Het Zwitserlevengevoel is straks verdwenen
PZC
zaterdag 6 maart 2004
De eerste babyboomers naderen
hun prepensioen. Ze willen al
leen nog leuke dingen doen. Forever
young, dat is het ideaal. Maar de
vergrijzing gooit roet in het eten.
Als Bolkestein doorwerkt, waarom
anderen dan niet? „In je baan kun je
ook genieten."
Als Alan Greenspan een toespraak aan
kondigt, houdt de wereld zijn adem in.
Herelief, wat zou hij gaan zeggen? Afge
daan? Greenspan? Op zijn 77ste? De direc
teur van de 'Fed' - de Amerikaanse centrale
bank - is niet piep meer, maar oud? Oud is
voor anderen.
Er zijn er meer. Frits Bolkestein (70) wil
graag nog een termijn als eurocommissaris,
Bernard Bot (65) was nog niet gepensio
neerd als ambassadeur bij de Europese
Unie of hij werd minister van buitenlandse
zaken. In het kabinet-Balkenende zitten
ook Carla Peijs en Sybilla Dekker, respectie
velijk 59 en 62 jaar. Nog onder de
AOW-grens, maar toch al een eind gevor
derd. Zelfs Carla Peijs had al negen jaar lid
van de Anbo kunnen zijn. Want de Algeme
ne Nederlandse Bond voor Ouderen legt de
lat steeds lager. Je mag er op je 50ste al bij.
Het zou logischer zijn de leeftijd naar achte
ren te schuiven als mensen langer leven. Mis
schien zou oud pas bij 75 moeten beginnen.
Dan valt de vergrijzing ineens een stuk mee.
Eigenaardig blijft het dat veel van Peijs'
leeftijdsgenoten eerdaags hun arbeidzame
leven afsluiten en alleen nog leuke dingen
willen doen. Met de kortingskaart van de
spoorwegen na de ochtendspits het land in
om te winkelen of een mooie tentoonstelling
te bekijken. Op de fiets langs 's heren wegen
op zonnige, zomerse dagen. Of spectaculair
der nog, de wereld rond met boot of camper.
„Je kunt op je werk toch ook genieten, zegt
Lans Bovenberg (45), hoogleraar economie
aan de Universiteit van Utrecht, winnaar
van de Spinozaprijs en initiatiefnemer van
het wetenschappelijk topinstituut Netspar -
Netherlands Studies on Pensions, Aging
and Retirement.
Bovenberg vindt het raar dat genieten zo
aan vrije tijd wordt gekoppeld. „Net of
werk plezier uitsluit. De meeste mensen ont-
v lenen hun identiteit aan hun baan. Of dat
niets is!Bovenberg heeft Netspar opge
richt om de vergrijzing te bestuderen. Want
als er geen maatregelen worden genomen,
gaat het mis met Nederland. Met weinig jon
geren en veel ouderen liggen problemen
straks voor het opscheppen. Wie betaalt
voor wie? Als de jongeren van straks ervoor
passen om een groeiende groep ouderen te
subsidiëren, kan het lelijk uit de hand lo
pen, Daarom pleit Bovenberg voor een om
slag in het denken over de oude dag. Kort
gezegd komt zijn visie hierop neer: die dag
moet a) later beginnen en vraagt b) om on
derlinge solidariteit.
Ouderen voor ouderen, noemt Bovenberg
dat. „Dus niet alleen jongeren voor oude
ren, zoals nu nog vaak. Je mag dat langza
merhand vragen, vind ik. Vroeger, na de oor
log, waren ouderen zielig. Ze hadden nauwe
lijks inkomen, dus was het volstrekt nor
maal dat jongeren de lasten droegen. Maar
de 55-plussers van nu zijn straks helemaal
niet zielig of berooid. Waarom zou zo ie
mand zijn eigen rollator niet kunnen ko
pen?"
Structureel
Een verrassing is de vergrijzing niet, maar
politici opereren altijd op de korte baan en
laten vervelende maatregelen graag aan een
opvolger over. „Het begint nu pas door te
dringen dat er iets gebeuren gaat", zegt Su
zan Pijls van de Anbo. „Eigenlijk zou de po
litiek al bezig moeten zijn met wat er na de
vergrijzing gebeurt." Maar zo snel veran
dert die bevolkingsopbouw niet meer, waar
schuwt Bovenberg. „Het is niet een golf die
ineens voorbij is. Het is een structureel ver
schijnsel. Tussen 2040 en 2050 dipt de curve
even, maar daarna gaat de verzilvering, zo
als Bovenberg het fenomeen liever noemt,
gewoon verder. „De levensverwachting
neemt alleen maar toe."
Verzilvering past als woord ook beter bij de
generatiegenoten van Carla Peijs Want die
'nieuwe ouderen' vormen een kapitaalkrach
tige groep. Marketingdeskundigen breken
zich het hoofd over de beste manier om hen
te benaderen. Met - dikwijls - twee pensioe
nen, een afbetaald huis en een erfenis in het
vooruitzicht, valt er bij de oudere baby
boomers veel te halen.
Bovenberg wenst hen alle goeds, maar zag
die eindvijftigers liever op de werkvloer,
net als Bolkestein en Bot, om over Greens
pan nog maar niet te spreken. „Fantastisch
toch, zo'n man. Zelf wil hij, als hij tegen de
zestig loopt, voor dominee gaan leren. „Dat
Hoezo uitgeblust?
lijkt me een mooie tweede carrière."
Toch is doorwerken, behalve bij een enke
ling, niet populair. Wie een aardige 57,5-re-
geling kan krijgen, pakt hem en prijst zich
gelukkig. Zelfs de minder fortuinlijken met
een aangevulde WW dachten tot voor kort
nog rustig op hun AOW af te kunnen koer
sen. Daar heeft het kabinet verandering in
gebracht. Er moet weer gesolliciteerd wor
den. De slachtoffers verzetten zich krachtig.
Het idee! Bij de Anbo regende het boze tele
foontjes.
Suzan Pijls vindt ook dat de sollicitatie
plicht, zoals die nu is ingevoerd, niet kan.
„Er moeten kansen tegenover staan. Het is
niet dat mensen niet willen werken, het pro
bleem is dat werkgevers geen ouderen wil
len."
Toch zullen werknemers en werkgevers er
op den duur aan moeten geloven. Om de en
kele reden dat lang leren en studeren, een
jaar of dertig werken en daarna, met een
beetje mazzel, nóg dertig jaar gezellige din
getjes doen, financieel niet haalbaar is. Het
pensioenstelsel tilt het niet. Zolang er ge
noeg mensen jong beginnen en vroeg dood
gaan, valt de schade nog mee. Met het ver
dwijnen van veel ongeschoolde, dikwijls
zwaar lichamelijke arbeid, neemt dat af.
Doorbuffelen is de enige oplossing om de
foto Raphael Drent/GPD
pensioenen en de zorg voor échte ouderen
op niveau te houden.
Greenspan zal wel altijd een uitzondering
blijven, maar doorwerken tot vijfenzestig,
zeventig niet.
Nog niet eens zo lang geleden werkte.trou
wens iedereen tot zijn vijfenzestigste. Dat
veranderde pas toen in de jaren zeventig de
vut werd ingevoerd. Aanvankelijk waren er
nog wat mensen die heftig protesteerden te
gen het verplichte nietsdoen, maar allengs
werd het zo gewoon dat velen het nu als een
recht beschouwen.
Lans Bovenberg: „Dat Zwitserlevengevoel
is een soort cultuur geworden. Maar dat
gaat veranderen. Dat weet ik zeker."
Nu de eerste babyboomers de prepensioea-
leeftijd naderen, is het echt zaak over de?
volgen na te denken. „Ik voorspel een ene:
me revolutie in het denken over ouderen. I -
als in de afgelopen twintig jaar de gehuwd
vrouw haar plek op de arbeidsmarkt hee;
gevonden, zo gaat dat ook met ouderen ge
beuren."
Werkgevers worden zuiniger op hun vijfe -
plussers, denkt Bovenberg. Eruit stapper
zal steeds moeilijker worden. „Nu hebbe:
we nog last van economische tegenwind,
maar dat is tijdelijk. Op de lange termijn
neemt de behoefte aan oudere werknemer
toe."
Er zitten wel haken en ogen aan. Oudere
zijn gemiddeld genomen niet zo produktie
als jongeren.
Stapje terug
„We ontkomen niet aan een discussie ove
beloningsverhoudingen", stelt Bovenberg
„We moeten af van de gedachte dat je tij
dens je loopbaan steeds meer gaat verdie
nen en op je top met pensioen gaat. Demo'
is een naar woord. Maar een stapje terug
dat zo erg? Als je minder uren maakt?"
Bovenberg: „De jongste babyboomers,dei
nen die nu tegen de vijftig lopen, moeten
echt met een ander toekomstscenario rete
ning houden. De oudsten profiteren nog,
denk ik. Hoe het met de beginvijftigers
loopt, weet ik niet. Die hebben zich niette
nen voorbereiden op een langere loopbas
dat maakt het lastig. Bovendien is het po.-
tiek een behoorlijk machtige groep. Dep'j
testgeneratie, nietwaar? Die doen hun hot
wel open."
Suzan Pijls: „Onze achterban wil de j
AOW-leeftijd van 65 jaar handhaven, da:
weet ik heel zeker. Wij zijn een belangen-1
groepering, dus wij willen wat de leden
len. Wij zijn er niet om langer werken tóS
muieren. Maar senioren worden bejaarde
en bejaarden worden hoogbejaarden.
Straks hebben ze verzorging nodig. Dat#-
den een heleboel handen aan het bed.
Dreigt er op den duur een generatieclaslr
Pijls: „Ik ben 32. Ik heb geen idee hoenu?
oude dag eruit zal zien. Echt geen idee>
tuurlijk zijn er jongeren die zeggen: mof--
wij voor die oudjes gaan betalen? Niet ieöe
een wil zien dat het die ouderen zijn die"'
les hebben gecreëerd wat we hebben.
Christin
