PZC
Kofi Annan geeft zich nooit gewonnen
Een leven lang VN
Redactie bijlagen: 0113-315680
www.pzc.nl
E-mail:redactie@ pzc.nl
Postbus 314460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
Noord- en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
zaterdag 1 mei 2004
Zeeland ontvangt zaterdag 8 mei vijf wereldbur
gers. In de Nieuwe Kerk te Middelburg worden
zij onderscheiden met de Roosevelt Four
Freedoms Awards. De medaille voor de Vier Vrij
heden wordt uitgereikt aan Kofi Annan, secreta
ris-generaal van de Verenigde Naties. De laurea
ten die ieder voor één van de Vier Vrijheden wor
den onderscheiden, zijn Max Kohnstamm (vrijwa
ring van vrees), Magguie Barankitse (vrijwaring
van gebrek), Lennart Meri (vrijheid van menings
uiting) en Sari Nusseibeh (vrijheid van gods
dienst). De Vier Vrijheden zijn 63 jaar geleden al
geformuleerd door de Amerikaanse president van
Zeeuwse afkomst, Franklin Delano Roosevelt.
foto Philippe Desmazes/EPA
Kofi Annan is de zevende secretaris-generaal van de Verenigde
Naties. Zijn hele loopbaan staat in het teken van de VN. An
nan is geboren in 1938 in Kumasi in Ghana. Hij studeerde in zijn va
derland aan de universiteit voor wetenschap en technologie en deed
vervolgstudies in economie en management in de VS en in Genève.
In 1962 trad hij in dienst van de VN, toen bij de Wereldgezondheids
organisatie in Genève. Hij werkte vervolgens bij tal van VN-dien-
sten in Afrika, Genève en New York. In 1987 werd hij onder-secreta
ris-generaal voor personeelszaken en veiligheidscoördinator van de
VN, in 1990 werd hij verantwoordelijk voor de planning van alle
VN-programma's en het financiële beleid van de volkerenorganisa
tie. In 1990 kreeg Annan van de toenmalige secretaris-generaal Pe
rez de Cuellar de opdracht 900 VN-ambtenaren en hun
families uit het door Irak bezette Koeweit te evacueren. In 1992
volgde zijn benoeming tot onder-secretaris-generaal voor vredes
missies en in 1993 tot
plaatsvervanger van de secretaris-generaal. In die periode was hij
onder meer direct verantwoordelijk voor de VN-vredesmissies in
het voormalige Joegoslavië en Ruanda. In 1996 werd hij benoemd
tot opvolger van de Egyptenaar Boutros Ghali en in 2001 werd hij
door de Veiligheidsraad unaniem herbenoemd. In datzelfde jaar kre
gen Kofi Annan en de VN de Nobelprijs voor de Vrede. Annan is ge
trouwd met de Zweedse advocate, kunstenares en schrijfster Nane
Lagergren.
Dat de Four Freedoms Award Kofi An
nan toekomt, staat buiten kijf. Er zijn
er maar weinig die zoveel inhoud geven aan
het even heldere als strikte criterium dat
het Amerikaanse Franklin and Eleanor
Roosevelt Institute heeft verbonden aan toe
kenning van de Award: personen die op
mondiaal niveau een substantiële, moedige
en persoonlijke bijdrage hebben geleverd
aan de vrijheid in de wereld.
Toch lijkt het tijdstip waarop Annan de
Award ontvangt, minder gelukkig gekozen.
De secretaris-generaal heeft zich tot het ui
terste ingezet om een Amerikaanse interven
tie in Irak te voorkomen, maar zijn inspan
ningen waren vergeefs. Een oorlog volgde
en ruim een jaar na de Amerikaanse inval in
Irak kan allerminst van een geslaagde opera
tie worden gesproken. Annan heeft dan ook
erkend dat het ingrijpen in Irak, waarvoor
in internationaal verband geen algemene in
stemming kon worden verkregen en dat tot
verdeeldheid leidde in de Veiligheidsraad,
als een nederlaag mag worden beschouwd
voor de Verenigde Naties.
Daarnaast staat het Midden-Oosten in
brand en lijkt Annan niet veel anders meer
te kunnen doen dan zijn afkeer en ongerust
heid uit te spreken, zoals vorige week nog
na de liquidatie van Hamas-leider Rantisi.
Daarnaast lijkt de Routekaart voor het Mid
den-Oosten, die Annan in samenwerking
met de Europese Unie, Amerika en Rusland
opstelde, verder weg van verwezenlijking
dan ooit. Maar Annan is er de man niet naar
om dan maar de handdoek in de ring te
gooien. Onvermoeibaar spoedt hij zich van
conflict naar conflict, van staatshoofd naar
staatshoofd. Hij praat, bemiddelt, doet voor
stellen.
Als secretaris-generaal van de Verenigde
Naties is Kofi Annan een van de hoogst ge
schatte wereldburgers en na Dag Ham-
marskjold de populairste VN-leider ooit. De
waardige Ghanees straalt een soort van
aartsvaderlijke wijsheid uit, die respect af
dwingt van presidenten, premiers en poten
taten waar ook ter wereld. Dat verklaart
zijn invloed op het wereldgebeuren, en niet
zijn positie als 's werelds hoogste ambte
naar. Want een secretaris-generaal van de
VN heeft in de 190 lidstaten van de volke
renorganisatie evenzovele bazen.
Hij leidt een rusteloos bestaan want, zo con
stateerde Annan al eens in een interview
met deze krant: „als het ene probleem opge
lost lijkt, dient zich alweer een groter pro
bleem aan. In het nieuwe millennium is de
wereld een janboel - politiek, economisch
en ook op het gebied van de volksgezond
heid en de armoede." Zo had hij in het Ge-
neef se Palais des Nations met de presiden
ten van Nigeria en Kameroen nauwelijks
een grensgeschil bijgelegd, of hij moest al
weer verder naar Belgrado om de Serviërs
te bewegen tot meer medewerking met het
Joegoslavië-tribunaal in Den Haag, waar
hij nog dezelfde week de Declaratie van
Den Haag in ontvangst nam.
Populair
Zijn herbenoeming, in 2001, was een forma
liteit. De vijftien leden van de VN-Veilig-
heidsraad gaven Kofi Annan unaniem het
groene licht. Nooit eerder in de geschiede
nis van de VN was 'de chef' zo populair -
zelfs bij de Amerikanen. In de kwalificaties
die Kofi Annan ten deel vallen, buitelen de
superlatieven over elkaar heen. De voormali
ge Amerikaanse ambassadeur bij de VN, Ri
chard Holbrooke, sprak van 'de beste secre
taris-generaal in de geschiedenis van de Ver
enigde Naties' en de 'internationale roek-
star van de diplomatie'. Nu heeft de win
naar van de Nobelprijs voor de vrede alles
behalve het uiterlijk van een rockstar. Als
er iemand nog het predikaat gedistingeerd
verdient, dan is het deze grijze persoonlijk
heid uit donker Afrika. Zijn alom geprezen
beminnelijkheid, zijn legendarische kalmte
en zijn natuurlijke uitstraling van geeste
lijke rijpheid zijn gevormd in bijna veertig
jaar actieve dienst onder de vlag van de VN.
Maar als zoon van een vooraanstaand Gha
nees stamhoofd leerde hij al vroeg de waar
den kennen die voor hem essentieel zouden
worden.
Die waarden vormden het uitgangspunt
voor zijn ambitieuze VN-Plan van Aanpak,
waarin alle grote mondiale vraagstukken
voor de komende decennia aan bod kwa
men. De vijf waarden van zijn stam om 'een
man te worden' werden meer dan een per
soonlijke opdracht. Waardigheid, vertrou
wen, moed, mededogen en geloof moesten
de bouwstenen worden voor het werk aan
de wereldvrede.
Tijdens zijn eerste termijn als secretaris-ge
neraal wist Kofi Annan in elk geval het ge
schonden imago van de Verenigde Naties
als vredesbewaarder - met dieptepunten als
Ruanda en Bosnië - aardig op te vijzelen.
Onder zijn leiding nam het aantal vredeso
peraties fors toe, zowel in Afrika als in Azië
en Europa.
Intern schudde hij het logge VN-apparaat
uit een politieke en financiële lethargie,
waarbij de betaling van achterstallige Ame
rikaanse contributie van groot belang was.
Opvallend in zijn beleid is zijn niet aflaten
de inzet voor de verbetering van de positie
van de vrouw. Voor Annan is dit een van de
belangrijkste sleutels voor de bestrijding
van armoede, ziekten en conflicten. Nafis
Sadik, voormalig hoofd van het VN-bevol-
kingsfonds: „Ik heb ooit tegen hem gezegd
dat hij te weinig oog had voor de reproduc
tieve gezondheid van vrouwen. Daar schrok
hij van en is gaan lezen en praten met men
sen. Op de Bevolkingsconferentie van 1999
in Den Haag hield hij een geweldige toe
spraak."
Zijn tegenstanders weten inmiddels dat
kalmte en waardigheid Annan niet beletten
om onomwonden voor zijn mening uit te ko
men. In de kwestie van de mensenrechten
vond hij menig zwak regime tegenover zich
toen hij stelde dat de onafhankelijkheid van
een land niet betekende dat een overheid on
gestraft de mensenrechten van burgers kon
schenden.
Aids
De strijd tegen aids maakte Annan tot zijn
'persoonlijke strijd' en hij veroordeelde die
genen die zeggen dat aidspatiënten de ziek
te aan zichzelf te wijten hebben. Op een
door hem georganiseerde conferentie in
New York wist hij ettelijke miljoenen dol
lars los te peuteren voor een aidsfonds, in
de wandelwagen direct het Annanfonds ge
doopt. Openlijk bekritiseerde hij de struisvo
gelpolitiek - met name in enkele Afrikaanse
landen - waarmee de ziekte wordt bestre
den.
Het 'Annanfonds' leverde hem overigens
ook forse kritiek op van bijvoorbeeld de Eu
ropese Unie, die vindt dat er allereerst geld
moet komen voor een basisgezondheidszorg
in ontwikkelingslanden. Geregeld laat hij
blijken niet alles wat de VS willen onderne
men in hun strijd tegen het internationaal
terrorisme, voor zoete koek aan te nemen.
Nadat hij eerder de rechtmatigheid van de
Amerikaans/Britse aanvallen op Afghanis
tan had bevestigd, toonde hij zich zeer ver
ontrust over het plan van de VS om ook in
andere landen de strijd tegen hun onzichtba
re vijand(en) aan te binden. Temeer daar hij
nog steeds druk doende is alle VN-leden on
der de paraplu van de Verenigde Naties (en
dus niet die van de VS) samen te krijgen in
een internationale campagne tegen terroris
me. Het is de secretaris-generaal ten voeten
uit. Daar waar kansen zijn om iets te berei
ken, is ook Kofi Annan. Kalm, met opgehe
ven hoofd en zonder ook maar de schijn van
een knieval.
Hans de Bruijn
Dick Bosscher
