PZC
Acht jaar oud
en nu al achter de tralies
Kadaffi wil de nieuwe leider van Afrika zijn
ffiölliIBPI
Ir lij
zaterdag 10 april 2004 29
Achthonderd kinderen zitten achter slot en grendel, ze zijn onschuldig maar onhandelbaar foto Roland de Bruin/GPD
Achthonderd kinderen zit
ten achter slot en grendel.
Ze zijn onschuldig, maar on
handelbaar. Ze zitten in een cel
omdat er geen behandelplek-
ken zijn. Minister Donner be
looft beterschap, maar een op
lossing is ver weg. „Is dit
recht?"
Wie stopt in godsnaam zijn bloed
eigen kind in een gevangenis
als het niets heeft gedaan? Dat kan al
leen een vraag zijn van' iemand 'die
niet weet hoe het is', heeft Yvonne van
Dorp inmiddels geleerd. Iemand die
niet weet hoe het is om een dochter te
hebben die je moet beschermen tegen
zichzelf, omdat ze zich anders prosti
tueert op het station en zich laat mis
handelen en verkrachten door zoge
naamde vrienden.
Yvonne is moeder van de vijftienjari
ge Chantal. Een zwakbegaafd meisje
dat al vijftien maanden wacht op een
plek bij Groot Emaus in Ermelo, de
enige gesloten instelling voor meisjes
met een licht verstandelijke handicap
in Nederland. Terwijl ze wacht zit
Chantal haar tijd uit in een justitiële
jeugdinrichting in Nijmegen, tussen
drugsdealers, moordenaars en bende
leiders.
Om zes uur 's avonds gaat de celdeur
dicht en kijkt Chantal uit op. dubbele
hekken van vier meter hoogf „Het is
heel erg", zegt Yvonne. „Ze huilt veel,
ze is onrustig. Ze moet daar weg."
Yvonne van Dorp en haar man Peter
hebben vaak op het punt gestaan
Chantal weer in huis te nemen, maar
durven het risico niet aan. „Ik wil het
beste voor haar. En we hebben nu al
zo lang gewacht."
Soms kunnen ze bijna niet bevatten
wat er allemaal is gebeurd. Op haar
tiende meldde Chantal dat ze werd
misbruikt door haar echte vader,
Yvonne's ex-man. „Na de weekenden
bij mijn ex gedroeg ze zich vreemd",
zegt Yvonne „Ze kreeg nachtmerries,
deed het slecht op school en ging in
haar armen krassen." (De vader heeft
altijd ontkend dat hij haar seksueel
heeft misbruikt en is niet veroor
deeld.) Chantal kreeg verkeerde vrien
den en de situatie escaleerde. Diepte
punt was de dag waarop Yvonne haar
weggelopen dochter, die toen dertien
was, onder de blauwe plekken, ver
kracht en volgestopt met xtc ophaalde
uit de woning van een groepje
skinheads.
Record
Jochies van negen die verwaarloosd
zijn door hun ouders, meisjes van
twaalf die in de ban zijn van zogehe
ten loverboys, die seksueel zijn mis
bruikt of aan de drugs zijn geraakt.
Ieder kind kent zijn eigen schrijnende
verhaal. Henk Langen, werkzaam bij
Bureau Jeugdzorg en vice-voorzitter
van de belangenvereniging voor mede
werkers in de jeugdbescherming, kent
ze als geen ander.
Vorige week werd het trieste record
geboekt van het jongste jongetje in Ne
derland dat naar een gevangenis werd
geboekt. „Acht jaar oud nog maar. Er
was geen andere keus, hij kon nergens
heen."
Er is al heel wat voorgevallen, voor
dat probleemgezinnen via de kinder
rechter bij een Bureau Jeugdzorg te
recht komen. „Hier komen de aller
zwaarste gevallen", knikt Langen.
Jeugdzorg wijst een familie een gezins
voogd toe en niet zelden wordt beslo
ten dat het kind dat onhandelbaar is,
uit huis geplaatst moet worden. Het
komt dan op de wachtlijst voor een
pleeggezin, een internaat of een geslo
ten (psychiatrische) instelling. Vooral
de laatste vorm van hulpverlening
zorgt voor grote problemen.
Er is gewoonweg geen plek. Omdat dit
totaal ontspoorde kind toch ergens
naar toe moet en een gevaar is voor
zichzelf en/of zijn omgeving, belandt
het via de crisisopvang in een justitië
le jeugdinrichting. Daar begint het
lange wachten. Ondertussen zitten
ook deze justitiële jeugdinrichtingen
met een grote last op hun schouders.
De probleemkinderen die de crisis-
plekken bezetten, vormen een molen
steen om onze nek, zegt Henny Lode-
wijks, directeur behandeling bij Ren-
tray, de grootste jeugdinrichting die
Nederland heeft. „Kijk, wij voeren uit
en mogen niemand weigeren. Het al
ternatief is dat deze kinderen zelf
moord plegen, een ander iets aandoen,
drugs gebruiken of zichzelf prostitue
ren. We moeten dit dus gewoon doen."
„Het levert ons wel een hoop negatie
ve publiciteit op. Er wordt een beeld
geschetst van zielige kinderen die wij
in cellen stoppen en dat is niet hele
maal terecht. Los van het feit dat we
geen keus hebben, zijn ze echt niet al
lemaal zielig. Sommigen zijn ronduit
lastig en de helft van deze kinderen
komt uiteindelijk toch in een gesloten
of open justitiële behandelinrichting
terecht."
Bij Rentray zitten op dit moment twin
tig kinderen vast die wachten op een
vervolgplek. Die worden zo humaan
mogelijk behandeld, zegt Lodewijks.
„Ze worden direct in ons behandelpro
gramma opgenomen. Krijgen school,
sociale vaardigheidstraining of agres
sietherapie. Dat mag strikt genomen
niet, omdat het om een crisisplek
gaat, maar dat doen we toch. Als kin
deren een half jaar bij ons wachten
tussen notoire criminelen, kun je dat
moeilijk een crisisplek noemen. Dat is
natuurlijk ronduit schandalig."
Protest
„Ongelofelijk frustrerend", zegt Henk
Langen hoofdschuddend. „Jongeren
die medeplichtig zijn aan moord wor
den zes maanden opgesloten, en ver
waarloosde en misbruikte kinderen
een jaar. Is dit recht?"
Langen is woedend en protesteert net
als vele duizenden andere medewer
kers uit de jeugdzorg en -reclassering
op donderdag 15 april in Den Haag.
„Er is veel te veel weggesaneerd. De
overheid wil niet investeren in ge
schikte behandelplekken. Dat terwijl
deze kinderen bij uitstek gebaat zijn
bij fatsoenlijke hulp. Denk eens na
over de gevolgen die dit heeft voor on
ze samenleving."
Er is flink bezuinigd terwijl het aan
tal jongeren met ernstige opvoedings
problemen juist is gegroeid, zegt Lan
gen. Een andere oorzaak is dat teveel
bedden naar ambulante werkplekken
zijn omgebouwd. „De behoefte aan
uithuisplaatsing is gebleven."
In februari stuurden kinderrechters
een brandbrief naar minister Donner
van Justitie. De rechters zeggen met
de rug tegen de muur te staan en vin
den dat het huidige kabinet zich te
veel richt op het bouwen van nieuwe
gevangenissen. Het geld zou beter be
steed zijn aan de inrichting van nieu
we behandelplaatsen. Ook de Verenig
de Naties tikte de Nederlandse rege
ring op de vingers en Donner kreeg
een bombardement van Kamervragen
over zich heen.
Inmiddels hebben de ministeries van
Justitie en VWS toegezegd een onder
zoek te doen naar de plaatsingen van
deze kinderen in jeugdgevangenissen:
om hoeveel gevallen het gaat, hoe ze
worden behandeld en hoe erg hun si
tuatie is. Minister Donner heeft voor
de zomer een plan beloofd om zeshon
derd extra behandelplaatsen te creë
ren.
Deze week zei hij echter tijdens de be
handeling van de Wet Jeugdzorg, „Ik
kan niet toezeggen dat de problemen
aan het eind van dit jaar opgelost zijn.
Als er geen andere voorzieningen zijn,
is het alternatief dat deze kinderen op
straat worden gezet. En dan bied je he
lemaal geen oplossing voor deze pro
blemen."
Yildiz Huinink
een medicus in het vliegtuig op weg naar
Djerma, een stad in het diepe zuiden van Li
bië.
„Dit land is nog lang geen democratie. Het
is echter ook niet zo dat wij de hele dag in
vrees leven, of dat wij niets weten van wat
er in de wereld te koop is. Je kunt ons land
niet echt vergelijken met Noord-Korea of
met Syrië waar de mensen dom gehouden
worden en niet mogen weten wat er in de
wereld te koop is. Wij weten heel goed wat
er in de wereld gebeurt. We zien op televi
sie hoe er over ons wordt gedacht. We heb
ben hier ook de Lockerbie-processen op tv
kunnen volgen."
Internet
Een vrouwelijke soldaat betuigt haar steun aan de Libische leider Kadaffi.
foto Mike Nelson/EPA
Pas drie dagen in Libië, het land van ko
lonel Kadaffi, en de verwarring heeft
al een absoluut hoogtepunt bereikt. Waar
blijven toch de anti-westerse geluiden, wan
neer komt nu toch eindelijk die kritiek
vanwege de jarenlange westerse boycot, en
boe lang moeten we nog wachten op de
anti-Amerikaanse leuzen vanwege de bruta
le bombardementen en de moord op on
schuldige burgers in Tripoli? Een reportage
uit een (bijna) gesloten land.
«Het is jammer dat door de boycot de
laatste jaren maar zo weinig toeristen ons
prachtige land hebben bezocht" zegt de
gastheer. „Gelukkig gaat het de laatste tijd
een beetje beter."
Het zijn geluiden die je in Libië telkens op
nieuw kunt horen. Is deze 'schurkenstaat',
I ultieme dictatuur, dan toch echt een ge
woon land? Het lijkt er sterk op. Het is een
prachtig land bovendien, waar op het eer-
stegezicht alleen maar aardige mensen lij
ken te wonen.
.Lbië, dat is groen, geel en blauw. Het
schitterende groen van de vruchtbare kust
streek, het azuren blauw van de zee en het
gouden geel van de woestijn." Ook de dame
van de receptie van het hotel vertelt, onge
vraagd, hoe mooi haar land is, en ze heeft
gelijk.
•in vier weken zien we prachtige stranden -
nog nauwelijks ontdekt door het massatoe-
nsme - eeuwenoude, imposante Griekse en
Komeinse mines tegen een decor van een in
derdaad azuurblauwe zee, en een groen gol
vend landschap, dat naar het zuiden over
gaat in één van de fraaiste woestijnland
schappen ter wereld. Metershoge zanddui
nen met messcherpe kammen wisselen af
■net oases van een groenheid, die pijn doet
aan je ogen.
Hoe zit het dan met die verhalen over mar
ringen, politieke gevangenen, het harde
regime van kolonel Kadaffi en de massaver-
oietigingswapens? Waar zijn de door de re
gering onderdrukte en dom gehouden mas-
54 s- „Vergis je niet" zegt Khaled Hoesein,
Khaled Hoesein heeft gelijk. .Op dit mo
ment is weinig te merken van staatscen-
suur. Gebrek aan kennis is er al helemaal
niet. Bijna elk Libisch huis heeft een
schotelantenne. Overal is CNN, BBC of het
Arabische Al-Jazeera te ontvangen. Er is
ook vrije toegang tot het internet: tot in de
verste uithoek van dit immense land vind je
internetcafés met prima apparatuur en goe
de verbindingen. Informatie van Amnesty
International over de mensenrechtensitua
tie in Libië is zonder probleem te downloa
den en te printen.
Soms hoor je andere geluiden, zoals van de
25-jarige student Engels. Zijn kritiek is
niet mals. „Kadaffi is een dictator, die al
leen maar ellende heeft gebracht. Hij heeft
zijn tijd gehad, hij is niet in staat geweest
die rol in de wereldpolitiek te spelen die hij
zelf, en alle Libiërs hadden gedacht."
Libië dus toch een dictatuur? Farouk Abde-
laziz, imam in Djerma en directeur van het
lokale museum van oudheden, reageert ge
nuanceerd. „Tsja, de persoon van Kadaffi
ligt zeer gevoelig. Wat dat betreft vormt Li
bië geen uitzondering in het Midden-Oos
ten. Zelfs in een land als Egypte is open
lijke kritiek op de leider niet echt geoor
loofd. Kritiek op het systeem is tot daar
aan toe, maar rechtsreeks de leider afvallen
dat kan echt niet."
Om zijn stelling kracht bij te zetten, ver
volgt hij met een lange lofzang op de kolo
nel. Deze heeft er toch maar mooi voor ge
zorgd had dat het zuiden van het land te
genwoordig door een goede asfaltweg met
de rest van het land verbonden is, en dat er
hier nu scholen zijn en waterleiding, zieken
huizen en werk.
Het valt op dat kritiek op het systeem inder
daad opvallend vaak gevolgd wordt door
een lofzang op de leider. Als er in Libië al
iets mis is, dan geldt dat in elk geval niet
Kadaffi, zo lijkt het. Hij is dè leider, de va
der des vaderlands, die blindelings wordt
gevolgd.
De Libische nieuwe buitenlandse koers
wordt dan ook breed gedragen. Als men het
Westen iets verwijt dan betreft het de verba
zing over de huidige ontwikkelingen in Li
bië. „De opening naar het Westen kwam
voor ons helemaal niet als een verassing",
zegt Salem Hnaidy, een 24-jarige student
Engels aan de universiteit van Homs, 120
kilometer ten westen van Tripoli. Samen
met een vriend runt hij een druk bezochte
internetshop in het centrum van de stad.
Volgens hem moest je wel bijna blind zijn
om deze ontwikkeling niet te hebben zien
aankomen. „Eerst zag je een verwijdering
van de Arabische buurlanden. In plaats van
de leider van de Arabische wereld manifes
teerde onze president zich steeds vaker als
leider van Afrikaanse wereld. Veel Afri
kaanse landen, Zuid-Afrika voorop, heb
ben traditioneel goede banden met het Wes
ten. Zij wilden hun band met Amerika of
Frankrijk niet op het spel zetten door zich
al te openlijk met Kadaffi te verbinden van
wege diens anti-Westerse opstelling. Dus
moest Kadaffi ook toenadering zoeken tot
het Westen."
Dat Kadaffi de leider van Afrika wil zijn,
kan niemand die Libië bezoekt, ontgaan.
Via billboards, wandschilderingen en affi
ches wordt het uitgeschreeuwd: Libië is het
nieuwe centrum van Afrika en onder lei
ding van Kadaffi zal het continent uit zijn
as herrijzen. Er zijn prachtige exemplaren
billboards bij. Zo staat er op één van de cen
trale pleinen van Tripoli een immens bord
waarop Kadaffi, gehuld in een schitterend
traditioneel gewaad, bijna levensgroot
wordt afgebeeld. Achter hem bevindt zich
de kaart van Afrika waarin Libië goudkleu
rig is ingekleurd. De tekst onder aan dit
beeld luidt: 'De Afrikaanse eenheid is de lei
draad voor ons handelen.'
Handel
„Wij hebben ook weinig redenen om de toe
nadering van onze leider naar het Westen
te bekritiseren", zegt een hoteleigenaar in
Djerma. Het betekent het einde van de boy
cot. Daardoor kunnen we weer handel drij
ven met westerse landen en ook het toeris
me zal hier zeker van profiteren."
In de woestijn kun je direct het bewijs zien
van zijn stelling dat de economie van Libië
veel profijt heeft van de nieuwe politieke
wind. Overal bruist het van de activiteiten.
Grote vrachtauto's beladen met pijpen, den
deren over de gravelpistes op weg naar
boorinstallaties. Overal wijzen gloednieu
we borden met Franse en Engelse opschrif
ten naar de plekken waar ingenieurs op
zoek zijn naar nieuwe olievoorraden. Oliegi
ganten als Shell en Texaco hebben intussen
kantoren in de Libische hoofdstad geo
pend. Niemand lijkt de slag om de Libische
olie te willen missen.
Dat er in het Libische deel van de Sahara
nog onvoorstelbare hoeveelheden 'zwart
goud' liggen te wachten, staat vast. Net als
trouwens gas. goud en andere grondstoffen.
Engelse geologen denken dat Libië de mees
te bodemschatten van Afrika bezit, die ook
nog bijna voor het oprapen liggen, schreven
zij onlangs in een vaktijdschrift. 'Op sommi
ge plekken hoef je maar tot veertig meter
diep te boren om op olie of gas te stuiten',
aldus de geologen.
Aan water, daarentegen, bestaat een groot
gebrek. Weliswaar bevinden zich onder de
woestijn behoorlijke voorraden zoet water,
maar die worden in snel tempo opgepompt.
Met buitenlandse steun is Libië bezig enor
me stukken woestijn te ontginnen. „Met de
huidige techniek kunnen wij hier twee keer
per jaar graan oogsten, en daardoor kan dit
nieuwe landbouwgebied voldoende graan
leveren om de helft van de bevolking van
voedsel te voorzien", aldus Ahmet Darouri,
landbouwkundig ingenieur op een van deze
projecten middenin de woestijn.
Hoewel de meeste Libiërs deze ontwikkelin
gen toejuichen wordt er hier en daar ook ge
waarschuwd voor een te snelle ontwikke
ling. „We kennen nog niet eens de langeter-
mijngevolgen van ons eerste, net gereedge
komen, irrigatieproject om water van het
zuiden naar het noorden te transporteren.
Nu gaan we opnieuw water oppompen, zon
der dat er onderzoek gedaan wordt naar de
gevolgen", zegt Farouk Abdelaziz.
Deze man uit Djerma vreest het ergste. In
zijn jeugd waren er in de vallei van Djerma
tientallen bronnen, sommige zo groot dat je
er in kon zwemmen. Nu staan ze allemaal
droog. „Haalden wij vroeger het water van
een diepte van drie tot vier meter, nu moe
ten wij al putten slaan van zestig meter of
meer. Ik weet dat de situatie elders nauwe
lijks beter is."
Voorlopig gelden andere belangen. Er lig
gen nog veel ambitieuzere plannen klaar op
de ministeries in Tripoli. Daar geldt dat zo
dra de boycot echt helemaal voorbij is. Li
bië een ander land moet worden. „Als wij
vrijelijk met de hele wereld kunnen hande
len, zul je zien dat Libië niet alleen een van
de allerbelangrijkste olieproducenten ter
wereld wordt, maar ook de graanschuur
van Afrika", aldus Abdelaziz.
Joost Vermeulen
