Boer neemt kijkje over de grens
Domburgse molen
bewaart een geheim
We proberen
de echte
bedrijven
bij te benen
dinsdag 23 maart 2004
De euro is ingeburgerd.
Europese richtlijnen
krijgen een steeds grotere
greep op het gebruik van de
ruimte. In juni zijn er ver
kiezingen voor het Europe
se parlement. Europa is na
drukkelijk aanwezig in de
samenleving. Het wil niet
zeggen dat er ook in toene
mende mate door de bur
gers grenzeloos gedacht
wordt. De overstap van de
ene naar de andere cultuur
wordt (nog) niet gauw ge
maakt. Neem bijvoorbeeld
de boeren. Hoewel er al vele
jaren sprake is van een Eu
ropees landbouwbeleid, is
van uitwisseling over de
grens nauwelijks sprake.
Boeren in Zeeland en Vlaan
deren gaan hun eigen gang.
Op beleidsniveau zijn er wel con
tacten, maar tussen de agrariërs
zelf nauwelijks, zegt Wico Diele-
man, adviseur agrarisch na
tuur- en landschapsbeheer bij
de Zuidelijke Land- en Tuin
bouw Maatschappij (ZLTO).
Heel jammer, vindt hij, want
over en weer valt er veel van el
kaar te leren. Om in die geschei
den situatie verbetering te
brengen, wordt in de Euregio
Scheldemond - Zeeland, West
en Oost-Vlaanderen - een spe
ciaal project opgezet.
Kennis
Boeren bouwen aan'het Land
schap - zo heet het project. Aan
opzet en financiering wordt nog
gewerkt, maar het zit er dik in
dat dit jaar begonnen wordt.
„Kennis opdoen en ook kennis
overdragen en vervolgens zor
gen voor duurzame inpassing in
de agrarische bedrijfsvoering,
mét bijpassende vergoeding
voor de boer, is het hoofddoel",
vertelt Dieleman.
Aan beide zijden van de grens
wordt een aantal activiteiten op
touw gezet, die in het bijzonder
te maken hebben met het agra
risch natuur- en landschapsbe
heer. Bewust een afgebakend
terrein, om het overzichtelijk te
houden. Met aandacht voor land
schapsbedrijfsplannen, regiona
le landschaps- en cultuurhisto
rische elementen, de beeldkwali
teit van agrarische architectuur
en het opzetten en begeleiden
van samenwerkingsverbanden.
Dieleman is er enthousiast over.
Als boeren bereid zijn in te ha
ken, kan er wat moois ontstaan.
„Ik verwacht zeker een positie
ve kruisbestuiving."
Hij onderstreept dat het project
met name 'zichtbare' zaken om
vat. „Akkerranden, beplanting,
schuren - je kunt het allemaal
zien." Dat maakt het volgens
hem ook aantrekkelijk om mee
te doen. Geen theoretisch, papie
ren gedoe, maar concrete zaken
aanpakken, waarbij de resulta
ten al snel merkbaar zijn. Een
beperkt aantal boeren beschikt
over een landschapsplan, hele
maal gericht op het eigen be
drijf. „Het vernieuwende in dit
project is dat we deze bedrijfs
plannen in bepaalde gebieden in
de Euregio Scheldemond in ge
bundelde vorm willen opstellen-,
dus met meerdere agrariërs",
zegt Wico Dieleman. „Dat geeft
een meerwaarde en is ook uitste
kend voor het landschap. Daar
bij wisselen niet alleen de boe
ren ervaringen uit, maar ook de
Stichting Landschapsbeheer
Zeeland en de Vlaamse zus-
ter-organisaties." Voor Zeeland
staan in drie jaar vijftien land
schapsbedrijfsplannen op de
rol.
De projectadviseur noemt ver
der het akkerrandenbeheer. In
Zeeland is het inzaaien van ak
kerranden een succes. Om de na
tuurwaarden van deze randen te
vergroten is het project Akker
randen a la Carte uitgevoerd,
„Hiervoor is grote interesse van
uit de Vlaamse kant. Wij zijn er
wat verder mee. Het is een di
rect voorbeeld van de manier
waarop je ervaringen kunt uit
wisselen."
Proefranden
In het kader van het Euregiopro-
ject wordt drie jaar verder ge
gaan met het uitzetten van
proefranden, om uit te vogelen
hoe de akkerranden het beste in
gericht kunnen worden. Diele
man: „De bedoeling is dat we
straks een gericht akker
rand-pakket kunnen aanbieden.
Ook de dijken worden erbij be
trokken."
Een spraakmakend onderwerp
is de bebouwing op het platte
land. Tussen Vlaanderen en Zee
land bestaan duidelijke verschil
len, niet alleen wat historische
gebouwen betreft, ook in uitvoe
ring van nieuwbouw. Ook hier
is van eikaars aanpak te leren,
stelt Dieleman. „Hoe ga je om
met nieuwe bebouwing op de
bouwkavels? De goedkoopste
schuur is de bekende damwand-
schuur. Hoe komen we tot een
betere en toch betaalbare invul
ling?" Via het project worden in
Zeeland drie proeflocaties ge
zocht, waar een nieuwe schuur
moet komen. Aan de architec
tuur wordt, rekening houdend
met streekeigen aspecten, bij
zondere aandacht geschonken.
Samen sta je sterker is in het ka
der van het project geen dood
doener. Niet voor niets hebben
Zeeuwse boeren natuurvereni-
gingen opgericht en een graas
coöperatie gevormd. Nagegaan
wordt of er meer samenwerking
tussen boeren mogelijk is op het
gebied van natuur- en land-
schapsonderhoud ep bijvoor
beeld het inscharen van vee. Het
gezamenlijk opzetten van land
schapsbedrijfsplannen is er ook
een voorbeeld van. Als het daar
bij ook tot grensoverschrijdende
samenwerking komt, past dat
prima in de Europese gedachte.
Nieuwsbrieven uitgeven, het af
leggen van bezoeken, het be
schikbaar stellen van deskundig
heid, het uitwisselen van ideeën
- het hoort allemaal bij het pro
ject.
Belangrijk is dat er een knop om
gedraaid wordt. „We gaan als
Zeeuwse boeren wel op Schou
wen kijken als daar iets nieuws
is, maar we gaan nooit naar
Gent. De grens is nog sterk aan
wezig", betoogt Wico Dieleman.
„Voor voorlichting gaan we
naar Lelystad, maar ook in
West-Vlaanderen is veel infor
matie te halen en dat is vanuit
Zeeland gezien veel dichterbij."
Itinus Antonisse
Vanaf 1986 leerde hij daar de
beginselen van het vak. Na het
tragisch verongelukken van
Van Dompselaar in De Noor
man in 1990 hield Kees Vermeu-
le de molens lange tijd voor ge
zien.
Molen Weltevreden is bijna
twintig jaar lang bestierd door
Johan Hoefkens uit Middel
burg. Hij bracht in de molen tal
van verbeteringen aan en maak
te hem weer maalvaardig. Dank
zij het werk van Hoefkens
draait de molen tegenwoordig
bijzonder soepel, zo vertelt Ver-
meule. Hij ging met de Weltevre
den werken toen Hoefkens zich
in 1997 volledig ging wijden
aan zijn huidige vak: molenma
ker. Kees Vermeule ontvangt
graag bezoekers. Hij doet dat
vaak samen met Hanne Müller.
Zoals haar naam al doet vermoe
den spreekt zij uitstekend
Duits, hetgeen in Domburg
goed van pas komt.
Vakantie
Vermeule bemerkt dat het aan
tal bezoekers de laatste jaren te
rugloopt. Ontving hij vroeger
op een zaterdagmorgen soms
wel vierhonderd mensen, tegen
woordig blijft de teller veelal
op twintig steken. Dat heeft vol
gens Kees alles te maken met de
veranderende vormen van va
kantie vieren. „De campings
worden verdrongen door de gro
te recreatieparken. Wie kam
peert moet op een gegeven mo
ment toch zijn tent uit Dan is
de molen één van de bestemmin
gen. Wie op een groot park met
vakantiewoningen verblijft,
waar allerlei vormen van ver
tier zijn, komt veelal het terrein
niet eens af.
Molen Weltevreden herbergt
een geheim. In muursteentjes
op verschillende verdiepingen
zijn cijfers gekerfd, waarvan de
bedoeling duister is. Het gaat
om de getallen 60, 336, 571,
603, 616 en 623. Ondanks inten
sief zoeken is het nog niemand
gelukt enig verband in deze cij
fers te ontdekken. Verwijzen ze
naar een verborgen schat? Heb
ben ze te maken met een heime
lijke geliefde van een molenaar
uit vervlogen eeuwen? Duiden
ze op aantallen gestroopte konij
nen? Wie het weet mag het zeg
gen.
Nog een raadsel: geheel onver
wacht prijkte in 2002 de afbeel
ding van een sterk op de Welte
vreden lijkende molen op de te
lefooncellen in heel Malta. Dat
gebeurde toen Malta telecom
een campagne lanceerde voor
de verkoop van belkaarten. We
gens de toetreding van Malta
tot de Europese Unie bevatte de
advertentie op de cellen nationa
le symbolen uit verschillende
lidstaten.
Kees Vermeule bevestigt na be
studering van een foto van de
reclame dat het inderdaad om
de Domburgse wiekendrager
gaat. Waarmee dit mysterie in
ieder geval is opgelost.
De molen van Domburg is van
april tot september op zaterda
gen te bezoeken van 9 tot 12
uur. Het publiek is ook welkom
op andere tijdstippen waarop
de molen draait.
Willem Staat
Kees Vermeule en zoon Marlijn (3) bij de Weltevreden. foto Ruben Oreel
De rubriek Windstreken be
steedt aandacht aan de Zeeuwse
molens, aan de mensen erachter
en aan de positie van de windge-
malen in het landschap. Van
daag: Weltevreden in Domburg.
Piet Mondriaan heeft tijdens
zijn verblijf in Domburg de
daar staande molen Weltevre
den beroemd gemaakt. Zijn
schilderij De rode molen sierde
in 1994 een postzègel van de
PTT, toen de in 1944 overleden
kunstenaar werd herdacht.
De uit 1817 daterende grondzei-
ler staat op een bergje. Daar
door bleef hij in 1944 droog bij
de inundatie van Walcheren. De
43-jarige vrijwillig molenaar
C.J. (Kees) Vermeule zwaait de
scepter over Weltevreden. De
molen is aan een flinke opknap
beurt toe. Zo zijn de roeden,
waaraan het hekwerk van de
wieken bevestigd is, in slechte
staat. Kees kan nog wel draaien
met de molen, mits langzaam,
want anders vliegen de heklat-
ten ervan af.
Kees Vermeule, naast huisman
ook schoonmaker in een recrea
tiecomplex, kwam door een toe
val terecht in de molenwereld.
Hij deed aan hardlopen bij de
Middelburgse atletiekvereni
ging Dynamo'70, later Dynamic
geheten. Kees behoorde daar
qua prestaties tot de midden
moot, in tegenstelling tot broer
John, die grote faam genoot als
lange afstandsloper. Kees ont
moette bij Dynamo Richard van
Dompselaar, die molenaar was
op De Noorman in Westkapelle.
Adrie Albregtse, Albert Eb-
bens en Laurens Kamp wer
ken op proefboerderij De
Rusthoeve in Colijnsplaat.
Op 85 hectare poldergrond
doen zij, in opdracht van
onder anderen Zeeuwse
boeren, proeven met akker
bouw- en soms tuinbouwge-
wassen. 'De Rusthoeve'
volgt wekelijks de beleve
nissen van de mannen van
de proefboerderij.
De mannen van De Rusthoe
ve houden het weer nauw
lettend in de gaten. Omdat er
veel slechts werd voorspeld,
werd de laatste droge dag goed
benut. „Gisteren hebben we nog
flink wat tarwe gezaaid, want
als het gaat regenen, houdt het
op", zegt Albert. Ook met goede
voorspellingen wordt er overi
gens flink doorgewerkt. „We
proberen de echte boeren toch
altijd bij te benen, maar dat is
haast onmogelijk."
De biologische zomertarwe, dus
niet ontsmet, gaat zo'n drie tot
vier centimeter diep de grond in
om te voorkomen dat de vogels
er mee vandoor gaan. De Rust
hoeve is momenteel bezig met
het ontwikkelen van een schone
manier om de tarwe en ander
zaaizaad te ontsmetten, want de
sector wil het aantal ziektes kun
nen indammen. „We proberen
het elektronisch en met warm
water", zegt Albert, die voor
zichtig optimistisch is over de
slagingskansen. „Toch is de uit
voering nog een probleem, want
er moeten natuurlijk grote hoe
veelheden gelijk behandeld kun
nen worden, en dat is moeilijk.
Als je bijvoorbeeld de warm wa
ter-methode toepast, is het heel
moeilijk om je zaad weer droog
te krijgen. En dat moet wel, an
ders kun je het niet verzaaien."
Open dagen
Inmiddels zijn ook de voorberei
dingen voor de open dagen weer
begonnen. Al jaren stelt De Rust
hoeve haar terrein twee maal
per jaar open voor vakgenoten
en andere belangstellenden. Dit
jaar vinden de open dagen op 24
juni en 27 augustus plaats. De
eerste is een algemene open dag
met aandacht voor onder meer
uien, cichorei, tarwe en vlas. De
open dag in augustus staat hele
maal in het teken van de ui. Al-
bert: „De open dagen worden al
tijd heel druk bezocht. Heel veel
bedrijven en organisaties staan
hier met stands, dus de boeren
kunnen hun informatie recht
streeks verkrijgen. Bovendien
kunnen ze kennismaken met de
nieuwe ontwikkelingen in het
vak."
Als Albert, Adrie en Laurens tij
dens hun ochtendpauze van een
collega te horen krijgen dat het
bedrijf Bio-powder interesse
heeft in proeven op De Rusthoe
ve fronsen ze de wenkbrauwen.
„Ik heb nog nooit van Bio-pow-
der gehoord", zegt Albert. „Wat
is het voor bedrijf?" Hun collega
zegt wat research te hebben ge
daan. Hij weet niet veel, maar
kan wel vertellen dat het bedrijf
zich bezighoudt met 'homeopa
thische toestanden' en zich richt
op de Verenigde Staten, Roeme
nië en Cuba.
Discussie
Er ontstaat een kleine discussie
over homeopathie. „Ach", zegt
Albert, die duidelijk niet zo snel
naar de homeopathische midde
len zal grijpen, „sommige men
sen zweren erbij, maar anderen
vinden het helemaal niets. De
huisartsen verschillen ook heel
erg van mening. Maar ja, voor
sommige mensen is het de laat
ste strohalm." Adrie zegt homeo
pathische middelen over het al
gemeen nogal duur te vinden.
„Tsja, voor kwaliteit moet je
geld neertellen", zegt Laurens.
„Net als bij goed gecompos-
teerde compost. Daar betaal je
ook wat meer voor."
Albert zegt de interesse van
Bio-powder rustig af te wach
ten. „Maar als ze wat willen
moeten ze wel snel zijn", zegt
hij. „Er zijn wel vaker bedrijven
die geïnteresseerd zijn in proe
ven op De Rusthoeve, maar zo
dra het één euro kost, haken ze
vaak af."
Rob Paardekam
Wico Dieleman van de ZLTO:
veel informatie te halen."
,We gaan als Zeeuwse boeren wel op Schouwen kijken als daar iets nieuws is, maar we gaan nooit naar Gent. Maar ook in West-Vlaanderen is
foto Willem Mieras
