>zc
Het verhaal
moet altijd
sterk zijn
Waarom zou een terrorist niet mooi zingen?
Tim Rice,
de man
van de
Lion King
26 Nieuwe roman Inez van Dullemen
29 Introdans in Zeeland
31 Eddie Murphy in het spookhuis
The Death of
Klinghoffer
e; 0113-315680
rc.nl
rêdactie s pzc.nl
«31,4460 AA Goes
«.^exploitatie:
i on Midden-Zeeland: 0113-315520;
j^üanHpfRfi: 0114-372770,
il: 020-4562500.
jnderdag 25 maart 2004
e man van 'Evita',
'Jesus Christ super
star' en 'The lion
king' was even in Nederland.
Tekstschrijver Tim Rice weet
nu waarom de kerktorens bij
ons zo hoog zijn. En waarom
popmuziek niets meer voor
stelt.
Hij is bijna zestig, maar
kijkt nog altijd met een
ontwapenende naïviteit naar de
wereld om hem heen. De Britse
tekstdichter Tim Rice verbaast
zich over het vlakke Nederland
se landschap wanneer we op een
vroege zaterdagochtend per bus
je van Den Bosch naar Scheven-
ingen rijden. Zo plat, zoveel wa
ter, zoveel kerktorens. En dan is
daar plotseling die ingeving.
„Nou weet ik waarom die kerk
torens hier zo hoog zijn: jullie
hebben geen heuvels!" Rice is in
ons land voor een bliksembe-
zoekje. Een gala in Den Bosch,
een nostalgisch tripje naar
•Haaren waar hij dertig jaar gele
den het album van 'Jesus Christ
superstar' promootte. En natuur
lijk een schouderklopje voor de
cast van de musical 'The lion
king' in Scheveningen die net de
eerste try out achter de rug
heeft. Vervolgens op tijd terug
naar Brussel, van waaruit hij
eind van de middag met de Eu
ro-Star huiswaarts keert.
Popster
Popartiest wilde hij ooit wor
den. „Maar daar heb ik niet echt
mijn best voor gedaan", vertelt
hij. „Mijn eerste liedje schreef
ik veertig jaar geleden. Het flop
te. Maar het was niet zo'n slecht
lied, eigenlijk. Het wordt af en
toe nog wel eens gespeeld omdat
ik het geschreven heb, tekst en
muziek. Ik denk dat ik er jaar
lijks zo'n honderd pond mee ver
dien. 'That's my story' heet het.
Gewoon een klein liefdesliedje."
Sindsdien is er veel gebeurd. De
plannen voor een popster
ren-status verdwenen al snel in
de koelkast. De ontmoeting met
de toen 17-jarige Andrew Lloyd
Webber bracht Tim Rice naar
het theater „Daar had ik zelf
nooit aan gedacht, ik was nog
nooit in een theater geweest.
Maar ik ontdekte al snel dat
mijn manier van liedteksten
schrijven daar beter tot zijn
recht kwam dan in popsongs."
Drie grote musicals schreven ze
samen: Joseph and the amazing
technicolor dreamcoat', Jesus
Christ superstar' en 'Evita'. „We
waren meer dan een veelbelo
vend team", herinnert Rice zich
de beginperiode. „Ik denk dat
we wel invloed hadden op het
muziektheater van toen. Maar
het gaat te ver om te zeggen dat
we het genre veranderd hebben.
Er was in die tijd memand in En
geland die een paar musicalhits
op een rij had geschreven."
Na die drie toppers stokte de sa
menwerking met Lloyd Webber
Volgens critici en biografen kon
den de heren het niet langer met
elkaar vinden. Rice nuanceert
die stelling. „Andrew en ik heb
ben gedaan wat we samen kon
den doen. Er was niets meer aan
toe te voegen. We schreven in
1986 nog een kleine muzikale ko
medie ter gelegenheid van de
zestigste verjaardag van de Brit
se koningin. Leuk om te doen,
maar het was met meer zoals
vroeger." Terwijl Lloyd Webber
Scène uit The Lion King
de ene na de andere theaterhit
afleverde, had zijn voormalige
tekstschrijver moeite om zijn
weg te vinden. „Ik wist niet wat
ik wilde", legt hij uit. De meest
memorabele poging uit die tijd
is de musical 'Chess' die hij sa
men met de heren van Abba
schreef. Die show leverde hem
in elk geval weer enkele hits op.
Het Amerikaanse entertainment
bedrijf Disney zorgde begin ja
ren negentig uiteindelijk voor
de grote ommekeer.
foto Dolph Cantrijn/GPD
„Disney vroeg mij om te schrij
ven voor wat later 'The lion
king' werd. Ik kreeg volledig de
vrije hand en mocht ook zelf een
componist uitzoeken. Ik koos
voor Elton John Een aardige
man, ik mag hem graag. We heb
ben ooit eens een nummer sa
men geschreven. Ik dacht: hij
vindt het vast leuk om een teken
film te doen. Veel moeite hoefde
ik niet te doen om hem over te
halen. De tekenfilm werd een
enorm succes."
Dat er ook een theaterversie van
hetzelfde verhaal zou komen,
was een verrassing voor Rice.
„Ik heb me er niet veel mee be
moeid. Elton en ik schreven een
paar extra liedjes. Regisseur
Julie Taymor deed eigenlijk het
grote werk. Repetities heb ik
niet bijgewoond, dat vind ik
saai. Ik zag een keer een door
loop en dacht, dat kan wel iets
worden. Maar dat het zo'n suc
ces zou zijn... Dat weet je nooit
van tevoren. Je weet alleen of je
met een goed idee of verhaal be
zig bent."
De geheimen van het succes
kent hij nog steeds niet. „Je doet
wat je kunt. Je moet in elk geval
een sterk verhaal hebben en een
team van goede mensen met wie
je samenwerkt. Maar waarom
iemand ergens goed in is, valt
niet uit te leggen. Je kunt het
misschien analyseren, maar dat
is achteraf Waarom was Shake
speare zo'n uitstekende toneel
schrijver? Ik weet het niet, hij
was het gewoon."
Een levende legende wordt hij
genoemd Rice heeft weinig
boodschap aan dat soort lofui
tingen. Krijgt hij een onderschei
ding in handen gedrukt, dan zie
je hem denken- waarom ik? Het
is geen valse bescheidenheid
„Ik ben net als iedereen een ge
woon mens. Ik kamp ook met de
problemen die iedereen tegen
komt in zijn leven. Goed, ik heb
dan een succesvolle carrière,
maar dat kan je persoonlijke ge
luk wel eens in de weg staan. Ik
ben niet altijd gelukkig, maar
dat is niemand Over de toe-
komst van het musicaltheater
maakt hij zich zorgen. „Er is
een gebrek aan nieuwe compo
nisten en tekstschrijvers. Vooral
goede, jonge tekstschrijvers
kom je nog niet tegen. Het werk
wordt onderschat, je moet een
beetje ontwikkeld en opgeleid
zijn. De mensen die het wel kun
nen, gaan de popwereld in.
Daarnaast heb je nog het pro
bleem van een goed idee of ver
haal voor een musical, die lig
gen niet voor het oprapen."
„De komende jaren krijgen we
dus veel revivals van oude suc
cesmusicals. Of compilatie
shows zoals die met de muziek
van Abba of Queen. Er is nie
mand die op dit moment in staat
is goede liedjes voor het theater
te schrijven. Dat betekent overi
gens niet het einde van de musi
cal, hoor. Vroeg of laat staat er
iemand op die het wel kan en
die vervolgens het publiek ver
rast."
Zelf heeft Rice hoge verwachtin
gen van een jongen uit Enge
land. „Maar ik kan hem maar
heel beperkt helpen Hij zal het
zelf moeten doen. Net zoals
Andrew en ik destijds zelf aan
'Joseph' begonnen zijn Er is nie
mand geweest die zei. ga dat
eens doen. Ik help die jongen zo
veel ik kan, maar uiteindelijk
komt het op zijn werk aan. Dat
moet gewoon goed zijn. Je kunt
mensen niet leren schrijven.
Taal en grammatica leer je op
school, maar je moet interesse
hebben in het spelen met taal
wil je als tekstschrijver je brood
verdienen." Wachten op inspira
tie heeft volgens Rice geen zin
„Inspiratie bestaat niet. Je hebt
een goed of een slecht idee.
Daar begint het mee. Voor de
rest is het gewoon hard werken
Toen ik jonger was, ging het mij
beter af. Je hebt dan meer ener
gie en enthousiasme, je bent hon
geriger. En je hebt minder aflei
foto Roy Beusker/GPD
ding, geen gezin of huizen. Als
ik schrijf, moet ik alle dingen
die mij daarbij kunnen afleiden
uitsluiten."
Met popmuziek bemoeit hij zich
niet meer. „Dat is een jaar of
twaalf geleden opgehouden. Ik
volg de trends niet meer Wat ze
vandaag de dag maken, is crap.
Misschien is dat niet een eerlijk
oordeel van iemand van mijn
leeftijd. Maar ik geef de voor
keur aan de volwassen popmu
ziek van mijn generatie Ik houd
niet van rap, hiphop of r&b' een
enkel liedje uitgezonderd."
Fake
Jarenlang was hij een hitlijs
ten-freak. Ook dat is voorbij.
„Hitlijsten stellen tegenwoordig
niet zo veel meer voor Ze wor
den gemanipuleerd door de pla
tenmaatschappijen Fake dus.
Ik draai liever dat oude spul,
dat was pas echte muziek. Dat
zeg ik niet alleen omdat ik oud
aan het worden ben. Ik ben opge
groeid in de jaren zestig. Dat
was de beste tijd als je van pop
muziek houdt.*Elvis, de Beatles
en de Rolling Scones. Niemand
maakt meer zulke goede muziek
als zij."
Martin Hermens
De musical The lion king' van Tim
Rice en Elton John gaat 4 apnl in pre
mière in het Circustheater in Scheve
ningen.
/eel is er te doen geweest over John
V Adams' opera The Death of Klinghof -
Palestijnse terroristen zouden er in wor-
a geromantiseerd'. In Amerika rust er
taboe op het werk. Deze week wordt de
era voor het eerst in Nederland opge-
ra vaders huis werd met de grond gelijk
°aakt in 1948, toen de Israëliërs door on-
'rtraat trokken', zingen de Palestijnen in
'opemngskoor van de opera The Death of
^hoffer van John Adams Degenen die
Wented ageren tegen Mel Gibsons film
JePassion of the Christ' omdat die 'antise-
•tisch zou zijn vinden stellig ook hier een
Mes aanstoots op hun pad.
bewuste opera, die begrip vraagt voor
ït zowel Palestijnen als Israëliërs be-
beleeft deze week haar scènische pre-
in ons land. Dat gebeurt in Rotter-
L*L waar het Onafhankelijk Toneel mo
rtel in zijn gloednieuwe studio, vlakbij
^noordelijke opening van de Maastunnel,
'productie van het veelbesproken werk
*roereidt The Death of Klinghoffer
1 opgevoerd met medewerking van het
«>rdams Philharmonisch Orkest in het
«ervan een aan John Adams gewijd festi-
zou niet de eerste keer zijn dat deze ope-
Perde kaping van het cruiseschip Achil-
puro in 1985 onder vuur komt te liggen.
\erenigde Staten rust een taboe op
*erk. Het is daar sinds enkele voorstel-
J® in New York en San Francisco in
'Wet meer opgevoerd. Wie durft na 11
Repetitie van The Death of Klinghoffer
september nog een Arabische terrorist mooi
te laten zingen? Kort na de fatale datum
werd een geplande uitvoering van enkele
fragmenten uit Klinghoffer in Boston dan
foto Niels van der Hoeven/GPD
ook ijlings geannuleerd. De gezaghebbende
Amerikaanse musicoloog Richard Taruskin
juichte die beslissing toe Hij publiceerde
een brief in de New York Times, waarin hij
Amerika's meest gevierde componist ver
weet 'terroristen te romantiseren'. 'An
ti-American, anti-semitic and anti-bour-
geois', zo noemde Taruskin deze opera. Hij
adviseerde dan ook The Death of Klinghof
fer niet meer op te voeren. Hetgeen anderen
er toe bracht de bekende musicoloog te ver
gelijken met Goebbels.
Gerrit Timmers, die samen met Mirjan
Koen de Rotterdamse productie regisseert,
is zich van dit alles terdege bewust. Ook
kent hij de door BBC Channel 4 verfilmde,
door Decca als videoproductie in omloop ge
brachte versie, geregisseerd door Penny
Woolcock.
Niet alleen wordt daarin de moord op de
aan een rolstoel gekluisterde Leon Klinghof
fer expliciet getoond (in de opera gebeurt
dat niet), ook krijgt de historie van het Israë-
lisch-Palestijnse conflict daann door mid
del van documentaire-achtige beelden een
uitermate realistische uitbeelding.
John Adams, die de daarbij opgenomen uit
voering zelf dirigeert, heeft daaraan zijn
goedkeuring gehecht, terwijl toch de eerste,
door Peter Sellars geregisseerde productie
(Brussel, 1991), juist uitermate sober en te
rughoudend was. Adams stemde er zelfs
mee in, dat voor de recente verfilmde versie
de muziek op diverse plaatsen werd gecou
peerd, waardoor het werk ongeveer 20 minu
ten korter werd.
Het Onafhankelijk Toneel geeft de complete
John Adams. Timmers ..Bij mij heeft de mu
ziek altijd het laatste woord. De muziek is
de basis en daaraan probeer ik op mijn ma
nier inhoud te geven. Als iets op het toneel
psychologisch interessant gemaakt kan wor
den, maar de componist komt daardoor in
het gedrang, dan respecteer ik hem." Tim
mers behoort tot de weinige operaregis
seurs, die de partituur tijdens de voorberei
ding voortdurend onder handbereik heb
ben. „Meteen al de eerste repetities combine
ren we met muziek", zegt hij.
Op de Middellandse Zee. even buiten de ha
ven van Alexandrië gebeurde het. Pales-
tijnen kaapten op 7 oktober 1985 het cruise
schip Achille Lauro, de vroegere, kort na de
Tweede Wereldoorlog in Vlissingen van sta
pel gelopen, veel later aan Italië verkochte
Willem Ruys. De gijzelaars waren Ameri
kaanse, Engelse en joodse toeristen uit di
verse landen. Uiteindelijk zou Klinghoffer
het enige slachtoffer worden.
In haar libretto laat Alice Goodman de kapi
tein het verhaal vertellen aan de hand van
zijn dagboeken. Hij is als het ware de evan
gelist in een moderne herschepping van een
passie zoals Bach die componeerde. Zoals,
net als in die barokke vorm, de koorfrag
menten de functie hebben van poëtische re
flecties, die los van de handeling staan. Zo
wordt de kaping, al is die aanleiding en on
derwerp, toch slechts een klein deel van een
geschiedenis met talloze vertakkingen.
De proloog van de opera wordt geflankeerd
door een Koor van verbannen Palestijnen'
en een Koor van verbannen joden Het is
vooral de op deze wijze verwoorde legitimi
teit van beide standpunten in het Mid-
den-Oosten-conflict, die binnen zionisti
sche kringen tot grote verontwaardiging
heeft geleid. Zeker in Amerika na 11 septem
ber 2001.
Gerrit Timmers kan zich daar als theaterma
ker niet in verplaatsen. Laat staan dat hij
partij kiest. Voor hem staat juist het tijdloze
karakter van Alice Goodmans verheven poë
zie voorop. „Wat niet wegneemt dat ik het
aantrekkelijk vind nu eens gebeurtenissen
die dicht bij ons liggen op het toneel te
brengen."
Aad van der Ven
John Adams: The death of Klinghoffer. Productie
van Onafhankelijk Toneel. Muzikale leiding: Mi
chael Christie. Regie: Mirjam Koen en Gerrit Tim
mers. Solisten, koor en Rotterdams Philharmo
nisch Orkest. Op 26, 28, 30 maart, 1 en 3 april in
Rotterdam (Nieuwe Luxor Theater).
DVD: Muzikale leiding: John Adams. Regie: Pen
ny Woolcock Solisten, London Symphony Or
chestra Chorus - Decca 074 189 9.
CD: Solisten. Orkest van de Opéra de Lyon en Lon
don Opera Chorus o.l.v. Kent Nagano - Nonesuch
7559 79281 2 (2 cd s).
