?zc
Bouwen
naar het
verleden
Goed slapen is meer dan alleen uitrusten
De Drie Wilgen in Ellemeet
WOON
e 0113-315680
(*pzc-nl
iw:.nl
4460 AA Goes
Srentie-exploitatie:
Sen Midden-Zeeland: 0113-315520;
^-Vlaanderen: 0114-372770;
^„1:0204562500.
iterdag 21 februari 2004
Loungen in de tuin
m
Vijf maanden lang al wordt er hard gewerkt aan de
boerderij De Drie Wilgen in Ellemeet. Voor de komen
de bouwvak moet het pand met de grote schuur, de wagen
schuur, het bakhuisje en de varenschuur opgeleverd wor
den. Dan is deze eeuwenoude hofstede weer klaar voor de
nieuwe tijd; bewaard gebleven dankzij een eigenaar, archi
tect en uitvoerder die alledrie vol geestdrift zijn over dit
project.
U 4'
J»- v s
Het woonhuis van De Drie Wilgen
Oude deuren krijgen nieuwe kozijnen.
De oudste, tastbaar overge
bleven bouwtekenen van
De Drie Wilgen dateren uit het
midden van de achttiende eeuw.
De westelijke topgevel is uit die
tijd en ook het keldergewelf,
toen nog in de zijbeuk van het
huis gelegen, behoort tot het
oudste deel. De noordgevel be
vat nog twee kozijnen met vier
schuiframen, elk met vijftien
ruitjes. Ook zij dateren waar
schijnlijk uit die tijd en zijn her
gebruikt.
Hergebruik is wat er al die eeu
wen gebeurd is. Hergebruik is
wat Leenhouts' Aannemings-Be-
drijf uit Sluis ook nu doet. Bij
een ronde over het perceel laten
uitvoerder Marcel van Rooijen
van Leenhouts en Gert van dei-
Vijver, van Architectenbureau
Gerrit van der Vijver uit Leider
dorp, zien hoe er altijd zoveel
mogelijk materiaal hergebruikt
werd bij verbouwingen. „We
hebben de originele binnenlui-
ken van het woonhuis terug ge
vonden achter in de schuur",
vertelt Van Rooijen. „Daar dien
den ze als een soort beschot. We
kunnen ze zo weer terugplaat
sen."
Monument
De Drie Wilgen is een rijksmo
nument. Het complex van woon
huis en schuren wordt zoveel
mogelijk in oude staat hersteld.
Dat levert wel eens discussie op.
Zo zit in de noordgevel behalve
de eerder genoemde twee oude
kozijnen ook een iets jonger
exemplaar dat een andere roe-
denindeling heeft. Een verzoek
om drie gelijke kozijnen te plaat
sen, werd door Monumenten
zorg niet gehonoreerd. Wel mo
gen de twee gemetselde bankjes
aan het voorhuis terugkomen
omdat er foto's bestaan waaruit
blijkt dat deze bankjes er oor
spronkelijk gezeten hebben.
„En dat geldt voor alles bij een
De grote schuur krijgt een woonfunctie.
rijksmonument", vertelt Van
der Vijver. „Als aangetoond kan
worden dat .ooit een situatie zo
geweest is, kunnen we het op de
ze wijze terugbrengen."
Voor De Drie Wilgen was niet
zo heel veel materiaal voorhan
den. Bouwtekeningen bestaan
niet en het hele complex moest
ingemeten worden, Continu
wordt er gespeurd naar sporen
uit het verleden. Een bouwhisto
risch onderzoek heeft veel bo
ven water gebracht.
Het rapport geeft waar mogelijk
weer hoe het huis en de schuren
in de loop van de eeuwen ge
groeid zijn tot hun huidige
staat.
Zo stond er in de achttiende
eeuw op de plaats van de boerde
rij een woning met misschien
een schuur erachter. Aan het ein
de van die eeuw of heel vroeg in
de negentiende eeuw werd de
diepe schuur met de stenen ge
vel tegen de toenmalige woning
aangebouwd.
De woning werd toen ook iets
vergroot. Nog voor 1825 is de
oude boerderij gesloopt en
kwam er een L-vormig huis met
een verdieping voor in de
plaats. Het dak ervan sluit aan
op de oorspronkelijke westelij-
ommuurd en overkapt. Hier
door werd de kap U-vormig.
Het keldergewelf kwam door de
ze verbouwing midden onder
het huis te liggen.
Bij het inmeten van de boerderij
bleek dat er twee bedsteeën in
de keuken waren. De laatste be
woners hebben deze nooit ge-
kleine bibliotheek. In de keuken
verdwijnen de bedsteedeuren
weer achter een muur. „Alles
wat nu niet gebruikt wordt
maar wel behouden moet wor
den, laten we gewoon zitten",
zegt Van der Vijver. „Latere be
woners kunnen er dan zelf weer
voor kiezen om bijvoorbeeld de
ke topgevel. De indeling die
toen gemaakt'is - een centrale
gang met aan weerszijden een
kamer en de keuken aan het
eind tegen de schuur aan - is
nog steeds terug te vinden. Door
de L-vorm ontstond tussen de
schuur en het voorhuis een open
binnenruimte. Deze is aan het
einde van de negentiende eeuw
bruikt en daarom achter het be
schot weggestopt. Ook de aan
grenzende kamer, door de laat
ste overkapping ontstaan, heeft
twee bedsteeën. De huidige eige
naar, Hans Lemkes, laat de toe
gang van deze kant af intact; de
vier voormalige bedsteeën, die
boven het keldergewelf liggen,
vormen binnenkort samen een
bedsteden weer in oude staat te
rug te brengen."
Ook elders in het pand zijn deu
ren en ramen teruggevonden die
gewoon zijn blijven zitten, ook
al was hun functie verloren ge
raakt.
In de woonkamer wordt de ach
terwand gedomineerd door een
enorme kastenwand waarvan de
paneeldeurtjes behangen waren.
Deze kast, van oorsprong be
staande uit twee bedsteden met
een kast er tussen, wordt in ere
hersteld. Het schouwtje uit de
jaren zestig, een curiosum op
zich, dat in die kamer staat,
wordt met bewaard. Er zijn
blijkbaar grenzen, ook bij een
rijksmonument. Hiervoor komt
een schouw terug die meer bij
de oude status van het huis past.
Lemkes heeft door archiefonder
zoek zoveel mogelijk eigenaren
van De Drie Wilgen getraceerd.
Het begon in 1676 met Iman
Mogge. heer van Haamstede en
Koudekerke die de hofstede,
nog zonder deze naam, in zijn
bezit moet hebben gehad. Een
leuk detail voor Lemkes kwam
tijdens het onderzoek naar vo
ren; de kleinzoon, Iman jr, werd
in 1707 geboren op het buiten
Langerode in Alphen. Lemkes
woont, tot De Drie Wilgen klaar
is, in Alphen aan den Rijn
schuin tegenover het pand Lan
gerode waar ooit dit buiten
stond.
Kwekerij
Hofstede De Dne Wilgen zal na
de restauratie geen boerderij
meer zijn. De bijbehorende
grond is te beperkt van omvang
om rendabel te zijn. In de varen-
schuur heeft Lemkes al enige ja
ren een professionele varenkwe
kerij. De grote schuur krijgt een
woonfunctie. Daarbij wordt wel
in acht genomen dat alle woon-
toepassingen zonder problemen
te verwijderen zijn, Licht komt
binnen via de grote wagendeu
ren. Een glaswand voor elke
deur houdt de kou buiten en
laat het licht binnen. „De
intimmering van het slaapge
deelte wordt bijna futuris
tisch",, zegt Van Rooijen.
Van der Vijver heeft een ont
werp gemaakt voor een slaapka
mer, logeerkamer en badkamer
met naar de schuur toe transpa
rante wanden. Het grootse van
de schuur blijft daardoor ook
vanuit de slaapkamer zichtbaar.
De schuur was van oorsprong
geheel van gepotdekselde, zwart -
geteerde planken. Rond 1900
zijn de planken van de west- en
de noordgevel vervangen door
foto's Dirk Jan Gjeltema
gemetselde kalkzandsteen, ge
kleurd door een rode kleilaag.
Nu wordt de noordgevel weer
uit houten planken opgebouwd
Ook de varenschuur is op zeker
moment grotendeels voorzien
van kalkzandsteen. Bij deze
schuur en bij het bakhuisje van
gemetselde kalkzandsteen is
aan de buitenmuren nog goed te
zien hoe het water van de ramp
de zachte stenen heeft uitgesle
ten.
„Het is een prachtig karwei om
dit allemaal weer verantwoord
op te bouwen", vindt Van
Rooijen. Hij zegt respect te heb
ben voor het initiatief van Lem
kes. „Die man heeft veel gevoel
voor de historie. Dat merk je
aan alles. Het gebeurt nog maar
zelden dat een particulier zich
zo voor het behoud van een rijks
monument wil inzetten. En dan
zeker niet in dit tempo Als er al
particulieren zijn dan doen ze
zulke restauraties vrijwel altijd
gefaseerd. Voor ons als uitvoer
ders is het juist prachtig om in
een keer door te kunnen wer
ken." Ook Van der Vijver steekt
zijn waardering niet onder stoe
len of banken. „Voor zulke pan
den geldt toch dat je heel veel
concessies moet doen als eige
naar. Je blijft altijd zitten met
zaken die je eigenlijk anders
had willen doen maar waar je
geen toestemming voor hebtjge-
kregen. En het blijven oude pan
den. Het onderhoud is een coh-
stante factor."
Beide mannen hebben het over
de lange looptijd als het om de
restauratie van een rijksmonu
ment gaat. „We zijn nu een jaar
of vijf bezig", zegt Van der Vij
ver. „Het pand heeft uiteinde
lijk twee jaar leeggestaan. De
hele procedure had geen jaar
langer meer moeten duren. Een
spantbeen van de grote schuur
was helemaal geknikt en stond
op instorten." „En het hoekje
van de laatste overkapping is zo
slecht, dat valt niet meer te red
den", vult Van Rooijen aan.
„Dat zullen we met oud materi
aal weer vernieuwen. Inclusief
de oorspronkelijke bouwspo-
ren."
Inge Heuff
de serie woonberoepen
wekelijks een beroep
hel gebied van wonen
centraal. De meest
Wenlopende personen
komen aan bod: van
tucadoor en architect tot
ambtenaar
iïelstandscomjnissie of
r. Vandaag de
beddenverkoopster.
foto Peter Nicolai
Naam: Els de Feijter
Woonplaats: Schoondijke
Beroep: beddenverkoopster
Belangrijkste gereedschap: bed
Een goede nachtrust zorgt voor een gezond
lichaam en een gezonde geest, zegt Els de Fe
ijter zonder omwegen. Goed slapen is volgens de
62-jarige Schoondijkse ontzettend belangrijk.
„Want slapen is niet alleen uitrusten maar is ook
energie opdoen voor de volgende dag."
Desondanks letten maar weinigen bij de aanschaf
van een bed op de kwaliteit van het produkt, ver
volgt ze. Ook zijn er nog maar weinig mensen die
dagelijks hun bed en matras luchten door de la
kens of dekbed open te leggen na het opstaan,
zegt ze. „Toch is dat zeer belangrijk." Tijdens het
slapen verliest een mens zeker zo'n driekwart li
ter vocht. „Als er niet gezorgd wordt voor ventila
tie kan dat vocht niet verdampen." Om die reden
verkoopt ze ook geen waterbedden Ze vindt die
ongezond omdat het lichaamsvocht 's nachts niet
weg kan „Kan niet worden opgenomen door zo'n
matras." Ook wijst ze op de watertemperatuur,
die altijd zo'n tien graden lager is dan de lichaam
stemperatuur. „Dat kan toch niet goed zijn."
Ze wijst op het belang van het tijdig vervangen
van de matras. Na zo'n tien tot twaalf jaar is een
matras wel op. „Is z'n veerkracht kwijt." Ook zit
zo'n matras volgens haar dan vol met zuren en
zouten, afkomstig uit het lichaamsvocht. Die zor
gen er onder andere voor dat een matras niet meer
goed droog wordt. „Dan blijf je het dus koud hou
den." Ook raadt ze aan een goede molton onder
het laken te leggen en die regelmatig te.wassen.
Volgens haar is de bedbodem net zo belangrijk als
de matras, want de bodem zorgt voor ondersteu
ning. Samen met de matras zorgt hij voor een opti
maal ligcomfort. Een lattenbodem met te grote on
derlinge openingen biedt volgens haar dan ook te
weinig steun. Ze zweert dan ook bij
boxspring-systemen. Dat is volgens haar erg goed
omdat de matras rust op een matras. „De ideale
ondersteuning."
de aanschaf van een bed wordt volgens haar te
weinig gelet op de juiste lengte. Het bed moet bij
voorkeur twintig centimeter langer zijn dan de ei
gen lichaamslengte, zegt ze. Ook moet er voldoen
de ruimte zijn om te kunnen bewegen omdat ieder
een tijdens zijn slaap circa dertig tot veertig keer
van houding verandert.
De Schoondijkse zegt dat ze voor elk klant maat
werk levert. Zo rekent ze aan de hand van de leng
te en het gewicht uit welke matras bij welke per
soon hoort. Ze levert veel aan klanten die langs de
Belgische kust wonen. Die komen vooral naar
haar winkel aan het Dorpsplein in Schoondijke
dankzij mond-tot-mond-reclame, weet ze. Ze
moet het volgens haar toch vooral hebben van die
vorm van reclame omdat de produkten die ze le
vert in de regel prijzig zijn. „Maar kwaliteit moet
betaald worden. Ze wijst naar een zwarte
boxspring van Jensen. Dat bed doet vele duizen
den euro's maar wordt wel de Rolls Royce onder
de bedden genoemd. Het heeft zelfs een ingebouw
de trilmachine voor massage.
Haar klanten zijn van alle leeftijden, zegt ze tot
slot. „Zowel jonge stellen als tachtigers die weten
dat een goed bed belangrijk is komen naar
Schoondijke." Zo vertelt ze van een jong stel dat
de keus had tussen nieuwe vloerdekking of een
nieuw bed. „Die kozen voor het laatste", zegt ze
tevreden.
Emile Calon
