PZC
De bijbel vraagt toch om eenheid?
r i
Kerkfusie
Redactie bijlagen: 0113-315680
wvvw.pzc.nl
E-mail:redactie pzc.nl
Postbus 314460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
Noord- en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
zaterdag 1 mei 2004
Keukemarket
10 JAAR ZEKERHEID
Keukeranarket loopt voorop in servke kwaliteit
Rijksweg A17 afslag 21, Roosendaal Noord, T 0165 - 510 600
Vanuit Roosendaal: eind Gastelseweg, langs de Al7
uw complete keuken
geheel kookklaar
geïnstalleerd
www.keukenmarket.nl
Gereformeerde kerk, Zierikzee
Ze schrijven geschiedenis, de
Nederlandse Hervormde
Kerk, de Gereformeerde Kerken
en de Evangelisch-Lutherse
Kerk. Vandaag, zaterdag 1 mei
2004, gaan ze - na ruim veertig
jaar praten - officieel samen in
de Protestantse Kerk in Neder
land (PKN). Sommigen vinden
het ramp, anderen een zegen.
Voor Michiel de Zeeuw, predikant
van de gereformeerde kerk in Zie
rikzee, is het duidelijk. De totstandko
ming van de PKN is een zegen. Wil de
kerk een rol kunnen blijven spelen in
de samenleving, dan moeten afzonder
lijke kerken hun verschillen overbrug
gen. „En hun mogelijkheden benut
ten", voegt hij toe. „Meer mensen aan
trekken door goede sprekers binnen te
halen, met themabijeenkomsten en
ook met muzikale activiteiten."
Zijn Nederlands-hervormde collega
Peter Hoek uit Sint-Annaland denkt
wezenlijk anders over de fusie. Hij
kan het niet over zijn hart verkrijgen
de moederkerk te verlaten en over te
gaan naar de PKN. De Nederlandse
Hervormde Kerk is ook een kerk met
veel gezichten; van orthodox-christe
lijk tot vrijzinnig. Maar de PKN is an
ders, is nieuw, met een kerkorde die
'niet de waarheid aangeeft, maar
meer waarheden'.
Het is pijnlijk voor Hoek dat zijn ker
kenraad daar in meerderheid anders
over denkt. „Ik weet niet", zegt Hoek,
wat er straks zal gebeuren; hoeveel
mensen overgaan naar de PKN of hoe
veel niet. We zijn nog volop in ge
sprek."
Aarzelingen
Sint-Annaland staat niet op zichzelf.
In meer orthodoxe Nederlands-her-
vormde gemeenten, onder meer in Ar-
nemuiden en Sirjansland, leven grote
aarzelingen. Op Tholen gaan de ge
meenten van Poortvliet en van de
Maartenskerk in Sint-Maartensdijk
in elk geval niet mee. Zij hebben zich
aangesloten bij ruim vijftig gelijkge
zinde kerken die via een rechtszaak
hun positie proberen te redden. De
kerkenraden van die gemeenten be
tichten de landelijke kerk min of meer
van verraad. Het begin jaren zestig al
in gang gezette Samen op Weg-proces
had volgens hen bij een federatie van
kerken moeten blijven en niet tot een
fusie mogen leiden. Zij willen des
noods verdergaan als Herstelde Neder
landse Hervormde Kerk én hun gebou
wen veiligstellen.
De juridische actie werpt een scha
duw over het samengaan van de drie
protestantse kerken. De voorstanders
van de fusie dreigen erdoor uit het
zicht te verdwijnen, voorstanders die
vooral bij de in 1886 afgescheiden Ge
reformeerde Kerken te vinden zijn.
Zij hebben een veranderingsproces
doorgemaakt én staan vanouds meer
in de samenleving. Gereformeerden
zijn echte verenigingsmensen, weten
dat alleen een goede organisatie
macht kan uitoefenen, iets te zeggen
kan hebben.
Gereformeerd predikant De Zeeuw on
derschrijft dat. Door te fuseren kan de
kerk haar positie versterken in de sa
menleving, in een samenleving die
steeds minder kerkelijk is geworden.
Maar er is meer, naar zijn idee. „Wij
geloven allemaal in dezelfde God, in
dezelfde Jezus Christus, zingen vaak
dezelfde liederen en toch zijn we niet
één. Dat is raar. Het valt toch niet
meer uit te leggen dat er zoveel ver
schillende kerken zijn. De leden van
De Levensbron, Goes
Samen-op-Weg-kerk Biggekerke
foto's Ruben Oreel
één gezin eten ook niet apart op hun
kamer."
Om die vergelijking door te trekken:
door samen te gaan in de PKN komt
het gezin aan één eettafel te zitten. In
Zierikzee zal dat plaatselijk nog niet
lukken. De Zeeuw wil in principe wel.
Uit overtuiging, want noodzakelijk is
het niet. Zijn gereformeerde kerk
heeft ruim zeshonderd leden, van wie
er wekelijks tweehonderdvijftig elke
zondag de ochtenddienst bijwonen.
Dat is niet slecht. De gewone, vrij
strenge Nederlands-hervormde ge
meente in Zierikzee voelt echter niets
voor een samengaan. „Daar kan nog
wel zo'n veertig jaar, een generatie,
overheen gaan", denkt secretaris Wim
de Leeuw. „Wij zijn met de PKN nog
maar bij Genesis, het eerste bijbel
boek."
Ook de kleine Evangelisch-Lutherse
Kerk in Zierikzee wil niets liever dan
de eigen identiteit behouden. Secreta
ris-ouderling Teunie van der Bijl
roemt de warmte van haar gemeente,
met bijna tachtig leden, van wie er
twintig tot vijfentwintig geregeld in
Aantal kerkleden in Zeeland
betrokken bij fusie
Nederlandse Hervormde Kerken 76.650 leden
Gereformeerde Kerken 20.750 leden
Evangelisch-Lutherse Kerk 350 leden
Aantal kerkelijke gemeenten
Samen op Weg 36
Nederlandse Hervormde gemeenten 60
Gereformeerde kerken 20
Evangelisch-Lutherse gemeenten 2
de kerk komen. Zij vreest dat de Evan
gelisch-Lutherse Kerk met landelijk
slechts 14.000 leden - tegen ruim 1,9
miljoen Nederlands-hervormden en
650.000 gereformeerden - onderge
sneeuwd raakt. „Ik begrijp ook niet
waarom wij zonodig moeten fuseren.
Plaatselijk willen we in elk geval zo
lang mogelijk zelfstandig blijven. Wij
zijn dan wel klein, maar we kunnen
ons financieel goed bedruipen."
Geld én overtuiging, dat zijn de facto
ren die lijken te bepalen of een kerken-
fusie op lokaal niveau kans van sla
gen heeft. Veel dorpskerken, zoals die
in Biggekerke op Walcheren, moeten
roeien met de riemen die ze hebben.
Ze zijn belangrijk voor het dorpsle
ven, ook door buitenkerkelijke activi
teiten, maar draaien meestal op een
betrekkelijk kleine kern van actieve
leden. Samenwerking is pure nood
zaak, al was het maar om het eigen
kerkgebouw in stand te houden.
Dat geldt niet alleen voor dorpsker
ken, ook in een stad als Vlissingen is
van de nood een deugd gemaakt. Om
de monumentale Sint-Jacobskerk in
de binnenstad te onderhouden, moest
de plaatselijke gemeente eerst de -
van binnen erg mooie - Neder
lands-hervormde Johanneskerk aan
de Bonedijkestraat afstoten en later
de gereformeerde Petruskerk aan de
Paul Krugerstraat.
In Oost-Souburg is het nog niet zover,
maar voorzitter Piet Allaart van de Sa
men op Weg-gemeente in Oost-Sou
burg voorziet dat 'binnen twee jaar'
een keuze moet worden gemaakt. De
kerkdiensten vinden nu om en om
plaats in de voormalige gereformeer
de kerk aan de Kanaalstraat en in de
oude hervormde kerk aan het Oranje
plein. De Samen op Weg-gemeente in
Oost-Souburg telt nog tweeduizend
leden, van wie er elke zondagochtend
tweehonderd tot tweehonderdvijftig
de kerkdienst bezoeken. Tien, twintig
jaar geleden waren dat er beduidend
meer, maar - bekijk het eens van de
zonnige kant - welke lokale vereni
ging heeft zoveel (actieve) leden?
„En", verklaart Allaart, „verschillen
tussen gereformeerden en hervorm
den zijn praktisch weggevallen, zoals
op veel plaatsen op Walcheren. Elke
fusie betekent natuurlijk een stukje
verlies van identiteit, maar daartegen
over staat dat je samen ook sterker
staat."
Elan
Pieter Overduin, predikant van de Sa
men op Weg-gemeenten in Hulst en
Hontenisse, voelt dat ook zo. In het
rooms-katholieke oosten van
Zeeuws-Vlaanderen wonen weinig
protestanten. Overduin's gemeenten
tellen negenhonderd zielen. De éne
week wordt er gekerkt in Hulst, de an
dere week in Hontenisse. Zestig tot ze
ventig mensen komen er wekelijks.
Volgens Overduin is de samenwerking
toch niet alleen uit nood geboren.
„Wij kunnen het ons niet meer veroor
loven om gescheiden op te trekken",
vindt hij. „We moeten als kerk mid
den in de maatschappij staan. Dat
kan door samen te gaan, daar gaat een
elan van uit, dat stimuleert mensen.
"De Levensbron in Goes behoort tot
de vrij orthodoxe Gereformeerde
Bond binnen de Nederlandse Her
vormde Kerk én gaat mee in de fusie.
Zondagmorgen zit het kerkgebouw
van De Levensbron vol met zevenhon
derd kerkgangers, onder wie opval
lend veel jongeren. Dit is een gemeen
te met toekomst. Nogal wat leden van
de Gereformeerde Gemeenten zijn
overgestapt naaf De Levensbron die
minder streng en behoudend is. De
predikant verhaalt in zijn half uur du
rende preek kort na pasen, het feest
van de wederopstanding van Jezus,
van 'de liefde die niet stopt na de
dood'. Het is een vrolijke boodschap.
Verdeeldheid
De kerkenraad van De Levensbron,
die alleen uit mannen bestaat, heeft
veel gediscussieerd over de PKN. „Wij
zijn er niet blij mee", verklaart ker
kenraadslid Wim van Groningen,
„vooral niet vanwege de belijdenisge
schriften waarin Lutherse elementen
zijn opgenomen. Die stroken niet met
de Nederlands-hervormde belijdenis.
Maar, nergens is de kerkelijke ver
deeldheid zo groot als in Nederland,
terwijl onze opdracht vanuit de bijbel
juist is te werken aan eenheid."
Vrouwelijke kerkenraadsleden, het in
zegenen van huwelijken tussen echtpa
ren van hetzelfde geslacht of het toela
ten van kinderen tot het avondmaal,
De Levensbron zal dat allemaal niet
doen. De PKN laat lokale gemeenten
daarin vrij. Sommige orthodoxe ge
meenten vinden die vrijheid juist te
ver gaan. De kerkenraad van De Le
vensbron heeft zich daar in meerder
heid overheen gezet, omdat, geeft Van
Groningen aan, de kerk een bood
schap heeft in de maatschappij en als
eenheid heeft de kerk meer zeggen
kracht in de samenleving. „En", stelt
hij nuchter vast, „het biedt ook meer
kans op overleven. Onze gemeente is
er menselijkerwijs gesproken over vijf
tig jaar nog, maar zonder fusie zou de
kerk kunnen verdwijnen. Dat zou pas
heel verkeerd zijn."
Harmen van der Werf
