Heilige plaatsen
kunnen
zonder gezag
Goud en zilver aan
een kreukvrij lint
Sari
Nusseibeh
huis. In de jaren negentig werd
Nusseibeh doelwit van de Li-
kud-radicaal Uzi Landau, des
tijds Israëls minister van open
bare veiligheid. Landau, zich op
werpend als kampioen van
Israëls aanspraken op het Arabi
sche deel van Jeruzalem, om
schreef de Palestijnse academi
cus laatdunkend als 'het nette
gezicht van het terrorisme'. Hij
liet diens kantoor in de Al-Quds
Universiteit - Nusseibeh was
daar inmiddels rector - sluiten
„ter voorkoming van ondermij
nende activiteiten."
In september 2000 begon de
tweede Palestijnse intifada, die
al snel aanzienlijk gewelddadi
ger verliep dan de eerste. Han
zaterdag 1 mei 2004
Nusseibeh (54) is blij met de
prijs - de Freedom of
Worship-medialle - en verheugt
zich al op zijn bezoek aan Neder
land, al is hij er niet helemaal
zeker van welke eer hem ten
deel is gevallen. „Het Roosevelt
Instituut, is het niet? Ik had het
vandaag even op internet willen
opzoeken, maar ik ben er niet
aan toe gekomen", zegt hij ver
ontschuldigend.
Nusseibeh komt uit een aanzien
lijke Jeruzalemse familie, die
haar wortels in de stad traceert
tot minstens de zevende eeuw.
Een islamitisch geslacht. Maai
de vraag of hij zichzelf be
schouwt als praktizerend mos
lim brengt hem even in verwar
ring. Zijn hand strijkt door zijn
weelderige witte kuif.
„Niet in de strikte zin", besluit
hij uiteindelijk. „Ik ben meer
unitaristisch georiënteerd, zeg
maar in de richting van een vere
niging van islam, jodendom en
christendom."
Unieke band
Dan herinnert hij aan de unieke
band die zijn familie al meer
dan vijfhonderd jaar onder
houdt met het christendom in
Jeruzalem, als sleutelbewaar
ders van de Kerk van het Heilig
Graf. Als de Nusseibehs de
enige toegangsdeur niet zouden
De boekhandel van het
American Colony Ho
tel aan Nablus
Road in Oost-Jeruzalem.
Geen passender plaats voor
een gesprek met dr. Sari
Nusseibeh dan dit walhalla
voor liefhebbers van litera
tuur over de islam en het
Midden-Oosten. De man die
op 8 mei in Middelburg een
van de Four Freedom
Awards krijgt, mag interna
tionaal dan bekend zijn ge
worden als vredesactivist,
zelf ziet hij zich vooral als
academicus. Filosofie in de
middeleeuwse islamitische
wereld is zijn vakgebied.
bewaken, zouden de rivaliseren
de christelijke gemeenschappen
die elk een deel van het gebouw
beheren, elkaar buitensluiten.
Zo gespannen zijn de verhoudin
gen.
De familie heeft altijd een be
langrijke rol gespeeld in het
bestuursapparaat. Sari's vader,
Anwar Nusseibeh, was gouver
neur van Jeruzalem, minister
van defensie in de Jordaanse re
gering en Jordaans ambassa
deur in Londen. De band met
Engeland heeft Sari verder aan
gehaald.
Hij studeerde filosofie en econo
mie in Oxford en stuurde later
Jamal, de oudste van zijn vier
kinderen, naar Eton. Zijn
vrouw, Lucy, is de dochter van
de Britse filosoof J.L. Austin.
Na zijn promotie aan de Ameri
kaanse Harvard Universiteit in
1978 aanvaardde Nusseibeh een
docentschap aan de Birzeit Uni
versiteit bij Ramallah op de Wes
telijke Jördaanoever. Aanvanke
lijk probeerde hij zich te ont
trekken aan iedere bemoeienis
met politiek, maar aan Birzeit is
dat niet vol te houden.
Zijn pogingen de door de Israëli
sche bezetting verhitte gemoede
ren te bedaren werden hem niet
door iedereen in dank afgeno
men. Activistische studenten en
docenten verweten hem zijn libe
rale achtergrond en zijn intensie
ve contacten met Israëlische aca
demici. Ook na het uitbreken
van de eerste Palestijnse intifa
da, in 1987, bleef Nusseibeh de
Palestijnen voorhouden dat
vreedzaam verzet voor een beter
resultaat zou zorgen dan ge
weld. En tot afgrijzen van zijn
radicalere volksgenoten pleitte
hij voor het bestaansrecht van
Israël, naast een gedemilitari
seerde Palestijnse staat.
Radicalen hebben het nooit op
Nusseibeh begrepen gehad. Na
een van zijn colleges aan Birzeit
- notabene over liberalisme en
verdraagzaamheid - werd
hij afgetuigd door een groep ge
maskerde Fatah-jongeren. Met
kneuzingen en een gebroken
arm belandde hij in het zieken
maart plaatste in de grootste Pa
lestijnse krant. Buig de intifada
om van een gewapende strijd
naar vreedzaam verzet, was de
strekking. Vorig jaar al baarde
Nusseibeh opzien in de Palestijn
se gebieden met een advertentie
waarin hij zich principieel uit
sprak tegen zelfmoordaansla
gen.
Maar het initiatief dat hem het
meest na aan het hart ligt is 'De
Stem des Volks', dat hij lanceer
de in juli 2002. Een simpel vre
desplan - niet meer dan een hal
ve pagina - waarvoor hij samen
met zijn Israëlische partner Ami
Ayalon zoveel mogelijk steun
wil winnen. Ayalon is voormalig
commandant van de Israëlische
marine en oud-hoofd van de
Shin Bet, Israëls veiligheids
dienst.
Het plan in een notedop: twee
staten - Israël en Palestina - met
Jeruzalem als hoofdstad van bei
de. Jeruzalem wordt een 'open
stad', met vrijheid voor alle
godsdiensten en zonder Israëli
sche of Palestijnse soevereini-
teit over de heilige plaatsen. De
bestandslijn van 1967 vormt de
basis voor de grens, waarbij in
onderling overleg wijzigingen
mogelijk zijn. Palestijnse vluch
telingen en hun nakomelingen
kunnen terugkeren naar de Pa
lestijnse staat, maar niet naar
Israël. De Palestijnse staat
wordt gedemilitariseerd; de in
ternationale gemeenschap waar
borgt haar veiligheid en onaf
hankelijkheid.
„Het conflict tussen ons en de
Israëliërs gaat niet om het naak
te bestaan", licht Nusseibeh toe.
„Het is een grensconflict, dat
kan worden opgelost. Dat moe
ten we in het achterhoofd hou
den bij alles wat we zeggen en
doen."
Nusseibeh en Ayalon hebben tot
nu toe ruim driehonderddui
zend handtekeningen weten te
verzamelen: 130.000 aan Pales
tijnse kant en 175.000 aan Israë
lische. Geen slecht resultaat als
je bedenkt hoe gevoelig een
kwestie als de terugkeer van Pa
lestijnse vluchtelingen ligt.
Nusseibeh, wiens moeder uit het
nu in Is.raël gelegen Ramle
stamt, begrijpt dat als geen an
der. Toch aarzelt hij niet het ini
tiatief te verdedigen op bijeen
komsten in Palestijnse dorpen
en steden. De reacties lopen uit
een.
Nusseibeh: „In pamfletten zijn
we uitgemaakt voor van alles en
nog wat. Maar er is ook positie
ve respons. Ik heb zelfs telefoon
tjes gekregen uit gevangenissen
van Palestijnse gedetineerden
die zeiden het met ons eens te
zijn en nu handtekeningen ver
zamelen."
Ad Bloemendaal
Dr. Sari Nusseibeh
den vol werk dus voor de
activist tegen wil en dank. Al
snel stelde hij vast dat de Pales
tijnen te keer gaan als een kip
zonder kop. En dat vindt hij nog
steeds. „Aan de Palestijnse kant
heerst chaos. Er is geen strate
gie, er is geen programma en
er is geen duidelijk actieplan.
Men reageert voornamelijk op
wat Israël doet. Daarom hebben
we besloten onze oproep te
doen."
Advertentie
Hij doelt op de opmerkelijke ad
vertentie die een groep bekende
en onbekende Palestijnen („ei
genlijk was het een initiatief
van mijn vrouw Lucy") in
foto EPA
Het lint is voor haar gevoel wat aan de
korte kant, maar wel mooi glad gestre
ken. Dat doet Illy Vermaire namelijk zelf.
Een dag voor de uitreiking van de Four
Freedoms Awards legt ze de linten onder de
strijkbout. Zoals ze er ook al sinds de eerste
uitreiking in 1982 voor zorgt dat de ceremo
nie gladjes verloopt.
Vijf medailles worden op acht mei uitge
reikt: een gouden en vier zilveren. Alleen de
ontvanger van de Four Freedoms Medal -
dit jaar is dat secretaris-generaal van de
Verenigde Naties Kofi Annan - krijgt een
(24 karaats) gouden ereteken. De laureaten
die voor één van de vier vrijheden een me
daille ontvangen, worden in zuiver zilver
onderscheiden.
Op de voorzijde prijkt de beeltenis van
Franklin Delano Roosevelt, de Amerikaan
se president die in 1941 de vier vrijheden
benoemde en naar wie de prijs is vernoemd.
Boven zijn hoofd is zijn naam gegraveerd,
eronder Freedom Medal.
Op de achterzijde staan de vier vrijheden in
tekst en beeld. Aan de randen staat: The
Four Freedoms en speech worship want
fear. In het midden verbeelden vier figuren
deze vrijheden. Iemand met een blad voor
zich (meningsuiting), iemand met de han
den, tegen elkaar, ten hemel geheven (gods
dienst), iemand met een mand voedsel (ge
brek) en iemand met schild en speer (vrees).
De medaille hangt aan een lint met in het
midden een brede blauwe baan, geflan
keerd door smallere witte banen en een dun
ne rode rand. Het lint moet om de nek wor
den geschoven en middels een drukkertje
worden vastgemaakt.
Illy Vermaire (44) van de Roosevelt Stich
ting, die de uitreiking mede organiseert,
draagt de zorg over de medailles. Zij moet
ze bestellen bij de eigenlijke uitreiker van
de onderscheidingen, het Franklin and
Eleanor Roosevelt Institute in New York.
„Maanden van tevoren krijg ik ze binnen.
Ik heb ze graag op tijd, dat geeft rust."
Ze worden als pakketje opgestuurd naar de
Amerikaanse ambassade in Den Haag. Als
één van de chauffeurs van de provincie in
Den Haag is, neemt hij het pakketje mee.
Vermaire: „Er zit een zegel op en dat wordt
door mij opengemaakt. Er kan onderweg
dus niks misgegaan zijn."
Toch is het eerste wat ze doet na opening
controleren of de medailles heel zijn. Eén
keer bleek een oogje kapot te zijn. Dat kon
nog op tijd gerepareerd worden. „Maar we
kunnen natuurlijk niet hebben dat er bij
het omhangen één kapotgaat en valt." Uit
voorzorg herhaalt Vermaire de controle re
gelmatig.
De dag voor de uitreiking neemt ze de on
derscheidingen uit de dozen om ze in orde
te brengen voor de ceremonie. „Ik strijk de
linten, zodat er geen vouwen meer in zitten.
Dat is geen opdracht, ik heb het ooit zelf be
sloten. De hele dag moet in orde zijn, daar
hoort dit soort details ook bij. Zo'n ge
kreukt lint ziet er toch niet uit." Poetsen
hoeft ze de medailles niet. Ze zit er nooit
met haar vingers aan. Haar handen steken
in zachte witte handschoentjes.
Maurits Sep
Illy Vermaire
foto Ruben Oreel
Dalai Lama: Four Freedoms Award
Gravin Marion Dönhoff: vrijheid van meningsuiting
Gerhart M. Riegner: vrijheid van godsdienst
Sadako Ogata: vrijwaring van gebrek
Zdravko Grebo: vrijwaring van wees
Ruud Lubbers: Four Freedoms Award
Ruud Lubbers
Koning Juan Carlos: Four Freedoms Award
John Hume: vrijheid van meningsuiting
Dominee Lord Runcie: wijheid van godsdienst
Arisen Zonder Grenzen: wijwaring van gebrek
Shimon Peres: vrijwaring van wees
