Vanunu na achttien jaar uit cel
PZC
bezoek tandenborstelbrigade
PZC
Zendtijd
Waterdichte controle AOW'ers zitten in de nesten na
op leden schietclubs
is bijna onmogelijk
Atoomtechnicus en klokkenluider is nog geen vrij man
22 april 1954
donderdag 22 april 2004
door Ad Bloemendaal
Voor sommige Israëliërs is hij
een klokkenluider, maar de
meesten noemen hem een verra
der. Atoomtechnicus Mordechai
Vanunu, die in 1986 Israëlische
kernwapengeheimen verkocht
aan The Sunday Times, verliet
gisteren de gevangenis. Hij
heeft zijn straf van achttien
jaar cel tot de laatste dag uitge
zeten, grotendeels in eenzame
opsluiting.
Maar zijn vrijlating betekent
niet dat hij vrij man is. De Israë
lische overheid ziet in Vanunu
nog steeds een gevaar voor de
staat. Daarom wordt hij vanaf
nu 24 uur per dag in de gaten ge
houden, krijgt hij geen pas
poort, mag hij niet met buiten
landers spreken of voet in bui
tenlandse ambassades zetten,
mag hij geen e-mails verzenden
en mag hij zonder toestemming
het stedelijk gebied van Tel
Aviv niet verlaten.
Vanunu was een buitengewone
gevangene. In pacifistische krin
gen in vooral Groot-Brittannië
en de VS heeft zich rond hem
een cultus ontwikkeld, die in Is
raëlische media wel omschre
ven is als 'de Vanunu-sekte'.
Zo'n honderd aanhangers, on
der wie actrice Susannah York,
zijn naar Israël gereisd om hun
held welkom te heten bij de
poorten van de Shikma-gevan-
genis in Ashkelon. Anderen, on
der wie toneelschrijver Harold
Pinter, filmactrices Emma
Thompson en Julie Christie, en
klokkenluider Daniel Elsberg
(van de Pentagon Papers) heb
ben felicitaties gestuurd.
Teleurstelling
Maar Vanunu's supporters
wacht een teleurstelling. Hij
mag immers niet zonder specia
le toestemming met buitenlan
ders spreken, en het is onwaar
schijnlijk dat voor de aanhan
gers van de Vanunu-sekte een
uitzondering zal worden ge
maakt. Hoe Israël de restricties
wil afdwingen is nog onduide
lijk. Het vergt een klein leger
veiligheidsagenten en een begro
ting van vele miljoenen. Een
deel van de maatregelen geldt
voor een half jaar, de rest voor
een jaar.
Maar vormt Vanunu daarna
geen veiligheidsrisico meer?
Sommige commentatoren vra
gen zich af of de veiligheids
dienst misschien wil dat Vanu
nu de restricties schendt, zodat
hij binnen de kortste keren
weer achter de tralies zit.
De meeste Israëlische media
noemen de restricties absurd en
onverstandig. „Vanunu heeft
zijn straf uitgezeten. Iedere ver
dere poging hem het zwijgen op
te leggen zal alleen maar bijdra
gen aan zijn status als symbool
en aan de campagne die zich
rondom hem heeft gevormd",
schreef het dagblad Haaretz.
Niet iedereen is overtuigd door
het argument dat Vanunu méér
weet dan hij aan The Sunday Ti
mes heeft prijsgegeven. En dan
nog is het de vraag wat zulke in
formatie na twintig jaar nog
voor waarde heeft.
Onder de buitenlanders die
Vanunu opwachtten was Peter
Hounam, die het opzienbarende
verhaal in The Sunday Times
schreef, verlucht met een gete
kende doorsnee van Israël s kern
centrale bij Dimona met onder
grondse kenwapenfabriek. Op
grond van die gegevens bevestig
den kernfysici het vermoeden
dat Israël ongeveer tweehon
derd kernwapens moet hebben.
Hounam heeft de afgelopen ja
ren een intensieve, maar van Is
raëlische kant uiteraard gecen
sureerde briefwisseling met
Vanunu onderhouden. Nog
steeds vraagt hij zich af of hij er
goed aan heeft gedaan diens
naam in zijn publicaties te noe
men. Had hij het niet gedaan,
dan was Vanunu misschien niet
door de verleidelijke 'Cindy' (de
nu in Florida wonende Mos-
sad-agente Shirley Bentov) van
Londen naar Rome gelokt en
daar ontvoerd naar Israël.
Hounam denkt dat de restric
ties die Vanunu zijn opgelegd
moeten voorkomen dat deze
meer onthult over die ontvoe
ring. Anderen menen dat de
maatregelen vooral te maken
hebben met de blunders die de
veiligheidsdiensten hebben be
gaan in de jaren dat Vanunu in
Dimona werkte.
In zijn vrije uren studeerde hij
filosofie aan de Ben-Gurion
Universiteit in Be'ersheba en
wie hem kende wist dat hij con
tacten had met radicaal linkse
en Arabische organisaties.
Maar om onduidelijke redenen
nam de veiligheidsdienst daar
geen notie van. In een recent in
terview in zijn cel vroeg Vanu
nu zich trouwens af hoe men
hem in de kerncentrale zo lang
in dienst heeft kunnen houden.
Twee weken geleden interview
den vertegenwoordigers van het
gevangeniswezen Vanunu in
zijn cel. De videoband van het
gesprek 'lekte uit' en zou afgelo
pen weekeinde worden getoond
op de Israëlische televisie, zon
der Vanunu's toestemming. De
procureur-generaal stak daar
echter op het laatste ogenblik
een stokje voor.
Een geluidsband is wel uitge
zonden, kennelijk omdat de
overheid Vanunu's vijandige
houding wilde duidelijk maken
door zijn krasse uitspraken. Zo
omschrijft hij islam en joden
dom als 'primitieve godsdien
sten' (hij bekeerde zich in 1985
tot het christendom), zegt hij
dat Israël plaats moet maken
voor een Palestijnse staat, raadt
hij zijn familie aan terug te ke
ren naar hun geboorteland Ma
rokko, en verklaart hij te hopen
dat de centrale in Dimona het
zelfde lot treft als in 1981 de in
aanbouw zijnde kerncentrale
bij Bagdad. Die werd door de Is
raëlische luchtmacht platge
bombardeerd. GPD
WÊKÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊMÊ
De Israëlische klokkenluider en atoomtechnicus Mordechai Vanunu klimt bij zijn vrijlating op het hek van de gevangenis Ashkelon.
foto Pavel Wolberg/EPA
Vroeger was alles beter in omroepland.
per omroep een duidelijke kleur, passend in
de betreffende maatschappelijke zuil. Die
herkenbaarheid moet snel worden hersteld. Zo lij
ken in het kort de jongste gedachten van het Chris
ten Democratisch Appèl over de nabije toekomst
van de publieke omroep. Het CDA volgt niet de
lijn van de commissie-Rinnooy Kan, die wil dat de
raad van bestuur van het publieke bestel ingrijpt
in de programmering en betere samenwerking af
dwingt. De christen-democraten houden het b
stuur kort aangelijnd en pleiten er juist voor d
de omroepen naar eigen inzicht maximaal kleur be
kennen. CDA-fractievoorzitter Maxime Verhc
wil desnoods naar Duits model pluriformiteit af
dwingen. Hoe dreigend dat ook klinkt, het bi o
stelde standpunt van zijn partij biedt de omroepen
wel kansen.
De publieke omroepen krijgen nu zendtijd op
sis van de omvang van hun aanhang. Behalve le
den tellen daarbij ook abonnementen op tv-gids
mee. Als een kijker het programmablad van e
omroep kiest omdat het zo handig is ingedee
maar verder niets met deze omroep heeft, telt hij
toch mee bij het bepalen van de zendtijd. Zo is het
'tientjeslidmaatschap' ontstaan. Als een kijker de
tv-programma's in zijn krant voldoende vindt, telt
hij helemaal niet mee. Het CDA heeft hiervoor een
praktische oplossing. De partij wil voortaan
slechts de echte leden tellen, niet de abonnemen
ten. De prijs van een lidmaatschap mag daarbij
geen belemmering zijn. Een symbolische euro is ge
noeg. Deze aanpak zou voor de omroepen
mooie uitdaging zijn. Want veel eerlijker kan de
slag om de zendtijd niet worden gestreden. Ofn
zouden omroepverkiezingen moeten houden. En
de wens om minder eenheidsworst te zien, zal pro
grammamakers als muziek in de oren klinken.
De CD A-visie op de publieke omroep is interes
sant, maar niet afdoende. Het grootste probleemis
niet de verdeling van zendtijd, maar het draagvlak
voor de bekostiging van het publieke bestel als to
taal. Wie herkent nog de kwaliteit die ver van com
mercie en zendtijdkwesties ontstaat? Afgelopen
zondag beantwoordde een van de publieke omroe
pen de simpele vraag: 'Wat doen we met onze
ouders?' Dat leverde een zeer indrukwekkende1
avond televisie op, die helemaal niets te maken
heeft met kleur of eigenheid. Aan de bestendiging;
van dit soort programma's dragen de CD A-ideeën
te weinig bij.
De man die donderdag in Tiel
drie mensen en zichzelf dood
schoot was lid van een schietver
eniging en bezat een legaal vuur
wapen Letten ze bij zo'n club
op de geestelijke stabiliteit van
de leden? „We nemen natuurlijk
geen psychologische test, af.
door Flip Versteeqh
Hoe is het mogelijk dat ie
mand die kennelijk met gro
te psychische problemen kampt
in het bezit is van een wapenver
gunning? Appie J. uit Dode-
waard was al geruime tijd be
hoorlijk gestrest, onder meer
omdat zijn vriendin was ver
trokken.
Die scheiding, na een elf jaar du
rende relatie, ging niet zonder
slag of stoot. Er ontstond be
hoorlijke bonje over de verde
ling van gezamenlijke spullen
en de ruzies liepen zó hoog op
dat de politie er enkele malen
aan te pas moest komen om de
gemoederen te sussen.
Of daarbij ook agressie aan de
orde was is niet helemaal duide
lijk. Volgens de politie sorteer
de de bemiddeling succes en wa
ren beide kiftende partijen daar
na weer in staat tot 'normale
omgang'. De materiële angels
werden uit de scheiding ge
haald.
Onbekend is of de politie ten tij
de van die ruzies wist dat de
31-jarige Dodewaarder een (le
gaal) vuurwapen thuis had lig
gen.
Winkelcentrum
Dat alles speelde zich begin dit
jaar af. Een paar maanden na
dien, vorige week donderdag,
stak Appie J. zijn pistool bij
zich, samen met voldoende mu
nitie, en liet zich naar het win
kelcentrum aan de Kwelkade in
Tiel brengen. Daar zou volgens
een tip die hij had gekregen zijn
ex deze koopavond aan het win
kelen zijn. Even later maakte
hij met gerichte schoten een
eind aan de levens van drie men
sen en doodde hij daarna zich
zelf.
Voordat iemand actief lid van
een schietvereniging kan wor
den, vindt er wel een zekere
screening plaats. „Bij ons", zegt
secretaris Paul van den Brink
van Schietvereniging Paul
Kruger in Opheusden, „kom je
echt niet zomaar binnen. Je
moet je om te beginnen laten in
troduceren door iemand die al
lid is. Als introducé draai je een
tijdje mee en dan wordt er geke
ken hoe je je gedraagt. Of je bij
voorbeeld naar alle trainingen
komt en goed mee schiet."
Bij SV Paul Krüger - overigens
niet de club waar Appie J. bij
zat - is het gebruik dat na een
half jaar wordt beoordeeld of
het aspirantlid definitief wordt
toegelaten. Daaraan komt een
ballotage door een speciale com
missie aan de orde.
Van den Brink: „We letten dan
op allerlei aspecten rond de per
soon van zo iemand. Nee, een
psychologisch onderzoek kun
nen wij natuurlijk niet laten uit
voeren. Maar we kijken wel of
'ie goed bezig is. En zo nodig
kunnen we een beroep doen op
de KNSA, de Koninklijke Ne
derlandse Schutters Associatie.
Daar kunnen ze eventueel meer
over een persoon nazoeken. Of
hij bijvoorbeeld bij een andere
vereniging een geschiedenis
heeft. Raar genoeg kunnen we
voor dit soort gegevens niet bij
de politie terecht."
Plichtplegingen
Aan de aanschaf van een vuur
wapen komen vervolgens ook
heel wat plichtplegingen te pas.
Wil een lid van de schietvereni
ging een wapen aanschaffen,
dan moet dat via de club gebeu
ren. De politie zal pas een ver
gunning (die 'wapenverlof'
wordt genoemd) afgeven wan
neer de vereniging een gunstig
advies heeft verstrekt. Vervol
gens is het lid gebonden aan
strenge voorschriften, zoals bij
voorbeeld de verplichting om
het wapen thuis in een stalen
kluis te bewaren.
„En daar zijn we bij onze vereni
ging heel erg precies in", zegt
de secretaris van Paul Krüger.
„Laatst hadden we nog een akk
efietje met. iemand die een onge
luk met zijn auto kreeg. De poli
tie kwam erbij en die zag toeval
lig dat er patronen in de wagen
lagen. Dat mag absoluut niet en
we hebben deze man daarom op
staande voet geschorst. Veilig
heid gaat bij ons voor alles
Maar of je daarmee voorkomt
dat iemand rare dingen met zijn
wapen doet, weet ik niet." GPD
Af en toe samen zijn voor de ge
zelligheid, uit liefde of puur
voor de mantelzorg. Alleenstaan
de AOWers durven nauwelijks
nog relaties aan te gaan. Want
voor je het weet heb je de tan
denborstelbrigade op je dak en
word je van uitkeringsfraude be
schuldigd.
doorThea van Beek
Zeven jaar kenden Tilly de
Vries (61) en Herman Groot
jan (73) elkaar. Ze hadden het
leuk samen: elk weekeinde
brachten de weduwe en weduw
naar met elkaar door en in de
week ook nog een dagje. Verder
woonden beiden in hun eigen
huis, vijf kilometer van elkaar
verwijderd.
Hun lat-relatie (living apart to
gether) verliep jarenlang zon
der problemen. Tot op een vroe
ge maandagmorgen de sociale
recherche bij Tilly de Vries op
de stoep stond. „Ze hebben het
hele huis van top tot teen door
zocht", vertelt Grootjan. „Later
gingen ze ook mijn huis onder
zoeken. M'n koelkast zat vol le
vensmiddelen, in de wasmachi
ne lag nog wasgoed en ook de
vuilnisbak was vol. Toch een be
wijs dat ik ook thuis woonde.
Maar dat schreven die sociaal
rechercheurs niet op."
Na zes uur verhoor op het poli
tiebureau waren beiden zo
murw dat ze een verklaring on
dertekenden die volgens Groot
jan niet klopte. Dat hadden ze
beter niet kunnen doen. De rech
ter oordeelde dat het paar een
gezamenlijke huishouding vorm
de. Grootjan moet 21.000 euro
aan te veel ontvangen AOW te
rugbetalen' en De Vries zelfs
72.000 euro voor te veel ontvan
gen ANW (Algemene Nabe
staandenwet). Hun relatie is
duor de hele affaire inmiddels
op de klippen gelopen. „Alles is
kapot gemaakt en ik krijg de
schuld, want mijn dochter heeft
ons bij de Sociale Verzekerings
bank (SVB) verraden", aldus
flei-man Grootjan.
De Vries en Grootjan zijn niet
de enigen die in de problemen
zijn gekomen met hun alleen-
staandenpensioen. De ouderen
bond Anbo ontving het afgelo
pen jaar ruim zevenhonderd te
lefoontjes van angstige AOW'
ers die zeggen niet te weten aan
Alleenstaande AOW'ers durven nauwelijks nog relaties aan te gaan.
welke richtlijnen ze zich moe
ten houden. De regelgeving van
de SVB is zo onduidelijk dat
mensen geen idee hebben of ze
nu wel of niet een gezamenlijke
huishouden voeren. Uit angst
voor de financiële gevolgen dur
ven veel ouderen zelfs geen rela
ties meer aan te knopen.
Duidelijke informatie ont
breekt; op de internetpagina
van de SVB staat de uitleg ver
stopt tussen 'de meest gestelde
vragen'. Van samenwonen is
vaak al sprake als mensen bij el
kaar eten, het huishouden doen
of klusjes verrichten. Ook een
gezamenlijk huishoudpotje kan
daarop duiden. Niet zelden zijn
het buren, familie of kennissen
die de SVB tippen over samen
woners.
„We kijken naar de financiële
verstrengeling van mensen en
of ze inderdaad apart of onder
één dak wonen", legt M. Ter
louw van de SVB-afdeling op
sporing uit. „De wet spreekt
over 'merendeels bij elkaar ver
blijven'. Dat is dus vier of meer
dagen per week. In de praktijk
zie je dat mensen afwisselend
bij de een of de ander thuis wo
nen. Om problemen te voorko
men adviseren wij altijd wijzi
gingen in de levenswijze aan de
SVB te melden."
Mantelzorg
Ook mantelzorgers komen vaak
onbedoeld in de problemen. Zo
als de twee echtparen die al
veertig jaar bevriend waren. Ze
steunden elkaar door dik en
dun, ook toen de partners van
Elly Verhaar (77) en Wim
Nauta (69) overleden. Wim is
ernstig ziek en op het sterfbed
van zijn vrouw beloofde Elly
hem op te vangen. Nauta: „Ze
hield die belofte. Omdat ik 's
nachts trauma's heb en niet al
leen durf te zijn, blijft ze hier 's
nachts slapen. Overdag is ze ge
woon thuis." In feite hadden
beiden beter een schriftelijk
contract kunnen maken en de
hulp kunnen melden bij de
SVB. Nu werd de hulpvaardig
heid het tweetal noodlottig. De
sociale recherche onderzocht
beide woningen van boven tot
VERKIEZINGEN - Ruim vijf
miljoen Nederlanders zijn
naar de stembus gestapt om te
stemmen voor de Provinciale
Staten. De landelijke cijfers
wijzen uit dat de Katholieke
Volkspartij zich na de inzin
king van 1952 heeft hersteld.
De PvdA groeit en de AR-par-
tij verliest terrein. In de samen
stelling van de Zeeuwse Sta
ten heeft een kleine verschui
ving plaatsgehad. De zetel van
de Middenstandspartij is naar
de PvdA gegaan.
ONGELUK - Een militair uit
Hansweert is met zijn vriendin
betrokken geraakt bij een on
geluk met een vrachtwaga.
Beiden kregen een lift van de
chauffeur en tijdens de rit nam
de Zeeuw het stuur over v
de vermoeide bestuurder. Het
voertuig raakte vervolgens van
de weg, ramde een stenen
borstwering en stortte op de
spoorbaan. De militair, die
geen rijbewijs had, en zijn
vriendin kwamen met de
schrik vrij. De chauffeur werd
zwaargewond afgevoerd.
LENING - De Amerikaanse re
gering zal de Europese Kolen-
en Staalgemeenschap een le
ning verstrekken van ongeveer
100 miljoen dollar.
foto Joris den Blaauwen/GPD
onder en Elly en Wim werden
uren verhoord.
Nauta: „Ze drongen aan toe te
geven dat we samenwoonden.
Dat kon ik niet, want het was
niet zo. Ik heb zelfs medische
verklaringen van de huisarts en
cardioloog dat ik 's nachts niet
alleen mag zijn. Maar onder
druk hebben we uiteindelijk
toch een verklaring onderte
kend dat we samenwoonden."
Onlangs deed de rechter uit
spraak: Elly moet 21.000 euro
terugbetalen en Wim 20.000.
Daar bovenop kwam voor elk
een boete van 3000 euro wegens
valsheid in geschrifte. Hun
AOW voor alleenstaanden is om
gezet in een gehuwdenuitke
ring.
Wim: „We hebben nooit gewe
ten dat dit niet mocht, anders
had ik het wel gemeld bij de
SVB. Het voelt als een schande,
want nog nooit had ik schulden
of ben ik met justitie in aanra
king geweest." GPD
De namen van de gedupeer
den zijn op verzoek veranderd.
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationpark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax: (0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraat18
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax: (0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
.E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax:(0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (0111)454647
Fax:(0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30 tot 17.00 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur.
Abonnementen:
0800-0231231
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag)
per maand: 19,45
per kwartaal: 56,60
per jaar: €217.00
Voor toezending per postgeldteen
E-mail: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode.
PZC, t.a.v lezersservice,
Postbus 314460 AA Goes
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag: 1,20
zaterdag: 1,70
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties:
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders worden
uitgevoerd overeenkomstig de
Algemene Voorwaarden van
Wegener NV en volgens de Regelen
voor het Advertentiewezen.
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag:
tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (0113)315555
Fax. (0113)315549
Personeelsadvertenties:
Tel: (0113)315540
Fax:(0113)315549
Rubrieksadvertenties (kleintjes):
Tel. (0113)315550
Fax. (0113)315549
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114)372770
Fax:(0114)372771
Internet: www.pzc.nl/adverteren
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concem De do®"1 I
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebiuikt voor on»
(abonnementen)admimstrane en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten en pre
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig gese'ecte^- J
de derden Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bi|: PZC.
Postbus 31,4460 AA Goes
Behoort tot WeGeNeR
