Theoloog Kuitert heft God op
Aquarelleren zit Schotse
schildersfamilie in genen
Rijnhard Schregardus laat
wat aan verbeelding over
Waterkwaliteit van
Schelde het slechtst
rond grensgebied
Zierikzeeënaars
schrijven modern
passie-oratorium
17
fleer boeren
kiezen voor
breder bedrijf
Fancyfair
woensdag 31 maart 2004
ftirRinus Antonisse
ijOES - De Zuidelijke Land- en
[uinbouw Organisatie Zeeland
i0at vierkant achter soepeler re-
voor activiteiten op het plat
band. Die moeten boeren méér
-iimte bieden voor nevenactivi-
•iitenop hun bedrijf.
is het bestuur van de
^TO-raad Zeeland is nu al op
jgeveer 20 procent van de land-
jriffbedrijven sprake van een
:euwe economische drager'.
raad verwacht dat in de toe-
ijmst nog meer boeren de opzet
ahun bedrijf verbreden.
Hierbij valt te denken aan
gunstverlening informatietech-
alogie, zorgboerderijen en land-
ïhapsbeheer. Door aanpassing
iai het Streekplan Zeeland
rardt het mogelijk de verbre-
inig zonder al te veel obstakels
ioor te voeren.
Zo wordt onder meer toegestaan
:et totale vloeroppervlak van de
ledrijfsgebouwen voor nevenac-
jviteiten te benutten (tot nu toe
dat gebonden aan een maxi-
rnira van 250 vierkante meter).
[leZLTO-raad vindt dat posi-
ief. Aangetekend wordt dat
re! alle nevenactiviteiten moge-
:;k zijn: ontwikkelingen die in
.inflict kunnen komen met de
^arische productie en de be-
ingen van de landbouw moeten
rorden vermeden, aldus de
•ad. Industriële ontwikkel in-
en horen op een gemeentelijk
«Irijventerrein plaats,
üdrukkelijk stelt de raad dat
ieuwkomers op het platteland
ck de lasten moeten aanvaar-
lemand die in het buitenge
rd wil wonen of werken, hoort
ie spelregels te kennen. „Zij
injgen de lusten als uitzicht,
rost en landschappelijk schoon,
tn zij zullen in perioden als de
;ogsttijd zaken als modder op
ie weg, lawaai van de machines
si enige stank als last kunnen
rvaren", stelt de raad.De raad
fleit ervoor Zeeland aan te wij-
itnals proefgebied voor het the-
na 'lusten en lasten'. Dat moet
tiden tot spelregels voor activi
sten ten plattelande.
kunst
door Ernst Jan Rozendaal
Zelden heeft Klaas Hendrikse, predi
kant van de Koorkerkgemeente in
Middelburg en de Vrijzinnige Gemeente
Zierikzee, een boek gelezen waarin hij
zich zo kon vinden als Voor een tijd een
plaats van God van H.M. Kuitert. Daar
om heeft hij het initiatief genomen voor
een symposium - zaterdag in Middel
burg - over het boek waarin de omstre
den theoloog afrekent met God, de he
mel en de kerk. „Het wordt geen bijeen
komst vol gekissebis en gehakketak",
verwacht Hendrikse. „Kuitert krijgt za
terdag meer veren in zijn gat dan kri
tiek naar zijn hoofd."
Professor doctor Harry Kuitert (1924)
was predikant in Scharendijke (van
1950 tot 1955) en Amsterdam voordat
hij in 1965 in dienst trad bij de Vrije
Universiteit in Amsterdam. Zijn opvat
tingen hebben in de gereformeerde
kerk, maar ook daarbuiten, altijd flink
wat stof op doen waaien, omdat hij af
stand heeft genomen van steeds meer
kerkelijke dogma's. In Voor een tijd een
plaats van God gaat hij verder dan ooit.
„Ik heb dat boek met rode oortjes gele
zen", zegt Hendrikse. „Ik ben er ontzet
tend enthousiast over. Kuitert stelt aan
iedereen de vraag: 'Wat geloof jij nog?'
Hij rekent af met versleten godsbeel
den. Ik kan me ook vinden in zijn kri
tiek op de kerk als instituut. Je hoeft
geen profeet te zijn om te zien dat die
geen toekomst heeft. Maar wat me met
name boeit en waar het tijdens het sym
posium ook over moet gaan, is hoe hij
schrijft over transcendentie. Dat is een
moeilijk woord dat we zaterdag gaan
toelichten. Kuitert heft God op. Dat
moet je letterlijk nemen in de dubbele
betekenis van het woord. Dus opheffen
en verheffen. Ik zeg altijd: 'Ik weet niet
H.M. Kuitert is zaterdag in Middelburg aanwezig bij een symposium over zijn boek
Voor een tijd een plaats van God. foto Niels Westra/GPD
goed wie of wat God-is.' Kuitert gaat
een stap verder. Hij gebruikt zelfs het
woord God niet meer, zo vervuild en be
last vindt hij dat. Hij zegt: 'Er is geen
wie en er is ook geen wat achter de wer
kelijkheid.' Er is niet een wezen dat
God wordt genoemd. Daar ben ik het
volledig mee eens. Over het wat denk ik
anders. Kuitert zegt dat transcendentie,
een essentiële ervaring die niet te dui
den is, ontspringt aan de ontmoeting
tussen mensen. Ik hou dat wat meer
open, omdat ik bij mijzelf en anderen
heb ervaren dat zich dat ook kan voor
doen zonder dat daar iemand anders bij
komt kijken. Kuitert verwijt mij dat, hij
vertrouwt mijn vrijzinnigheid kennelijk
niet. 'Jij denkt toch nog aan een soort
substantie', zegt hij. Wat niet zo is."
De gevolgen van Kuiterts visie zijn ver
strekkend. „Met dit laatste boek heeft
hij het persoonachtige idee van God ach
ter zich gelaten", verklaart Hendrikse.
„Ik bewonder in hem dat hij tot op zijn
tachtigste doorgaat met zijn zoektocht
en afstand neemt van eerdere denkbeel
den. Kuitert noemt de mens 'voor een
tijd een plaats van God'. Het gebeurt
tussen geboorte en dood, daarna is het
afgelopen. Van speculatie over wat hier
na komt, wil hij niets weten, dat is iets
wat je ook maar zelden leest bij een
theoloog. Als consequentie zegt Kuitert
dat je je op dit leven moet concentreren.
Dat betekent niet dat hij afscheid
neemt van religie. Transcendente erva
ringen zijn er nog steeds, Kuitert heeft
ze alleen ontdaan van alles wat er aan
namen aan is gegeven. Niet voor niets
heet een hoofdstuk in zijn boek 'v/h
God', voorheen God. Hij zegt niet: 'Gooi
de bijbel maar weg.' De mens draagt
verantwoordelijkheid voor zijn daden.
Kijk maar om je heen en je ontdekt van
zelf dat je niet moet doodslaan, stelen
of besodemieteren. De tien geboden zijn
dus nog steeds van waarde, alleen vindt
Kuitert dat je ze als mythe moet lezen
en er geen vaststaande informatie van
moet maken."
Hendrikse hoopt dat het symposium
veel mensen aanzet Kuiterts boek te le
zen en te herlezen. Dagvoorzitter Klaas
IJkema, predikant in Wijk bij Duuste-
de, en opponent Monique van Zoest, re
monstrants predikant in Oosterbeek,
zijn geen felle tegenstanders van de
theoloog. Hendrikse: „Maar een zoetsap
pig debat zal het niet worden. Ik houd
wel een paar kritische opmerkingen ach
ter de hand. Voor het evenwicht zou het
goed zijn als er wat tegenstanders in de
zaal zitten om hun zegje te doen. Ik
vrees alleen dat de meeste gereformeer
den Kuitert als een afvallige beschou
wen en zijn boek dus liever negeren dan
lezen."
Voor het symposium Voor een tijd een
plaats van God, zaterdag in de Zeeuwse
Bibliotheek in Middelburg van 11 tot 15
uur, zijn nog enkele kaarten beschik
baar. Info: 0118-583368.
:oor Anita Tournois
SLUIS - Grootvader was er
aeester in. Zijn zoon trad in
ijn voetstappen, en ook de
üeindochter laat zich niet onbe-
uigd. Het aquarelleren lijkt bij
ie familie Gibson in de genen te
atten. Zowel vader Adam Gib-
«n als dochter Morag Paul,
Schotten van origine, exposeren
uomenteel fraaie aquarellen in
Ie Raadskelder van het Belfort
n Sluis.
M is natuurlijk fijn als de
sensen ons werk waarderen of
tooi vinden, maar toch van on-
igeschikt belang. Paint for
iut own pleasure, is een be-
ngrijk advies dat ik meekreeg
d mijn vader, tijdens de les-
Q in techniek en kleurge-
tuik". vertelt Paul, die tegen-
wrdig in Duitsland woont en
ms talent door grootvader en
der werd aangemoedigd. „Die
fcd heb ik opgevolgd en ik zou
L.met meer zonc*er het aquarel-
kunnen. Soms moet ik
iilderen. Vooral bepaalde
ckken in mijn geboorteland,
hsschien heeft dat wel met een
te gevoel van heimwee te ma-
en."
'aast de liefde voor haar ge-
teegrond, geeft ze uiting aan
haar passie voor Zeeuws-Vlaan
deren. Paul is goed bekend met
de streek daar ze regelmatig in
Hoek, een tweede woonplek, ver
toeft. Vele dorpen, verschillende
seizoenen en diverse karakteris
tieken van de streek zijn met los
se penseelstreek vastgelegd. Zo
als Low Tide en High Season in
Nieuwvliet of De koninginnest
raat in IJzendijke. „Ik werk het
liefst ter plekke", laat Paul we
ten, „in tegenstelling tot mijn va
der, die merendeels in zijn stu
dio vertoeft.
Strakker
De aquarellen van vader Gib
son, geboren in 1925 in Paisley,
verschillen dan ook duidelijk: ze
tonen een andere invalshoek,
zijn strakker van opzet. Men
merkt een zekere neiging tot ab
straheren, al worden plaatselij
ke landschappen - impressies
van de schotse hooglanden en di
verse eilanden - wel exact weer
gegeven. Gibsons deskundige
hand verraadt jarenlange erva
ring met de materie. Licht- en
schaduwpartijen, een krachtig
kleurenpalet - de kunstenaar is
niet zuinig met de verf - belij
ning en compositie - alles wordt
even trefzeker weergegeven.
Overduidelijk blijkt dat de kun
stenaar niet alleen bekend is
met het materiaal maar ook met
zijn omgeving. Naast het schilde
ren, dat al in zijn vroege jeugd
een aanvang nam, werd er name
lijk veel gewandeld en geklom
men. De liefde voor de natuur
en de kennis ervan ervaart men
in het karakter van zijn werken.
Fraaie voorbeelden zijn Duart
Castle - Isle of Mull of Sunset
over Arranenkele van zijn ten
toongestelde werken. The Sands
of Morror zijn door zowel vader
als dochter uitgebeeld.
Pauls impressies van haar ge
boortegrond zijn, in tegenstel
ling tot de Zeeuws-Vlaamse
landschappen, minder uitbun
dig, opgezet in andere, donker
dere en gedekte tonen. Een gege
ven, wordt bevestigd, dat voor
namelijk bewerkstelligd wordt
door een totaal ander licht ter
plekke. Contrasten in Schotland
blijken veel scherper. Gibson
volgde de Hoge school voor de
Kunsten in Paisley. Paul stu
deerde filosofie en talen. Vorig
jaar hadden ze samen hun eer
ste tentoonstelling in Duitsland.
Sluis is de eerste plek in Neder
land waar ze samen exposeren.
Tentoonstelling t/m 2 mei in de
Raadskelder van het Belfort,
Markt, Sluis. Openingstijden: da
gelijks, behalve do. en vr. van
14.00- 17.00 uur.
Een doek en een vrouwfiguur in galerie Esprit.
Gibsons Duart Castle - Isle of Mull.
foto Peter Nicolai
door Anita Tournois
CLINGE - Zijn vierde expositie
in Galerie Esprit toont een res
pectabel aantal nieuwe werken
van de laatste vier maanden.
Als thema blijken oeroude cultu
ren Rijnhard Schregardus
steeds opnieuw te kunnen inspi
reren. Titels zijn maar spora
disch te vinden. Het werk - ma
terieschilderijen en keramiek -
laat vooral ruimte open voor ei
gen interpretatie.
Thema's uit de oudheid vormen
voor deze schilder/beeldhouwer
niet alleen de basis van zijn wer
ken. Ook zijn werkwijze refe
reert aan wat je zou zien als je
rond zou dwalen in steden als
Rome, Athene of delen van lan
den, waar restanten van onze al
oude beschaving en cultuur be
waard zijn gebleven. Het speci
fieke gebruik van het materiaal
- hij bouwt zijn werken op met
zand, lijm, pigment en acrylverf
- in vele lagen op paneel of
doek, het ruwe, onafgewerkte in
de vormgeving; alles duidt op
een voorliefde voor dit bewaar-
goed en de verhalen die daar vol
gens overlevering mee samen
hangen. Goden, godinnen, wach
ters en helden vormen onuitput
telijke bronnen voor zijn beel
den als schilderijen. Ook het
bootje ziet men geregeld terug
als onderwerp. Met een vormge
ving die wat overlaat aan fanta
sie of eigen interpretatie, want
het werk draagt een zekere
vorm van mystiek en geheimzin
nigheid in zich mee. Vaak opge
bouwd in series van drie tot vier
per thema. Zoals zijn landschap
pelijke impressies, die teruggrij
pen op het ongerepte oerland-
schap.
Vrouw
In veel werk vormt de vrouw het
meest wezenlijke onderdeel van
zijn belevingswereld. Gracieus
en mysterieus, uitgebeeld in ver
schillende poses, vol bevallige
beweging en dan weer verstild,
de benen vaak uitlopend in een
punt. Soms als een samensmel
ten van wezens. Armen en be
nen ontbreken, het hoofd op een
rechte, ronde vorm bepaalt de
vormtaal, die suggestief en sum
mier is. Het wij gedekte kleuren
palet - veel paarsachtige en ter-
door Rinus Antonisse
GOES - De waterkwaliteit van
de Schelde is rond de
Zeeuws/Belgische grens het
slechtst. In de Westerschelde
verbetert de kwaliteit richting
Vlissingen snel.
In het Franse deel van de Schel
de is de kwaliteit van het water
redelijk tot goed. Het gaat in het
Belgische deel achteruit, door
aanvoer van vervuild water uit
zijrivieren. Rond de grens wordt
een dieptepunt bereikt.
Dit blijkt uit de meetgegevens
over 1998-2002 van de Werk
groep Homogeen Meetnet (inge
steld door de Internationale
Scheldecommissie, ISC). In de
Zoutkrant van het Rijksinsti
tuut voor Kust en Zee wordt in
gegaan op de meetresultaten.
De metingen wijzen uit dat de
kwaliteit van de Schelde in het
algemeen verbeterd is. Dat geldt
echter niet voor de hoeveelheid
stikstof in het water. Een deel
van de verbetering is toe te
schrijven aan de hogere rivieraf-
voeren, vooral in 2001 en 2002
(door veel regen). De maatrege
len om de lozingen (huishoude
lijk en industrieel afvalwater,
verspreide bronnen) te vermin
deren, werpen vruchten af.
Als de meetresultaten voor de
Westerschelde worden getoetst
aan de Nederlandse normen
voor waterkwaliteit, dan valt op
dat met name koper en zink re
gelmatig boven het maximaal
toelaatbaar risico uitkomen.
Voor andere stoffen gebeurt dat
incidenteel.
In een belangrijk deel van de ri
vier is de zuurstofhuishouding
nog steeds onvoldoende, vooral
in België. Dat komt door de men
selijke belastingen op de Schel
de. Hierdoor blijft de ecologi
sche kwaliteit van de rivier ach
ter. Om daaraan wat te doen, is
een forse inspanning nodig om
de waterkwaliteit verder te ver
beteren. In dit verband is de
komst van de Europese Kader
richtlijn Water van belang. De
algemene kwaliteit bleef afgelo
pen vijf jaar min of meer con
stant. In het Franse deel steeg
de concentratie sulfaat, door in
dustriële lozingen en de steenko
lenmijnen in deze streek. Het
zoutgehalte is in het zoete deel
van de rivier, vergeleken met
Maas en Rijn, laag.
Opmerkelijk is dat de verhou
ding tussen water en slib rond
de grens uit balans is. Het aan
deel zeewater bedraagt daar 15
procent, terwijl het aandeel slib
van mariene oorsprong 67 pro
cent bedraagt. Stroomopwaarts
tussen Antwerpen en Gent (bij
Herniksem) is de balans nog in
orde (100 procent rivierslib, 100
procent rivierwater) en ook in
de monding bij Vlissingen is er
evenwicht (zeewater en zeeslib
elk 90 procent).
Het is voor het eerst dat gege
vens uit het hele stroomgebied
van de Schelde beschikbaar ko
men, die volgens dezelfde uit
gangspunten in veertien meet
stations zijn verzameld. In deze
stations wordt het water dertien
maal per jaar bemonsterd. Ver
volgens worden 33 kenmerken
van het water (vanaf 2003 zijn
dat er 37) bepaald.
Het gezamenlijke meetnet
maakt een betere vergelijking
van de kwaliteitsgegevens moge
lijk. Tot de onderzochte (chemi
sche) stoffen behoren onder
meer sulfaat, stikstof, fosfaat,
cadmium, koper en zink. Nog
niet onderzocht worden belang
rijke stoffen als PAK's, PCB's,
organotinverbindingen en enke
le pesticiden.
AXEL - Buitenschoolse opvang
Drakenstein houdt vrijdag van
16.00 uur tot 19.00 uur een fan
cyfair. Door de kinderen zelf ge
knutselde spullen worden te
koop aangeboden. Drakenstein
is te vinden aan de Stadhouders
laan 5 in Axel.
foto Peter Nicolai
ra-tinten - in zijn recentere
werk kent wel enige verschui
ving vergeleken met vroeger.
Naast typische pastels zien wé
werken die zeer donker zijn van
opzet, maar ook het gebruik van
redelijk felle tinten, met veel
rood.
Met bladgoud en -zilver, maar
ook andere fraaie tinten van dit
specifieke materiaal brengt hij
de nodige versieringen aan in de
structuur. Hoorns, vleugels, een
ceintuur of een kap op het hoofd
krijgen hierdoor een extra ac
cent.
Zowel in zijn twee- als driedi
mensionaal werk blijft de vorm
geving steeds weer onderge
schikt aan het intuïtieve, het on
derbewustzijn en de materie.
Naast beelden en schilderijen
vormen maskers en huisaltaar
tjes een andere uitlaatklep om
dromen en gedachten vorm te ge
ven. In een stijl die niet kopi
eert, maar wel herinnert aan
lang vervlogen tijden.
Tentoonstelling t/m 18 april i?i ga
lerie Esprit, Gravenstraat 99 in
Clinge. Open: do. t/m zo van 13.30
t/m 17.30 uur, do. ook van 19-21
uur. Met Pasen gesloten.
door Melita Lantinq
ZIERIKZEE - Een gat in het
dak is de titel van een nieuwe
passie-oratorium aan de
hand van het Marcus-evange-
lie. De tekst is gebaseerd op
de nieuwe bijbelvertaling en
geschreven door Michiel de
Zeeuw, de muziek is van com
ponist Mar van der Veer. Bei
den zijn afkomstig uit Zierik
zee. Aanstaande zaterdag
wordt de passie voor het eerst
in zijn geheel uitgevoerd.
Ze zochten 'iets leuks' voor
de Goede Vrijdagdienst. Het
werd een zelfgeschreven pas
sie-oratorium in zes delen.
Een gat in het dak is in mo
dem Nederlands. „Door de
tekst in het Nederlands te
schrijven, komt het dichterbij
de luisteraar. Dat effect
wordt versterkt door de nieu
we bijbelvertaling te gebrui
ken als basis. Die is ook ge
schreven in moderne taal,
heel anders dan de vertaling
uit 1951, die veel in de kerken
gebruikt wordt. De nieuwe
vertaling spreekt ons erg
aan", vertellen Van der Veer
en De Zeeuw.
„Het uitgangspunt van de pas
sie ligt in de praktijk van on
ze kerkgemeente. We hebben
het gemaakt voor koor en
kerk. Daar wordt het uitge
voerd en daar moeten de men
sen de teksten verstaan. In de
tekst en de muziek moet ver
beeldingskracht zitten die de
mensen wat doet. We hopen
dan ook dat de mensen als het
ware in het bijbelverhaal ko
men."
Na elk bijbelrecitatief - gezon
gen door solisten en koor - is
er een solo of een duet waarin
de hoofdpersonen van het ver
haal zelf aan het woord ko
men. De Zeeuw heeft bij het
schrijven van de teksten aan
sluiting gezocht bij zijn dage
lijkse praktijk als dominee.
„Vooral in de koralen maak
ik gebruik van mijn ervaring,
zoals in het lied van de ver
lamde: 'ik kon mijzelf niet lan
ger gaande houden'. Dat is
iets wat je in de dagelijkse
praktijk regelmatig tegen
komt."
Het stuk ontleent zijn titel
aan een passage uit het Mar-
cus-evangelie waarin Marcus
vertelt van de verlamde die
door zijn vier vrienden door
een gat in het dak wordt geta
keld om bij Jezus te komen en
vervolgens wordt genezen.
Deze passage uit het bijbelver
haal is ook het startpunt van
de passie. „We zijn eerder in
het verhaal begonnen dan ge
bruikelijk. De meeste passies
beginnen later. Eigenlijk is
het ook meer een opstan-
dings-passie."
De muziek van de passie laat
zich niet vangen in één stijl.
Het is soms vrij klassiek,
maar met moderne elemen
ten. „Als iemand Bach ver
wacht, komt hij bedrogen
uit", zegt Van der Veer.
Nadruk
Hij heeft bij het maken van
de muziek de tekst soms woor
delijk moeten ontleden. „Je
leest de tekst en probeert na
te gaan hoe de tekst spreekt
en op welke woorden de na
druk moet liggen. Van daar
uit komt dan de melodie. We
hebben vaak moeten bellen
en mailen welk woord in een
zin nu het belangrijkste was."
De passie wordt uitgevoerd
door het Gereformeerd kerk
koor Zierikzee, aangevuld
met gastzangers.
Solisten zijn Margreet Baak
man, Ineke Schilperoord,
Liesbeth Franken, Liesbeth
Noordhof en Marcel van de
Zande.
„De solisten komen zo veel
mogelijk uit eigen kring.
Daar hebben we bewust voor
gekozen, want er zijn genoeg
talenten beschikbaar." De in
strumentale begeleiding be
staat uit fluit, viool, cello pia
no en klarinet. De muzikale
leiding is in handen van Mar
van der Veer.
Een gat in het dak wordt uitge
voerd op zaterdag 3 april in de
Nieuwe Kerk in Zierikzee, aan
vang 20.00 uur.
