Ginseng, wortel
van het leven
PZC
26
Legenden mythen
Onder het mes
Medische vindingen
Steriel opereren
woensdag 31 maart 2004
Nicotine
Vooruit dan, eens een keer iets positiefs over nicotine
Nicotine remt de activiteit van zogeheten microgliacel-
len in de hersenen, concludeert R. Shytle (University
South Florida, Tampa) in het vakblad Journal of Neuro-
chemistry op grond van laboratoriumonderzoek. Te
sterke activering van deze cellen leidt tot chronische
ontstekingsreacties in de hersenen waardoor hersencel
len afsterven, een proces dat aan de basis staat van aan
doeningen als de ziekte van Alzheimer en Parkinson
Op grond van deze kennis kunnen mogelijk medicijnen
worden ontwikkeld die deze ziektes voorkómen.
Borsten
De borsten van vrouwen blijven tegenwoordig langer
'jong'dat wil zeggen stevig van structuur. Fijn voor het
uiterlijk, maar dit bemoeilijkt wel de opsporing van
borstkanker door middel van röntgenfoto's, waarschuw
de F. Van der Horst (UMC St Radboud,
Nijmegen) tijdens een congres over
borstkanker. In het stevige borstweefsel
zijn beginnende tumoren moeilijk waar
te nemen. Hoe het komt dat de borsten
van vrouwen langer 'jong' blijven is
nog niet duidelijk.
Jicht
Het eten van veel vlees en/of vis vergroot de kans op het
krijgen van jicht, een pijnlijke gewrichtsaandoening,
met vijftig procent. Melkproducten daarentegen hebben
een beschermende werking op het ontstaan van jicht.
Dit constateert H. Choi (Massachusetts General Hospi
tal, Boston) in het medisch tijdschrift New England
Journal of Medicine op grond van een onderzoek bij
47.000 mannen.
Prenataal testen
Ondanks de wettelijke verplichting hiertoe verzuimt de
behandelaar (verloskundige, huisarts of gynaecoloog)
bij circa de helft van de zwangere wouwen ouder dan
36 jaar de vrouw te wijzen op de mogelijkheid van een
nekplooimeting of een tripletest (methoden waarmee
de kans op afwijkingen bij het ongeboren kind kunnen
worden bepaald). Dit stelt O. Van Rijen (Raad voor de
Volksgezondheid en Zorg) in het artsenblad Medisch
Contact op grond van een onderzoek onder 254 zwange
re vrouwen.
m
Astma ;b
ir;
Het geven van voorlichting aan ouders met een baby die 'to
een verhoogde kans loopt astma te krijgen, is effectief
Minder kinderen met een hoog risico ontwikkelen als
gevolg van de voorlichting daadwerkelijk astma, condu-
deert H. Schönberger (universiteit Maastricht) in ne!
proefschrift waarop hij op 19 maart promoveerde. Tij
dens de voorlichting krijgen de ouders uitleg over het
vermijden van tabaksrook en astma-uitlokkende stoffen
afkomstig van huisstofmijten, huisdieren en voedings
middelen.
Stamcellen
Het idee dat er na de ontwikkeling van een stamcel tot
een gespecialiseerde lichaamscel geen weg meer terug
is, wankelt (een beetje). Bij fruitvliegjes blijkt het moge
lijk bepaalde cellen die al een paar stappen op weg naar
een gespecialiseerde functie binnen het lichaam heb'oen
gezet, weer om te vormen tot stamcellen, meldt T. Kai l
(Howard Hughes Medical Institute, Baltimore) in het we-
tenschappelijk tijdschrift Nature. Als dit ook bij mensen
zo is, opent deze vinding nieuwe wegen voor het ver
krijgen van stamcellen. Wetenschappers hopen in de
toekomst met stamcellen zieke organen te kunnen re
pareren.
Ooit was hij zijn gewicht in goud waard en
slechts voorbehouden aan keizers en
koningen. Tegenwoordig wordt de Panax
ginseng gewoon in Nederland gekweekt en
kan iedereen profiteren van zijn heilzame
werking tegen stress, energiegebrek en
andere welvaartsklachten.
Doot KITTY VAN GERVEN
Aan zijn uiterlijk zie
je het niet direct
af. De bleke wortel
met zijn grillige
uitstulpingen be
hoort nu niet bepaald tot het
schoonste dat Moeder Aarde in
haar schoot draagt. Maar van
zijn uiterlijk moet de ginseng
iiet ook niet hebben. Zijn
kracht ligt namelijk in zijn
heilzame werking bij lichame-
ijke en mentale ongemakken.
Want of je nu last hebt van
stress of van ouderdomszwak
te, van concentratieproblemen
of seksuele vermoeidheid, van
hoge of van lage bloeddruk...
ginseng helpt, menen steeds
meer mensen. Het werkt zowel
vitaliserend als kalmerend,
harmoniserend en corrigerend.
Het doet kortom precies dat
wat het lichaam verlangt.
Geen wonder dat ginseng aan
populariteit wint. Zo onbekend
als ze een aantal jaren geleden
nog waren, zo gewild zijn de
preparaten op basis van ge
droogde ginsengwortel tegen
woordig, Bij menig reform-
zaak, drogist en apotheek gaan
ze als warme broodjes over de
'oonbank. zowel de homeopa
thische middelen als de voe
dingssupplementen.
In het Verre Oosten is dat alle
maal niets nieuws. In China,
Korea en Mantsoerije, waar de
meest werkzame Panax gins-
engsoorten oorspronkelijk van
daan komen, geniet de plant al
duizenden jaren de status van
'koninklijk' medicijn. Hoe
hoog de wortel daar wordt in
geschat, valt af te leiden uit de
eretitels waarmee de Aziati
sche volken hem bekleedden.
De Chinezen noemen hem bij
voorbeeld nog vrij gewoontjes
'de wortel van de man', vanwe
ge zijn vorm waarin het mense
lijk lichaam zou zijn te herken
nen. De Koreanen hebben het
echter al over 'de wortel van
het leven' en bij de Japanners
staat hij zelfs te boek als 'het
wonder van het universum'. En
zij waren kennelijk niet de eni
gen die er wonderbaarlijke
krachten aan toeschreven,
want uit de toevoeging Panax
in de botanische naam Panax
ginseng mag worden opge
maakt dat ook onze westerse
voorouders er wonderlijke
krachten aan toedichtten. Pa
nax is namelijk het Latijnse
woord voor wondeimiddeL
Toch zijn het niet alleen de
Aziaten geweest die al sinds
mensenheugenis vertrouwd
waren met de ginseng. Aan de
andere kant van de Stille Oce
aan kenden de indianen even
eens een Panax-soort, de quin-
quefolium, oftewel Amerikaan
se ginseng, en net als in Azië
gold deze als een belangrijk ge
neesmiddel. Alleen Europa
bleef er nog lange tijd van ver
stoken. Hoewel Moorse zeelui
in de eerste eeuw de wortel al
naar Spanje brachten, en mis
sionarissen en ontdekkingsrei
zigers dat in later eeuwen nog
vele malen herhaalden, vond
de ginseng in Europa pas echt
ingang nadat de troepen van de
Verenigde Naties met de le
venswortel hadden kennisge
maakt tijdens de oorlog in Ko
rea. Sindsdien is de opmars van
de ginseng ook in het Westen
niet meer te stuiten.
Het imago van wondermiddel
heeft het hier echter nooit ge
kregen. Integendeel zelfs, in
sommige kringen bestaat er
nog altijd grote twijfel over de
werking ervan. Anderzijds zijn
De ginseng is met vele legenden en mythen
omgeven'. Zo wordt bijvoorbeeld beweerd
dat de Chinese herborist Li Chung Yun de
begenadigde leeftijd van 256 jaar bereikte,
oankzij een dieet van rauwe groenten en
ginseng. Een andere legende verhaalt weer
over de mythische keizer Shen Nong, die de
medicinale werking van ginseng ontdekt zou
hebben. Shen Nong, die volgens de legende
rond 2700 voor Christus in China regeerde,
had een doorzichtige onderbuik, waardoor
hij de werking van kruiden in zijn lichaam
goed kon beoordelen. Zijn gunstige bevin
dingen met de ginseng zou hij hebben opge
tekend in de Shen Nong Pen Cao, een nog
altijd in gebruik zijnd kruidengeneesboek.
er inmiddels tal van weten
schappelijke onderzoeken ge
weest, onder meer in Rusland
en aan de universiteiten van
Alberta en Toronto, waaruit
kan worden afgeleid dat het ge
bruik van ginseng conditiever-
beterend werkt. Behalve dat
het stress en vermoeidheid be
strijdt. het geheugen verbetert,
het immuunsysteem en de ge
slachtshormonen stimuleert,
als anti-oxidant werkt en cho
lesterol reduceert, helpt het
ook om de suilcerspiegel in het
bloed te corrigeren en de
bloeddruk te regelen.
Verantwoordelijk voor dit alles
zijn de ginsenosides, de werk
zame bestanddelen in de wor
tel. Het bijzondere van deze
Ze groeien allebei in de grond. Maar daar
mee houdt de overeenkomst tussen sui
kerbieten en ginsengwortels wel zo'n
beetje op. Toch hebben ze meer met ei
kaar gemeen dan je op het eerste gezicht
zou denken: ze stammen allebei van
Noord-Brabantse bodem. Nederland mag
zich sinds een jaar of tien namelijk tot de
ginsengproducerende landen rekenen,
dankzij de teruggang in de suikerbieten
teelt.
In een poging om de bakens te verzetten,
besloot de NPH, een volle dochter van de
Coöperatieve Suikerbietentelers Vereni
ging, begin jaren negentig om op kleine
schaal met de teelt van ginseng in Neder
land te beginnen. In 1993 werden twee
proefperceeltjes ingezaaid. En hoewel het
minimaal vier jaar duurt eer de wortels
kunnen worden geoogst, werd eind 1994
al duidelijk dat de exotische planten in
Nederland goed gedijen. Daarmee was
voor de NPH het pad geëffend om zich
voortaan onder de naam Euro Ginseng bv
op de productie van grondstoffen en gins
engpreparaten toe te leggen. Inmiddels
vinden vanuit de vestiging in Veghel de
Euro Ginsengproducten hun weg naar
heel Nederland en daarbuiten.
De teelt in Nederland beperkt zich tot
twee soorten, de Panax C.A. Meyer en de
Panax Quinquefolium, oftewel de Kore
aanse en de Amerikaanse ginseng. Qua
werking verschillen beide sterk van elkaar.
Waar de Panax Quinquefolium een over
wegend rustgevend effect heeft, werkt de
Panax C.A. Meyer vooral stimulerend. De
gedroogde wortels van beide variëteiten
worden verwerkt tot diverse producten.
Naast de ginsengpoeders en capsules, die
100% puur gemalen wortel bevatten, zijn
er inmiddels ook samengestelde produc
ten op de markt, zoals zalf, shampoo en
bodylotion.
hormoonachtige stoffen, die,
voor zover bekend, uniek zijn
voor de ginseng, is dat ze elk
een specifieke eigenschap heb
ben. Waar de een kalmerend
werkt, werkt de ander stimule
rend. Hierdoor kan ginseng in
tijden van stress en opwinding
rust brengen en in tijden van
fysieke en mentale zwakte
prestatieverhogend werken. En
terwijl het bij de een tegen ho
ge bloeddruk helpt, helpt het
bij de ander weer tegen lage
bloeddruk. De werking past
zich dus aan de behoeften van
het lichaam aan. Om die reden
wordt ginseng ook wel een
adaptogeen genoemd.
De westerse onderzoeken be
vestigen hiermee in feite pre
cies dat wat de Chinezen al
eeuwenlang beweerden, name
lijk dat ginseng een harmonise
rende uitwerking heeft op het
menselijk lichaam. Volgens de
traditionele Chinese kruiden
leer zorgt de wisselwerking
tussen de ginsenosides name
lijk voor een goede balans tus
sen Yin (passiviteit) en Yang
(activiteit). Een evenwicht
waarbij met name de ouder
wordende mens, maar ook
sporters en mensen die onder
druk moeten presteren gebaat
zijn.
Hoezeer de ginseng echter ook
tot de verbeelding spreekt, een
wondermiddel is het niet. Bij
serieuze gezondheidsklachten
kan met het gebruik van gins
eng alleen niet worden vol
staan. Bovendien kan het ook
niet onder alle omstandighe
den worden toegepast. Want
hoewel er bij een normale do
sering niet of nauwelijks bij
werkingen zijn, kan ginseng
bij sommige aandoeningen, zo
als acute ontstekingen, de
klachten verergeren. Mede om
die reden is het dan ook aanbe
velenswaardig om voor gebruik
eerst een arts te consulteren.
Door PAUL VAN DI|K
Een jaar geleden bezocht ik de huidarts
met een verdacht plekje in mijn ge
zicht. Dat is inderdaad huidkanker, zei
hij met een glimlach. Dat moet je weg
laten halen. Maak maar een afspraak
bij de plastisch chirurg.
En...zonlicht? vroeg ik met een bedeesd
stemmetje. Want ik was angstiger voor
een zonlichtverbod dan voor huidkan
ker. „Nou", zei de dermatoloog, „jij
bent toch zo'n buitenmens. Ik zou er
maar lekker van genieten."
Twee weken later lag ik op de operatie
tafel. Het plekje werd plaatselijk ver
doofd. Een kwartiertje later verscheen
de plastisch chirurg. Een prachtig ge
bruinde kop boog zich over me heen.
Met vaardige hand verwijderde hij het
verdachte plekje, ondertussen keuve
lend over de fusie van zijn ziekenhuis.
„By the way", vroeg ik, „hoe beoordeel
jij de relatie tussen zonlicht en huid
kanker?" Hij wachtte even met zijn ant
woord en zei: „zelf heb ik ook een paar
van die tumortjes weg laten halen
maar mijn zonvakanties naar Maleisië
laat ik er niet voor schieten."
ik kon dus blij naar huis en ik reali
seerde me dat ik ook als huisarts nooit
heb meegedaan met de hetze tegen
zonlicht. Natuurlijk, het extreem en ge
forceerd bruinen vind ik een onver
standige hobby. Maar gewoon lekker
genieten van de zon en je huid geleide
lijk laten kleuren door het zonlicht,
lijkt mij niet ongezond.
Bovendien kan ik bogen op 22 jaar
huisartservaring, waarin ik nog nooit
een patiënt heb gezien met huidkan-
kei waarbij zonlicht een belangrijke
factor was. Een frequent voorkomend
medisch probleem kan het dus niet
zijn. Maar ik vertrouwde mezelf niet
erg op dit punt. Ik ben namelijk zelf
een zongemeter.
Gelukkig krijg ik opnieuw steun uit de
specialistische hoek. In 'Medisch Con
tact' van deze maand trekt dermato
loog Frans Rampen ten strijde tegen
dokters en voorlichters die zonnen
brandmerken als slecht voor de ge
zondheid. Hij zet de nadelen en voorde
len van zonnen naast elkaar.
Eerst de risico's van de vormen van
huidkanker die in verband worden ge
bracht met zonlicht. Bij basaliomen in
Nederland 30.000 nieuwe gevallen per
jaar staat de precieze relatie met zon
licht ter discussie. Bij plaveiselcelcarci-
nomen 4000 nieuwe gevallen per jaar
is het verband met zonlicht alleen
vastgesteld bij beroepsmatige blootstel
ling boeren, tuinders en dergelijke be
roepen Bij melanomen 2000 nieuwe
gevallen per jaar is de wetenschappe
lijke literatuur over de risico's van de
zon armoedig. Dokter Rampen stelt:
mijn overtuiging is dat zonlicht niets
met het melanoom te maken heeft.
Dan de voordelen. Zonlicht is een goe
de remedie tegen een scala van fre
quent voorkomende huidziekten zoals:
acné, psoriasis en eczeem. De zon is
vaak effectiever dan de smeersels van
de dermatoloog.
Maar het meest belangrijk zijn de niet
te meten positieve psychische- en socia
le effecten van verstandig zongedrag.
Het gaat hierbij om het welbevinden
van miljoenen landgenoten die zon
licht als een schone, goedkope en effec
tieve vorm van stressreductie ervaren.
De schadelijke effecten steken dan ook
mager af bij de indrukwekkende voor
delen van verstandig zonnen. Ik blijf
dan ook bij mooi weer lekker in de
tuin werken en morgen zoek ik het
zonnigste plekje op het caféterras.
Eeuwenlang moest de gezondheidszorg het stellen zonder
een aantal medische vindingen die vandaag de dag als
vanzelfsprekend worden gezien. Wie waren de bedenkers
en hoe verging het hun vinding?
Jezelf laten opereren is eeu
wenlang het laatste waartoe
je als patiënt besluit. De
kans dat je de ingreep over
leeft is uiterst klein. Zelfs bij
de meest kundige artsen
sterft meer dan de helft van
de patiënten.
De belangrijkste oorzaak
hiervan is het ontstaan van
infecties na de operatie. Dat
gebeurt zo massaal dat
wondinfectie gezien wordt
als een normaal onderdeel
van de genezing. Artsen ma
ken zelfs onderscheid tussen
de verschillende soorten pus
die uit de wond opborrelen.
Tevreden zijn chirurg en pa
tiënt als er een dikke, room
kleurige en reukloze vloei
stof uit de wond komt. Dit
'lofwaardig pus' is een gun
stig teken voor herstel. Ge
vreesd, want doorgaans fa
taal, is de dunne, stinkende
gangreneuze pus.
De eerste die een verband
legt tussen infecties en de
(beroerde) hygiënische om
standigheden in de zieken
huizen is de Hongaarse vrou
wenarts Ignaz Semmelweiz
(1818 - 1865). Hij merkt op
dat kraamvrouwenkoorts
vooral slachtoffers eist in de
universiteitskliniek, waar
artsen met het lijkvocht nog
aan hun handen bevallingen
assisteren. Semmelweis ver
moedt dat er via de handen
van de artsen 'iets' van de lij
ken naar de kraamvrouwen
wordt overgebracht waar
door zij sterven. Hij eist dat
alle artsen hun handen met
bleekwater reinigen alvorens
een bevallig te doen. Semn-
melweis heeft pech. Het feit
dat hij zijn idee niet theore
tisch kan verklaren - bacte
riën zijn nog niet erkend als
ziekteverwekkers - en zijn
agressieve benadering -
'Moordenaars', bijt hij colle
ga's toe die hun handen niet
wassen - maken hem een roe
pende in de woestijn.
De Britse arts Joseph Lister
(1827 -1912) is een gunstiger
lot beschoren. Hij verdiept
zich in het fenomeen 'ontste
king' en verwerpt het gang
bare idee dat weefsel gaat
rotten door contact met
zuurstof uit de lucht. In 1865
krijgt hij de artikelen onder
ogen die de Franse scheikun
dige Louis Pasteur enkele ja
ren daarvoor heeft geschre-
tun
:drc
mij
tgrc
i taan
tkle
voc
ge;
lijft
fik,
«ge
pra
Chirurgen en operatiekamer-assistenten zijn tegenwoordig standaard zo steriel mogelijk gekleed. Archieffoto dit
toni
bei
ven. Pasteur bewijst dat rot
ting en gisting alleen ont
staan in de aanwezigheid
van toegevoegde bacteriën of
gistcellen. Lister begrijpt in
een flits wat er gaande is in
het ziekenhuis. Wonden ont
steken doordat zij besmet ra
ken met bacteriën uit de om
geving! Hij gaat terstond op
zoek naar een middel waar
mee hij de bacteriën in de
wond kan doden, zonder het
gezonde weefsel al te zeer
aan te tasten. Hij stuit op
carbol, een stof die in ge
bruik is om de kwalijke
stank in de riolen te bestrij
den.
Op 12 augustus 1865 ver
bindt Lister een open been
wond met in carbol gedrenk
te lappen. De wond geneest
zonder enig spoor van ont
steking. Lister experimen
teert verder en in 1867 be
schrijft hij zijn positieve er
varingen met de carbol-me-
thode in het medisch tijd
schrift The Lancet.
Net als Semmelweis ontmoet
Lister aanvankelijk forse te
genstand. Listers successen
in het ziekenhuis, de onder
bouwing van zijn methode
met het werk van Pasteur en itrijd
diens Duitse evenknie Robert dige
Koch, en ook zijn innemende lom
persoonlijkheid weten uit- Si
eindelijk de medische were' Mcht
te overtuigen. Het 'aseptisc aijn
werken wordt gemeengoed.
In onze tijd is niet alieen de
wond, maar ook de kleding
van de chirurg, het maten-
aal, ja zelfs de lucht in de
operatieruimte 'van alle
vreemde smetten vrij'.
fopt
aide
♦as, i
!f.M
'lanj
flvaa-
Jfd. T
