long met
pvli
!C
Levertraan helpt tegen artrose
23
De overgang
Care for Women
LcmWIiJSIJIU
ZILVERGRIJS
Langer werken
woensdag 10 maart 2004
uwen die op 'normale' leeftijd in de
rergang raken, vinden veelal begrip in hun
ngeving. Bij jonge vrouwen met
veetaanvallen, slaapstoornissen en extra
nkkelbaarheid wordt minder snel aan de
«gang gedacht.
r ELLEN VAN DER HART
De menopauze kan
pas achteraf wor
den vastgesteld.
Gesteld wordt: in
dien een vrouw
n jaar niet menstrueert,
eft een jaar geleden de me
ipauze plaatsgevonden. Deze
ergang komt natuurlijk
oit op het goede moment.
ior iedere vrouw bovendien
een ander tijdstip. De een
it door de menopauze rond
ir dertigste jaar (vermoede-
door een operatie), de an-
voelt de veranderingen in
ar lichaam pas als ze midden
n Rijen.
Foto Marie-Therese Kierkels
vijftig is. Onderzoek heeft aan
getoond dat maar liefst 80%
van de vrouwen te maken
krijgt met verschijnselen van
de overgang, waarvan 33% zelfs
zodanig ernstig dat er sprake is
van een duidelijke verminde
ring van kwaliteit van leven.
Overigens blijken overgangs
klachten als nachtelijk zweten
en opvliegers, waarvan gedacht
wordt dat ze het gevolg zijn
van een tekort aan het hor
moon oestrogeen, in sommige
culturen in veel mindere mate
voor te komen dan in andere.
Blijkbaar is het biologisch func
tioneren toch ook niet los te
zien van de sociale context.
Klachten waarmee vrouwen
kampen die in de overgang
zijn, zijn onder meer opvlie
gers, stemmingswisselingen,
depressie, gewichtstoename,
onzekerheid, concentratiepro
blemen, vergeetachtigheid, stij
ve of pijnlijke gewrichten, ver
moeidheid of slaapstoornissen.
En deze overgangsklachten lei
den weer tot andere klachten.
Door het nachtzweten gaat het
slapen slechter. De daardoor
ontstane vermoeidheid lijdt
vaak tot prikkelbaarheid. Door
de onverwachte opvliegers
word je onzeker. En dat kan
weer leiden tot angst en som
berheid.
Vrouwen in de overgang kun je
vaak makkelijk herkennen: zij
Illustratie Aleid Landeweerd
kleden zich in lagen (makkelijk
uit te trekken tijdens de
'gloeiende vijf minuten', als de
temperatuur in hun lijf met
minstens tien graden Lijkt te
stijgen). Of je ziet ze met
waaiertjes rondlopen om zich
zelf regelmatig koelte toe te
wuiven.
Bij sommige vrouwen is de
start van de menopauze precies
aan te geven. Veroorzaakt door
een operatie of chemokuur. De
Tilburgse Annemie van Rijen
kwam drie jaar geleden heel
abrupt in de overgang. Ze was
toen pas 37 jaar oud. „Ver
schrikkelijk. Ik werd heel de
pressief. Ik kon van het ene op
het andere moment heel cha
grijnig worden. Dat was echt
niet makkelijk voor de mensen
tedere vrouw krijgt bij haar geboorte
miljoenen eicellen mee, In de puber
teit is de helft van deze cellen al op
natuurlijke wijze verdwenen. De ver
andering in hormoonhuishouding
zorgt er vanaf de puberteit voor dat
een vrouw vruchtbaar wordt.
De eicellen worden opgeslagen in de
verstokken. Deze zorgen onder ande-
]revoor de productie van het hormoon
oestrogeen. Dit hormoon brengt elke
maand een eicel tot rijping. Niet be
vruchte eicellen worden tijdens de
menstruatie samen met het baarmoe
derslijmvlies afgestoten. Naarmate een
vrouw de leeftijd van vijftig nadert,
heeft ze bijna geen enkele eicel meer
en maakt ze minder oestrogeen aan.
De maandelijkse menstruatie houdt
dan niet abrupt op, maar komt eerst
een tijd onregelmatig om tenslotte he
lemaal te stoppen.
Na de menopauze produceren de eier
stokken geen oestrogeen meer. Dit
hormoon zorgt ook voor de goede
werking van verschillende organen en
speelt een belangrijke rol bij de op
bouw van botten en weefsels. Het vet-
weefsel neemt de 'produceertaak' van
oestrogeen ten dele over.
Ook mannen kunnen in de overgang
komen: de penopauze.
in mijn omgeving. Zeker niet
voor mijn partner en kinderen.
En die hadden al zoveel meege
maakt."
Zeven jaar geleden bleek Anne
mie van Rijen lymfeklierkan-
ker te hebben. Daarvoor moest
ze algehele bestraling onder
gaan. Vier jaar later werd een
knobbeltje in de lies gevonden.
Chemokuur was noodzakelijk.
Met alle gevolgen van dien. Het
begin van de overgang op (te)
jonge leeftijd.
„De depressie vond ik het erg
ste. Ik was heel verdrietig, zag
het leven eigenlijk niet meer
zitten. Maar ik moest natuur
lijk de dingen blijven doen
voor mijn gezin. Tegenwoordig
besef ik tijdens een slechte dag
dat het er morgen weer heel
anders uit zal zien. Maar met
deze stemmingswisselingen
heb ik het heel moeilijk gehad,
voorheen was ik heel even
wichtig."
Annemie van Rijen kon een he
le dag huilen. „Het was een ab
soluut dieptepunt drie jaar ge
leden. De overgangspil heeft
me daar over heen geholpen.
Deze onderdrukt alle verschijn
selen. Totdat ik las dat je door
deze pil meer risico loopt om
borstkanker te krijgen. Toen
ben ik onmiddellijk gestopt. En
dus heb ik nu weer de over
gangsverschijnselen. Maar deze
keer kan ik de klachten aan."
De overgangspil bestaat onder
andere uit oestrogeen, een hor
moon dat de baarmoeder prik
kelt waardoor er nog een
De organisatie Care for Women is opgericht
door Catherine van Heest, verpleegkundige, die
in haar directe omgeving zag wat de invloed
van de overgang kan zijn op het leven van een
vrouw. Voor veel van deze kwalen zijn verschil
lende adequate behandelingen mogelijk. De
door Care for Women tot overgangsconsulen
ten opgeleide verpleegkundigen begeleiden
vrouwen met adviezen en tips. Wat voor de ene
vrouw de juiste oplossing kan betekenen, hoeft
niet voor iedereen te gelden. De overgangscon
sulent adviseert zowel vanuit de mogelijkheden
van de reguliere geneeskunde als de alternatie
ve (complementaire) geneeskunde.
De overgangsconsulente wordt door verschil
lende zorgverzekeraars vergoed. Er is recht
streeks een afspraak te maken; doorverwijzing
van de huisarts is niet nodig.
maandelijkse cyclus is.
Ook ging ze naar een over
gangsconsulente van Care for
Women. De consulente schreef
haar mineralen en vitamines
voor die helpen tegen de klach
ten. „Toen ik bij een overgangs
consulente terechtkwam,
moest ik gewoon huilen van de
herkenning. Mijn klachten wa
ren niet uitzonderlijk. Veel
vrouwen gaan door depressieve
buien. Ik wilde voorheen nooit
iemand lastig vallen met mijn
klachten maar nu heb ik ge
leerd daar open over te zijn."
Maar dat maakt de acceptatie
van een slappere, lelijkere huid
en dunnere haren niet makke
lijker. „Ik heb daarvoor wat ho
meopathische middelen. Net
als voor het slecht in slaap kun
nen vallen. Maar ja. het hoort
wel bij de overgang dus ik weet
niet of ik de problemen echt
kan bestrijden."
Sinds de overgang is het leven
noodgedwongen veel gestruc-
tureerder geworden. „Mijn or
ganisatievermogen is niet meer
zo goed als vroeger. Ik ben ver-
geetachtiger. En met alle licha
melijke kwaaltjes kun je niet
meer alles doen. Ik ben stijver,
mijn lijf wordt echt ouder.
Mijn slijmvliezen worden
steeds droger. De stofwisseling
wordt langzamer en de botop-
bouw is voorbij. Ik drink bijna
geen koffie meer omdat deze
opvliegers veroorzaakt. Alcohol
doet dat ook. Ik drink nu voor
al kruidenthee want het is heel
belangrijk om veel te drinken."
Het enige positieve van de
overgang is, volgens Annemie
van Rijen, dat de menstruatie
stopt.
Ontslag
Je baan verliezen bij een reorganisatie is niet leuk; je baan
net niet verliezen is ongezond. Werknemers van bedrijven
waar fors in het personeelsbestand is gesneden, zijn vaker
ziek en hebben tweemaal zoveel kans op een hartinfarct
dan in de tijd voor de reorganisatie. Dit constateert J. Vah-
tera (Fins Instituut voor Arbeid en Gezondheid, Helsinki)
in het British Medical Journal op grond van onderzoek on
der 22.500 werknemers na reorganisaties. Verhoogde
werkdruk en angst op termijn toch de baan te verliezen
spelen hierbij een rol, meent Vahtera.
Smaak
Honger maakt rauwe bonen echt zoeter. De gevoeligheid
van de smaakpapillen voor zoet (maar ook zout) neemt toe
bij honger. Na een maaltijd neemt de gevoeligheid gedu
rende enige uren weer wat af. Dit schrijft Y. Zverev (uni
versiteit Malawi) in het vakblad BMC Neuroscience op
grond van proeven bij 16 vrijwilligers.
Magere dreumesen
Mensen die de eerste twee jaar van hun leven vrij mager
zijn maar in de tien jaar daarop snel aan gewicht toene
men, lopen een verhoogd risico op het krijgen van diabe
tes. Dit concludeert S. Bhargava (Sunder Lal Jain Hospital,
Delhi) in het medisch tijdschrift New England Journal of
Medicine op grond van een onderzoek onder 1400 perso
nen. Magere kinderen kunnen dus maar het beste mager
blijven.
Piercing
Een piercing die gezet wordt in
de oorschelp (kraakbeen) ver
oorzaakt vaker een ontsteking
dan een piercing in het oorlel
letje (bindweefsel). Dit consta
teert W. Keene (Oregon Depart
ment of Human Services, Port
land) in het medisch tijdschrift
JAMA op grond van het optre
den van ontstekingen bij 186
piercings. Kraakbeen is nauwe
lijks doorbloed, waardoor even
tuele besmettingen slecht kun
nen worden bestreden, ver
klaart Keene het verschil. Bij
piercings in kraakbeen moet
dus extra hygiënisch te werk
worden gegaan.
Multiple Sclerose
De zenuwaandoening multiple sclerose (MS) begint waar
schijnlijk niet, zoals tot nu toe gedacht, met een (onver
klaarbare) aanval van het afweersysteem tegen myeline,
het 'isolatiemateriaal' van de zenuwvezels, maar met het
(onverklaarbaar) afsterven van oligodendrocyten, de cellen
in de hersenen die myeline aanmaken. Dit concludeert M.
Bamett (University of Sydney) in het vakblad Annals of
Neurology na onderzoek van hersenmateriaal van overle
den personen bij wie MS net was begonnen. In die herse
nen vond Barnett geen aanwijzingen voor een aanval van
het afweersysteem tegen myeline, maar trof hij wel veel
afgestorven oligodendrocyten aan.
Hart en hersenen
Een gezonde levensstijl is niet alleen goed voor hart- en
bloedvaten, maar ook voor de hersenen. Het aantal minus
cule hersenbeschadigingen (mini-beroertes) waarmee het
ouder worden gepaard gaat, is bij ouderen met een gezon
de levensstijl lager dan bij ouderen met een ongezonde le
vensstijl. constateert I. Cook (universiteit Califomië. Los
Angeles) in het vakblad American Journal of Geriatrie Psy
chiatry op grond van onderzoek onder 29 ouderen. Hoe
meer kleine hersenbeschadigingen, des te groter is de
kans op dementie.
Door ALBERT DE BEER
t0° UVfR Oil
Als u maar niet denkt dat ik
schuw, met een slecht geweten
en mijn hoofd achter een krant
verbergend, door de stad loop, me
schamend voor mijn vutterschap. Van
alle kanten wordt het je toege
schreeuwd: 'Als je maar niet denkt
dat dit normaal is, de vut, de fpu. Het
is allemaal onbetaalbaar geworden,
to is het niet meer vol te houden en
de vergrijzing slaat in de komende ja
ren keihard toe. En je kost toch al zo
veel: de gezondheidszorg, de speciale
voorzieningen voor ouderen, de extra
kortingen enz. enz. Daar loopt weer
to n profiteur. Loopt van onze centen
de hele dag te flierefluiten.'
In de jaren dat de bomen ook niet tot
de hemel reikten, maar dat wel leken
te doen, kon je nog wel eens over de
drie-fasen-theorie horen. Er is een tijd
voor het leren, een voor het werken
en een voor de vrije tijd. Waarbij je er
voor je eigen gemak maar vanuit ging
dat de verdeling in tijd ook zo onge
veer evenredig was, een derde voor al-
waal. Mooi. Alleen je dood kon nog
een stok in de spaken van je carrière
voertuig steken, maar daar bij voor-
nat al rekening mee houden, nee dat
tou niet echt getuigen van een opti-
■tnstische levensvisie.
b is al jaren niets meer van deze
jnooi weer theorie vernomen. Nu
°°rje beweren, dat er echt genoeg
Jansen zijn die willen blijven wer
en. Ik ben er nog bijzonder weinig
ingekomen en die doorwerkers
zijn echt niet van het type sjouwen en
zwoegen met vuile handen en pijn in
de rug. Ja, de lieden die een vrij be
roep hebben, hun eigen werkindeling
bepalen, hoogleraren, president-com
missarissen en stukjesschrijvers met
interessant, lucratief en leuk werk,
niet van acht tot vijf aan kantoor of
fabriekshal gebonden en vooral geen
chef boven zich hebbend, meestal
ook niet de kleinste salarissen mee
naar huis brengend, ja die willen wel.
Vorige week kom ik zo maar ergens
onderweg, zomaar toevallig een oude
re man tegen. Als je zelf al niet meer
piep bent en een ander 'oud' noemt is
hij ook echt oud hoor, kan ik u verze
keren. En we raken zomaar in ge
sprek. Dat is in dit deel van Brabant
helemaal niet zo moeilijk. Als je een
beetje luistert en op het juiste ogen
blik de juiste opmerkingen en ver
volgvragen stelt, weet je binnen vijf
minuten de hele geschiedenis, achter
grond enzovoorts van de Brabander.
Zijn buurman was twee dagen tevo
ren gestorven. 'Hij was de kaoiste nie.
Toch nie.' De hoogste vorm van lof die
de Brabander je kan geven. Maar hij
had zich kapot gewerkt. Zo kwamen
we uiteraard al gauw op wat hijzelf
voor werk gedaan had en ook dat was
zwaar geweest. Timmerman in de
bouw. 'Ja die baozen, die laot komme en
vruug wir weggaon, ja die kunnen het wel
een paorjaor mir uithouwen. T is altij al
zo gewist: hoe mir baoze, hoe minder er ge
werkt wordt. En zo is't mar net.'
Door WILL GERRITSEN
Twee capsules levertraan per
dag helpen tegen artrose, een
reumatische aandoening die
het kraakbeen aantast. Het
goedje dat menig vijftigplusser
een jeugdtrauma heeft be
zorgd. blijkt schade aan het
kraakbeen te voorkomen en de
pijn te verminderen. Drie
hoogleraren van universiteiten
in Wales - Bruce Caterson, John
Harwood en Colin Dent - heb
ben dit bekend gemaakt. Ze
zullen later dit jaar over hun
bevindingen in de medische
vakpers rapporteren.
Bij artrose, in de volksmond
ook wel slijtagereuma ge
noemd, wordt het kraakbeen
dunner waardoor het niet meer
als schokdemper voor de ge
wrichten kan functioneren. De
botten gaan over elkaar schu
ren en er kunnen in de botde-
len afwijkingen ontstaan. Ver
der treden mogelijk ontstekin
gen in de gewrichten op.
In Nederland lijden 650.000
mensen aan artrose en de ziek
te is daarmee de meest voorko
mende vorm van reuma. In de
studie kreeg een aantal ernsti
ge artrosepatiënten die in aan
merking kwamen voor een
kunstkme. tien tot twaalf we
ken lang twee capsules met
1000 milligram levertraan. An
dere patiënten slikten nepcap-
sules zonder dat ze dat wisten.
Nadien werden bij de mensen
die de echte visolie hadden ge
slikt. helemaal geen of sterk
verminderde hoeveelheden van
Artrose in de knie, links met kraakbeen, rechts zonder.
de eiwitten aangetroffen die
schade aan het kraakbeen ver
oorzaken. Ook bleken enkele
van de enzymen die de pijn bij
artrose veroorzaken, flink in
aantal te zijn afgenomen. Vol
gens Caterson kun je op basis
van het onderzoek zeggen dat
levertraancapsules het ont
staan van artrose vertragen.
Gevolg is dat patiënten niet zo
snel aan een kunstheup of -
knie geholpen hoeven te wor
den. Levertraan kan ook geen
kwaad voor mensen die een
fikse sportblessure oplopen en
daarmee een verhoogde kans
hebben op artrose „Zij kunnen
overwegen om levertraan te
slikken en zo verergering van
de ziekte tegengaan", zo liet
hij in een persconferentie we
ten. Het Reumafonds wacht de
officiële publicatie van de stu
die eerst eens af, zo reageert
Ingrid Leiher. hoofd weten
schappelijk onderzoek van de
ze instelling. Toch stelt zij er
kennelijk wel enig vertrouwen
in. „De onderzoekers hebben al
meer gepubliceerd in vooraan
staande tijdschriften." Positief
is ze over het feit dat de weten
schappers „naar harde feiten
gekeken hebben en niet subjec
tieve zaken als stijfheid van de
ledematen en dergelijke heb
ben beoordeeld".
Minder gunstig is het feit dat
de studie op een klein aantal
patiënten betrekking had: er
waren slechts 31 artrosepatiën
ten bij betrokken.
