Sommige schapen zijn lui
PZC
Scheepvaart op Westerschelde nu via internet te volgen
Je moet gróös wezen
op Zeeuwse dialecten
17
dinsdag 13 april 2004
Voorzitter Kees Martens van de
Zeeuwsche Vereeniging voor
Dialectonderzoek
foto Dirk-Jan Gjeltema
oorlog alles op het land recht
trokken. ,,Zo gaat het ook met
het dialectlandschap. Door de
Nederlandse standaardtaal
wordt het ook recht getrokken.
Gelukkig is dat dialectland
schap er nog. Het is zonde dat
op te offeren aan dè efficiency
en gevoelloosheid van de Neder
landse taal. Net als met het ech
te landschap ihoeten we de
streektaal weer uitpolderen."
Schadelijk
De grootste bedreiging voor het
Zeeuws ligt in het feit dat
ouders die hun dialect nog spre
ken, dat niet meer aan hun kin
deren willen doorgeven. Mensen
denken dat een dialectopvoe
ding schadelijk is voor de ont
wikkeling van hun kinderen.
Een foute gedachte, weet Kees
Martens. Verwijzend naar pre
mier Jan-Peter Balkenende be
klemtoont hij dat een opvoeding
in dialect, geen belemmering is
om probleemloos standaard-Ne
derlands te kunnen spreken.
Het staat ook het bereiken van
een goede maatschappelijke po
sitie niet in de weg. „Balkenen
de spreekt prima Zeeuws en
schaamt zich er niet voor.?'
De bereisde Martens merkt op
dat de wereld kleiner is gewor
den. Maar het aaneenschuiven
in de Europese Unie veroor
zaakt tegelijk opkomst van re
gionalisme. Mensen willen iets
eigens behouden. Dat is goed
voor de streektaal, stelt de voor
zitter. Zoals de erkenning van
streektalen weer goed is voor
het Nederlands, zegt hij. „Als
mensen veel streektaal praten,
houden ze het,Nederlands zui
verder, zie de Vlamingen. Al die
reclame-uitingen en modewoor
den in het Engels - ik erger me
er groen en geel aan. Straks
schaam je je, net zoals het met
het Zeeuws gegaan is, voor het
Nederlands."
Rinus Antonisse
Jan van Erp voert een ram van het ras Hebridean. foto Peter Nicolai
vendien doet het dier het, behal
ve op gras, ook goed op zeewier.
De Devon Cornwall Long-
wool levert zo'n twintig kilo wol
per jaar - andere schapen produ
ceren hoogstens vier kilo - waar
tapijten en meubelstoffen van
geweven kunnen worden. Een
Walliser Swartznase doet het
vooral heel leuk op een kinder
boerderij. De dieren zijn met
hun mooie gekrulde horens en
hun zwarte snuit niet alleen
prachtig om te zien, ze zijn ook
nog eens heel erg mak.
Al twintig jaar draait het leven
van Jan en Miek om schapen.
Eerst in het Brabantse Empel,
later toen de boerderij daar
voor nieuwbouw moest wijken,
in Hoofdplaat. ,,We werden uit
genodigd door burgemeester
G. Noordewier van de toenmali
ge gemeente Oostburg om eens
te komen kijken", vertelt Jan.
Miek vult aan: „Dat was op 15
december. Op 15 januari woon
den we hier. Dat is vier jaar gele
den."
Idealistisch
Behalve zakelijk, zijn Jan en
Miek ook behoorlijk idealis
tisch. „We proberen de Engel
sen te steunen in hun arbeid om
bepaalde schapenrassen te be
houden", zegt Jan, die als voor
zitter van de Zeeuwse Vereni
ging van Schapenhouders en de
Vereniging Speciale Schapenras
sen zijn best doet om zoveel mo
gelijk boeren enthousiast te ma
ken voor het houden en fokken
van bijzondere schapen. Verder
werkt er een ploegje verstande
lijk gehandicapten op de boerde
rij en geeft Jan in het seizoen
drie keer per weêk een ironlei-
ding.
Zijn interesse voor bijzondere
schapenrassen werd gewekt
toen een bevriende schapenhou
der in Wales hem voor gek ver
klaarde dat hij in de lammertijd
's nachts nog bij zijn schapen
waakte. „Die man had vierdui
zend schapen, 's Avonds om
acht uur deed hij de staldeur
dicht en de volgende ochtend
zag hij wel hoeveel lammetjes er
lagen", vertelt Jan. „Nou dat
wilde ik ook wel." En sindsdien
genieten Jan en Miek inderdaad
een tamelijk ongestoorde nacht
rust.
„Kijk hier maakten ze in de tijd
van onze grootmoeders onbetaal
bare jassen van", zegt Jan, ter
wijl hij een zwart glanzende, su-
perzachte lammetjeshuid te
voorschijn tovert. Het blijkt van
Het lijkt tegenwoordig wel of elke boer in Zeeland een mini-
camping heeft, of een theetuin voor dorstige fietsers. Of an
ders wel een appartement in zijn schuur. Toch zijn er nog
genoeg agrariërs die hun boterham proberen te verdienen
met enkel en alleen het boerenbedrijf. En gelukkig was een
aantal van hen bereid om - met liefde - over dat bedrijf te
praten. In een serie portretten van gedreven boeren, van
daag aflevering twee: de schapenboer.
Naam: Schapenboerderij Goede Hope
Eigenaars: Jan en Miek van Erp
Waar: Hoofdplaat
Dieren: 180 moederdieren, 60 rammen
Grootte: 16 hectare
Opvolger: tot nog toe niet
Op 13 april bestaat de
Zeemvsche Vereeniging
voor Dialectonderzoek 75 jaar.
Reden voor het bestuur om door
middel van verschillende activi
teiten extra aandacht te vragen
voor de doelstellingen en werk
zaamheden. Ondanks sombere
voorspellingen dat de streektaal
een aflopende zaak is, leeft de
vereniging volop. Het ledental
schommelt vrij constant rond
800. Het jubileum is een mooie
gelegenheid om meer aan wer
ving te doen. En natuurlijk öm
de schijnwerpers nadrukkelijk
te richten op het belang van be
houd van de Zeeuwse dialecten.
Voor voorzitter Kees Mar
tens van de Zeeuwsche Ver
eeniging voor Dialectonderzoek,
zoals de officiële naam nog al
tijd luidt, staat het zo vast als
de stormvloedkering in de Oos-
terschelde. „Dialect is je basis.
Daar moet je gröós op wezen. Je
ervoor schamen is een misvat
ting. Honderden jaren hebben
mensen zich perfect met het
Zeeuws kunnen redden en dat
kan nog steeds. Ik heb geen
moeite met Nederlands, maar ik
kan mezelf het beste in het
Zeeuws uiten. Ook om uitdruk
king te geven aan mijn gevoe
lens."
Het overgrote deel van zijn
werkzame leven bracht de pas
op rust gestelde Kees Martens
door buiten Zeeland. Zijn loop
baan voerde hem regelmatig
naar het buitenland: Zweden,
Koeweit, Zwitserland, en de
thuisbasis was bijna 40 jaar Bra
bant. Hij is zijn wortels nooit
kwijtgeraakt, integendeel. „Ik
heb altijd een warme band met
Zeeland gehouden." Het
Zuid-Bevelands, met een vleug
je 's Eêren'oeks, van Martens
klinkt onvervalst en foutloos.
Zoals het de voorzitter (sinds
1996) van de Zeeuwse dialecten
vereniging betaamt.
Erkenning
Hij is groot pleitbezorger van de
Zeeuwse streektaal en, niet ver
wonderlijk, warm voorstander
van een officiële erkenning.
„Dat zou een mooi verjaarsca
deau zijn." Martens beschouwt
het dialect als een basis. „Als je
Nederlands en dialect kent, ben
je tweetalig. Het is goed voor je
taalgevoel. Voor een Zeeuw is
Zweeds makkelijker dan voor
een Hollander." Hij signaleert
dat veel geboren en getogen
Zeeuwen denken dat ze goed Ne
derlands kunnen spreken. „Tot
je ze hoort. Ik vind dat een hele
boel Zeeuwen zich heel gebrek
kig in het Nederlands kunnen
uitdrukken."
Voor de (dreigende) teloorgang
van de Zeeuwse dialecten - ook
de vereniging houdt dat niet te
gen, erkent de voorzitter - zijn
diverse oorzaken. Volgens Mar
tens is in het verleden bewust
een soort schaamtegevoel ge
creëerd. „Er is steeds gepredikt:
één taal, één volk, één koning.
Alle geleerden, de dominee, de
pastoor en de burgemeester
praatten Nederlands. Deed je
dat niet, dan werd je als onder
ontwikkeld bestempeld."
Hij vergelijkt het wel eens met
de ruilverkavelingen, die na de
Manx loghtan, Blue-
faced Leicester, Walli
ser Swarznase. Klinkende
namen voor prachtige scha
pen, bruin, wit of zwart,
met hoorns, zonder hoorns
of met dubbele hoorns, met
wol of met haren, dik of
dun. De wildste fantasie
schapen blijken gewoon
rond te lopen in de wei van
Jan (56) en Miek (54): van
Erp in Hoofdplaat. Zij ver
dienen hun boterham met
fokschapen. „We hebben 34
verschillende zeldzame bui
tenlandse schapenrassen",
meldt Jan op enigszins
plechtige toon. Hun nako
melingen worden verkocht
aan hobbyisten, maar ook
aan professionele schapen
houders. Jan: „Ik kan men
sen precies vertellen welk
soort schaap bij ze past."
Aan het einde van de rond
gang door de stallen - de
meeste schapen hebben net lam
metjes gekregen en staan nog
binnen - duizelt het de argeloze
bezoeker van de in hoog tempo
opgesomde kwaliteiten van de
verschillende schapenrassen. De
- oorspronkelijk van de Ort-
neyeilanden afkomstige - North
Ronaldsay kan bijvoorbeeld wel
acht kilometer zwemmen. Bo-
een Karakul te zijn, een schaap
dat oorspronkelijk in de bergen
van Oezbekistan en Turkmenis
tan gedeide. „Dat kan je zeggen
'moet dat nou van zo'n klein
lammetje?', maar voordat je je
dat afvraagt moet je je eerst be
denken waarom die beestjes ge
slacht werden", zegt hij op do-
ceersnelheid. „De Karakul lam
mert het hele jaar door. De lam
metjes die in de droge tijd gebo
ren werden, hadden geen schijn
van kans om te overleven. Die
werden geslacht, zodat hun
vacht verkocht kon worden."
Als Jan even later voor gaat
door zijn stal, staat hij bij elk
ras even stil.
„Dit is de Castlemilk Moorit",
stelt hij enkele van zijn dames
met gepaste trots voor. Prachti
ge zachtbruine schapen met een
witte kin en platte horens. „Dit
ras was 250 jaar geleden heel po
pulair, daarna raakte het op de
achtergrond. Op een gegeven
moment waren er nog maar vijf
exemplaren over. Vanuit de uni
versiteit van Edinburgh is toen
een fokprogramma gestart. We
zijn er met zijn allen in geslaagd
om het ras perfect terug te fok
ken."
Met evenveel plezier laat Jan
vervolgens de ruimte zien waar
Miek haar kinderpartijtjes
organiseert. Zo'n drie keer per
week ontvangt ze een groepje
kinderen waarmee ze met
schapenwol knutselt.
Ingrid Huijbers
Dankzij het Automatisch Identificatie Systeem kan er een actueel beeld van de scheepvaartbeweging
op de Westerschelde worden verkregen.
J j e Maxima ligt te zonnen in
de Vlissingse binnenhaven,
de Willem-Alexander snelt met
een met een vaart van 14 kno
pen vanaf de Rede van Vlissin-
gen in zuidwestelijke richting
voor een proeftochtje. Daar na
dert de containerreus MSC Mo
nica die onderweg is van Ant
werpen naar Bremerhaven. Het
228 meter lange schip loopt 9
knopen. De fietsvoetveerboot
kan makkeüjk voorlangs. In de
buurt is ook de bulkcarrier Orle-
ta Lwowskie die naar Antwer
pen koerst en net van loods is ge
wisseld.
De .scheepvaartbewegingen op
de Westerschelde zijn live te vol
gen op de internetsite
www.ais.qps.nl. Dat wil zeggen,
van de schepen die zijn uitge
rust met AIS (Automatisch Iden
tificatie Systeem). Dit systeem,
ondergebracht in een kastje met
de afmetingen van een kloek
boek, zendt en ontvangt over de
VHF-band zes keer per minuut
informatie met onder meer
naam en codenummer van het
schip, afmetingen, positie, koers
en snelheid. Deze zogenaamde
transpondertechnologie wordt
al jaren in de luchtvaart toege
past. Mede naar aanleiding van
de terroristische aanslagen in de
Verenigde Staten in 2001, is de
invoering in de scheepvaart ver
sneld. Vóór eind dit jaar moeten
alle zeeschepen van 300 ton en
meer een transponder aan boord
hebben.
„In de strijd tegen het terroris
me wil iedereen van iedereen we
ten waar 'ie zit", zegt Pieter van
Tilburg, functioneel beheerder
van de Schelderadarketen. „Wij
waren zelf ook al bezig om AIS
in ons scheepvadrtbegeleidings-
systeem in te bouwen, maar dat
raakt nu in een stroomversnel-
ling."
Het radarsysteem dat de scheep
vaart op de Westerschelde volgt
is weliswaar zeer geavanceerd,
maar het kent naar de aard van
deze techniek zijn beperkingen.
Zo valt niet altijd te voorkomen
dat schepen in eikaars radar-
schaduw belanden. Verder doet
zich soms het fenomeen swap
pen voor. Aan het beeld van
schepen op de schermen van de
Schelderadarketen is een label
gekoppeld met informatie over
het schip. Het gebeurt nogal
eens dat schepen die elkaar
dichtbij passeren op het radar
scherm eikaars label overne
men.
Met AIS behoort dat euvel tot
het verleden. Rijkswaterstaat
Zeeland en de Vlaamse Admini
stratie Waterwegen en Zeewe
zen hebben onlangs een onder
zoek uitgevoerd naar de manier
waarop de nieuwe techniek in
de Schelderadarketen kan wor
den ingebouwd. Dat biedt vol-
ËMtand Bewwten BeelS Esvcu eters Est/a Heb
gens Van Tilburg nu al voorde
len vanwege de grotere betrouw
baarheid van de via de transpon
der uitgezonden informatie. Die
is bovendien niet alleen voor de
scheepvaartbegeleiders beschik
baar maar juist ook voor andere
schepen.
■Mi
O -
In de toekomst, als de AIS-tech-
niek verder wordt uitgebouwd,
kunnen de signalen ook gege
vens bevatten over de stand van
het roer en het aantal schroefom-
wentelingen. Daarmee kan dit
systeem een belangrijk instru
ment worden bij het loodsen op
afstand, waarbij de loods niet in
het stuurhuis van het schip
staat, maar van achter een beeld
scherm aanwijzingen geeft.
Signalen die over de VHF-band
worden uitgezonden (ook het
marifoonverkeer gaat over deze
band) reiken doorgaans 20 tot
25 mijl ver. Bij de Schelderadar
keten is uitgerekend dat zeven
ontvangers op de wal nodig zijn
om een dekkend AIS-beeld te
krijgen van het totale Scheldege-
bied (van Wintham 30 km ten
zuiden van Antwerpen tol de
Oostdijckbank 25 km uit de Bel
gische kust in de aanloop naar
de Westerschelde) en 30 km
noordwest van Westkapelle.
Quality Positioning Services
(QPS) in Zeist laat op zijn inter
netsite zien welke informatie
AIS geeft. Schepen worden
weergegeven door pijlpunten en
door in een lijst onder de kaart
met het verkeer te water de
naam van een schip aan te klik
ken, zijn gegevens over positie,
bestemming, koers en snelheid
te zien. In veel gevallen is ook
een foto van het schip te ope
nen.
AIS geeft nog geen beeld van
het totale scheepvaartverkeer.
Van Tilburg schat dat op dit mo
ment vier op de tien zeeschepen
ermee zijn uitgerust. Hij ver
wacht dat binnen niet al te lan
ge tijd ook binnenvaartschepen
en jachten een transponder aan
boord zullen nemen, zij het dan
een eenvoudiger type. „Dat zou
de veiligheid op het water zeker
bevorderen. Het is niet alleen
een kwestie van gezien worden,
maar met AIS kun je zelf ook be
ter beoordelen wat een nade
rend schip gaat doen."
De AIS-site van QPS heeft in
korte tijd een grote bekendheid
gekregen onder Zeeuwen die be
langstelling hebben voor de
scheepvaart. Dat blijkt volgens
directeur Bart Jeeninga van
QPS duidelijk uit het aantal be
zoekers van de site. Hoewel de
site is bedoeld om aan mogelijke
klanten duidelijk te maken wat
AIS is en wat QPS ermee kan
doen, maakt Jeeninga zich niet
druk om dit min of meer onei
genlijke gebruik. „We hebben
ons wel afgevraagd of we hier
mee een eventuele terrorist niet
in de kaart spelen. Maar ja, via
een webcam op de boulevard in
Vlissingen is ook te bekijken
wat er langs komt." QPS heeft
wel besloten dat gebruikers van
de site zich moeten registreren.
Jeeninga: „We bieden de infor
matie dus gecontroleerd aan. Ze
hebben we in elk geval onze
maatschappelijke verantwoorde
lijkheid genomen."
Ben Jansen
AISLIVE.COM
Vlissingen Approach
