Verantwoord fastfood eten Hoopvol Alzheimer-onderzoek DOKTER THUISD°orPAULVAND"K In de huid van de patiënt zaterdag 17 april 2004 WlQ ■■■■■Cl 74* J M 1131 HIV Besneden mannen lopen minder snel een besmetting 01 HIV, het virus dat aids veroorzaakt. Dit constateert S°R{ nolds (Johns Hopkins University, Baltimore) in medisch schrift The Lancet op grond van een onderzoek onder 2; mannen. De geringere HIV-besmetting van de besneden mannen is niet het gevolg van andere seksuele gewoont want andere geslachtsziekten (syfilis, herpes, gonorroe) men bij besneden mannen even vaak voor als bij onbesi den mannen. Bepaalde cellen in de voorhuid zijn erg ge lig voor HIV-besmetting, vermoedt Reynolds. Tourette Een chirurgische techniek die wordt gebruikt bij de beh deling van de ziekte van Parkinson, het elektrisch priki van bepaalde hersendelen via geïmplanteerde elektrode blijkt ook nuttig bij de behandeling van het syndroom Tourette. Bij een 31-jarige patiënt bij wie medicijnen tej de aandoening niet hielpen, verdwenen de klachten (p]( linge bewegingen en uitroepen) na de operatie prompt, meldt het University Hospital of Cleveland in een persbi richt. Diabetes Diabetes type 1, de vorm van suikerziekte die al op jong leeftijd optreedt, kan mogelijk in de toekomst worden komen. Experimenten bij muizen met een 'vaccin' date ontstekingsreactie voorkomt die aan de basis staat van< tes type 1, zijn succesvol verlopen, meldde Y. Al-Abed (N Shore-Long Island Jewish Research Institute, Manhasset) dens een congres van de American Chemical Society. Bi muizen met een genetische aanleg tot diabetes voorkwi een injectie met het vaccin in negentig procent van dec len dat er daadwerkelijk diabetes ontstond. Borstkanker Kleine borsttumoren (kleiner dan twee cm in doorsnee) nen afdoende worden vernietigd via zogeheten radiofre quente ablatie. Hierbij wordt de tumor aangeprikt meti dunne naald die vervolgens wordt verhit tot een tempei tuur van 95°C. Dit vernietigt nagenoeg alle kwaadaardig len, concludeert D. Fomage (University of Texas, Houstc het vakblad Radiology op grond van een studie bij 2Fpa tes. Het grote voordeel van deze techniek is dat deze nai lijks zichtbare sporen nalaat. Door HARM HARKEMA Breng op een ver jaardagsfeestje het onderwerp op goe de en slechte vet ten, en er wordt vast en zeker gezegd dat dier lijke vetten slecht zijn en plantaardige goed. Dierlijke vetten bevatten immers veel verzadigde vetzuren die het cholesterolgehalte verhogen en dat is slecht voor hart en bloedvaten. Plantaardige vet ten bevatten veel onverzadigde vetzuren die het cholesterolge halte verlagen, en dat is goed voor hart en bloedvaten, zo herinnert menigeen zich nog de indringende gezondheids- boodschappen uit de jaren ze ventig en tachtig. Tot begin jaren negentig werd inderdaad gedacht dat het alle maal zo simpel was. Toen ech ter werd het verhaal wat ge nuanceerder, dus ingewikkel der om over te brengen. Zo werd toen meer bekend over het verschil tussen goed en slecht cholesterol, en werd ook ontdekt dat zogeheten trans vetzuren het gehalte aan goede cholesterol verlagen en dat aan slechte cholesterol verhogen. Transvetzuren zijn sindsdien dus slecht. Ze komen in grote hoeveelheden voor in plantaar dige vetten die kunstmatig zijn gehard, zoals harde margari nes en harde frituurvetten. Harde margarines en harde fri tuurvetten bevatten bovendien meer verzadigde vetten dan vetten die bij kamertempera tuur vloeibaar zijn. Het juiste antwoord op de goed- of slechtvraag luidt dus tegenwoordig: Vetten die op kamertemperatuur min of meer vloeibaar zijn, zijn goed: harde vetten (waaronder zoals eerder al bekend ook alle dier lijke vetten) zijn slecht. De voedingsindustrie pakte de nieuw verworven kennis op, althans ten dele. Een harde margarine zoals Blue Band be vat al sinds midden jaren ne gentig nauwelijks nog trans- vetten. Sinds enige tijd komt Blue Band tevens uit de knijp- fles, dus met minder verzadig de vetzuren bovendien. Met frituurvetten lag het alle maal aanvankelijk - ook tech nisch- wat moeilijker. Niette min frituurt vandaag de dag zestig procent van de huishou dens in vloeibaar vet. Voor het overgrote deel van de catering industrie en instellingen als bejaardentehuizen en zieken huizen geldt hetzelfde. Alleen de fastfoordsector laat het af weten. Uit onderzoek van de Consumentenbond bleek vorig jaar dat negen van de tien snackbars de frites en de kro ket nog bakken in harde vet ten. Waarom frituurt de snackbar houder nog in pertinent onge zond vet? Het is de macht der gewoonte, en bovendien was er lange tijd geen behoorlijk alternatief, zegt voorzitter Maarten Colijn van de sector fastfood en ijsbedrijven van Koninklijke Horeca Nederland. Colijn kan het weten want hij heeft 25 jaar een cafetaria ge had. „Veel ondernemers zijn tevreden met het vet dat ze ge bruiken, en de klant vraagt niet om iets anders", weet hij. Wie naar de snackbar gaat, is immers op het moment dat hij dat doet eventjes niet geïnte resseerd in de eigen gezond heid, of denkt daar zelfs nooit over na. Je had natuurlijk, zegt Colijn ter verdere verdediging van de snackbarhouder, altijd al wel arachide-olie, maar die is erg duur. En zonnebloemolie, maar die moet je elke dag ver vangen, in tegenstelling tot ge hard vet, dat dagen meegaat. Verder denkt menig patatbak ker dat de patat die in het door hem sinds jaar en dag gebruik te vaste vet wordt gebakken, lekkerder is. Onzin, blijkt uit een smaaktest van de Consu mentenbond. In vloeibare oliën gebakken patat blijkt even lekker te worden gevon den. Ook het argument dat er geen goed alternatief is voor harde vetten, gaat niet meer op. De laatste paar jaar zijn er voor de cafetariahouder veel uitsteken de, dus stabiele en niet al te dure vloeibare frituurvetten op de markt gekomen. Koninklijke Horeca Nederland vond het, in samenwerking met het Productschap voor Margarine, Vetten en Oliën, dan ook tijd worden voor een campagne onder snackbarhou ders. Motto: verantwoord fritu ren. Doel: in 2006 dient de sec tor voor minimaal de helft te zijn overgestapt op vloeibare vetten. Maar, zegt Colijn, eigenlijk moet iedere snackbarhouder binnen nu en twee jaar over stappen op vloeibaar vet. „Vloeibaar vet is door de bank genomen ietsjes duurder, maar je moet je als ondernemer schamen als je er nu niet op overstapt. Er is geen excuus meer om dat niet te doen. Je hebt als ondernemer ook een maatschappelijke verantwoor delijkheid." Zo is dat. De grote jongens in de fastfoodwereld beseffen maar al te goed van waar de wind waait. Ketens als de Febo. McDonalds, Burger King, Smul- lers. Bram Ladage, Big Snack, Snackpoint, Verhage, Food Pla net, Plaza en HapSnap, zijn nu overgestapt op vloeibare vet ten of doen dat binnenkort. Ze weten zich bevoorraad door meewerkende vetproducenten als Romi, Remia, Diamant, Gouda's Glorie en Levo die met steeds gezondere oliën op de markt komen. Zon Teveel zonnen veroorzaakt huidkanker, maar heel wein zonnen vergroot de kans op non-Hodgkin lymfoom, een vorm van bloedkanker. Dit vertelde B. Armstrong (univf teit Sydney) tijdens een congres van de American Assori for Cancer Research in Orlando op grond van een onder onder 1400 personen. Waarschijnlijk speelt hierbij een ringe aanmaak van vitamine D als gevolg van te weinig blootstelling aan zonlicht een rol, aldus Armstrong. Vet en eetgedrag Het hormoon leptine, dat wordt aangemaakt door vetce is in staat de 'bedrading' van hersendelen die betrokker bij het regelen van de eetlust permanent te veranderen der invloed van leptine neemt de activiteit toe in het he deel dat de eetlust onderdrukt, schrijft S. Pinto (Rockefe University, New York) in het wetenschappelijk tijdschrii Science op grond van onderzoek bij muizen. Bij menser overgewicht is bekend dat sommigen een tekort hebber leptine, maar andere juist teveel leptine aanmaken. Mei kennis van de precieze werking van dit hormoon kan m lijk leiden tot nieuwe behandelingen bij overgewicht. De meeste thuisfrituurders, de cateringindustrie en instellingen als bejaardentehuizen bakken hun patat en bitterballen inmiddels in olie die het cholesterolgehalte in het bloed verlaagt. Maar de fastfoodsector - van hamburgerketen tot individuele snackbar - gebruikt nog massaal geharde vetten die slecht zijn voor hart en bloedvaten. Dat moet hoognodig anders. Verantwoord frituren in vloeibaar vet nu ook in de snackbar. Foto GPD/Harmen de Jong Je hebt geen idee hoe het voelt om depressief te zijn, zei meneer Zo- lof. En hij heeft gelijk. Natuurlijk weet ik dat een depressieve pa tiënt somber is gestemd, weinig plezier ervaart in zijn bezigheden, lijdt aan slaapstoornissen en ner gens fut voor heeft. Maar hoe het werkelijk voelt om depressief te zijn, kan ik me niet voorstellen. Van psychiaters wordt beweerd dat zij behoren tot het medisch specialisme met de meeste gek ken. Psychiaters zouden privé va ker met psychische problematiek te maken gehad hebben dan beoe fenaars van andere specialismen. Gelukkig maar. Ze kunnen zich dan beter een beeld vormen van de patiënt die psychisch vastgelo pen is. Huisartsen zijn wat dat betreft minder goed geëquipeerd. Ze zijn weliswaar vaker verslaafd, vaker gescheiden, plegen vaker zelf moord en gaan eerder dood dan vergelijkbare beroepsgroepen, maar ze lijden niet vaker aan de alledaagse kwalen waarmee hun patiënten kampen. Dat betekent dat het moeilijk is voor de gezon de huisdokter te begrijpen wat zijn zieke patiënt doormaakt. Toen mijn oor tijdens de vakantie na het zwemmen dichtzat, be greep ik pas hoe lastig het is als zo'n prop oorsmeer je oor afsluit. Een paar jaar geleden had ik wondroos aan mijn been. Hoge koorts, pijnlijk rood been en opge zette klieren in de lies. Een hele week bedrust. Dagelijks geef ik mijn patiënten dit soort adviezen. Maar toen merkte ik pas hoe moei lijk het is om zo'n advies uit te voeren. Hoe voelt het om met een hartinfarct in de ambulance naar het ziekenhuis vervoerd te wor den? Hoe ziet je leven eruit met borstkanker? Hoe voel je je als je halfzijdig verlamd bent na een hersenbloeding? Je kunt nog zo lang luisteren naar de patiënt, hem/haar vragen stellen over alle details, maar je zult er nooit in sla gen in hun huid te kruipen. Als dokter blijf je een buitenstaander, ook al doe je nog zo je best om een beeld te krijgen van wat de patiënt doormaakt. Romans over gezondheid en ziekte kunnen artsen helpen hun patiën ten beter te begrijpen. In de Ver enigde Staten is voor medische studenten 'literatuur en genees kunde' een verplicht onderdeel van de opleiding. Anne Hudson Jo nes die het vak doceert aan de uni versiteit van Texas zegt: „romans geven studenten een beeld van wat zij doen in de geneeskunde en wat geneeskunde doet met hen". In Nederland is de koppeling tus sen literatuur en geneeskunde een nieuw aandachtsgebied in het me disch onderwijs. Aan de VU in Am sterdam en in het Radboud Zie kenhuis in Nijmegen worden lite ratuurcursussen gegeven voor me dische studenten. De cursussen zijn gekoppeld aan een thema: kanker in de literatuur, pijn in de literatuur, depressie in de litera tuur. Door romans en autobiogra fieën te lezen kan de dokter meer inzicht krijgen in de belevingswe reld van de patient. Ik zal er Maarten Biesheuvel nog eens op naslaan, heb ik meneer Zolof beloofd. Door BOB KROON Wetenschappers aan de Univer siteit van Ziirich denken nog dit jaar klinische proeven te kunnen beginnen met een hoopgevend vaccin tegen de ziekte van Alzheimer. Het gaat om een entstof die twee jaar geleden in de Verenigde Staten is ontwikkeld. Het activeert an tistoffen tegen de zogeheten amyloiden, klompjes vervorm de eiwitcellen in de hersenen die kenmerkend zijn voor Alzheimerpatiënten. Het vac cin remde de vorming van amyloïde weliswaar af, maar de proeven werden stopgezet van wege ernstige bijwerkingen. Van de 298 proefpersonen kre gen er namelijk 18 hersenvlies ontsteking. „Oorspronkelijk dachten we dat de beoogde reactie van an tistoffen verantwoordelijk was voor de ontsteking, maar dat blijkt nu niet het geval te zijn", zegt dr. Roger Nitsch, hoofd psychiatrisch onderzoek van de medische faculteit in Zürich. „Na onderzoek van dertig pa tiënten bleek dat het vaccin in derdaad amyloïdevorming te genging, maar tegelijkertijd ongewenste T-cellen activeer de, de vermoedelijke oorzaak van de hersenvliesontsteking." In Zürich heeft men het vaccin nu zodanig kunnen modifice ren, dat de T-celreactie is uitge schakeld. Nitsch toont zich voorzichtig optimistisch over de doelmatigheid van het aan gepaste vaccin. „We hopen dat we nu de antilichamen kunnen mobiliseren zonder dat de T- cellen opspelen." Nitsch mikt op een 'tweespo renbeleid', klinische proeven Alzheimer, wegglijden in vergetelheid en niet meer weten wat je zoekt in een lege tas, overkomt ongeveer de helft van de 80-plussers. K met het aangepaste vaccin of directe injectie van antilicha men. Vaccins zijn voorname lijk bedoeld om ziektes te voor komen en op zichzelf geen ge neesmiddel, hoewel dierproe ven hebben bewezen dat het anti-Alzheimervaccin de amy loïdevorming afremt. „Waar we naar streven is een zo vroeg mogelijke identificatie van Al- zheimer-risicogevallen", aldus Nitsch. „Daar zie ik de grootste kansen voor dit preparaat." Mocht de immuniteitsrespons bij de proeven inderdaad aan de verwachtingen voldoen, dan voorziet Nitsch een nieuwe toe komst voor ook andere neuro logische ziekten met afwijken de eiwitcelvorming, zoals Par kinson en de zeldzame, maar fatale ziekte van Creutzfeldt-Ja- cob, een menselijke vorm van BSE, de gekke-koeienziekte. Overigens zoekt men ook el ders naar de tot dusver ongrijp bare oorzaak van Alzheimer, een ouderdomsziekte waaraan de helft van de 80-plussers lijdt. Aangenomen werd tot dusver dat de tot dementie lei dende ziekte door genetische factoren of 'ouderdomsslijtage' werd veroorzaakt. Maar een onderzoeksteam on der leiding van de patholoog Brian Balin in het Amerikaanse Philadelphia heeft in de herse nen van overleden Alzheimer- patienten chlamydia pneumo- niae-bacteriën aangetroffen die bij niet-Alzheimer patiënten van dezelfde leeftijd onvind baar waren. Dat zou een aan wijzing kunnen zijn dat Alzhei mer door een sluipende infec tie wordt veroorzaakt. Chlamydia pneumoniae is een veel voorkomende en milde vorm van longontsteking met kriebelhoest en lage koorts, waar volgens Balin het gros van de mensheid wel eens mee te maken heeft gehad. De vraag is alleen of de amyloïden Foto Cees Mooij zelf niet de oorzaak war de chlamydia-infectie, in van omgekeerd. Om hierover meer zeker krijgen infecteerde Bal muizensoort, die nooit taan amyloïden ontw met de chlamydia-bacte drie maanden werden proefdiertjes zonder uit ring klompjes amyloidei hersenen aangetroffen wijst dus sterk op infe< oorzaak. De resultaten t lins opmerkelijke ond worden deze week g ceerd in het vakblad Net of the Aging.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2004 | | pagina 40