1
Zelfzorgmiddelen zelf betalen
PZC
De ambulance
Reumapatiënten worden steeds harder gepakt"
DOKTER THUIS
Advies aan de minister
Medische vindingen
woensdag 17 maart 2004
Borstkanker
Een uitstrijkje voor borstkanker kun je het noemen
de nieuw ontwikkelde test die borstkanker in een
zeer vroeg stadium kan opsporen. Bij de test worde
op acht plaatsen in de borst via een dunne naald wg
cellen weggezogen. Die worden onderzocht op afe
kingen, met name een afwijking in het gen RARb^
Vrouwen bij wie dit gen afwijkingen vertoont, lope
grote kans binnen enkele jaren borstkanker te krij
gen. De nieuwe test zou een behandeling in eenz&
vroeg stadium mogelijk maken. De test wordt nuoj
bruikbaarheid bekeken in drie ziekenhuizen inde
Verenigde Staten.
Bacteriën
Foto Mare Bolsius
Sinds 1 januari van dit jaar worden
zelfzorgmiddelen op recept niet meer
vergoed. Minister Hoogervorst van
Volksgezondheid hoopt met deze maatregel
jaarlijks 115 miljoen euro te bezuinigen.
Het zijn de chronische gebruikers van deze
medicijnen die de dupe worden.
Door SASKIA VAN DER MAAT
Voor veel dwarslae-
siepatiënten zijn
laxeermiddelen een
noodzakelijk
kwaad. De kosten
ervan kunnen oplopen tot 2000
euro per jaar. Die moet een
dwarslaesiepatiënt voortaan
zelf ophoesten.
Reumatologen schrijven fo
liumzuur voor aan mensen met
ernstige gewrichtsreuma. Dit
voedingssupplement, dat niet
langer wordt vergoed, voor
komt de bijwerkingen van hun
zware medicijngebruik. Zo
krijgt een eenvoudig zelfzorg
middel ineens een andere be
tekenis: dat van noodzake
lijke. chronische medi
catie.
Al sinds septem
ber 1999
ten medicijnen zonder recept
uit eigen zak worden betaald.
Het vangnet waardoor chroni
sche gebruikers ze op voor
schrift van de arts nog wél ver
goed kregen, is sinds januari
ook weggevallen. Deze maatre
gel is onderdeel van het uitge
breide bezuinigingspakket van
het ministerie van Volksge
zondheid om de zorg in de toe
komst betaalbaar te houden. Er
is gesneden in de vergoedingen
voor fysiotherapie, psychothera
pie, tandheelkunde, vruchtbaar
heidsbehandelingen, ziekenver-
voer en AWBZ. Ook de anticon
ceptiepil komt sinds januari
voor rekening van gebruiksters
boven de 21 jaar. Deze bezuini
gingen moeten in 2004 in totaal
2,3 miljard euro opleveren.
Het criterium dat bij het
schrappen van de vergoedingen
voor zelfzorgmiddelen is ge
handhaafd, is dat het 'geen di
rect medisch noodzakelijke
zorg' betreft. „Het zijn geen me
dicijnen tegen levensbedreigen
de ziekten", aldus een woord
voerster van het ministerie van
Volksgezondheid.
De Koninklijke Nederlandse
Maatschappij ter bevordering
van Pharmacie (KNMP), de be
roepsorganisatie van apothe
kers, betwijfelt of de voorgeno
men bezuiniging haalbaar is.
„We merken dat artsen vervan
gende medicijnen voorschrij
ven die vaak duurder zijn, maar
wél worden vergoed", zegt een
woordvoerster van KNMP. „Het
nadeel is dat die medicijnen
stoffen kunnen bevatten die de
patiënt helemaal niet nodig
heeft. Paracetamol wordt bij
voorbeeld niet meer vergoed,
Paracetamol met codeïne wel."
Ook zitten er hiaten in de lijst
van zelfzorgmiddelen. Zo moe
ten de diarreeremmers Diacure
en Imodium zelf betaald wor
den, terwijl het zelfzorgmiddel
Arestal dat dezelfde werking
heeft, wél wordt gedekt door de
ziektekostenverzekering.
Wat nog meer verwarring
schept voor de consument, is
dat apothekers de regels in
praktijk verschillend blijken uit
te voeren. Er zijn apothekers
die weigeren vervangende me
dicijnen op recept te leveren als
die duurder zijn en de berei
ding ervan teveel tijd vergt. An
dere apothekers geven zelfzorg
middelen die niet meer worden
vergoed, gratis mee. De KNMP
laat weten dit een 'verwarrende
en onwenselijke situatie' te vin
den. „Toch is het wel begrijpe
lijk dat een apotheker handelt
uit medeleven, want door de ja
ren heen bouwt hij een band op
met bezoekers", aldus een
woordvoerder van KNMP.
Zorgverzekeraars Nederland
(ZN), de overkoepelende organi
satie van ziektekostenverzeke
raars, laat weten dat zij zich
schaart achter het politieke be
sluit om zelfzorgmiddelen voor
chronische gebruikers niet
meer te vergoeden. „Ziektekos
tenverzekeraars maken de af
weging welke medicijnen en
behandelingen noodzakelijker
wijs verzekerd moeten worden.
De kosten voor zelfzorgmidde
len zijn te laag om ze in een
aanvullende verzekering op te
nemen", reageert een woord
voerder van ZN.
Als nieuw vangnet voor de be
zuinigingen op de zorg is er
sinds 1 januari 2004 de Tege
moetkomingsregeling buitenge
wone uitgaven. Via deze fiscale
regeling kunnen chronisch zie
ken, gehandicapten en ouderen
met een laag inkomen en hoge
zorgkosten in bepaalde gevallen
hun zorguitgaven terugkrijgen.
„Er is al bezuinigd op de taxivergoeding, op fysiotherapie en
op de thuiszorg waarvan veel,reumapatiënten
a afhankelijk zijn. Nu worden de zelfzorgmid
delen paracetamol en foliumzuur ook niet
meer vergoed", zucht Jacqueline Reijs. Als
voorzitster van de Reuma Patiëntenvereni
ging Eindhoven vindt ze het onbegrijpelijk
dat reumapatiënten deze middelen zelf moe
ten betalen. „Nota bene Nederlands onderzoek heeft
aangetoond dat foliumzuur de bijwerkingen voorkomt
van methotrexaat, dat wordt voorgeschreven bij ernsti
ge gewrichtsreuma. Foliumzuur is voor reumapatiënten
geen voedingssupplement, maar een noodzakelijk medi
cijn."
Reumatologen schrijven inmiddels als vervanging folinezuur
voor. Dit heeft dezelfde werking als foliumzuur en valt binnen
de ziektekostenverzekering. Maar volgens Reijs duiken er pro
blemen op bij de apotheek. „Ik hoor van meerdere reumapa
tiënten dat er apothekers zijn die geen folinezuur willen leve
ren, omdat het bewerkelijker en duurder is dan foliumzuur.
Apothekers gaan zeer verschillend met de medicijnverstrekking
om. Reumapatiënten weten niet meer waar ze aan toe zijn."
Ook op de zorgverzekeraars heeft Reijs kritiek. „Zij verschuilen
zich achter het overheidsbeleid en nemen geen eigen verant
woordelijkheid. Zorgverzekeraars zijn er toch voor de patiënt?
Ze moeten inzien dat foliumzuur onontbeerlijk is voor mensen
met ernstige gewrichtsreuma."
De kosten voor foliumzuur bedragen ongeveer zestig euro op
jaarbasis, voor paracetamol zo'n tachtig euro per jaar. „Dit zijn
geen schokkende bedragen", beaamt Reijs. „Maar voor veel
mensen met reuma, die vanwege hun ziekte moeten rondko
men van een uitkering, is het geld waar ze anders iets extra's
mee zouden kunnen doen. Het gaat om het principe. Waar
blijft de kwaliteit van ons zorgstelsel?"
HIV
Mensen die besmet zijn met HIV, het virus dat aids
veroorzaakt, hebben een driemaal grotere kans in It
ven te blijven als zij tevens besmet zijn met GBV-C.
Dit is een onschuldig virus dat, voor zover bekend,
geen ziekte veroorzaakt. Voorwaarde is wel dat de Ik
smetting met GBV-C minstens vijfjaar duurt. Ditcot
cludeert C. Williams (National Institute of Allergy
and Infectious Diseases, Bethesda) in het medisch
tijdschrift New England Journal of Medicine op grond
van een onderzoek onder 271 HIV-besmette mannen]
GBV-C blokkeert de vermenigvuldiging van HIV in
witte bloedcellen.
Door PAUL VAN DIJK
Niet naar de dokter, geld terug. Wie
weinig gebruik maakt van de huisarts,
pillen en specialist, hoeft straks min
der te betalen. De minister wil door
een no-claimsysteem onnodige dok
tersbezoeken indammen.
Het terugdringen van onnodige bezoe
ken aan de dokter heeft twee effecten.
Vanwege de centen maken patiënten
mogelijk te laat gebruik van de ge
zondheidszorg. Dat zal een bepaalde
hoeveelheid gezondheidsschade ople
veren. Hoe groot die schade is weet
niemand.
Het tweede effect van het terugdringen
van onnodige medische consumptie is
ongetwijfeld gezondheidswinst. Want
hebt u zich wel eens gerealiseerd hoe
riskant het is om in de gezondheids
zorg te belanden. Alleen al door de bij
werkingen van medicijnen worden per
dag 200 Nederlanders opgenomen
(Pharmaceutisch Weekblad 2002). In
Nederland krijgen per jaar 208 mensen
kanker als gevolg van röntgenonder
zoek (Lancet 2004) Er overlijden per
jaar 6000 mensen aan infecties in zie
kenhuizen die zij thuis nooit zouden
hebben opgelopen (Medisch Contact
1999). En dan hebben we het nog niet
over verkeerde diagnoses, achteraf on
nodige operaties en ongevallen in het
ziekenhuis.
Door niet naar de huisarts te gaan
loopt u al deze risico's niet. Dat is dus
gezondheidswinst. En die winst zou
wel eens vele malen groter kunnen
zijn dan de eerder genoemde schade.
Is het onnodig gebruik van de gezond
heidszorg wel zo groot als de minister
verondersteld? Ik denk van wel. Als ik
naar mijn eigen spreekuur kijk dan
denk ik regelmatig: was dat nou me
disch nodig? Er zijn consulten waarbij
ik me stilletjes afvraag: had je het niet
een dagje langer kunnen aankijken,
dan was het over geweest. Of: was dit
nou zo ernstig dat je ermee op het
spreekuur moest komen?
Maar meteen realiseer ik me dan, dat
het mijn beoordeling is. Ik heb ervoor
geleerd wat pluis is en niet pluis. Maar
hoe moet de patiënt dat weten? Juist
omdat hij/zij onzeker is of bij een be
paalde klacht medische bemoeienis no
dig is, komt de patiënt immers naar
het spreekuur.
Onnodige medische consumptie los je
niet op met een eigen risico of no-
claimsysteem. Van dit soort maatrege
len zullen alleen gezonden en welge-
stelden profiteren.
De minister zou veel beter zijn energie
kunnen steken in een groot offensief
om de consument te leren bij welke
klachten hij wel en bij welke hij niet
naar de dokter moet gaan.
Ergens in Nederland zijn er twintig
huisartsen die samen met hun patiën
ten een 'spoorboekje' hebben ontwik
keld met de meest voorkomende kwa
len. De patiënt kan in één oogopslag
zien of hij/zij met de klacht naar de
dokter moet of dat behandeling kan
worden afgewacht. Maatregelen die
men zelf kan nemen worden vervol
gens besproken.
Onderzoek aan de universiteit van Am
sterdam heeft uitgewezen dat onnodig
doktersbezoek afneemt bij mensen
met een 'spoorboekje'.
Meneer Hogervorst, mocht u belang
stelling hebben voor deze manier van
omgaan met onnodige medische con
sumptie, ik weet waar die huisartsen
wonen.
Eeuwenlang moest de gezondheidszorg het stellen zonder
een aantal medische vindingen die vandaag de dag als
vanzelfsprekend worden gezien. Wie waren de bedenkers
en hoe verging het hun vinding?
Door MARTEN DOOPER
Net als het al eerder in deze se
rie besproken gipsverband,
vindt de ambulance zijn oor
sprong in het leger. Eeuwen
lang is oorlog voeren een kwes
tie van massale veldslagen, met
al even massale aantallen
(zwaar)gewonden. De medische
hulp is beperkt, Slachtoffers
worden geacht zelf of met hulp
van hun kameraden het slag
veld te ontvluchten. Artsen
zijn, als het meezit, op veilige
afstand van het strijdgewoel te
vinden. Pas als de slag gestre
den is, wagen zij zich op het
slagveld. Voor veel gewonden
is het dan te laat.
Het Spaanse koningspaar Ferdi-
nant van Aragon en Isabella
van Castilië ziet in dat de medi
sche hulp dichter naar de ge
wonden moet komen. Dit leidt
eind 15e eeuw tot de opkomst
van de 'ambulancias', letterlijk
'lopende hulpposten', veldhos
pitalen vlak bij het slagveld
waar gewonde soldaten medi
sche hulp krijgen. Een stapje in
de goede richting, maar het
blijft een probleem om de ge
wonden al tijdens de gevechten
op te pikken en in de ambulan-
cia te krijgen. Dat laatste frus
treert ook de Fransman Baron
Dominique-Jean Larrey (1766-
1842), arts in het leger van Na
poleon. Met lede ogen moet hij
aanzien hoe zijn kundige hulp
in veel gevallen te laat komt.
Dan krijgt hij een ingeving. Hij
ziet hoe het lukt op het slag
veld de verrijdbare artillerie
snel door het strijdgewoel te
manoeuvreren.
Geïnspireerd hierdoor ont
werpt Larrey zijn ambulance vol
ante, letterlijk: vliegende ambu
lance. Een licht voertuig op
twee wielen, voortgetrokken
door twee paarden, waarmee
artsen zich gemakkelijk over
het slagveld kunnen verplaat
sen. Dankzij deze ambulance vol
ante lukt het artsen de gewon
de soldaten snel te bereiken en
zodanig te behandelen dat zij
met diezelfde ambulance naar
het veldhospitaal gebracht
kunnen worden alwaar de ver
dere behandeling plaatsvindt.
Napoleon ziet meteen het nut
van de vinding in. Dankzij de
ambulance vallen er minder
doden onder zijn manschap
pen en kan hij eerder dan een
andere veldheer een nieuwe
veldslag aan. Bovendien maakt
het vooruitzicht op een snelle
behandeling de soldaten meer
bereidwillig zich fanatiek in
het gevecht te storten. In het
kielzog van Napoleons succes
sen verovert ook het concept
van de ambulance volante Euro
pa.
Overigens vindt Larrey dat niet
alleen de eigen troepen mogen
profiteren van de snelle medi
sche verzorging; ook de tegen
stander heeft er recht op. Een
opvatting waarmee hij vooruit
loopt op de Eerste Geneefse
Conventie (1864) waar dit
recht, evenals de neutrale posi
tie van het medisch personeel,
officieel wordt vastgelegd.
Als van het einde van de 19e
eeuw de medische hulp aan
burgers zich meer gaat concen
treren in ziekenhuizen wordt
de ambulance ook voor burgers
van belang. Een belangrijke
ontwikkeling hierbij staal of
naam van de Nederlandse k
gerarts Cornelis de Mof
(1834 - 1926). Hij ontwerpt t
1909 het zogeheten 'Raam^
Mooy', een praktische, metalea
brancard om zieken en ge#
den comfortabel via steile trap
pen en dergelijke te vervoeren
In de tweede helft van de
eeuw ontstaat tenslotte de let
terlijke ambulance volante. V°°<-
bordurend op, alweer, oorlof-
situaties (Korea, Vietnam) hlr
gen medische hulpdiensten»
beschikking over helikopters
die hen snel bij de patiënt kun
nen brengen. Omdat, zoals lat
rey al wist, elke seconde telt
iaüilbil
Het gebruik van zeep en schoonmaakmiddelen me?
een bacteriedodende werking in het huishouden
heeft geen zin. In huishoudens die deze producten
gebruiken, fe
men even vaai
(en even eriR.
ge) infecties
voor als in
huishoudens
die geen bacie
riedodende
producten ge
bruiken. Dat
constateert E
Larson (Coli®
bia University,
New York) in het vakblad Annals of Internal Medicie
op grond van vergelijkend onderzoek in 238 huishou
dens. Logisch, meent Larson, want de meest voorko
mende infecties (verkoudheid, keelpijn) worden vet
oorzaakt door virussen. Antibacteriële producten zij:
hiertegen niet werkzaam.
Computers
Mensen die tijdens hun werk veel met beeldscher
men werken
doen er goed
aan regelmatig
hun ogen te la
ten controleren.
Zelfs kleine oog
afwijkingen, die
in het dagelijks
leven geen pro
blemen opleve
ren, kunnen de
productiviteit
van het werk
flink (tot ruim
20 procent) doen
dalen. Dit
schrijft K. Daum
(University of
Alabama, Bir
mingham) in het vakblad Optometry op grond van
onderzoek bij 39 personen.