bankrelatie
Het dubbelleven van een vrolijke flierefluiter
PZC
R U D E N
R I E M E N S
Theo Koomen,
een fenomeen
zaterdag 3 april 2004
FOTO
GRAFIE
Zondag is het twintig jaar gele
den dat sportjournalist Theo
Koomen overleed. Een verkeerson
geluk bij zijn woonplaats Groot
schermer maakte een einde aan het
leven van de populairste sportjour
nalist die ons land ooit heeft ge
kend: een commentator die Ard en
Keessie uit pure passie naar hun
overwinningen brulde en die legen
darische ontsnappingen in de Tour
de France in radiotaal wist te van
gen. Altijd goed voor een woorden
stroom, nooit een woord over zijn ei
gen strijd.
Begin over Theo Koomen en de verhalen
komen vanzelf. Over meesterlijke scho
ten op doel die niemand in het stadion had
gezien, maar die zijn radiocommentaar
waanzinnig spannend maakten. Over zijn
band met wielrenners die zo sterk was, dat
hij het vertikte om bij een regenachtige
Touretappe in de NOS-auto te stappen. Al
leen op de motor kon hij de buien voelen die
de renners voelden.
Televisiemaker Coen Verbraak maakte een
documentaire over het Noord-Hollandse fe
nomeen. Het programma verbindt de dubbe
le worsteling van Theo Koomen: de twee ge
vechten die hij voerde met de waarheid.
Niet alleen bij zijn werk. Ook thuis.
Twee keer een worsteling met de waarheid,
was het. Als commentator woekerde hij met
een werkelijkheid die hem te koel, te saai
was. Die hij daarom 'een zondagse jas aan
trok', zoals hij dat zelf noemde. Thuis was
er die waarheid die zo moeilijk uit te leggen
was: een leven tussen twee vrouwen, twee
zussen, van wie zijn schoonzus de moeder
van zijn kind zou worden.
Eigen werkelijkheid
Eerst die strijd met de feiten. Hoe hij als
commentator van voetbalwedstrijden, wiele-
retappes en schaatsritten zijn eigen werke
lijkheid kon schetsen. Alles om het radiopu-
bliek te vermaken. Dreigde een tijdrit saai
te worden of liep de zoveelste NEC-NAC
vast in een bloedeloze 0-0, bracht hij de
boel op smaak. Uit het niets toverde hij dan
een radiocommentaar met spannende ont
snappingen van niet bestaande kopgroepen
of werden er in zijn voetbalverslag schoten
op doel gegeven die anderen op de tribune
totaal waren ontgaan: verzonnen feiten die
zijn verslag misschien niet waarheidsge
trouw maakten, maar wél een stuk boeien
der om naar te luisteren.
Het waren de gouden jaren van Ard en Kees
sie op de schaats, het was de tijd van Hen-
nie Kuiper en Gerrie Knetemann in de
Tour. Achter zijn microfoon brulde Theo
Koomen ze naar hun overwinningen. Hij
leefde mee en jankte mee, met winst en ver
lies. Tranen met tuiten, toen Ajax in 1969 in
Parijs Benfica versloeg in een zinderende
Europacupwedstrijd.
Legendarisch voor zijn aanpak is het voor
beeld van zijn rit achter op de motor, bij de
wielerklassieker Parijs-Roubaix. Onderweg
trok een onverwachte rukwind de papieren
met namen en nummers uit handen van de
commentator. Weg praatstof. „Theo zei in
de microfoon dat we een tunnel in zouden
rijden, dus begreep Hilversum dat we even
uit de lucht waren", herinnerde de Vlaming
Raymond Nackaerts, die achter het stuur
zat, zich jaren later nog.
Bij de luisteraars kon hij niet stuk. Voor
zijn vaste aanhang werd een wedstrijd pas
een evenement als hij het commentaar lever
de. Het evenement zélf leek er nauwelijks
toe te doen. Theo Koomen zat bij de micro
foon, daarom luisterde Nederland. Fans gin
gen zo ver dat ze zijn naam bij Tour-etap
pes op de weg schilderden en spandoeken
naar schaatstribunes meetroonden om hem
in zijn commentaarhokje aan te moedigen.
Serieuzere collega's konden die show-
bizz-achtige aanpak van hem maar moeilijk
verkroppen. Een journalist hoort zich aan
de feiten te houden, smaalden zijn critici.
Dingen verzinnen, de waarheid 'opleuken',
dat doe je niet, vinden de fijnslijpers.
„Allemaal jaloezie", zei zijn broer Jaap al
tijd als na het overlijden van Theo die kri
tiek ergens opdook. „Het was niet zo zeer
jaloezie, het was vooral de valse concurren
tie die de collega-verslaggevers stak",
meent documentairemaker Coen Verbraak.
„Door zijn verzinsels, zijn overdrijving en
zijn schilderachtige woordenstroom wist hij
van het saaiste stilleven nog een boeiende
Nachtwacht te maken. Als je je als collega
dan netjes volgens de regels van het vak aan
de feiten houdt, is dat moeilijk te verteren.
Daar kwam bij dat hij in rechtstreekse ra
dioreportages anderen soms dwong mee te
doen met zijn fantasieverslagen."
„In deze tijd zou de aanpak van Theo
Koomen niet meer hebben gekund. Wie met
de waarheid sjoemelt, wordt tegenwoordig
ontslagen. De rechtstreekse tv-verslagen
zouden hem trouwens onmiddellijk hebben
Theo Koomen, radioverslaggever (1970)
Praten dat hij kon. Moest je hem horen ratelen, als de
kleine Theo Koomen thuis in de groentewinkel van zijn
ouders stond. Half Wervershoof luisterde dan naar het jo
chie dat daar vanaf moeders keukenstoel een zogenaamde
preek hield. Hoe meer 'gelovigen' tussen de piepers en de
bieten, hoe mooier zijn verhaal werd. Een jochie dat zó veel
woorden in huis had, moest maar priester worden, vonden
ze thuis.
Zo kwam Theo Koomen (geboren in 1929) na de lagere
school op het seminarie terecht. Al tijdens de priesteroplei
ding kwam hij erachter dat het bestaan als parochieherder
hem te benauwd zou worden. Dus ging hij op zoek naar een
alternatief. De journalistiek. Bij het Noordhollands Dag
blad zat hij tussen de mensen en de verhalen, zonder de be
perkingen die de kerk of het middenstandsbestaan hem zou
den opleggen.
Zijn inmiddels overleden broer Jaap vertelde later dat moe
der Koomen de overstap naar Hilversum eerst niet zo zag
zitten. De radio bezorgde hem zijn grote roem. In die tijd
luisterde Nederland massaal naar de transistor. Vaderland
se schaatssuccessen en Nederlandse overwinningen in de
Tour de France maakten dat de radio nieuws bracht dat het
land ook graag wilde horen.
Theo Koomen bracht het met zijn eigen kleur. Ook al voor
zag hij zijn berichten soms van een kritisch kader. De
schaatswereld nam het hem kwalijk toen hij problemen bij
de nationale schaatsploeg naar buiten bracht en bij de wiel
rennerij was hij de gebeten hond nadat hij het had gewaagd
om op de televisie dopinggebruik aan de kaak te stellen
Voor het publiek leek het weinig uit te maken wat Theo
ontmaskerd."
De andere waarheid waarmee Theo
Koomen streed, was de waarheid over zijn
ingewikkelde privé-leven. Hij had een kin
derloos huwelijk met Riet, maar was tege
lijk vader van een kind dat hij met zijn
schoonzus Jannie had. Verbraak; „Jannie
was zestien en Theo in de dertig toen ze een
relatie begonnen. Drie jaar later kwam hun
dochter Netty ter wereld. Haar geboorte be
tekende het begin van een leven dat vier
mensen in een houdgreep zou houden."
Theo Koomen verdeelde zijn aandacht tus
sen de twee huishoudens. Drie dagen per
week verbleef hij bij moeder en dochter in
Amsterdam, de andere dagen was hij bij
zijn vrouw in Grootschermer. Onder colle
ga's was het geen geheim, maar tegelijk was
het een ongeschreven code om die waarheid
niet naar buiten te brengen.
Met de documentaire wordt dat stilzwijgen
doorbroken. Verbraak: „Dit niet te bevatten
dubbele leven was zo kenmerkend voor
Theo dat ik er bij het maken van het pro
gramma niet omheen kon. Het leven met
twee vrouwen en het pendelen tussen twee
huishoudens maakten zo'n wezenlijk deel
uit van zijn bestaan, dat je daaraan niet
voorbij kunt gaan als je een waarheidsge
trouw beeld van hem wilt geven."
Riet Koomen-Langedijk heeft niet getwij
feld om de programmamaker haar medewer
king te verlenen aan de reportage over haar
overleden man. „In onze gesprekken merkte
ik dat ze een integer programma wilden ma
ken. Het hoorde bij Theo's leven. Theo had
Koomen vertelde, als hij maar vertelde. Zijn werk maakte
hem ongekend populair. Van zijn wedstrijdverslagen wer
den platen gemaakt en een single met zijn commentaar bij
de Europacupfinale Feyenoord-Celtic haalde in 1970 zelfs
de Top Veertig.
Op woensdag 4 april 1984 klonk de stem van Theo Koomen
voor het laatst live op de radio. Vanuit Enschede versloeg
hij voor Langs de Lijn FC Twente - MW. Collega's zouden
zo'n routinewedstrijdje aan de jonge garde hebben overgela
ten, Theo Koomen ging gewoon. Met de woorden 'Wat mooi
zeg, wat fantastisch mooi', besloot hij zijn reportage.
Op weg naar huis, rond middernacht, verongelukte hij bij
de Schermer molens. Daar nam hij de afslag richting zijn
huis in Grootschermer waarbij hij in botsing kwam met een
tegenligger. Theo Koomen werd 54 jaar. Zelden bracht het
overlijden van een journalist zo veel ontzetting teweeg. De
persoonlijke, emotionele kleur die hij zijn werk gaf, maakte
dat veel luisteraars het gevoel hadden dat ze een bekende
waren kwijtgeraakt, iemand die dicht bij hen had gestaan.
veel kanten en dit was er één van. De mew
sen die hem kenden, wisten precies als hij]
in zijn hoofd mee vastliep."
Werken was de remedie. Keihard werken;
en maar onderweg zijn. Wie op pad is, kat;
moeilijkheden wegdrukken. Wie druk ben
is, hoeft de waarheid niet onder ogen te t
zien. Door de schijnwerper bij zijn werk
luidruchtig op een ander te richten, kon ij
zijn eigen leven buiten het licht houden, 1
Werken, steeds maar werken. Niet alleen -
voor de radio. Met spreekbeurten in het j
land, met zijn boeken en met een vaste ps]
na in het weekblad Onze Krant, schnabbl
de hij er van alles bij.
„Hij was tuk op geld, maar hij kon ookj$
nee zeggen", weet zijn uitgever Floor Jon-;
kers nog. „Het was ook schnabbelen uit I
noodzaak"meent regisseur Verbraak.
„Want hoe kon hij anders twee huishoud^
onderhouden?"
Trots
In de documentaire vertellen zijn dochter! z
Netty en haar moeder voor het eerste opet n
lijk over de man die hen verbindt. Ver- si
braak: „Zijn dochter is enorm trots ophand
vader. Ze liet ons het fotoalbum zien 'dattfe
samenstelde voor haar vijftiende verjaar- e
dag. Uit alles blijkt dat hij dat met hart el E
ziel heeft gedaan. Ook uit brieven en verb k
len uit haar kindertijd blijkt hoe intensie! r<
het contact was." Riet Koomen-LangedijijN
„Door alles wat er is gebeurd, hebben we p
het niet makkelijk gehad. Maar de bandjir
sen mijn zus, haar dochter en mij is nog |V
nooit zo hecht geweest als nu. Theo zou lw
daar heel blij mee zijn geweest.h
Regisseur Verbraak: „Wat mij het meest^di
bleef na het maken van de documentaire A
dat er zo veel verborgen zat achter de ma: bi
die zichzelf presenteerde als de vrolijke Éi0'
refluiter. Achter dat zelfgeschilderde decfl in
ging een eigen wereld schuil. Wat me ookfi vc
viel was dat twintig jaar na zijn dood noglk<
veel mensen zo'n sterk gevoel bij hem het-j in
ben. Bij de familie is dat misschien te ver- k<
wachten, maar dat hij in het vluchtigeottjst
roepwereldje nog zo sterk leeft, is toch vefN
zeggend. Noem zijn naam en de verhalen» D
men zó boven water. Alsof hij weer naast,(er
zit." is
Jan Vri« N.
se
De documentaire Woekeren met de Waarheid Fe
over Theo Koomen wordt uitgezonden op mi1 V(
dag 12 april (tweede paasdag) om 21.45 uur
(KRO, Nederland 1)
5=
