2:
halfhoog
Schuld op schuld, op schuld, op schuld, op schuld
PZC
RUDEN RIEMENS
zaterdag 1 mei 2004
FOTOGRAFIE
Drie jaar lang op een hout
je bijten om daarna met
een schone lei en schuldenvrij
aan de toekomst te beginnen.
Dat is het uitgangspunt van de
Wet schuldsanering natuurlij
ke personen, een wet die vijf
jaar geleden in werking trad.
De praktijk wijst uit dat meer
dan de helft van de mensen
die via de wet uit de brand
worden geholpen na drie jaar
terugvalt in de oude fout en
binnen de kortste keren op
nieuw in de financiële proble
men belandt.
Ze is een harde saneerder, streng
ook. Met Jetty Bajema valt niet
te spotten. „Mijn werkwijze is er op
gericht dat de mensen aan het einde
van de rit beter af zijn en dat ze weer
een toekomst hebben."
De bewindvoerder gaat zakelijk en
soms afstandelijk met haar 'klanten'
om. „Dat betekent niet dat ik geen be
grip voor hun problemen kan opbren
gen. Het werk brengt met zich mee
dat je, in het belang van de mensen
zelf, wel streng móet zijn."
Bij bosjes verdwijnen mensen met
problematische schulden in de Wet
schuldsanering natuurlijke personen
(WSNP). Hun aantal loopt verontrus
tend snel op. Nederland telt circa
30.000 mensen die onder deze wet val
len. Tweederde van hen is jonger dan
45 jaar.
Wie in de WSNP terecht komt, zit
drie jaar lang op water en brood. Als
schuldenaar verschijnen zijn gege
vens in de krant, op internet en in het
register van het Bureau Kredietregis
tratie (BKR) in Tiel. In het merendeel
van de gevallen moet een huishouden
leven van een inkomen onder bij
standsniveau.
„De WSNP is een enorme ingreep op
de persoonlijke levenssfeer, maar
aan het einde van die donkere tunnel
lokt een schuldenvrij leven", zegt Ba
jema. Zij heeft, via de rechtbank,
ruim honderd huishoudens onder
haar beheer. Mensen die onder het re
gime van de WSNP vallen, zijn met
handen en voeten gebonden. Zelfs
hun post wordt door de bewindvoer
der opengemaakt.
„Mensen hebben informatieplicht en
arbeidsplicht. Ze moeten zorgen dat
ze aan de slag komen. Ze hebben ook
aflossingsverplichtingen en mogen
geen nieuwe schulden maken. Doen
ze dat wel, dan wordt de schuldenaar
van rechtswege failliet verklaard. De
kans is groot dat het faillissement
binnen een half jaar wordt opgehe
ven wegens gebrek aan baten en dan
zijn de schuldenaren weer terug bij
af en aansprakelijk voor het hele
schuldenpakket. Zo'n situatie pro
beer je te voorkomen."
De WSNP geldt als laatste redmid
del. Mensen met problematische
schulden kunnen pas de wet in als
het niet gelukt is om met schuld
eisers tot een akkoord te komen over
de afbetalingen, het zogenoemde min
nelijke traject. Aan de hand van een
eigenhandig geschreven verzoek
schrift en een gemeentelijke verkla
ring beslist uiteindelijk de rechter of
iemand in de WSNP komt. Stemt de
rechter in met het verzoek, dan moe
ten de schuldeisers meewerken. „De
wet is met recht een stok achter de
deur", aldus de bewindvoerder.
Doorzetten
„Kom op, wel doorzetten! Over een
paar jaar kunnen ook jullie weer
eens met de kinderen op reis."
Doorlopend steekt Ingrood Boon
haar cliënten een hart onder de riem.
Boon is werkzaam bij een stichting
die 'beschermingsbewinden' uit
voert. Zij is sinds kort gestart met
een particulier schuldhulpbureau
SVF Hillegom, een regiokantoor van
Schuldenvrij Franchise Nederland.
Als schuldhulpverlener wordt haar
hulp vaak ingeroepen door maat
schappelijke instellingen. Ook helpt
ze mensen met allerlei verslavingen.
„Voor veel gezinnen ben ik een graag
geziene gast. Ze zien mij als redder in
de nood. Ik kom bij mensen die niet
met geld kunnen omgaan, maar ook
bij tweeverdieners met een goed inko
men die in de 'goede' tijd te zware
verplichtingen zijn aangegaan. Soms
zijn gas en licht al afgesloten als ik
met ze kom praten. Ik heb wel eens
bij kaarslicht met mensen over finan
ciële problemen gesproken."
„Ze geven me hun afschriften en reke
ningen en zeggen: 'Hier heeft u alles,
wij zien het niet meer zitten.' Ik ga
met de mensen om tafel zitten en pro
beer een passend budget met ze op te
stellen. De schulden neem ik mee
naar kantoor en ga daar mee aan de
slag. Indien mensen uiteindelijk toch
in de WSNP terechtkomen, betekent
dat drie jaar op het absolute mini
mum en dat is loodzwaar. Ik denk
dat dit traject in veel gevallen succes
voller zou aflopen als er tegelijker
tijd intensief budgetbeheer wordt
aangeboden of als mensen onder be
schermingsbewind komen. Want het
is niet makkelijk om in plaats van
1.500 euro per maand opeens maar
1.100 euro te krijgen, daar heb je
steun bij nodig."
„Ik probeer ze door die rottijd heen
te slepen, maar soms kom ik voor ver
rassingen te staan. Willen mensen die
in de WSNP zitten opeens een abon
nement op Canal Plus. Dat moet dan
van de kinderbijslag betaald worden.
Of ze willen voor het weekend toch
150 euro, terwijl dat bedrag er een
voudigweg niet is. Dan moet je wel
eens hard optreden.
Zware jaren
Een vader met opgroeiende kinderen:
„Wij hebben er zware jaren opzitten,
in totaal zeven jaar. Eerst hebben we
drie jaar geknokt om onze situatie te
redden. We mochten uiteindelijk in
de WSNP. Nu zijn we klaar en in het
bezit van een schone lei-verklaring.
En wat blijkt? Achterdocht bij alle
banken en blokkades op alle rekenin
gen. We kunnen nog steeds nergens
terecht. We zijn gewoon'nog geen
stap verder!"
Gerechtsdeurwaarders en medewer
kers van incassobureaus hebben het
gevoel dat veel mensen die uit de
schuldsanering komen, toch weer te
rugvallen. „We komen telkens weer
terug bij dezelfde mensen. Ze hebben
in die drie jaar blijkbaar niets ge
leerd. Mijn inschatting is dat zo'n ze
ventig procent van de mensen die uit
de WSNP komt, toch weer in zijn
oude fout vervalt", zegt een deur
waarder.
Schuldhulpbureau SVF schat dat
zo'n 550.000 gezinnen met problema
tische schulden kampen. Volgens
Werd Müller von Elg, secretaris van
de Algemene Nederlandse Vereni
ging van Schuldbemiddelaars, ko
men de laatste jaren steeds meer men
sen uit de middengroepen in finan
ciële problemen. „De tijd is voorbij
dat alleen de laagste inkomens en
mensen met geringe schoolopleiding
in de schulden raken."
Verslaving, werkloosheid, de euro
die het leven onbewust duurder
maakt, het gemak waarmee geld ge
leend kan worden. Schreeuwende ad
vertenties: 'Nu kopen, volgend jaar
pas betalen!' Er zijn talloze oorzaken
waardoor mensen in problemen ko
men.
Werd Müller: „Wij ergeren ons aan
bedrijven als Frisia en Wehkamp.
Die maken het mensen te gemakke
lijk."
Verantwoord
Een woordvoerder van geldverstrek-
ker DSB, waartoe Frisia en ook Crefi-
nass behoren, zegt echter: „Wij lenen
alleen als het verantwoord is. Wij
doen altijd een toets bij Bureau Kre
dietregistratie in Tiel om te kijken of
mensen nog andere schulden hebben
en of ze een nieuwe lening aankun
nen." Een woordvoerster van postor
derbedrijf Wehkamp: „De achter
stand in betalingen is bij ons minder
dan één procent. Dat zegt toch ge
noeg of niet soms?"
Maar ook uit cijfers van - bijvoor
beeld - de Stadsbank in Haarlem
blijkt dat steeds meer mensen in fi
nanciële nood geraken. Directeur
Freeke Sijtsma „Het is verontrus
tend te moeten constateren dat het
aantal aanvragen jaarlijks oploopt.
Vorig jaar hadden we 1.100 huipaan-
vragen en zo'n 380 crisisinterventies.
Gemeten over dezelfde periode zitten
we dit jaar al tien procent hoger.
Scheiding, alimentatieverplichtin
gen, huurschulden, aflossingsproble
men, de gevoelswaarde van de euro,
er zijn zoveel redenen waardoor men
sen in de schulden komen. Voor mijn
gevoel heeft tweederde van hen een
laag inkomen en zit eenderde daarbo
ven. Vergeleken met een aantal jarer
terug is het aantal schuldeisers gro
ter geworden. Het komt vandaag de
dag voor dat mensen wel zo'n dertig
schuldeisers hebben. De hoogte van
de schuld varieert van enkele duizeE
den tot tienduizenden euro."
Verademing
„Zonder die wet komen sommige
mensen nooit uit de schulden", zegt
bewindvoerder in WSNP-zaken Nan
cy Mienis-Veldman.„Ik weet uit erva
ring dat er huishoudens zijn die het
als een verademing beschouwen als
ze in die wet komen. Juist dan heb
ben ze weer zicht op een toekomst. II
kom met schrijnende gevallen in aan
raking. Mensen die al moeite hadden
om huur, gas en licht te betalen, kocti
ten ook nog eens op afbetaling kle
ding, computer en een auto. Hun kin
deren hebben allemaal een mobiele
telefoon. Als bewindvoerder ga je
dan wel het bestedingsgedrag van
mensen aan de orde te stellen."
„De WSPN betekent drie jaar lang
op een houtje bijten. Daar staat te
genover dat je aan het einde van de
rit schuldenvrij bent. Ik heb een ge
zin dat heel blij is dat ze in die wet
zitten. Het lukt ze zelfs, ondanks de
forse achteruitgang in inkomen, om
te sparen. Die mensen redden het
wel."
„Ik heb ook het voorbeeld van een
man en een vrouw die binnen een
paar maanden uit de WSNP moesten
Ze hebben hun kansen gehad, alleen
ze hebben die kansen niet benut. Hij
had geen zin om te werken en zij wil
de de hele dag winkelen. Ja, dan
houdt alles op. Hoe het nu met ze
gaat? Geen idee."
„Je moet bij de aanpak van de schul
den beginnen met voorlichting over
kopen op afbetaling. Dat is wellicht
niet alleen een taak van ouders, maai
ook van scholen. Je ziet nu veel jonge
kinderen met mobiele telefoons lo
pen. Veel van deze telefoons worden
door ouders aangeschaft, maar de
kinderen beseffen vaak niet wat een
abonnement kost, of wat bellen über
haupt kost."
Ed BlaauW
Winkelen in 2004 en betalen in 2005, dat kan tegenwoordig in veel winkels. foto Koen van Weel/GPD
