PZC
Scholieren assisteren astronaut André
4
RUIMTEREIS ANDRE KUIPERS NAAR
INTERNATIONAAL RUIMTESTATION ISS
T
jdactie: 0113-315680
Stadie pzc.nl
ijtbiis 31,4460 AA Goes
Hveitentie-exploitatie.
rlrH en Midden-Zeeland: 0113-315520;
^-Vlaanderen: 0114-372770;
Sonaal: 020-4562500.
17 april 2004
W
Keukemarket
10 JAAR ZEKERHEID
stuurraket
stuurraket
brandstof-
I reservoir
zonnepanelen
zonnepane
raam
periscoop
+03:08:00
Eerste
remparachute
losgetrokken.
Snelheid:
80m/s.
Sojoez-raket
Vluchtraket voor nood-
lancering; trekt capsule
van hoofdraket weg.
Ruimtevaartuig
SojoezTMA (met drie
bemanningsledeh)
aanzicht
onderzijde
3e trap
2e trap
1e trap (4 draag
raketten aan
buitenkant)
Vloeibare
zuurstof
mens op
schaal
totaalgewicht raket: 309.530 kg
N.B.: vluchtschema d.d. 5
april 2004, wijzigingen
voorbehouden.
Voorlopig vlucht
schema Delta-
De Nederlandse arts-kosmonaut André Kuipers zal
19 aprü2004 een elfdaagse ruimtevlücht naar het
Internationale Ruimtestation (ISS) maken.
Tijdens deze zogenoemde missie DELTA zal Kuipers
een aantal grotendeels Nederlandse
wetenschappelijke en technologische
experimenten'uitvoeren.
Destiny
Onderzoeksmodule
Destiny is met lengte
van 8,5 m en breedte
van 4,3 m niet veel
groter dan een
stacaravan.
+00:09:00
Afwerpen derde trap en uitvoilwén
antennes en zonnepanelen.
Hoogte: ca. 400 km^
+00:07:00,^|f
Snelheid: 6000 m/s
+00:04:58
Afwerpen 2e
trap. Hoogte:
ca. 175 km
Eenmaal in een
baan om de aarde (snelheid 7.800 m/s),
zet de Sojoez de achtervolging in op
het ruimtestation.
radioantennes
hoofdaandrijving
21 april 2004
Sojoez nadert en koppelt
met snelheid van
18 cm/s bij ISS aan
radioantenne
Afwerpen
neusschild en
ontsnappings
raket. Hoogte:
ca. 125 km
-00:02:00 H
Snelheid: 1500 m/s
+00:01:58
Afwerpen vier
draagraketten (1e trap)
Hoogte: ca. 75 km
antennesysteem
voor koppeling
30 april 2004
Ontkoppeling
+00:00:00
Sojoez koppelt los.
Korte inschakeling
raketmotor verwijdert
Sojoez tot 20m van ISS.
waarna afstand
langzaam groter
wordt.
De Russiche kosmonaut Alexander Kaleri (I)
en zijn Amerikaanse collega Michael Foale,
die sinds oktober 2003 aan boord van het
ISS verblijven. Het duo wordt afgelost door
de Rus Gennadi Padalka en de Amerikaan
Michael Fincke en zal met André Kuipers
teruggaan naar de aarde.
Ruimtestation ISS
El Vrachtschip Progress
Servicemodule Zvezda ster, woonruimte)
El Controlemodule Zarya dageraad, opslagruimte) I
El Koppelmodule Unity
H Onderzoeksmodule Destiny
H Sojoez TMA-3 (terugkeervaartuig)
CT Robotarm Canadarm
Opbouw Sojoez-TMA
koppelmodule
gewicht: 1300 kg
koppelingsluik
(diameter 80 cm)
j*2,2 m -*|
parachuteklep
2,6 m
_L'
2,2 m
terugkeermodule
gewicht: 2900 kg
tussenluik
(diameter 70 cm)
raam
peilstift
tv-camera
Snelheid: 500 m/s
Arkalyk
Bajkonoer
19 april 2004
Start 00:00:00
N.B.: schematische weergave, tekeningen niet op
schaal. Tijden vluchtschema weergegeven in
uren, minuten en seconden
Sojoez TMA-4
Bemanning: drie kosmonauten
1: tweede boordingenieur (Fincke)
2: commandant (Padalka)
3: eerste boordingenieur (Kuipers)
Leefruimte terugkeermodule: 4m'
Leefruimte koppelmodule: 6,5 m^
Lanceergewicht: max. 7.120 kg
Extra lading: max. 350 kg
+02:57:00
z valt terug naar
breekt in drie
stukken uiteen.
instrumentenmodule
gewicht: 2600 kg
rzuurstoftanks
diening en communicatie
+02:29:00
Afstand tot ISS 19 km. Sojoez draait,
terugkeermanoeuvre wordt ingezet.
Raketaandrijving 4 minuten ingeschakeld,
waarna Sojoez uit zijn baan om de
aarde wordt gestoten^^^^^H
+03:11:00
Hoofdparachute
losgetrokken.
Snelheid: 7,2m/s.
30 april 2004
Landing 03:23:00
80 cm boven grond brengén
remraketten snelheid terug
+03:00:00
Terugkeercapsule valt
dampkring binnen,
hitteschild naar aarde
gericht. Hoogte: 122 km.
Snelheid: 230 m/s
ANP - Rob Taconis en Jeroen Luizink
Bronnen: esa, nasa, russianspaceweb, astronautix
De ploeg van de DELTA-missie (v.l.n.r.):
de Amerikaan Michael Fincke (tweede boordingenieur), de
Russische commandant Gennadi Padalka en de Nederlander
André Kuipers (eerste boordingenieur).
-- - 2XÊLij
De vraag is de afgelopen dagen vaak
gesteld: ..Meester Johan, wanneer
is het zo ver?"
Op de Bisschop Ernstschool in Goes is
het aftellen begonnen. Het wachten is
op maandag 19 april. Dan wordt de Ne
derlandse astronaut André Kuipers van
uit het Russische Kazachstan de ruimte
in geschoten. Een paar dagen later be
ginnen de 27 leerlingen van groep 6 van
de Goese basisschool Bisschop Ernst -
evenals vele tienduizenden andere
schoolkinderen - samen met André Kui
pers aan een ruimteproef: Seeds in Spa
ce.
Planten groeien omhoog, naar het licht en
met de wortels omlaag. Maar waarom is
dat zo vanzelfsprekend? Een groot aantal Ne
derlandse scholieren gaat, samen met astro
naut André Kuipers, op zoek naar het ant
woord. Korte samenvatting van het project
Seeds in Spacede schoolkinderen en de ruim
tereiziger laten tegelijkertiijd een kropje 'ra
ketsla' groeien; de kinderen veilig met beide
benen op de grond, André Kuipers op duize
lingwekkende hoogte aan boord van het ruim
testation ISS. Op die manier moeten de kinde
ren de betekenis van zwaartekracht en licht
ontdekken. Ongeveer 70.000 scholieren uit de
hoogste klassen van het basisonderwijs en de
eerste twee klassen van het voortgezet onder
wijs doen er aan mee. Het ruimtevaartproject
is opgezet door het in Utrecht gevestigde ruim
teonderzoekinstituut SRON en wordt gefinan
cierd door het ministerie van Onderwijs.
De belangstelling overstijgt de verwachtin
gen. In totaal hebben zich zo'n 1200 basisscho
len en honderd scholen in het voortgezet on
derwijs zich aangemeld. Ook in Zeeland be
staat veel enthousiasme voor het project. Vol
gens een woordvoerder van het SRON haken
ongeveer 40 Zeeuwse basisscholen en vijf
Zeeuwse scholen voor voortgezet onderwijs in
op het project. Een van die scholen is de Goese
Bisschop Ernstschool. Leerkracht Johan Ja
cobs: „Bij de post zitten altijd veel aanbiedin
gen voor schoolprojecten. Het zijn er zo veel -
daar kunnen we onmogelijk allemaal op in
gaan. Maar dit project sprong er uit. Ruimte
vaart is een onderwerp dat ook bij kinderen
tot de verbeelding spreekt. En het gebeurt niet
zo heel vaak, dat een Nederlander de ruimte
in wordt gestuurd. Bovendien sluit het project
goed aan bij ons natuuronderwijs: daarbij stre
ven we er naar om kinderen zoveel mogelijk
'zelf te laten doen en te ontdekken."
Volgende week zitten tienduizenden schoolkin
deren met een speciaal voor dit doel ontwor
pen geplastificeerd raketje op hun tafel. In die
raket zitten fwee bakjes: één met een lichtven-
ster en één zonder. In beide bakjes worden
zaadjes gestrooid. De vraag waar het om
draait is: wat doen die zaadjes in het duistere
bakje en het hoe gedragen zij zich in het groei-
kamertje waar wél licht binnendringt? André
Kuipers verricht tegelijkertijd dezelfde 'proef'
aan boord van het ruimtestation ISS, waar
geen zwaartekracht bestaat. Zo moet duide
lijk worden wat het verschil is tussen groeien
in de ruimte en op aarde. Via live-uitzendin
gen op televisie kunnen de kinderen hun resul
taten vergelijken met die van astronaut
André.
De keuze van de zaadjes is niet toevallig: Ruco-
la (Eruca sativa) ofwel die heerlijke sla die
vooral de Italianen op hun pizza eten. Het is
namelijk een geschikt plantje om proeven mee
te doen, licht bioloog Koen Weterings toe. „Ru-
cola heeft snel kiemend zaad."
Weterings werkt aan de Nijmeegse universi
teit en is bétrokken bij het projekt Seeds in
Space. Aanvankelijk ontwierpen Weterings en
zijn collega's een simpel zwart doosje in twee
delen. Met en zonder gat. „Het zag er wel heel
wetenschappelijk uit, maar we vonden het
niet zo leuk. Zo zijn we op de groeiraket geko
men."
André Kuipers geeft op donderdag 22 april,
vier dagen na zijn lancering, in een televisieuit
zending het officiële startschot voor het expe
riment door zijn zaadjes water te geven. Dan
beginnen ook de scholieren met het experi
ment. De 'raketslazaadjes' doen er vervolgens
een dag of vier, vijf, over om te ontkiemen.
Tijdens de ruimtevlueht is er op 26 april nog
een keer een live-verbinding met de Neder
landse astronaut om de groeiresultaten te ver
gelijken.
Alle kanten
Kuipers verricht tijdens zijn reis in de ruimte
allerlei wetenschappelijke experimenten, voor
al in opdracht van andere universiteiten in Ne
derland. „Dit experiment met de raketsla is
niet wetenschappelijk maar een scholierenex
periment", stelt Weterings.
„We hebben een goed vermoeden wat er gaat
gebeuren. De plantjes in de ruimte zullen in
het donker alle kanten opgroeien omdat er
geen zwaartekracht is en geen licht. In het
'lichte kweekkamertje' wordt, bij afwezigheid
van zwaartekracht, het licht de bepalende fac
tor en groeien ze dus naar het licht. Op aarde
groeien de plantjes keurig omhoog en in de
richting van het licht. Maar het is toch heel
leuk om te doen."
Nog leuker is het grapje dat met de raket kan
worden uitgehaald. Als de plantjes eenmaal
aan het groeien zijn, kan de raket op aarde een
kwartslag worden gedraaid, tegen de zwaarte
kracht in. De groeirichting van de raketsla zal
dan ook gaan veranderen, want planten
groeien nu eenmaal omhoog. Weterings: „Je
krijgt een bocht van negentig graden in de
stengel van de sla. En je kunt dit een aantal ke
ren herhalen. Zo krijg je allemaal kronkels. Je
kunt de sla zelfs in een rondje laten gi'oeien."
Aardig om te doen dus. Heel veel scholen heb
ben enthousiast een raket-pakket besteld. Ge
rekend was op 20.000, maar het werden er
meer dan 70.000. Weterings: „Op deze manier
krijgt beta-wetenschap mooi een duwtje in de
rug."
Johan Jacobs van de Bisschop Ernstschool:
„Onze leerlingen zien er reikhalzend naar uit.
Elke keer als er in de krant of op de televisie
aandacht is geweest voor de ruimtereis van
André Kuipers zijn ze er vol van. Hoe vaak het
me de afgelopen niet is gevraagd: 'Meester Jo
han, wanneer is het zo ver?'"
Hélène van Beek
en Willem van Dam
