Alles wijkt voor Oranje
In Nederland kan ik mezelf weer Sara noemen
Bericht uit
Albufeira
29
zaterdag 24 april 2004
Euro 2004 is in aantocht.
Twee maanden voor de af
trap stijgt het EK-kwik in het
zuiden van Portugal gestaag
mee met de temperatuur. In
het kloppende hart rond Albu-
feira, de uitvalsbasis voor het
Nederlands elftal, heerst al een
lichte Oranjekoorts. „Alles is
voor Nederland."
Portugal telt de dagen, uren en minu
ten af
In de Pine Cliffs Resort van Shera
ton Algarve hopen ze maar op één
ding. Dat Portugal en Nederland op
zondag 4 juli in Estdio da Luz in Lissa
bon aftrappen voor de finale van Euro
2004. Vraag ze niet wie er moet win
nen. Het Portugese personeel van het
luxueuze vakantieparadijs - gastheer
voor het Nederlands elftal - heeft nu
eenmaal een andere voorkeur dan de
Belgische general-manager Guido de
Wilde.
Een Belg in Portugese dienst voor Ne
derland? „Ik kijk altijd graag naar Ne
derlands voetbal", verklapt De Wilde.
„Als België zich niet kwalificeert, ben
ik automatisch voor Nederland. Zeg
nou zelf, het scheelt wel of je Makaay,
Van Nistelrooij en Van der Vaart in je
hotel hebt of Buffel, Soetaers en De
Vlieger."
De lichte Oranjekoorts bij de Belg
staat in sohril contrast met de ogen
schijnlijke gezapigheid buiten de
poort van het resort. De Algarve, net
ontwaakt uit een winterslaap, ver
keert nog in een roes. Er wordt volop
gebouwd en verbouwd, geboend en ge
poetst. Op de terrasjes is het relatief
rustig, de handelingssnelheid is laag.
Het is april, het seizoen is geopend en
alles wordt in gereedheid gebracht
voor de jaarlijkse stroom toeristen.
EK of geen EK.
Waar zijn de grote billboards, vlag
gen, shirts, petjes en andere Euro
2004-attributen? We vinden ze op het
vliegveld van Faro: vlaggen voor het
gebouw, een heuse merchandiseshop.
In het centrum van de stad telt een
groot elektronisch bord de dagen,
uren en minuten af tot de openings
wedstrijd op 12 juni. Waar is die
knotsgekke voetbalsfeer die bezoe
kers prikkelt en opwarmt voor - het
voor Portugese begrippen - mega-eve-
nement? Gelukkig zijn er nog Engelse
toeristen die hun eigen voetbalmania
meenemen. De Engelsen zijn er altijd,
gehuld in voetbalshirts van hun natio
nale helden, en ze willen altijd Engels
voetbal kijken. Geen hotel, café of ap
partement dat het in zijn hoofd haalt
om geen groot scherm of fatsoenlijke
televisiekast in zijn complex te plaat
sen waarop Sky Sport of de BBC te
ontvangen is.
De vakantiebranche lijkt klaar voor
Euro 2004. In de omgeving zingt het
rond dat het Nederlands Elftal komt.
Iedereen is er blij mee, weet De Wilde.
De plaatselijke middenstand ongetwij
feld iets meer dan de lokale bevol
king. Of is dat schijn? De Wilde
vraagt geduld. „Het is rustig, maar
dat is niet abnormaal hier", zegt de
manager geruststellend. „Het leeft
wel, maar het beheerst nog niet het da
gelijks leven. Portugal is een voetbal
gek land. Kom in mei maar eens te
rug. Euro 2004 is een belangrijk evene
ment, niet alleen voor deze streek
maar voor het ganse land. Wij kijken
echter verder dan die drie weken.
Drie wedstrijden bekeken op een half
jaar toeristenseizoen zijn natuurlijk
maar relatief."
Drie EK-wedstrijden, daar moet de
Algarve het in juni mee doen. Het zijn
niet eens de meest aansprekende ont
moetingen. Twee keer een wedstrijd
met Rusland (Groep A) - tegen Grie
kenland en Spanje - en een kwartfina
le. Noem maar eens drie namen van
spelers van Rusland of Griekenland.
Het enige interessante aan de poule
wedstrijden is het feit dat het alle
maal directe tegenstanders van Portu
gal zijn. De kwartfinale kan extra ca
chet krijgen omdat Nederland moge
lijk in de Algarve speelt, mits het twee
de in groep D wordt. Met een beetje
'pech' wordt het Letland of Tsjechië.
Nee, de Algarve klampt zich vast aan
andere dingen. Het verblijf van Oran
je bijvoorbeeld. De selectie en begelei
dingsstaf strijken enkele dagen voor
aftrap van het toernooi neer in de va
kantieplaats. De KNVB heeft zo'n vijf-
tig luxe eenpersoonskamers afge
huurd.
Eerste slag
De nationale voetbalbond had al be
gin vorig jaar een optie op het hotel
genomen. Toen was kwalificatie nog
heel ver weg. Slim? „Zeer professio
neel", zegt De Wilde. „Andere landen
hebben pas na de kwalificatie een on
derkomen gezocht." Duitsland en De
nemarken klopten dus tevergeefs aan
bij De Wilde. De Duitsers zijn nu 'ver
bannen' naar Ria Park Garden Hotel
en Vale de Garrao, een half uurtje
oostwaarts. De Denen moet het doen
vanuit Le Meridien Penina Hotel in
het westelijker gelegen Portimao.
Oranje heeft de eerste slag gewonnen,
want volgens lokale kenners is Pine
Cliffs veruit het mooiste resort in de
Algarve. Aan luxe en vermaak geen
gebrek. Naast het hotel herbergt het
complex op zeventig hectare grond ze
ven restaurants, vier zwembaden
Het hotel van het Nederlands elftal; aan luxe en vermaak geen gebrek
(waarvan één overdekt), 106 particu
liere vakantiehuizen, 78 luxe apparte
menten en een negen holes-golfbaan.
Voeg daaraan toe de paradijselijke lig
ging op zandstenen kliffen, uitgestrek
te groene velden met pijnbomen, gren
zend aan een strand (Praia da Falésia)
dat met een lift bereikbaar is en 'onze
jongens' zouden bijna vergeten waar
voor ze eigenlijk in Portugal zijn. Een
deel van de eetzaal wordt gereser
veerd voor de selectie, de conferentie
zaal wordt ingericht voor persbijeen
komsten en als bondscoach Dick Ad
vocaat het wil, kunnen de sportruimte
en een van de zwembaden worden af
gesloten voor buitenstaanders. Daar-
voldoende mogelijkheden. Het Shera
ton Pine Cliffs Resort ligt precies tus
sen het toeristische Albufeira en het
decadente Vilamoura. Dat laatste is
een bombastisch, toeristisch vakantie
dorp dat een particuliere welgestelde
er ooit heeft neergezet. Vilamoura is
tot op elke vierkante meter gepland
en biedt zoveel faciliteiten dat de ver
wende toerist het dorp niet uit hoeft
om aan zijn trekken te komen.
Daar, rond de grote jachthaven met
bescheiden pleziervaartuigen, vinden
we ook de eerste zichtbare EK-koorts.
Aan de rekken van een sportshop han
gen vele officiële Euro 2004-sport-
shirts met de namen van de belangrijk-
naast zullen de veiligheidsmaatrege
len iets verscherpt worden.
Het personeel - tijdens de zomer vijf
honderd man en vrouw groot - heeft
van De Wilde geen extra instructies
gekregen. Wel wordt een vaste ploeg
kelners, serveersters en kamermeisjes
samengesteld, die het Nederlands elf
tal tijdens het verblijf zal bedienen.
Zie het als een extra investering om
een (zakelijke) vertrouwensrelatie op
te bouwen. „Vergeet niet dat de spe
lers hier een paar weken moeten kun
nen leven en ontspannen."
Voor dat laatste biedt de omgeving
ste deelnemende landen. Ook 'Hol
land' hangt er tussen, maar het is dui
delijk waarop de Portugese commer
cie zich richt behalve het thuisland:
Engeland, Duitsland, Spanje, Italië en
Frankrijk. Oranje heeft een beschei
den aandeel in de merchandise, om
nog maar te zwijgen over de andere
landen.
In Albufeira, het epicentrum van de
Algarve waar de minder verwende va
kantieganger zijn heil zoekt, is het
niet anders. Toch vinden we in een
noordelijke buitenwijk van Albufeira
een heus Oranjebolwerk: Estdio Muni
cipal, het trainingscomplex voor het
Nederlandse elftal tijdens het toer-
nooi.Het complex ligt in een kom, om
geven door vier heuvels waarop het
gonst van de bouwactiviteiten. Het be
staat uit één overdekte hoofdtiibune,
die plaats biedt aan een paar duizend
toeschouwers, een vergane sintelbaan
waar enkele doelen op hun kant lig
gen en een blinde witte muur. De ere
tribune wordt gevormd door een paar
plastic tuinstoelen op de bovenste rij.
Maar het prachtig groene veld ligt er
bij als een biljartlaken.
Ziehier de thuishaven van Imortal
Desportivo Clube, een bescheiden
plaatselijke voetbalclub in de Portuge
se tweede liga. De deur van de hoofd
ingang staat wagenwijd open. Binnen
draait de materiaalman zijn wasjes.
Hij spreekt geen woord Engels, maar
zet desgevraagd de deur naar het veld
wagenwijd open.
Uit de uitschuifbare spelerstunnel ko
men even later twee keurige heren ge
lopen. In zomerse pantalons en over
hemd en op keurige instappers strui
nen ze over het veld en inspecteren
het gras. De een, met een rode trui
luchtig over zijn schouders geknoopt,
lijkt sprekend op Silvio Berlusconi.
Het kan niet missen, hier lopen twee
bobo's. De 'Berlusconi' stelt zich voor
als Fernando Barata, hotelier én presi
dent van Imortal DC, de ander is zijn
assistent Walter Silver.
Uit Nederland? Zonder een vraag af te
wachten, steekt hij van wal. „De gras
mat wordt verbeterd. Ja, het ligt er al
goed bij, maar het wordt nog beter. El
ke week komt speciaal een bedrijf
langs voor het gras."
Barata wijst op de tribune. De boven
ste rijen zijn gereserveerd voor de ver
wachte tien televisiestations, daaron
der wordt rechts een vak gereserveerd
voor de schrijvende pers en links mo
gen de Oranjefans plaatsnemen.
„Er komen overal nieuwe stoeltjes, de
dug-outs worden vervangen en om de
sfeer te verhogen komen rond het veld
vlaggen van de zestien deelnemende
landen en van zestien steden in de Al
garve. Voor de hoofdingang wordt een
grote tent opgezet voor persconferen
ties en de andere uitgang wordt afge
sloten", zegt Barata trots.
Geen ongewenste pottenkijkers, geen
andere noppen dan die van het Neder
lands elftal die het veld mogen betre
den. Zelfs voor de 25 fullprofs van
Imortal is de grasmat verboden ter
rein. Hoewel de competitie in een be
slissende fase is moeten zij iedere och
tend met busjes naar een veld buiten
de stad voor de training. Alleen de
twee resterende thuiswedstrijden mo
gen ze op hun eigen veld spelen.
Alles moet wijken voor Oranje, zegt
Barata resoluut. Geen ander land mag
straks aan het gras ruiken. Barata
heeft de trainingsschema's van Advo
caat op zijn kantoor liggen. De voor
zitter geeft een kleine rondleiding
langs de enorme prijzenkast, een be
scheiden spelersbad, medische ruimte
en de fitnessruimte met opvallend mo
derne apparatuur. Barata verontschul
digt zich voor de gescheurde bekle
ding van de massagetafel in de kleed
kamers. „Als wij hier onze laatste
thuiswedstrijd hebben gespeeld, wor
den die vervangen. We hebben alles
ook opnieuw geverfd."
Het interieur mag dan geen Pine
Cliffs zijn, de gastvrijheid is er niet
minder om. De spelers van Imortal vin
den het niet erg. Ze zijn net terug van
hun training en staan met een fris ge
zicht te dollen in de gang. Bruno Xa-
vier - geboren in Canada uit Portuge
se ouders, 34 jaar, rechtsback en aan
voerder van Imortal - heeft weinig
hoop op Portugal. „Het zit niet goed
tussen de oren. Belangrijke spelers als
Figo en Rui Costa zijn al oud. Ik denk
dat Nederland verder komt dan Portu
gal. Als ze hier trainen, ga ik zeker kij
ken."
Mega-evenementen
In de Algarve is het maar afwachten
wat met het nieuw gebouwde Estdio
Algarve gebeurt. Een modern stadion
in een stadspark op de grens van Faro
(40.000 inwoners) en Loulé (21.000 in
woners), met 30.000 zitplaatsen. Kos
ten: ruim duizend euro per zitplaats.
Guido de Wilde zucht: „Het is net zo
iets als een stadion voor 30.000 men
sen in Helmond neerzetten. We moe
ten hier na het EK internationale wed
strijden, mega-evenementen en con
certen trekken."
Fernando Barata kan De Wilde gerust
stellen. Het stadion wórdt na het EK
gebruikt voor grote evenementen.
Twee tribunes kunnen worden ver
plaatst en er komt een atletiekbaan.
Er wordt zelfs nagedacht over een fu
sie van Imortal, Sporting Clube Faren-
se (Faro) en Louletane (Loulé), fluis
tert hij. „Maak je geen zorgen, er is
over nagedacht." Barata voorspelt dat
het helemaal goed komt. De suppor
ters wacht straks een warm onthaal.
„Met de politie en burgemeester is af
gesproken dat in Albufeira tijdens het
EK alle restaurants tot vier uur 's
nachts open blijven en alle clubs en
disco's zelfs de hele nacht. De suppor
ters kunnen lekker dronken worden
en daarna gelijk doorgaan naar het
strand om hun roes uit te slapen."
Tonny van der Mee
Hitler, Stalin en Tsjernobyl: de joods-
Russische Sara Roudman-Podgajets
'j) ervoer de ergste verschrikkingen in de
Ukraine, maar overleefde. Voor haar twee
zinkinderen schreef ze haar levensver-
zal. „Opdat ze hun wortels niet vergeten."
Getekend door
antisemitisme
Husland waren de schrijvers Paustovski
:-?oesjkin haar literaire helden. Als Sara
pudman in 1991 voet op Nederlandse bo-
[snzet, worden Jip en Janneke haar grote
j*ün en toeverlaat. Het gezicht van de
"-jarige Russische begint te stralen als ze
^telt over hoe ze zich het Nederlands ei-
Sa maakte.
Joen we net in het AZC in Oosterbeek za-
^enik om me heen Nederlands hoorde
'preken, dacht ik 'die taal leer ik nooit.'
jenden gaven me een boekje van Annie
Schmidt. Ik vond het prachtig ge-
jfheven, met zóveel gevoel voor kinderen,
dankzij Jip en Janneke heb ik Nederlands
sleerd."
^enschijnlijk kost het haar geen moeite
^Nederlands te praten. Het vuistdikke
rissisch-Nederlandse woordenboek dat op
^kast in de woonkamer van haar Haagse
-parlement ligt, lijkt dan ook overbodige
3e- Schijn bedriegt, want vooral de afgelo-
twee jaar had ze het woordenboek hard
-•ziigom haar levenservaringen op te
'ïrijven.
kin Kiev geboren joodse vrouw vertelt:
«ben mijn leven lang arts geweest en ik
®reef eigenlijk nooit. Maar dat verander
den ik het plan opvatte om voor mijn
d kleinkinderen te schrijven over hun
j^iewortels. Ik wilde realistisch beschrij-
tfDwat er in het leven van mij en hun opa,
®vanhun vader, is gebeurd."
„Ze zijn nu 18 en 23 jaar. Ik weet dat hoe
ouder ze worden, hoe meer vragen ze zullen
hebben over de wortels van hun familie in
de Oekraïne. Anders dan ik, spreken zij nog
nauwelijks Russisch. Daarom heb ik het in
het Nederlands geschreven." Dat ze een
'echt' boek zou schrijven, lag niet in haar
bedoeling. Nadat een enthousiaste kennis
het manuscript liet lezen aan de Haagse
schrijfster Anne Borsboom kwam het er
toch van. Zij besloot de eindredactie van
het boek te doen en het uit te geven. Inmid
dels is er een tweede druk verschenen. Ze
zegt: „Niet zo vreemd. Het is een ontroe
rend verhaal van een sterke vrouw. Een
prachtige geschiedenis."
Het leven van Sara Roudman is getekend
door onophoudelijk antisemitisme, stalinis
tische terreur, maar ook door een onver
woestbaar levensoptimisme en diepe liefde
voor haar man Jasja en hun zoon Wenja-
min.
Voor haar, op een tafeltje, ligt het boek Sa
ra, mijn oorspronkelijke naam. Een treffen
de titel, want deze naam kan ze pas sinds
haar verblijf in Nederland met trots dra
gen. „In Nederland ben ik welkom en kan
ik mezelf Sara noemen."
Pogrom
Daarvoor, in de Oekraïne, was dat te ge
vaarlijk. Zo'n typisch joodse naam deed
veel Oekraïners pijn aan de oren, schrijft ze
in haar boek. En dus veranderden haar
ouders haar naam in Tasja, omdat ze zoveel
van water hield.
„Vrouwen die de eendjes voerden, riepen
altijd 'Tasj-tasj-tasj' om ze te lokken. Ik
ben vernoemd naar mijn oma, maar die heb
ik nooit gekend. Zij kwam bij een pogrom
om het leven", verklaart ze.
Antisemitisme is van alle tijden en van alle
plaatsen, maar in de Oekraïne lijkt het wel
te zijn uitgevonden. Over het waarom heeft
Sara Roudman zich lang het hoofd gebro
ken, maar voor haar is het nog steeds een
raadsel. „Iemand die ik ernaar vroeg zei
Sara Roudman (rechts) schrijfster van het boek 'Sara' met de uitgeefster van het boek.
foto Frank Jansen/GPD
dat er 'gewoon haat was en dat het nu een
maal zo was'. Of dat voor iedereen geldt?
Nee, maar wel voor de meesten."
Ze zegt het met een mengeling van ironie
en twijfel, want ze wil niemand voor het
hoofd stoten. De voorbeelden die ze in haar
boek noemt, spreken voor zich. Zoals de
Oekraïense vrouw die in alle ernst opmerk
te dat joden ten onrechte de goede baantjes
inpikten en dat ze het beste het wasgoed in
wasserettes zouden kunnen aannemen: 'Jo
den zijn immers zo netjes.' Sara Roudman
zucht„Aan antisemitisme wen je. Als kind
word je al opgevoed met de boodschap dat
je voorzichtig moet zijn en dat je als jood
niet geliefd, bent. Eén ding weet ik wel: als
er geen jood meer over is in de Oekraïne
dan hebben ze een groot probleem. Wie
moeten ze dan aanwijzen als grote zonde
bok?"
In haar boek schrijft ze dat het antisemitis
me tot op de dag van vandaag voortduurt.
Zo staat ze stil bij de bizarre geschiedenis
rond de operatie die haar man in 1990 moet
ondergaan. Een lastige ingreep die in een
normaal ziekenhuis moeilijk blijkt uit te
voeren. Ze kiezen ervoor om in een 'steriel'
ziekenhuis - waar geen joden werken en
worden geopereerd - hun geluk te wagen.
Met wat smeergeld wordt haar man opgeno
men. De operatie slaagt, maar tot haar ver
bazing blijkt haar man onderin zijn rug een
diepe vleeswond te hebben.
De verklaring van de verpleegsters luidt
'doorliggen', maar dat lijkt Sara Roudman
wat al te sterk. Haar man is nog geen twee
dagen opgenomen. Ze gaat zelf op onder
zoek uit en komt erachter dat de enkele
joodse patiënten allemaal dezelfde wond
hebben. 'Veroorzaakt door een scheip voor
werp dat in de bedden van de joodse patiën
ten is neergelegd. „Als je het niet hebt mee
gemaakt, geloof je het nauwelijks. Helaas is
het antisemitisme na Gorbatsjov weer open
lijk geworden."
Mede door de ziekenhuisaffaire zoeken Sa
ra, haar man Jasja en hun zoon hun toe
vlucht in Nederland. In 1989 worden ze
door een bevriend echtpaar uitgenodigd
naar Amsterdam te komen. De benodigde
visa krijgen ze zonder al te veel problemen.
Eenmaal in Nederland aangekomen, is het
gezin diep onder de indruk. De grachten, de
vaders en de moeders die met him kinderen
fietsen, de vrijheid: „Mijn man was direct
verliefd. Ik voelde hetzelfde. Nederland
was ons land."
Nadat ze nog een tweede keer worden uitge
nodigd, besluiten ze in 1991 definitief te
vluchten. „Om geen argwaan te wekken,
zei mijn man absoluut niet om te kijken
naar ons huis in Kiev. Dat zou argwaan
kunnen wekken van de KGB. Ik heb de
deur achter me dichtgetrokken en met één
koffer zijn we naar Nederland gegaan."
Sara, Jasja en hun overige familieleden heb
ben er dan zware jaren in de Oekraïne op
zitten. Op tijd gevlucht naar Moskou ontko
men ze aan de massaslachting die de nazi's
in 1941 in Babi Jar, vlak buiten Kiev, aan
richten en waarbij 50.000 joden worden
geëxecuteerd. Ook wederzijdse familie die
in Kiev is achtergebleven, komt om. Na de
oorlog lijkt het leven zijn gewone loop te
hervatten. Maar vanaf 1948 begint 'vader
tje' Stalin met zijn antisemitische campag
nes. Met de zo typerende en bombastische
leuzen van het toenmalige sovjetregime zijn
de levens van 'kosmopolieten' en 'bourgeois-
nationalisten'- lees: joden - niet langer vei
lig. Vele joodse intellectuelen vinden de
dood of worden ontslagen. Ook de vader
van Sara Roudman, hoogleraar economie,
verliest zijn baan. Het gezin zit in span
ning, heeft het krap, maar Sara's vader
blijft rustig. Hij citeert Poesjkin: 'Wees on
verschillig voor lof en laster.'
Zwarte raaf
Sara: „De jaren onder Stalin leefden we in
angst. We waren bang dat de 'zwarte raaf',
de auto van de geheime dienst, voor ons
huis zou stoppen, wat ook is gebeurd. Mijn
vader is opgepakt en mishandeld. Hij bleef
zonder rancune. Een wijs man." Het lot is
het gezin uiteindelijk goedgezind. Haar va
der vindt weer een baan. Pas na de dood
van Stalin in 1953 wordt het leven wat
meer ontspannen. Dat geldt ook voor Sara
en haar man Jasja. Het gezin kent goede ja
ren in de Oekraïne, al steekt het antisemitis
me weer de kop op en wordt het Wenjamin
bijna onmogelijk gemaakt door te studeren.
Ook de schizofrenie van de communistische
machthebbers is dan nog niet ten einde.
Het toppunt is wel het ongeluk met de kern
reactor in Tsjernobyl op 26 april 1986. De
regering doet alsof er niets aan de hand is
en op 1 mei vindt als altijd de demonstratie
plaats ter ere van de proletarische solidari
teit. „Alle mensen in luchtige kleding, ter
wijl boven hen de nucleaire gifwolken over
dreven", aldus Sara in haar boek.
De beste beslissing van het gezin is de asiel
aanvraag in Nederland. Ze komen in 1991
terecht in Den Haag. Als Wenjamin een
baan vindt, lijkt het grote geluk niet op te
kunnen. Maar 'Tsjernobyl' heeft-ook bij
hem sporen achtergelaten. Hij overlijdt in
1999, niet veel later gevolgd door Sara's
echtgenoot Jasja. Ondanks het dubbele ver
driet gaat ze door: „Ik ben een vechter. Fa
milie en vrienden zijn mijn rijkdom. Met
Anne heb ik er een nieuwe vriendin bij."
Taco van der Mark
Sara Roudman-Podgajets: 'Sara, mijn oor
spronkelijke naam'. Uitgever: Gabriël.
Prijs: €16,50.
