Ik ken maar heel weinig
echt goede comédiennes
De Afrikaanse Billy Holiday, een diva op blote voeten
Nalatenschap van
Bob Marley
onder één dak
25
Trudy Labij
Vier optredens
Cesaria Evora
donderdag 18 maart 2004
e kritieken waren
niet allemaal even
mals, maar toch
stromen de zalen vol. Het pu
bliek geniet van comédienne
Trudy Labij in De vrouw die
haar man opvrat, de Neder
landse versie van The woman
who cooked her husband van
de Britse Debbie Isitt. Een ko
medie waarin Labij tot en
met begin juni langs de thea
ters toert met een andere
ouwe rot in het vak, Willem
Nijholt, en de jonge actrice
Hymke de Vries. „Als je Tul'
roept op het toneel, dan zeg
gen ze nog steeds 'ooohhh'."
Trudy Labij heeft een tenger
postuur. Zo tegenover je ge
zeten lijkt de in het vak gepokt
en gemazelde actrice weinig op
de dikke, propperige 'moeke' in
De vrouw die haar man opvrat.
Daarin speelt ze een in de steek
gelaten echtgenote. Na dertig
jaar huwelijk beproeft haar
man (Willem Nijholt) zijn heil
bij een appetijtelijke jonge
vrouw (Hymke de Vries). Die
heeft evenwel één groot nadeel:
ze kan niet koken. Labij kan
zich in de karikaturale rol van
bedrogen eega helemaal uitle
ven. Het ene moment is ze een
hysterica, het volgende een lief
hebbende echtgenote, de ene
keer poesliefde andere een
kreng dat haar overspelige echt
genoot in het nauw brengt. Ten
slotte neemt ze op bitterzoete
wijze wraak.
De kritieken waren verdeeld,
van lof (voor het acteerspel) tot
verontwaardigde afwijzing.
Trekt ze zich daar iets van aan?
„Natüürlijk", zegt ze. „Als iets
negatief wordt ontvangen, komt
er toch een negatieve gloed over
heen. Ik denk dat iedereen die
iets doet waarvan gezegd wordt
dat het niet goed is, zich dat aan
trekt."
Willem Nijholt wilde graag in
De vrouw die haar man opvrat
meespelen. „Het was een mooie
gelegenheid om nog een keer
met elkaar te werken. Toen we
repeteerden dacht ik: of het
slaat in, of je vindt het niks. Het
is geen doorsnee komedie. Het
heeft iets aparts. En we maken
er toch nog wat van", zegt ze.
Een klaterende lach klinkt op.
„Voor acteurs is het een dank
baar stuk om te spelen. Ik kan
hierin als actrice toch veel laten
Clichématig
Natuurlijk, zegt ze, is haar rol
van de voedende en zorgende
vrouw erg clichématig. „Maar
daar moet je niet zo zwaar aan
tillen. Het heeft iets van een
Standbeeld van
Bob Marley in
Kingston, Jamaica.
foto: Anton
Dijkgraaf/GPD
Trudy Labij en Willem Nijholt in 'De vrouw die haar man opvrat'.
klucht. Het is een beetje comme
dia dell'arte. Het zijn cabaret
achtige sketches. Er zat ook nog
veel feminisme in het stuk.
Maar dat hebben we geschrapt.
Dat is allemaal voorbij. Vrou
wen zijn geëmancipeerd, ze wer
ken en hebben kinderen. En als
de man het niet goed doet,
wordt hij gewoon het huis uitge
zet."
Als comédienne heeft ze 'de lach
aan haar kont hangen'. Ze weet
waar de grappen zitten en hoe
ze een optimaal effect uit de
tekst kan peuren. „Komedie spe
len is gewoon toneelspelen. Som
migen mensen denken dat ieder
een komedie kan spelen. Die kij
ken erop neer. Maar lang niet ie
dereen kan het. Dat mag ik op
mijn ouwe dag wel zeggen, vind
ik. Ik ken heel weinig acteurs
die goed komedie kunnen spe
len. Porgy Franssen, Gijs Schol
ten van Aschat. Maar noem eens
een vrouw? Dat je zegt: 'Nou
nou, wat kan die leuk komedie
spelen?' Daar moet je echt over
nadenken."
Trudy Labij heeft haar leven
lang toneel gespeeld. „Hou het
maar op meer dan dertig jaar. Ik
vergeet altijd snel dingen die
achter me liggen. Ik leef nu."
Haar cv is schier eindeloos. Ze
begon bij de Haagse Comedie,
waar ze in de tijd van Provo
werd ontslagen omdat ze 'veel
te baldadig en te zelfstandig'
was. Ze ontving in 1981 de Jo-
han Kaart-prijs voor haar rol in
Er valt een traan op de tompoes
van Annie M.G. Schmidt. Zij
speelde bij De Appel, het RO
Theater en in talloze vrije pro
ducties. Vorig seizoen speelde
zij in Purper Extra Editie.
„Toneel is mijn hobby. Ik kom
helemaal niet uit dat milieu, het
is allemaal uit mezelf ontstaan.
Ik vloog door die toneelschool.
Maar ik heb er hard voor ge
werkt om het goed te doen, en
dat doe ik nu nog, hoor. Ik heb
zoveel gedaan. En ik heb er geen
spijt van. Want ik heb het toch
altijd erg naar mijn zin gehad.
Ik heb altijd werk gehad, ik
denk omdat ik er heel lang goed
heb uitgezien. Ik ben ook altijd
jonger geschat dan ik in werke
lijkheid ben. Toen ik vijftig was,
leek ik veertig. Daardoor kon ik
lang rollen spelen van vrouwen
die veel jonger waren dan ik op
dat moment zelf was. Ik zeg niet
hoe oud ik ben. Het publiek
hoeft niet alles van je te weten.
Laat ze maar lekker raden.
Verwend
„Ik word gewaardeerd, en nu ik
wat ouder word, ook een beetje
verwend. Ik rijd zelf graag, ik
ben een fanatieke autoliefheb
ster. Maar als we ver weg moe
ten, word ik 's avonds opge
haald door een chauffeur. Nou.
dat noem ik verwennen Ik vind
dat ook helemaal niet erg, lek
ker in de auto zitten, krantje le
zen."
Vinnig reageert ze op collega's
die klagen over reistijden als ze
op tournee zijn. „O, dat klagen,
altijd dat klagen. Ga bij Albert
Heijn werken als je met wilt rei
zen. Iedereen zit in de file. Het
is voor iedereen vervelend."
Is er in de al die jaren veel veran
derd in het theater? „Als je Tul'
roept op het toneel, dan zeggen
ze nog steeds 'ooohhh'. Toe
schouwers kunnen heel kinder
foto Ben van Duin/GPD
achtig zijn. Als je vloekt schrik
ken ze zich lam. ze zijn snel van
hun stuk gebracht, hoor."
Het theaterpubliek is toch wel
wat gewend tegenwoordig.
„Nou, dat valt zwaar tegen De
reacties die je soms krijgt! En
als je tegenwoordig een sigaret
opsteekt, verlaat een halve me
nigte de zaal."
Als ze haar leven mocht over-
doenzou ze niet voor het toneel
kiezen. „Ik had vroeger graag
kostuums willen ontwerpen. Ik
denk dat ik iets met mode zou
doen. Ik heb een soort ideaal:
lekker thuis zitten, op een ate
lier, met een hondje, radiootje
aan Je mist als acteur veel Al
tijd als er iets leuks is, ben ik
verhinderd. Nu ik ouder ben,
werk ik niet meer zoveel, 's Zo
mers, als de schouwburgen
dicht zijn, doe ik gewoon vier,
vijf maanden niks. Dat is echt
heerlijk."
Nico de Boer
Voorstelling: 'De vrouw die haar
man opvrat' van Debbie Isitt Verta
ling: Willem Nijholt. Regie: Robert
Prager. Met Trudy Labij, Hymke de
Vries en Willem Nijholt.
Vrijdag 26 maart Scheldetheater Ter-
neuzen; zaterdag 5 juni Stadsschouw
burg Middelburg.
Maar erg weinig mensen
hebben Bob Marley werke
lijk gekend. De verhalen die je
hoort zijn allemaal van horen
zeggen. Zelfs biografen hebben
alles uit de tweede hand en de
meeste informatie klopt hele
maal niet. Bob Marley praatte
zelden. Bob was erg introvert."
Danny Sims heeft enig recht
van spreken. Hij was de mana
ger van de grootste reggaezan
ger aller tijden. Sims is een dol
gelukkig man nu hij de vroege
nalatenschap van Bob Marley
(1945) onder dak heeft gebracht.
Sims is directeur van JAD Re
cords. het platenlabel waarvoor
Bob Marley met zijn band The
Wailers vanaf 1967 opnamen
maakte. De cd's van JAD wer
den afgelopen jaren door tal van
distributeurs verspreid, maar
nu heeft Sims een deal met Uni
versal gesloten en aangezien het
latere werk van Marley ook bij
Universal zit, is het complete
oeuvre nu onder één dak.
De eerste resultaten van de nieu
we deal liggen in de winkels. Je
remy Collingwood stelde uit de
beginjaren de cd-box Grooving
Kingston samen. Daarop onder
anderen nooit op cd verschenen
songs als Music gonna teach en
I'm still waiting. De drie cd's be
vatten de allereerste opnamen
van de reggaezanger die zou uit
groeien tot de waarschijnlijk be
roemdste popartiest van de vori
ge eeuw, gerekend naar bekend
heid over de vijf continenten.
„Bob Marley is de enige zanger
die populair was en is in alle we
relddelen. Van China tot
Zuid-Amerika. In Afrika. Euro
pa. Noord-Amerika. Ga eens in
India kijken, in Thailand of in
Nieuw-Zeeland. Ik was daar en
iemand zei dat ik naar een Mao-
ri-dorp moest op achthonderd
kilometer van Auckland. Daar
bleek iedereen in T-shirts van
Bob Marley te lopen. Het aantal
look-a-likes was niet te tellen.
Bob Marley is wereldwijd ge
zien bekender van Elvis. Hij
heeft met zijn universele teksten
bovendien veel betekend voor
de emancipatie van de zwar
ten."
De doorbraak in het Westen
kwam toen Bob Marley the
Wailers begin jaren zeventig te
kenden bij het Island-label van
Chris Blackwell. Onder
Blackwells leiding, die met be
hulp van synthesizers de pure
Jamaicaanse reggae geschikt
maakte voor Westere oren,
scoorde Marley hits in Europa
en Amerika.
„Wat wij met deze eerste box
willen laten zien, is dat al die
muziek die Bob later zo'n be
kendheid zou geven al stamt
van voor die tijd. Daarom be
gint de box ook met de eerste
versie van Concrete jungle, dat
later de openingstrack werd van
Catch A Fire."
Later dit jaar en begin volgend
jaar verschijnen nog twee
box-sets met oud materiaal. Ter
wijl tegelijkertijd een serie
mid-price compilaties uitkomt.
De eerste daarvan is uit en
draagt de titel Feel Alright. Sa
mensteller Jeremy Collingwood
verwacht bovendien nog onbe
kend werk van Marley aan te
treffen op de honderden
JAD-banden die in een kluis in
New York worden bewaard.
„Bob hield maar van vijf din
gen. Van schrijven, opnemen,
toeren, seks en voetbal Alle
maal bezigheden waarbij hij
niet hoefde te praten. Als hij een
dag niet in de studio zat, was hij
doodongelukkig. Als hij er wel
was, wilde hij dat we een band
lieten meelopen. En aangezien
we in de studio in New York bij
voorbeeld ook Gloria Gaynor en
Lloyd Price opnamen, kan het
zijn dat er nog opnamen van
Bob Marley op die banden te vin
den zijn ook. We zullen uiter
aard niet schromen dat wat we
vinden onmiddellijk uit te breng
en."
Theo Hakken;
Kaar populariteit op de Kaapverdische
eilanden is onvoorstelbaar groot. Ces-
ia Evora staat symbool voor de traditione-
vaderlandse muziek en is al bijna vijftig
a-r een zangeres die de betekenis van het
aapverdische lied tracht over te dragen
haar publiek. De Barefoot Lady komt
»r vier optredens naar Nederland.
'Hotel Abnal, en overnachtingsplek aan
e noordzijde van Parijs, stapt een gezette
Ww van 62 binnen. Ze is een bijzonder
Cesaria Evora.Een kleine vrouw,
*6 grote oorbellen en héél veel kettingen
haar groene jurk.
aar status mag dan in de 'lage landen' nog
Koveral zijn doorgedrongen, in alle Por-
P®-talige landen kan ze met ongemerkt
straat. Betitelingen als de Afrikaanse
die Holiday zijn op de Kaapverdische ei-
Men geen nieuws meer. De in 1994 door
MG onder hoede genomen zangeres weet
own van de weinige Kaapverdische arties-
door te breken in de Verenigde Staten
is inmiddels goed voor een verkoop van
«joenen cd's.
jsana Evora gaat door het leven als de Ba-
°°t Lady. Het dragen van schoenen is
ür jrcemd. Als reden is veelvuldig ge-
dat ze blootsvoets loopt uit solidari-
met de armen. Terwijl ze de brand
in een sigaret, legt ze uit dat deze stel
let klopt. „Ik loop altijd op blote voe-
^let alleen tijdens optredens, ook thuis,
rmij is dit heel gewoon", aldus de diva
voeten bij deze gelegenheid toevallig
verpakt in twee sandalen. „Omdat het
^aagkoud is."
zangeres vertegenwoordigt de mor-
P' combinatie van nationale volks-
met West-Afrikaanse ritmes en Por
tal ',a^0 Vorig jaar werd Evora's tiende
'°album Voz d'Amor bekroond met een
Grammy. Met haar plaat is ze weer terug
bij haar roots, de traditionele Kaapverdi
sche sound. De vorige twee cd's bevatten
ook Cubaanse en Braziliaanse elementen.
Bij haar prevaleert de traditionele muziek
Moderne genres als zouk hebben wel haar
waardering, maar niet haar voorkeur
„Voor mij blijft de traditionele stijl belang
rijk, daar liggen mijn roots. En die muziek
heeft mij groot gemaakt. Daarom werk ik
het liefst met oudere componisten, zij ken
nen die thema's erg goed."
Dat haar stem wereldwijd wordt gehoord
maakt Evora - Cize voor intimi - alleen
maar trots. „Ik neem genoeg tijd om van
het succes te genieten. Ik weet hoe mijn mu
ziek leeft onder de mensen. Daar sta ik ze
ker bij stil."
Op vrije dagen verblijft ze het liefst op
Frans terrein, Parijs is voor haar echt een
tweede huis. Begrijpelijk voor de Kaapver
dische. die hier in 1988 haar eerste Europe
se optreden gaf. „Mijn succes is hier begon
nen. Ik voel me hier erg op mijn gemak."
Officieel debuteerde Cesaria Evoria in 1988
met het album La Diva aux Pieds Nus. Zin
gen doet ze al vanaf haar zestiende. Belang
rijk moment was de release van Mar Azul.
In 1991 werd deze akoestische plaat opgeno
men in Frankrijk. De media merkten haar
al snel op en zo groeide haar aanhang, met
name in de Kaapverdisch en Afro-Portuge-
se gemeenschap. Diverse Grammy-nomina-
ties vielen haar de afgelopen jaren ten deel.
Memorabele momenten zijn onder meer het
winnen van de 'French Victoire de la Musi-
que' in 2001 voor beste album (Café Atlanti-
co) en de verscheidene wereldtournees.
De diva is geboren en nog steeds wonend op
het eiland Sao Vicente, gelegen tussen San
to Anto en Sao Nicolau, in de stad Mindelo.
Deze stad staat bekend als het centrum van
het culturele leven. Het nachtleven op het
zonnige eiland bruist, het op vijf minuten
loopafstand gelegen strand leent zich voor
zanderige siësta's. De zangeres, opgegroeid
met drie broers, verbleef grotendeels bij
haar grootmoeder, haalde het beste uit zich
zelf door als tiener vele liedjes te zingen en
op te treden in de bars van Mindelo.
Haar werkgebied is na haar doorbraak fors
uitgebreid. Evora's positie is voor de meeste
Kaapverdische artiesten een utopie. Punt is
dat veel musici in de eigen gemeenschap
heel bekend zijn, maar het bij een breder pu
bliek niet redden. ..Er loopt veel talent
rond. Ik heb veel te danken aan mijn produ
centen. Je moet een voet tussen de deur zien
te krijgen. Een goed team is onmisbaar, al-
leen red je het niet."
Optreden in Europa is anders dan in Afrika.
De faciliteiten op de Kaapverdische eilan
den zijn voor musici stukken minder dan op
de meer welvarende continenten „Onge
acht de zaal blijft zingen voor mij hetzelf
de", stelt Evora. „In Europa is alles groter,
maar het gevoel verandert daardoor niet
Het communiceren met het publiek blijft ge
lijk."
Aan dat laatste hecht de zangeres veel waar
de. Cesaria Evora, vorig jaar juli benoemd
tot voedselambassadnce van de Verengde
Naties, bezoekt vele plaatsen op deze aarde
en slechts een klein deel daarvan spreekt
haar moedertaal. „De meeste mensen die
naar mijn muziek luisteren, verstaan mijn
teksten niet Maar toch kan je de boodschap
van een lied overdragen. Dat is een gevoel
waar geen woorden voor nodig zijn. Het
mooist vind ik als mensen na afloop van een,'
concert zeggen dat mijn muziek hen heeft:
geraakt. Dat ze kippenvel kregen of zelfs
ontroerd waren. En dat terwijl ze de teksten
niet eens verstaan
Haar drukke leven op een rijtje: vier maan
den toeren, twee maanden thuis en weder
om vier maanden op de bühne. „Alleen met
Kerst ben ik altijd thuis", aldus Evora.
Thuiskomen op Sao Vicente is altijd een
feest voor haar. „Want bij ons thuis zit het
altijd vol met mensen. Daar houd ik van."
Voor de zoveelste maal moet er nog een siga
ret aan geloven. „Twee pakjes rook ik per
dag. Volgend jaar moet dat één minder zijn.
Daarna ga ik stoppen..."
Een zangeres die de zestig gepasseerd is
wordt altijd onderwerp van de vraag: 'Hoe
lang gaat ze nog door?' „Wil je soms dat ik
stop? Ik weet het echt nog niet. Misschien
als ik zeventig ben. Het enige dat ik zeker
weet is dat als ik besluit te stoppen, het ook
echt over is. Het vele reizen is wel zwaarder
geworden. Maar ik krijg er veel voor terug,
ik zie veel van de wereld en ontmoet enthou-^
siaste mensen."
Of ze tot die tijd nog bijzondere plannen
heeft? Evora: „Ik sta altijd open voor projec
ten of speciale duetten. Maar ik heb niet een
droom om dat met een speciaal iemand te
doen. Ik ben geen planner, ik zie wel wat er
komt."
Vincent Okker
Cesana Evora: Maandag 22 maart Doelen Rotter
dam; dinsdag 23 maart Vredenburg Utrecht..
woensdag 24 maart Concertgebouic Amsterdam:
donderdag 26 maart Congrescentrum Den Haag
