Uitheemse soorten
tieren welig in Zeeland
PZC
De winkel van Pleune werd 'pasjenet' genoemd
Asof er van binnen
wa deu de war
gestierd wordt
Nieuwe Raadkaart
dinsdag 13 april 2004
Gekscherend heeft men
wel eens voorgesteld
om langs de boorden van de
Oosterschelde bordjes te
plaatsen met het opschrift
'made in Japan'. Japanse
oesters, Japans bessenwier
en allerlei andere organis
men uit het verre oosten tie
ren welig in de Zeeuwse wa
teren, niet zelden ten koste
van de oorspronkelijke in
heemse soorten.
Het wereldomvattende
"T"scheepvaartverkeer laat al
om zijn sporen na in de zee.
Maar niet alleen in het water ko
men we veel uitheemse soorten
tegen.
In het lage weitje vlak bij ons in
de buurt zaten tot voor kort al
tijd wel kieviten te broeden in
deze tijd van het jaar en ook een
paartje slobeenden lieten maar
zelden verstek gaan. Nu is er in
de verste verte geen weidevogel
te bekennen. Er is een soort slag
om de ruimte aan de gang tus
sen enerzijds een paartje Cana
dese ganzen en anderzijds een
stel Nijlganzen. De ene dag is er
het ene paar en een dag later
zijn de anderen present, maar
gelijktijdig zien we ze nooit.
Kennelijk verdragen ze elkaar
slecht. Voor de Nijlgans klopt
dat in idere geval wel met eerde
re ervaringen, want diverse ke
ren waren we getuige hoe een
paartje Nijlganzen een stel ber
geenden net zo lang het leven
zuur maakte totdat ze definitief
vertrokken.
De namen van beide ganzen zeg
gen genoeg over de herkomst
van de beesten. Beter gezegd:
over het land waar ze thuis ho
ren. Want wat de herkomst be
treft hoeven we geen illusies te
hebben. Beide ganzen stammen
zonder twijfel af van exempla
ren die uit gevangenschap ont
snapt of opzettelijk losgelaten
zijn. Want ook dat laatste is he
laas nog steeds aan de orde van
de dag. Overcomplete eenden en
ganzen worden maar al te ge
makkelijk in de polder gedumpt
zonder oog voor de schadelijke
gevolgen die dit voor de natuur,
maar ook voor de landbouw
heeft.
Parkvogel
Het op deze manier verwilderen
van vogels is overigens niet ex
clusief iets van deze tijd. Al in
de vroege Middeleeuwen wer
den fazanten geïntroduceerd als
jachtvogel en tot voor kort was
het uitzetten van fazanten om er
vervolgens op te schieten een
wijdverbreide praktijk. Een an
der voorbeeld is de knobbel
zwaan die zich al aan het einde
van de negentiende eeuw ont
popte van een exclusieve parkvo
gel tot een verwilderde soort die
nu in enorme groepen in het Gre-
velingen en Veerse meer, maar
ook wel in de polders foera-
geert. Vrijwel iedere waterplas
van wat grotere omvang her
bergt tegenwoordig een of meer
broedparen.
Wat betreft het verwilderen van
soorten dus niets nieuws onder
de zon, maar wat wel bijzonder
Een koppeltje Canadese ganzen. foto Gert Jacobusse
Eindmaerte is de klokke wee
een ure vooruut gezet. Van
de winterlied bin m'over gegae
in de zeumertied, en zo gaet dat
jaer in, jaer uut. Toch za'k er
nooit êlemael an gewend raeke.
'k Bin d'r aoltied weken van van
m'n apperepo, asof er van bin
nen wa deu de war gestierd
wordt.
's Aevonds bluuft et zó wat lan
ger licht - zégge ze dan, ma dat
zou't ook weze a'j dat ure 's win
ters gewoon ao laete stae. Voo
mien oeft 't
dan ook nie zó
nódig, dat een
en weer ge-
schuuf mee
dat ure. En
da'j d'r meer
tied deu
kriegt, heloöf
ik al êlemael
nie. In iedere
dag zitte nog
steeds 24 uren,
gin seconde
meer of min
der.
Noe stond er pas gelee een stikje
in de krante, dan me voo ons ge
voel steeds minder tied kriege.
Oe meer klokken an me in de
loop van de tied in uus krege -
klokken die an nie alleên de
uren en de minuten angeve, ma
iedere seconde wegtikke - en oe
meer an me probere onze dae-
gen strak te plannen in onze
agenda's, hoe arder de tied ons
deu te vingers liekt te glieen.
Volgens die schriever raekten
me oe langer oe meer slaof van
de tied: slaof van de klokke en
slaof van onze overvolle agen
da's. Zó ka'j j'n eige zeker wel
es voele, daer moe'k um geliek
in gee. Je loopt d'n eêle dag te
rennen om aol je afspraeken nae
te kommen. De weken en maen-
den vliege om. Paese is net ge
wist, of Sinterklaos staet a wee
voo de deure. Voo a'j 't weet,
staet dat kleintje da'j an een
andje nae kleuterschoole
briengt, in d'r bruidsjurk op de
trappen van 't staduus. J'ao nog
zovee wille doe, ma die tied.
Vakantie
Toch was ik et nie êlemael mee
zun eêns. 't Is ma net oe of je't
bekiekt. De tied kan verbie lie-
ke te vliegen, ma me bin't nog
aoltied zélf die an beslisse waer
an me onze tied an bestee. Me
beslisse zélf dan me drie, vier
keer op een jaer mee vakantie
wille, ons wille kleêe volgens de
leste mode en d'r een stik of wat
hobby's op nae wille ouwe. Dan
me veertig uur per week of nog
meer wille wèrke om dat aolle-
mael te kunnen betaelen en ze
ker een paer keer per week nae
de sportschoole wille om ao die
overdaed van ons hef af te trai
nen. Dan onze guus op muziek
les, een club, een sport en nog
vee meer moen kunne zitte en
da tussendeu ons uus ook nog es
schoon gemaekt moe worre,
want anders zun de buren wè
dienke...
Druk
Zó löpe me soms - onbewust -
achter ons eige an. 't Liekt asof
me nergens tied mi voor èn, en 't
leit op onze luppen om te zég
gen: ,,'k Aon a maenden langs
wille komme,
ma 'k ent zó
druk g'ad",
,,'k Aon je
graog wille èl-
pe mee die ver-
uuzing, ma 'k
zou nie wete
waer a'k de
tied vandaen
zou moete ae-
le" of „A'k
meer tied aon,
zou ik zégge:
'k doen 't wè
een keer voo jun."
Zó liekt et soms, ma is dat ook
echt zó? Volgens mien zou 't eer
lijker weze om te zéggen: ,,'k
Aon a maenden langs wille kom
me, ma d'r waere andere dingen
die a'k toch belangrieker vond."
Of: „Ik wil je nie èlpe mee die
veruuzing en ik wil dit of dat
nie voo jun doe, omda'k aore
plannen èn."
Onbewust
Da klinkt misschien ard - a'j j'n
eige voo de zöveeste keer veront
schuldigd bie j'n oma of een
ziek femilielid, ma 't zet je wè
an 't dienken over wat a'j noe
echt belangriek genoeg vindt
om je tied an te besteeen. En of
je je tied nie onbewust besteedt
an dingen die an d'r eigelijk nie
zó vee toe doen.
A'j zó es kritisch nae je tied gae
kieke, za'j op d'n duur vee meer
tied overouwe en je j'n eige ook
nie mi zó snel een slaof voele
van de tied, 't Is een kwestie van
kiezen, en die keuze eit ieder
een. Of je noe miljonair bin, of
een aerme sloeber, d'n Eere ei
niks zo eerlijk verdeêld as tied.
Je kriegt grip op je tied deu te
kieken waer a'j't an uutgeeft, en
vervolgens nae te gaen of dat
dingen bin die a'j echt belang
riek vindt. En of de dingen d'r
a'j steeds nie an toekomt, mis
schien toch nie net iets belang
rieker bin dan die zoveeste va
kantie, je wérk of die zöveeste
sport, hobby of club. In 't slaof
wezen van de tied, geloof ik dus
nie zó; je bin oöguut slaof van
j'n eige. En zeumertied of win-
tertied za't daer echt gin veran
dering in brienge.
Marjolein de Visser
A
?f.E
is, is het tempo waarin steeds
weer nieuwe soorten vaste voet
weten te krijgen. Inmiddels is
regelmatig de van origine uit Au
stralië afkomstige Zwarte
zwaan te vinden tussen de knob
belzwanen en ook die is gere
geld met kuikens present in de
afgedamde Deltawateren. De
zwarthalszwaan zie je nu nog
maar zelden, maar wellicht is
ook dat een nieuweling die er
aan komt. De ganzen en zwanen
zijn, samen met eenden als de
manderijneend en de carolinae-
end afkomstig uit gevangen
schap. Ze slagen er echter wel in
om zich in het wild voort te plan
ten. Dat is ook het geval met gro
te parkieten als de halsbandpar
kiet en de pruimkopparkiet, die
vooral in het stedelijk gebied
bolwerken hebben.
Planten
Veel meer toevallig is de vesti
ging van uitheemse planten.
Vaak zijn die als verstekeling
meegereisd met het moderne
snelverkeer, vastgekleefd aan
de kleding of het schoeisel van
een reiziger, of op alle mogelijke
andere manieren. Veel algemene
Japanse oesters zijn volop te vinden in de Zeeuwse wateren.
foto Dirk-Jan Gjeltema
planten zijn zo ingeburgerd dat
niemand zich van hun uitheem
se oorsprong bewust is. De
schijfkamille, het knopkruid,
het Engels slijkgras en sinds
kort ook het bezemkruiskruid
zijn zo algemeen en talrijk ver
breid dat ze een typerende eigen
positie in de vegetatie gekregen
hebben. Andere soorten houden
het na kortere of langere tijd
voor gezien, zoals de kwispel-
gerst die tijdelijk uitbundig op
de platen in het Veerse Meer
groeide en de Oranjelelie, die
vroeger soms massaal verwilder
de in roggeakkers in het oosten
van ons land. Maar ook in de
plantenwereld zijn de laatste
eeuw tientallen nieuwe soorten
vaste voet gekregen. Natuurlief
hebbers en beheerders staan
daar zeker niet altijd bij te jui
chen, omdat de praktijk leert
dat de vestiging van een nieuw
komer veelal ten koste gaat van
de inheemse flora en fauna.
Maar of we het leuk vinden of
niet: de wereld is een dorp ge
worden en dat merk je ook aan
de flora en fauna.
Chiel Jacobusse
Chiel Jacobusse is hoofd exter
ne betrekkingen van Het Zeeuw
se Landschap en is belast met
het volgen van de flora en fauna
in en buiten de reservaten
CITG. NAUTA, velsek. 3606.
Een schitterende foto van de
Markt in Poortvliet, om
schrijft J.S. Jansen uit Arnemui-
den de raadkaart van vorige
week. „Verbazingwekkend overi
gens hoe deze straat eigenlijk in
al die voorbije jaren weinig is
veranderd. Veel gebouwen zijn
herkenbaar gebleven." I. Nor-
tier uit Burgh-Haamstede schat
dat de kaart zeker ongeveer
tachtig jaar oud is en C.F. Ste-
vense uit Middelburg en ande
ren houden het op omstreeks
1910.
Inzender Jansen geeft aan
dat rechts de kledingzaak van
J. Pleune was. „Het pand is er
nog steeds in iets gewijzigde
vorm en zonder het mooie hek
werk ervoor. Vervolgens een
woonhuis en daarnaast een sme
derij, vermoedelijk toen de foto
werd genomen in beheer bij de
familie Geene en later bij de fa
milie Kesteloo. Nu zit er in de
oude smederij een rijwielhan
del. Daarnaast zat het kappers
zaakje van de heer Niemantsver-
driet en nu nieuwe woningen."
Volgens C. P. Fase uit Sint-An-
naland woonden tussen de kleer
makerszaak van Pleune en de
smederij, broodbakker H. Jan
sen en de weduwe L. Jansen en
ook onderwijzers Van Oost.
POORTVLIET, Markt.
„Aan de linkerzijde, met de op
staande deuren, was de wagen-
makerij van Van Beek geves
tigd. Het rijtuig dat is afge
beeld, waarin de beter gesitueer
den zich destijds verplaatsten,
zal wel in onderhoud zijn ge
weest bij Van Beek."
H. de Graaf-Uyl uit Stavenisse
herinnert zich na de smidse van
Kesteloo een snuisterijenwinkel
tje van Evert Nieuwkerk.
„Links staan de deuren open bij
Riekes de Graaf, commissionair
in graan en tevens schipper van
beroep. Daarnaast schooljuf
frouw Nieuwenhuize. Aan het
slop Jannetje Poot, die verhuur
de kamers aan jong getrouwde
stelletjes. Aan de andere kant
van het slop had je het café van
P. Geene, daarnaast bakker De
Graaf en dan steekt het dak van
de hervormde pastorie er nog
uit." Het slopje was in de jaren
zestig de weg naar de kleuter
school, meldt inzender Jansen.
W.C. van Kempen uit Poortvliet
bericht dat het gebouw waar de
kinderen voor staan nu café Cen
trum is.
„De man centraal op de foto is
wellicht de grootvader van mijn
echtgenote, Machiel Kesteloo,
die oorspronkelijk van Ooster-
land kwam", schrijft J. Murre
uit Middelburg (gehuwd met Ina
Kesteloo).„Hij bezat de smederij
aan de rechterzijde bij de stra-
valje. Deze smederij werd over
genomen door mijn schoonvader
Jacob Kesteloo, die hier tot 1972
zijn beroep uitoefende." Het
vierde huis is het geboortehuis
van Murres echtgenote. Deze in
zender weet dat de winkel van
Pleune 'pasjenet' werd ge
noemd: past je precies. „Het
pand met de rechte voorgevel
iets uit het midden links, is her
berg de Gouden Leeuw, die
werd uitgebaat door een broer
van mijn schoonvader, namelijk
Adriaan Kesteloo, die ook taxi
reed. Rechts naast de herberg de
bakkerij van Frans van dei-
Graaf, één van de drie bakkerij
en op de Markt."
Genoemd werden ten onrechte
's-Heerenhoek en 's-Heer
Arendskerke. De waardebonnen
gaan naar: J. van Houdt-Heij-
boer, Poortvliet, I. Nortier,
Burgh-Haamstede en L. Ha-
ge-Oudesluijs, Sint-Maartens
dijk.
Rinus Antonisse
Voor de nieuwe raadkaart zocht Hans Linden-
bergh in zijn collectie het in het Zeeuwse
grensgebied. De vraag is, als gebruikelijk, wat de
naam is van het afgebeelde dorp. Nadere informa
tie over de situatie toen en nu is van harte wel
kom bij de redactie.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
17 april worden verstuurd naar: Redactie PZC
Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; per fax
naar 0113-315669; per mail redactie@pzc.nl. Er
zijn drie waardebonnen te verdelen onder inzen
ders van goede oplossingen.
