Als kind
wilde ik al vertellen
Kankerpatiëntje Dominik is speelbal van medici
PZC
Oscar-kanshebber
Ben Sombogaart
zaterdag 28 februari 2004 W5
Als hij filmt, weet hij: kijk, ik
besta! Regisseur Ben Som
bogaart (1947) won met films als
Mijn Vader Woont In Rio, Het
Zakmes en Abeltje Gouden Kal
veren, internationale filmprijzen
en een Emmy Award, de presti
gieuze Amerikaanse televisie
prijs. Zondagnacht maakt hij
met De Tweeling kans op een Os
car „Het verrast me zelf dat ik
het heel leuk vind."
Hij beweegt driftig met zijn han
den als hij naar woorden zoekt.
Wrijft over zijn ogen, door zijn stop
pelbaard. Speelt met de voorwerpen
die hij. onbewust tastend, op zijn
werktafel aantreft. Roert de bodem
uit koppen koffie. Regisseur Ben Som
bogaart houdt er niet van het feestvar
ken te zijn. hij is niet de leukste op
partijtjes. ..Omdat ik dan niet de goe
de rol heb. Maar als ik een film maak,
en daar sta voor het front van de troe
pen, heb ik er geen last van. Dan weet
ik: kijk. ik besta"
Feestvarken is hij nu toch, op weg
naar Hollywood om daar hopelijk
toch maar wel die Oscar in ontvangst
te nemen voor zijn speelfilm De Twee
ling Hij heeft dan nu ook maar een
smoking gekocht in de Amsterdamse
P.C Hooftstraat, grijnst hij Volgens
zijn producent kon Sombogaarts oude
pak uit een maffe tweedehands win
kel - in de zak vond hij nog een
Oost-Duits garderobenummertje -
écht niet meer. ..Je mag er niet under-
dressed heen." Hij grijnst nog meer
als hij vertelt over de 250 limousines
die de gasten straks bij de rode loper
van het Kodak Theater aan Hol
lywood Boulevard afzetten. Over de
verklaring die hij nu al heeft moeten
ondertekenen. Wat hij, als hij wint, al
lemaal niet mag doen met zijn Oscar
en dat die bezit blijft van de Academy
Award. Over de strijd om extra kaart
jes. Met liefde had hij het zijne wegge
geven aan een van de acteurs. Alhoe
wel... 'Oefent' zijn speech: „Dank voor
die bloemen."
Het is een dubbel gevoel. Alsjeblieft,
liever niet, had hij nog even gedacht
op de dag dat de nominaties bekend
werden. Liever lekker aan de gang
met Pluk Van De Petteflet, de nieuwe
Annie M.G. Schmidt-film die dit jaar
moet uitkomen. Aan de andere kant:
de eer is waanzinnig. Een Oscar is een
soort sprookje, zó ver weg dat je er ei
genlijk alleen maar grapjes over kunt
maken. Zo van: die Emmy is binnen,
nou nog een Oscar. Dus hij laat het nu
allemaal maar gebeuren. „Ik vind het
toch heel leuk. Het verrast me zelf dat
ik het heel leuk vind." Het was Her
man, verantwoordelijk voor de monta
ge van De Tweeling, die een absoluut
geloof had in de film. De relatie met je
editor, zegt Sombogaart, is wel de
meest intieme die je als regisseur
hebt. Die ziet al je fouten en falen, die
ziet ook al het materiaal dat niet goed
is. Herman riep: 'Het is zó mooi, het is
zó goed, de beste film die je ooit ge
maakt hebt!„Ik geloofde hem voor
geen meter. Ik dacht: die jongen be
schermt mij. Ik heb me heel lang ver
zet tegen wat ik zijn opportunisme
noemde. Hij voelde dat het goed was."
Zelf raakte hij pas later overtuigd.
„Een première is natuurlijk hel. Dat is
een vreemd circus waarbij niemand
zegt wat-ie echt denkt of vindt of
voelt. Daarna is pas de uitbetaling, als
je merkt dat het publiek wordt ge
raakt."
Altijd, bij ieder project, heeft Sombo-
Ben Sombogaart.
gaart de grootste twijfels in de aan
loop. Mensen die keihard bezig zijn
vier miljoen euro bij elkaar te sprokke
len, scenarioschrijvers die zitten te
ploeteren - en dat moet hij straks alle
maal gaan waarmaken. Daar kan hij
wakker van liggen, maandenlang on
genietbaar zijn. Ook met De Tweeling
heeft hij gedacht: niet aan beginnen.
„Er zijn voortdurend momenten dat
ik denk: is het eigenlijk wel al die
moeite waard? Als het maar niet heel
oubollig wordt. Het zijn altijd van die
schrikbeelden: als het maar niet... als
het maar niet..." Pas op het moment
dat het repeteren, het draaien begint,
gaat de film leven. Elke keer valt het
resultaat toch ook wel weer heel erg
mee.
„Het is allemaal erg vermoeiend. Je
kunt elke keer ontzettend op je bek
gaan. Je moet die hele machine met je
meekrijgen. Het is echt een hele grote
•strijd." Soms denkt hij: ik ga iets heel
rustigs doen. Alleen nog maar lesge
ven. „Het blijft toch wel heel leuk om
een mooi verhaal te vertellen. En die
spanning.. Kennelijk moet ik altijd
iets bewijzen. Anders begin je er niet
aan."
Bewijzen dat hij bestaat, dat moet hij.
Omdat hij als jongetje zo vaak het ge
voel had dat hij niet bestond. „Ik liep
vaak in mijn eentje op straat te fanta
seren dat ik interviews zou geven. Ik
wilde iets te vertellen hebben. Belang
rijk zijn." Het heeft er mee te maken
dat hij ter wereld kwam in de plaats
van iemand anders Zijn ouders had
den voor hem een dochter gehad. Ze
overleed op haar zeventiende, net na
de Tweede Wereldoorlog, aan tbc. „Ze
waren met z'n drietjes uit de honger
winter gekomen en dan gaat je kind
dood. Dan houdt het leven op - voor
mijn moeder in ieder geval. Op recept
van de dokter hebben ze toen mij ge
kregen. Want je kunt toch een nieuwe
maken?" Hij moest, denkt Sombo
gaart, een beetje gaan lijken op dat do
de meisje, in de ogen van zijn ouders
zo'n ideaal kind. Hij ging altijd mee
naar de begraafplaats, haar portret
ten hingen overal - als puber stak hij
er wel eens zijn tong naar uit, zo van:
mens, sodemieter toch op! „Je zusje
dit, je zusje zo. Ze wilden graag din
gen van haar in mij terugzien - maar
ik was heel anders." Lang niet zo so
ciaal als dat zusje dat heel getapt was,
op de korfbalvereniging zat en bij
kampvuren met gitaren. „Altijd groep
jes. Altijd leuk. Net als mijn vader ei
genlijk, dat was ook zo'n man die flo
reerde als het allemaal hartstikke ge
zellig was - middelpunt in het sociale
leven. En dat ben ik gewoon niet."
Ongelukkig
Zijn moeder was veel rustiger, be
dachtzaam en, denkt hij, vaak onge
lukkig - met altijd dat verdriet over
dat overleden kind. Zijn vader wilde
dat zijn zoon het verder zou schoppen
dan zijn eenvoudige kantoorbaan, iets
zou gaan doen wat hij leuk vond. Ze
zijn nu ruim twintig jaar dood, maar
die Oscar-nominatie zou voor zijn va
der echt waanzinnig zijn geweest. Als
er een filmpje van zijn zoon op televi
sie kwam, was zijn commentaar stee
vast: 'Je naam staat wel heel klein op
de titelrol'. „Ik denk nu wel: man, dit
had je moeten meemaken. Hij had het
niet overleefd." Zijn ouders waren gek
op hem. „Maar ze behandelden me
niet zoals ik was. Ze erkenden met
wie ik was." Het werd het thema van
zijn films: eenzame kinderen naar wie
foto Harmen de Jong/GPD
niet wordt geluisterd. Het meisje uit
Mijn Vader Woont In Rio dat zo naar
haar vader verlangt, het jongetje dat
een plotseling verhuisd vriendje zijn
mes niet kan teruggeven in Het Zak
mes, Lotte in De Tweeling die het ge
mis van haar tweelingzusje moet weg
stoppen.
„Ik denk dat ik me daarin herkende.
Je kunt kinderen nog zo vertroetelen,
maar je moet ook op zoek gaan naar
wie ze zijn. Ik maak met mijn zoons
ook voortdurend fouten, ben soms
veel te dwingend. Je bent je als ouder
vaak veel te weinig bewust van de
macht die je hebt," Zijn schooltijd
heeft hij echt gehaat. Hij bleef een
paar keer zitten, moest van de hbs te
rug naar de mulo en schaamde zich
daarvoor. Heel ver weggestopt heeft
hij nog de verhaaltjes die hij in zijn
kleine rotkamertje schreef op een
oude Underwood-schrijfmachine. Lek
ker fantaseren in zijn eigen wereldje.
Het ging verder dan dat. Hij werd ook
een ontzettende leugenaar, verzon
van alles om zich belangrijker voor te
doen dan hij was. Om te compenseren,
denkt hij - want goed voetballen kon
hij óók al niet.
Pas op de filmacademie dacht hij: hier
hoor ik thuis, dit is mijn wereld. Toen
hield het liegen op. Hij had ontdekt
dat hij visueel was ingesteld, ging van
films houden. Met mulo kon hij niet
bij de Filmacademie terecht, hij moest
eerst naar het avondlyceum voor een
diploma. Nooit iemand die naar dat
papiertje gevraagd heeft, moppert hij.
Toch was het achteraf wijze raad,
want hij was zestien en moest eerst
maar eens wat levenservaring opdoen.
Al mislukte zijn eerste poging om uit
huis te gaan meteen. Hij ging op een
boot wonen, maar het vroor dat het
kraakte. „Mijn moeder vond het heer
lijk toen ik terugkwam, ze stond elke
morgen met van alles en nog wat aan
mijn voeteneinde. Toen ik naar die
boot ging, Zag ik de pijn in haar ogen:
nou gaat er weer één weg."
Eigenlijk wilde hij 'revolutionaire' tv
gaan maken Voor de IKON portret
teerde hij kinderen in Israël en Liba
non. volgde vluchtelingengezinnen, de
kinderhulpverlening. Een documentai
re die hij zou maken over jeugdbendes
resulteerde in de gedramatiseerde
tv-serie Allemaal Tuig, waarin kinde
ren speelden die niet zo ver van die we
reld afstonden. Hij bleef daarna met
kinderen werken - voelde zich verbon
den.
De Tweeling is alleen tussen aanha
lingstekens zijn 'eerste film voor vol
wassenen'. zijn andere films zijn geen
kinderfilms „Ze gaan over de manier
waarop volwassenen kinderen behan
delen. Als ze alleen door kinderen ge
zien waren, zouden het mislukte pro
jecten zijn geweest."
Zeggen dat De Tweeling de beste film
is die hij ooit gemaakt heeft, kan hij
niet Dat zou hij raar vinden tegen
over die andere films. Het is nooit de
beste Hij streeft ook niet de perfecte
film na, ziet later altijd dingen die
minder zijn dan ze hadden kunnen
zijn.
„Niet dat ik daar treurig naar zit te
kijken of zo, helemaal niet. Je hebt
filmmakers die erg lijden omdat het
nooit is wat ze willen. Als je zo lang
aan een film hebt gewerkt en dan al
leen maar de haren uit je hoofd trekt
omdat je denkt: dit is mislukt en dat is
waardeloos - dat is niks. Als ik alleen
maar rond zou lopen van- goh, het ene
is nog beter dan het andere... dat is
ook onzin."
De Tweeling werd vorig jaar gewei
gerd voor het filmfestival van Berlijn.
Ze vinden het niks, was natuurlijk
weer het eerste dat bij hem opkwam.
Een Duitse co-producent was ook al
niet te vinden geweest voor het ver
haal over de twee zusjes tegen het de
cor van de Tweede Wereldoorlog.
Duitse omroepen, distributeurs: geen
interesse.
Oud zeer
Oud zeer, was de slotsom. Ach, Som
bogaart is zelf zoon van een man die
bij iedere Duitser riep: 'Geef me mijn
fiets terug!' Hij had als kind van '47
een aangeboren hekel aan Duits en zet
te tot zijn dertigste nooit een voet in
Duitsland. „Zelfs als ik naar Italië
moest, reed ik om."
Nadat meer dan twintig landen voor
waren gegaan, werd de film uiteinde
lijk ook door Duitsland gekocht. Vlak
daarna kwam de Oscar-nominatie. Na
al zijn twijfels heeft Sombogaart nu
ook zijn bevestiging, 'dat het kenne
lijk toch wel is gelukt'. Dat De Twee
ling als een onvervalste tearjerker zou
uitpakken - de omschrijving komt van
zijn producent - had hij niet ver-
wacht.
„Het is een hele schok als je ervaart
dat de mensen zo heel erg aangedaan
zijn. Natuurlijk speel je er wel mee. Ik
ben er niet zo mee bezig dat ik zeg:
hier de muziek nog wat harder, en die
close-up nog wat langer. Je vertelt een
verhaal zoals je het zelf mooi vindt.
Dat is wat ik doe
Marjolijn de Cocq
De omstreden vitaminegoeroe Matthias Rath toert door Duitsland met een 8-jarige 'gene
zen' jongen als zijn paradepaardje. foto Wouter Borre/GPI)
Het 'Circus Matthias Rath' is weer op
tournee. De in Almelo neergestreken
'itaminegoeroe trekt volle zalen in Duits-
*nd. Daar laat hij kankerpatiëntje Domi
cile Feld (8) 'optreden' als zijn paradepaard-
Volgens Rath is de jongen het levende be-
njsvan zijn medische gelijk. Reguliere ge
vers gruwen en stappen naar de rechter
Het zijn plakkaten om kippenvel van te krij
gen Aan de ene kant staat een treung jon
getje, kaal na een zware chemokuur Aan
kandere kant glimt een ventje, lachend en
net krullend haar. Fier steekt hij een duim
ftooog. Alles kits!, lijkt-ie te gebaren,
'óór en na de victorie...
Munster en een rij andere Duitse steden,
*aar vitaminekoning Matthias Rath deze
*eken langskomt met zijn presentatie, han
gen vol met de posters. Het jongetje is Do
ornik Feld (8) uit een dorpje bij Siegen, ten
«sten van Keulen. Volgens Rath is hij com
pleet genezen van botkanker en uitzaaiin
gen in zijn longen. Door zijn preparaten,
*egt de in Almelo gevestigde Herr Doctor,
tfnier bekend van vele juridische gevech
ten voor de rechtbank in Almelo en als
ljurtsponsor van Heracles.
Experts in de universiteitskliniek Münster
andere artsen bestrijden de door Rath
^tgeroepen genezing van Dominik, die
Poor zijn ouders wordt onderschreven. Als
hij niet alsnog snel wordt behandeld schat-
'■enzij de kans dat Dominik binnen vijf jaar
^erft op 99 procent. Tot voor Duitse rech
ters wordt nu om het jongetje 'gevochten'.
Een kankerpatiëntje als speelbal in de bik
kelharde strijd tussen doktor Matthias
Rath en Dominiks ouders enerzijds en regu
liere artsen en de farmaceutische industrie
anderzijds.
Het drama Dominik begint kort na de zo
mer van 2002. Het ventje, helemaal voetbal-
maf, klaagt in september over een zeer rech
terbeen. Spierpijn, denken zijn ouders
eerst. Dominik is nog maar kort lid van de
plaatselijke voetbalclub. Als het erger
wordt en Dominik koorts krijgt, belandt hij
in het ziekenhuis. De diagnose wordt ge
steld na röntgenfoto's: een gebroken been.
Op de beelden duiken ook donkere vlekken
op. Zekerheidshalve wordt kort erna een
CT-scan gemaakt - een doorsnee van het
been. De uitkomst: er woedt botkanker in
het lichaamsdeel
In het hospitaal van Siegen ondergaat Do
minik de eerste chemokuur. Die slaat niet
aan. Hij belandt in de gerenommeerde uni
versiteitskliniek in Münster, waar in het
verleden ook de eerdere Russische first la
dy Raisa Gorbatsjov is behandeld voor leu
kemie - tevergeefs overigens. Hier onder
gaat Dominik opnieuw een zware chemo
kuur. Hij wordt er hondsberoerd van en
spuugt gal Volgens zijn moeder Anke
weegt haar zoon dan nog maar zo'n zestien
kilo. „Ik wil niet meer Je had beloofd me
beter te maken", klaagt de verzwakte jon
gen.
Met zijn ouders reist hij begin december
2002 naar Lourdes In het Zuid-Franse be
devaartsoord bidt de hele familie voor zijn
gezondheid en voor het behoud van zijn
rechterbeen. Dat willen de artsen in Mün
ster amputeren, tot boven de knie, zo ver
telt zijn moeder. Dominik en zijn naasten
gruwen daarvan en zoeken hun heil elders
Ze komen bij een kliniek in München te
recht. Daar wordt de tumor operatief ver
wijderd en Dominiks rechterbeen ge
spaard. De jongen krijgt een meegroeiende
prothese en is dolblij. Er volgt meer ramp
spoed. In Dominiks longen worden uit
zaaiingen gevonden. De jongen slikt dan al
preparaten van vitaminegoeroe Matthias
Rath, verstuurd vanuit diens Almelose
thuisbasis en postorderbedrijf. Volgens Do
miniks ouders zorgen zijn preparaten er
voor dat de kankercellen in de longen 'smel
ten' Ze zien het met eigen ogen op de laat
ste foto's.
Ruzie
Het slikken van de preparaten en de eraan
toegekende medicinale werking zorgt tege
lijk voor een enorme ruzie met de reguliere
genezers. Professor Herbert Jürgens en zijn
medewerkers van de Münsterse kliniek stel
len vast dat Dominik opnieuw een chemo
kuur moet krijgen, om de resterende kan
kercellen te bestrijden en hem helemaal
'schoon' te krijgen. Anders sterft de jongen
tussen nu en vijf jaar. beweren zij. De
ouders weigeren dat. Zij menen dat hun
zoon na de Rath-aanpak compleet genezen
is en wijzen een nadere behandeling af.
Het wordt hard tegen hard. De professor en
zijn mensen vragen de rechter in Münster
Dominiks ouders op het punt van het ont
houden van medische zorg uit de ouderlijke
macht te ontzetten. Een magistrate stemt
daarin toe, volgens Rath en Dominiks
ouders omdat het toonaangevende blad Der
Spiegel net een negatief verhaal over de pre-
paratenleverancier heeft gepubliceerd. Ho
ger beroep is ingesteld bij het Oberlandesge-
richt in Koblenz
Rath grijpt Dominiks 'wonderbaarlijke ge
nezing' aan voor een harde en brede pr-cam-
pagne, met billboards, flyers, advertenties
en websites. Die valt samen met een tour
nee van spreekbeurten langs Duitse steden.
Zeker duizend man luistert er naar Raths
bekende boodschap: zijn preparaten helpen
tegen nagenoeg elk denkbaar kwaad van de
wereld - als kanker, aids, hartfalen, beroer
tes en vast nog veel meer.
In één adem haalt hij uit naar artsen die
vasthouden aan de 'oude' geneeswijzen en
de machtige farmaceutische industrie, zijn
vaste 'preek'. Vooral professor Jürgens van
de kliniek wordt op de korrel genomen
Rath probeert hem vervolgd te krijgen voor
een poging tot doodslag op Dominik, en
hangt de stad vol schimpscheutende tek
sten aan het adres van de eerbiedwaardige
hoogleraar.
Het Openbaar Ministerie wijst Raths ver
zoek tot vervolging af. Justitie pareert zelfs
Raths aanval. Die zou wel eens bedoeld kun
nen zijn om reclame voor zijn toko en pro
ducten te maken.. Ook de professor kaatst
de bal terug. Jürgens doet aangifte van
smaad tegen Rath. Die procedure loopt
nog. Pal na de aanval krijgt Jürgens wel
dreigbrieven. „Bij zulke doktoren moeten
ze zonder verdoving verschillende ingewan
den verwijderen", wordt hem toegevoegd.
En Dominik? Hij glorieert op Raths inter
netsites en draaft als 'paradepaardje' op in
diens vitaminen circus. Als levend bewijs
voor de heilzame kracht van zijn aminozu
ren en kuren. Herr Doktor laat tot kolossa
le proporties opgeblazen longfoto's van de
jongen zien. Die zijn schoon, geen vlekje te
zien. volgens Rath.
Volgens professor Jürgens bewijzen de me-
ga-rontgenbeelden alleen dat Rath geen
vakkennis heeft en/of de boel bedondert
Matthias Rath zou het verkeerde deel van
Dominiks longen laten zien.
Bert Janssen
