De reuma-imker wil niet zwijgen
Het leven van een gehandicapte jongere is topsport
zaterdag 24 april 2004
De bijen van de Kruiningse
imker Jo Koeman genezen
reuma. Dat is voor de gepensio
neerde buxuskweker een feit, on
omstotelijk bewezen na honder
den patiënten in een jaar tijd.
Geen fronsende arts kan hem
daar vanaf brengen.
Jo Koeman pakt een bij tussen zijn
pincet, houdt die boven de huid
van zijn bezoekers en laat hem steken.
Dat doet pijn, maar dat nemen zijn
'patiënten', zoals Koeman ze noemt,
voor lief. Sommigen komen al maan
den bij hem en rapporteren trouw hoe
goed het hen doet. Bijengif is niet zon
der gevaar, bij overgevoeligheid kan
een prik heel snel dodelijk zijn. Maar
Koeman neemt zijn maatregelen. „Er
is er bij mij nooit één door de knieën
Koeman was zijn eigen eerste patiënt.
Bij toeval. Bij het verzorgen van zijn
bijen liep hij prikken in zijn handen
op. Die deden al een tijd zeer, maar na
de prikken verdween de pijn. Toen de
buurman daarvan hoorde, wilde die
ook wel een prik of wat proberen. En
daarna was er nog iemand die slecht
liep.
Van het één kwam het ander. Het
werd zo druk in de serre van het huis
aan het einde van de Polderweg dat
de imker een vergoeding ging vragen
voor tijd, bijen en koffie. Vijf euro per
behandeling. De opbrengst draagt bij
aan de bereiding van de voorraad win-
tervoer voor de bijen; daarbij gaan er
tientallen kilo's suiker doorheen.
Te riskant
Koeman zet de bij het liefst op of vlak
bij de plek van de pijn. „Alleen het ge
zicht en de hals prik ik niet. Da's te
riskant."
Op handen,ruggen, nekken,benen,
voeten laat hij de bijen hun gif uit de
angels pompen. Voor de insecten bete
kent dat een zekere dood;de weerha
ken aan hun angel vernielen hun ach
terlijf als zij zich losrukken. Jammer
voor de bijen, zegt Koeman, maar
'wat is nou een bij tegenover een mens
met pijn? Bovendien, een volk heeft
makkelijk duizend nieuwe bijen per
jaar.' Koeman heeft vijf volken, ver
spreid in de omgeving in boomgaar
den en één in zijn tuin. Niet te dicht
bij huis, want op bijen in huis is zelfs
een imkerend echtpaar niet dol.
Koeman is ervan overtuigd: de steken
van zijn bijenvolken verdrijven de
pijn van reumapatiënten, versoepelen
verstijfde spieren, rechten kromver-
groeide vingers en doen reumaklach
ten zelfs helemaal verdwijnen.
Medisch bewezen is er echter niks. Bij
engif kent immuunversterkende en in-
fectiewerende bestanddelen, maar he
lemaal uitgeplozen is het nog niet.
Naar verluidt gebruikten de oude
Grieken bijensteken al therapeutisch
en in de Verenigde Staten, Australië
en Rusland is apitherapie (naar apis,
latijn voor bij) wijdverbreid. In Neder
land is in januari bij het Academisch
Ziekenhuis Groningen voor het eerst
een wetenschappelijke studie naar bij
ensteken begonnen, rond de ziekte
multiple sclerose. Dat onderzoek, met
zestig proefpersonen, loopt nog tot
eind dit jaar. Over bijengif en reuma
is geen onderzoek bekend.
Geen idee
Individuele verbeteringen bij patiën
ten die op eigen houtje bijensteken
zijn gaan halen, bewijzen ook niets,
legt de Terneuzense reumatoloog Ber
nard Grillet uit. Reuma, een verzamel
term voor aandoeningen waarbij ge
wrichten en weefsel chronisch onsto-
ken zijn, is pijnlijk en voortschrij
dend. De laatste tien jaar zijn medici
vergevorderd in het tot staan brengen
van de artritis of zelfs uitdoven van
de onstekingen, zegt de reumatoloog.
Grillet zag weieens patiënten die zich
tot de bijen wendden. „Ik kan bijen
steektherapie niet verbieden of afra
den. Ik heb geen idee van de effecten
op korte of lange termijn. De artrose
zal er niet erger van worden. Ik waar-
Imker Jo Koeman: „Er is er bij mij nooit één door de knieën gegaan.'
foto's Willem Mieras
schuw wel voor overgevoeligheid."
Onderzoek zou bijzonder interessant
kunnen zijn, denkt hij.
Voor Koeman is het zonneklaar. De
dokters willen er niet aan. Zij blijven
patiënten zware medicijnen voor
schrijven waarvan ze, zegt de imker,
zelfs vergiftigingen oplopen, 'ik heb
ze zelf bij me gehad.'
Koeman draagt zijn boodschap met
verve uit. Tijdens bijeenkomsten met
boeren en collega-imkers over de sui
kerprijs bijvoorbeeld, of tijdens con
gressen over reuma. Niet iedereen rea
geert daar verheugd op. „Maar ik mag
er mijn mond niet over houden. Er
zijn zoveel mensen daarbuiten die
pijn lijden. Die mensen moeten weten
dat een bijenprik hen kan helpen",
vindt hij.,
Voor meer patiënten hoeft hij het niet
te doen, zegt hij. Het afsprakenboek is
vol genoeg. Zelfs Duitse toeristen we
ten hem te vinden. Ze benutten hun
vakantie in Zeeland om ondertussen
de bijen hun werk te laten doen. „Ik
heb een Duitse man als patiënt, die
komt een paar keer per jaar. Dan
neemt 'ie ook gelijk heel veel prikken.
Om er een tijdje mee toe te kunnen."
Hij is geen dokter. Heeft geen
EHBO-diploma. Mocht iemand in de
serre in anafylactische shock raken,
dan is zijn idyllisch in het bos gelegen
woning in het Kruiningse buitenge
bied een eind van de dokter weg. „Ik
vraag altijd of ze eerder gestoken zijn
door een bij. Of ze weten of ze aller
gisch zijn. Zijn ze nog nooit gestoken,
dan vraag ik ze eerst naar de huisarts
te gaan. Dat risico wil ik niet nemen.
En anders laat ik de bij de eerste keer
door een zakdoek heen steken. Of ik
hou 'm schuin, zodat 'ie niet diep
steekt, maar tussen de opper- en de le
derhuid in."
Injectiepen
Andere behandelaars met bijengif, en
er zijn er op internet heel wat te vin
den, raden aan een injectiepen met an
tigif paraat te hebben en benadruk
ken dat ook na inzet van die pen met
spoed medische hulp moet worden ge
zocht.
Koeman laat zijn klanten voor behan
deling een korte verklaring onderteke
nen. Daarin beloven zij Koeman niet
verantwoordelijk te houden of aan
sprakelijk te stellen mocht er iets mis
gaan na de prikken. „Ik heb dat met
mijn zoon, die is registeraccountant,
opgesteld. Juridisch zal dat wel klop
pen. Ik moet het niet hebben dat er ie
mand straks komt zeggen: die heeft
het gedaan. Daar ben ik wel eens
bang voor."
Venijnig
Het is bepaald geen pretje. De prik
ken voelen venijnig, al schijnt een
mens daaraan te wennen. Als het gif
reageert met bloed en weefsel kunnen
aanzienlijke zwellingen en hevige
jeuk ontstaan. Dat houdt soms een
paar uur, soms een daar dagen aan.
Koorts en een grieperig gevoel in de
week na de steken mogen ook op het
lijstje bijwerkingen. Mensen reageren
sterk verschillend op bijengif.
En de baat die ze erbij hebben ver
schilt ook. Bij de een zet de verlich
ting langzaam in naarmate de behan
deling duurt en het aantal prikken
wordt verhoogd. Een ander komt een
paar keer maar laat daarna nooit
meer wat horen. „Zo weet je niet of er
misschien wat opdeed."
Bij sommigen slaat de genezing spoor
slags toe. 'Jomanda-klanten' noemt
Koeman die gevallen. Hij heeft ze niet
zo graag. „Ik vind het fijn voor die
mensen, maar ik zie het liever anders.
Van de week had ik er één. Die kreeg
een prik en die zei al na een paar mi
nuten geen pijn meer te hebben. Tja,
wa'k daar nou van moet zeggen..."
Claudia Sondervan
I/Taak van elk probleem een uitdaging
"len ga er voor. Voor Joost Nauta (32)
&itjakka-taal, maar een al jaren be-
ïwfd levensmotto. Vanuit zijn rolstoel di
neert de zwaar gehandicapte Utrechter
»kondernemingen en organiseert hij een
^rbaarheidstraining voor jonge lotgeno-
hjn 15de tot zijn 25ste vroeg Joost
fluta zich af wat hij met zijn leven moest
'«vangen. Verlamd door een aangeboren
•«Riekte is hij afhankelijk van anderen,
-"plies overgeleverd en gekluisterd aan
Pmsche hulpmiddelen. Alleen met zijn
J»fdis niets mis. En dat is zijn redding,
'«la wil nu tieners in soortgelijke omstan-
$ieden voor verloren jaren behoeden. Hij
nl jongeren met een speciaal ontwikkeld
«gramma laten ontdekken dat ze ook met
31 gehandicapt lijf dromen kunnen realise-
Curagao en verhuist met haar op zijn 22ste
naar een totaal aangepaste flat in Utrecht.
Hij kiest voor een HBO-studie maatschap
pelijk werk: „Niet omdat ik iets in de zorg
wilde. Ik had mijn leven lang zelf in de zorg
gezeten. Daar wilde ik juist vanaf. Het was
vooral omdat ik goed kan praten. Dat komt
in deze studie veel aan de orde. Tegelijk
dacht ik ook, wat moet ik daarna? Er wordt
van je verwacht dat je iets gaat doen. Maar
ik kan nergens zelf naar binnen. Ik heb
overal hulp bij nodig."
Zijn diploma maakt hem aanvankelijk niet
wijzer. Zijn toenmalige vriendin wel. Ze
maakt hem nieuwsgierig naar Curasao.
Nauta: „Een heel avontuur want ik had nog
nooit gevlogen, was nog nooit zo op vakan
tie geweest. Behalve dat ik alles zelf moest
regelen, van begeleiding tot aangepast ver
voer en persoonlijke verzorging, had ik
geen cent te makken."
Vakanties
Hij krijgt het toch voor elkaar. Na veel orga
niseren en met geld van een door hem aan
geschreven fonds, ontdekt Nauta de vrij
heid van het Caribische zeewater, de wel
daad voor zijn spieren van het subtropische
klimaat en de gulle vriendschap van eiland
bewoners. Terug in Nederland weet hij wat
hem te doen staat: voor gehandicapten zon
nige vakanties naar Caribisch gebied orga
niseren.
Zijn bedrijf Stichting Bordercross Founda
tion is geboren. Een tweede poot volgt niet
lang daarna. Nauta: „Ik wilde de zorg ont-
zorgen. Van de thuiszorg die ik zelf had,
werd ik persoonlijk behoorlijk chagrijnig.
Steeds maar weer andere mensen in huis,
ook mensen die je eigenlijk niet om je heen
kunt velen. Later kon ik, met de invoering
van het persoonsgebonden budget, de PGB,
dan wel zelf mensen uitkiezen. Het PGB
bracht een gigantische papierwinkel met
zich mee, en veel frustraties. De Sociale Ver
zekeringsbank betaalde het geld vaak laat
uit."
Indicatie-adviseur
Nauta klopt aan bij Privazorg in Amers
foort, een landelijk erkende thuiszorginstel
ling met 22 steunpunten door het land. Hij
start voor Privazorg de vestiging Utrecht
en Heuvelrug. Nauta: „Met zon 80 zorgver
leners bedienen wij nu 280 cliënten. Mijn
drive is dat mijn cliënten hartelijke en des
kundige mensen over de vloer krijgen, bij
wie zij zich prettig voelen. Ook vind ik het
belangrijk dat iedereen die een indicatie
heeft gekregen, zo gauw mogelijk hulp
krijgt. Daarin onderscheidt de thuiszorg
van Bordercross zich van anderen. Dankzij
een eigen indicatie-adviseur kunnen wij tot,
dusver binnen een week zorg inzetten.
Nauta heeft als ondernemer zijn draai ge
vonden. Momenteel werkt hij nog met drie
werknemers en drie freelancers in eigen
huis. Hij is bezig kantoorruimte te huren.
Het ondernemerschap is hem echter niet ge
noeg. Ook voor lotgenoten, chronisch zieke
en gehandicapte tieners, wil hij iets beteke
nen. „Denk je eens in. Een meisje dat leeft
voor ballet maar plotseling met reuma in
een rolstoel belandt. Of een gehandicapte
jongen die door zijn ouders'bij alles moet
worden geholpen. Zulke kinderen hebben,
net als ik vroeger, een slecht zelfbeeld. Den
ken dat ze niets meer zijn en kunnen."
Samen met sportartsen heeft Nauta het
'kopkrachtprogramma' geïntroduceerd.
Met weerbaarheidstrainingen en sportieve
activiteiten, zoals het halen van een duik-
brevet op Curagao, wil hij jongeren laten
zien dat er ook voor hen een creatief en zin
vol leven is weggelegd. Artsen, verpleegkun
digen en een sportpsycholoog zijn daarbij
betrokken. Het Utrechtse Wilhelmina Kin
derziekenhuis en het Emma Kinderzieken
huis in Amsterdam selecteren hiervoor pa
tiënten en onderzoeken de resultaten van
Nauta's project.
Inmiddels hebben de eerste vijftig jongeren
hun 'kopkracht'-brevet gehaald. Met geld
van de thuiszorg-poot van Bordercross, met
hulp ook van de Johan Cruijff Foundation.
Voor een meer grootschalige aanpak is
Nauta nu op zoek naar een (grote) sponsor
en donoren.
Nauta: „Wat elke gehandicapte zo jong mo
gelijk moet leren, is dat hun leven topsport
is. Dat je van elk probleem een uitdaging
kunt maken. Dat kan met deze cursus. Die
is voor hen loodzwaar. Maar ze bereiken
iets: hun eerste brevet. Dat geeft voor de
rest van je leven een enorme kick."
Helma van den Berg
Vanuit zijn rolstoel dirigeert Joost Nauta twee ondernemingen.
foto Marc van der Kort/GPD
