen, is net
zo oud als de laatste oorlog. Die
begon in 1993 nadat de eerste
democratisch gekozen presi
dent, Melchior Ndadaye, een Hu
tu, was vermoord. Het conflict
heeft sindsdien 300.000 mensen,
meest burgers, het leven gekost.
Vele honderdduizenden zijn ver
oordeeld tot de status van ont
heemde in eigen land of vluchte
ling in buurlanden als Tanza
nia, waar 500.000 Burundiërs in
kampen leven. In Burundi zelf
Magguie Barankitse
wonen naar schatting zes mil
joen mensen.
Kinderen betalen in Afrika de
rekening van oorlogen. Ze wor
den gedwongen te dienen in re
bellenlegers, verliezen hun
ouders of raken zelf 'zoek' in
vluchtelingenkampen. In het
oosten van Burundi, en met na
me de provincie Ruyigi, waar
Barankitse haar tehuis heeft ge
bouwd, komen al die problemen
samen. Rebellen rekruteerden
hier, het regeringsleger hield er
huis onder de (Hutu) burgerbe
volking en massa's mensen
vluchtten naar Tanzania.
Vreedzaam
Unicef, de VN-kinderorganisa-
tie die Barankitse steunt, stelt
dat er 360.000 Burundese kinde
ren ontheemd zijn of gevlucht
en dat 600.000 kinderen één of
beide ouders heeft verloren door
de oorlog of de gevolgen van
aids. Barankitse heeft in haar
centrum een situatie gecreëerd
waarin kinderen - Hutu en Tut
si - vreedzaam samen kunnen
leven. Ze krijgen medische en
psychosociale zorg, onderwijs
en leren er vaardigheden als ko
ken, timmeren, naaien en het
land bewerken.
Een belangrijke activiteit van
het centrum is het opsporen van
ouders of zoeken van pleeggezin
nen, maar als dat niet lukt -
vaak durven kinderen niet terug
omdat bijvoorbeeld de moorde
naars van hun ouders nog in het
zelfde dorp wonen - krijgen ze
de kans een huishouden te vor
men met andere kinderen. De
eerste huizen voor hen bouwde
Barankitse zelf op haar eigen
grond. Daarna werd grond aan
gekocht, waarop inmiddels 82
onderkomens zijn verrezen. Er
wonen in totaal 500 kinderen.
De huishoudens tellen drie tot
zes personen en functioneren als
zelfstandige eenheden. School
gaande kinderen worden finan
cieel gesteund door het cen
trum, maar de oudsten worden
geacht te gaan werken en de rol
van kostwinner op zich te ne
men. De 'gezinnen' moeten vol
gens Barankitse niet afhanke
lijk van het centrum worden en
een zo normaal mogelijk
(dorps)leven leiden. Bij de hui
zen zijn kleine boerderijen, een
bakkerij, een naaiatelier en een
pension, opgezet als werkpro
ject. Minder geschoolden kun
nen een vak leren maar tegelijk
de gemeenschap bedienen met
het aanbieden van voedsel, kle
ren en diensten.
Het Huis van de Vrede is een
product van de oorlog, maar er
is hoop op vrede in Burundi.
Dankzij de bemiddeling van
Nelson Mandela en andere
Zuid-Afrikaanse leiders is er
een overgangsregering, die nu
onder leiding staat van een Hu-
tu-president, Domitien Ndayi-
zeye. Drie van de vier Hutu-re-
bellengroepen hebben zich ach
ter het vredesproces geschaard
en zich akkoord verklaard met
hun demobilisatie. De belang
rijkste uitdaging is nu een deel
van die rebellen op te nemen in
het tot nu door Tutsi gedomi
neerde nationale leger en er een
juiste etnische balans te creë
ren.
De vierde rebellengroep, de
FNL, is altijd buiten het vredes
proces gebleven en weigert tot
nu de wapens neer te leggen. Ze
blijft het leger zien als een insti
tuut van de Tutsi ter onderdruk
king van de Hutu en vindt dat
de overgangsregering vooral be
staat om dit feit te camoufleren.
Nederland bemiddelt actief tus
sen regering en rebellen - in
Oisterwijk keek men elkaar
voor het eerst recht in de ogen -
maar een doorbraak is er nog
niet. Mede hierdoor is het nog
niet zeker of de voor oktober op
de agenda staande verkiezingen
kunnen doorgaan.
Druk
Maar er is weer hoop en dat
maakt dat veel vluchtelingen
willen terugkeren. Barankitse
merkt dit al aan de vele kinde
ren die zich bij haar melden of
worden afgegeven. Het centrum
heeft zich gespecialiseerd in het
opsporen van ouders of familie
leden en weet ook veel kindereii
te plaatsen bij pleeggezinnen.
Wat er precies zal gebeuren als
straks de vele honderdduizen
den Burundiërs die nu in Tanza
nia verblijven zich in beweging
foto Unicef
zetten, is nog onbekend, maar
zeker is dat het een enorme
druk zal leggen op de activitei
ten van het centrum.
De vluchtelingenorganisatie
van de Verenigde Naties,
UNHCR, verwacht dit jaar
130.000 terugkerende vluchtelin
gen te assisteren, 135.000 in
2004 en de overige 240.000 in
2005. Terugkeren betekent te
rug naar huizen en landerijen
die vaak ingenomen zijn door
anderen, dus zal veel energie
moeten worden gestoken in juri
dische aangelegenheden.
Voor Magguie Barankitse bete
kent het meer kinderen, maar
ook meer potentiële kans op her
eniging met ouders of andere fa
milieleden. Zeker lijkt dat ze,
met de juiste hulp, ook deze
storm zal weten te doorstaan en
als anonieme held kan blijven
bijdragen aan een nieuw en
vreedzaam Burundi.
Eelco van der Linden
9
Mary Robinson: Four Freedoms Award
CNN: vrijheid van meningsuiting
Dominee Desmond Tutu: vrijheid van godsdienst
Stéphane Hessel: vrijwaring van gebrek
Free the Children: vrijwaring van vrees
Dominee Desmond Tutu
Martti Ahtisaari: Four Freedoms Award
Bronislaw Geremek: vrijheid van meningsuiting
Dame Cicely Saunders: vrijheid van godsdienst
Monkombu S. Swaminathan: vrijwaring van gebrek
Louise Arbour: vrijwaring van vrees
Nelson Mandela
Nelson Mandela: Four Freedoms Award
Radio Free Europe/Radio Liberty: vrijheid van meningsuiting
Nasr H. Abu Zayd: vrijheid van godsdienst
Gro Harlem Brundtland: vrijwaring van gebrek
Ernesto Zedillo Ponce de León: vrijwaring van vrees
foto Lex de Meester
Arend de Ru
