PZC
Het is allemaal hetzelfde op de radio en televisie
De monumenten
van Marleen
Vijftien jaar na de ramp met de Maassluis
Nieuwe
omroepen
zaterdag 21 februari 2004
Er zijn zevenentwintig namen
en er is een teken. In de cen
trale hal van het hoofdkantoor
van Nedlloyd in Rotterdam staat
een steen waarop zevenentwintig
mensen bij naam worden ge
noemd. Mensen die, zo blijkt uit
een begeleidende tekst op de
steen, in de nacht van 14 op 15 fe
bruari 1989 aan boord van het
motorschip Maassluis een ongelij
ke strijd tegen de elementen ver
loren.
Marleen de Bruine uit Vlissingen
komt er nog wel eens. Bij de
slachtoffers van de scheepsramp wa
ren haar ouders, Kees en Coby de Brui
ne uit Koudekerke De vader en moe
der van Marleen, beiden omgekomen
op vijftigjarige leeftijd, zijn nooit te
ruggevonden. Zoals ook de lichamen
van twee andere Zeeuwse slachtof
fers, P.C. de Klerk uit Vlissingen en
A.J. van Roosmalen uit Middelburg
niet zijn geborgen.
Een week geleden plaatste P&O Ned
lloyd in deze krant een advertentie ter
nagedachtenis aan de slachtoffers van
de ramp die zich vijftien jaar geleden
voltrok voor de Algerijnse kust bij
Skikda. De directie en werknemers
van de rederij lieten weten dat de ge
beurtenis van toen in hun herinnering
gegrift staat. Daarmee werd een perio
de van jaarlijks herdenken afgesloten.
Voor velen is de ramp met de Maas
sluis een catastrofe die diep in het ge
heugen sluimert of inmiddels is verge
ten. Twee jaar voor de ondergang van
de tanker van Nedlloyd, verging bij
Zeebrugge de veerboot Herald of Free
Enterprise. Dat drama kreeg aanzien
lijk meer aandacht dan de teloorgang
van de Maassluis Marleen de Bruine
(40) vindt dat eigenlijk niet zo erg. Ze
had grote problemen gehad met een
golf van publiciteit zoals die zich
ontrolde na de ramp met de Herald.
Marleen heeft de tijd gehad in een ze
kere rust te rouwen. Een proces, dat
niet is afgerond en dat ook niet zal
worden voltooid. Haar ouders zijn in
de Middellandse Zee gebleven en voor
de nabestaanden, Marleen en haar zus
jes Janneke en Annelies, is er geen be
graafplaats die kan worden bezocht.
De verdwijning van hun ouders geeft
aan het verdriet nog altijd iets onwe
zenlijks.
Tijdloos
Marleen: „Soms denk ik 'is dat al vijf
tien jaar geleden?' Het had ook dne
jaar terug kunnen zijn Het lijkt heel
tijdloos. Onze ouders, die ons nooit in
de steek zouden laten, waren er op
eens niet meer. We zijn wel naar de
plaats van de ramp geweest, een half
jaar nadat de Maassluis was vergaan,
maar dat ze niet zijn gevonden heeft
tot gevolg dat je een ander proces
doormaakt dan gebruikelijk is. Een
zus van mijn moeder is een aantal ja
ren geleden overleden. Mijn lievelings
tante was dat, een tweede moeder. Ze
werd ziek en overleed en na de crema
tie had ik het gevoel dat er iets was af
gerond. Ik denk nog wel aan haar,
maar op een andere manier dan aan
mijn ouders. Over mijn vader en moe
der droom ik nog regelmatig en dan
leven ze nog. Ik hoor mezelf dan zeg
gen 'jullie zijn toch dood.' En ze moe
ten natuurlijk ook dood zijn, dat kan
niet anders. Het is dubbel, na zoveel
jaren accepteer ik wel dat ze er niet
meer zijn, maar er blijft iets hangen
dat er bij rtiijn tante niet meer is."
Voor Marleoft'is de steen met de na
men in het kantoor van P&O Nedllo
yd van belang, maar het is niet haar
enige monument. „We hebben destijds
in Koudekerke, waar ze woonden, een
vakantiewoning gekocht en die inge
Marleen de Bruine
foto Mechteld Jansen
richt met wat meubels uit het ouder
lijk huis. Zo bewaarden we nog iets,
tot we die woning hebben verkocht.
En de Zeevaartschool, dat is voor mij
ook een soort monument. Mijn vader
heeft daar zijn opleiding gevolgd. Her
denken hoeft niet aan één bepaalde
plek gebonden te zijn. Dat monument
van Nedlloyd, het is goed dat het er ge
komen is. En het is ook goed dat het
blijft. Nedlloyd is met P&O samenge
gaan en op den duur zal het kantoor
niet blijven waar het is. De gedenk
steen gaat dan naar het Scheepvaart
museum en dat is ook goed, maar er is
meer." Marleen kan zich de vijftiende
februari van vijftien jaar geleden nog
goed herinnereren. Ze werkte via een
uitzendbureau in een verzorgingshuis
in Middelburg toen daar de telefoon
ging. Haar zus. Dat was vreemd want
niemand werd verondersteld te weten
waar Marleen op dat moment was. 'Er
is iets met het schip van pa en ma en
ze zijn bezig de bemanning van boord
te halen.'
Marleen werd naar huis gebracht
waar ze haar paspoort ging halen
want ze wilde zo snel mogelijk naar
Algerije.
Ze ging naar Bergen op Zoom om van
daar samen het haar zussen de reis te
ondernemen en ze hoorde dat de opva
renden van de Maassluis waren gered.
De radio en televisie hadden dat be
richt verspreid. Er klopte niets van.
Dat werd al snel duidelijk. De directie
van Nedlloyd liet weten dat er geen
hoop meer was dat er overlevenden
waren. Op twee bemanningsleden na,
die waren gered. De hoofdwerktuig
kundige Kees de Bruine en zijn vrouw
Coby, die een reisje meemaakte, wa
ren vermist. Een half jaar na de ramp
gaf de Haagse arrondissementsrecht
bank een verklaring van hun overlij
den af. Er was geen sprake van een
schimmige vermissing; het lag heel
duidelijk.
Rationeel gezien was dat ook voor
Marleen en haar zusjes zo. Maar toch.
Janneke zou jaren later nog fantase
ren over haar ouders die met geheu
genverlies in een of andere stam er
gens midden in de woestijn waren te
recht gekomen. Ook in het hoofd van
Marleen bleef ook iets onbestemds
hangen. Wie weet. „Het heeft heel
lang geduurd voor ik kon accepteren
dat pa en ma voorgoed weg waren.
Bij Nedlloyd begreep de leiding heel
goed dat in de hoofden en harten van
de nabestaanden gedachten en gevoe
lens waren waarvoor ruimte gemaakt
moest worden In de Laurenskerk in
Rotterdam werd een herdenkingsbij
eenkomst gehouden waar de voorzit
ter van Nedlloyd's Raad van Bestuur
zei: „In de nacht, waarin de Maassluis
ten onder ging, was de natuur al onze
vrienden aan boord te machtig. Een
vliegende storm, huizenhoge golven,
een krabbend anker, een strekdam
van een verwoestende structuur: deze
combinatie van geweld bleek te mach
tig." En, tot de nabestaanden. „Wij
kunnen slechts trachten uw verdriet
te verzachten door het met u te delen.
Ook hier, juist hier, bent u wellicht
zeer eenzaam Over de uren waarin
de ramp zich voltrok: „Ieder stond op
zijn eigen plaats voor zijn eigen taak,
in de machinekamer, in de verzorging,
in de radiohut of aan dek
De rederij liet het niet bij woorden.
Het herdenkingsteken kwam, het kan
toor was altijd open voor wie het mo
nument wilde bezoeken en jaarlijks
was er een bijeenkomst. De nabestaan
den kregen steun van twee maatschap
pelijk werkenden. Er werd een reis
naar Algerije georganiseerd. Marleen
de Bruine: „Je kunt het leed natuur
lijk niet ongedaan maken, maar bij
Nedlloyd hebben ze ons niet in de
steek gelaten. Daar heb ik veel respect
voor. Die maatschappelijk werkenden
zijn nu gepensioneerd en er komt een
eind aan de bijeenkomsten. Dat is,
denk ik, ook wel goed. Er wordt een
streep getrokken, ook al blijft het bij
je. Dat is natuurlijk altijd zo als men
sen die je dierbaar zijn, overlijden,
maar als ze niet worden teruggevon
den, is er altijd op de achtergrond nog
iets meer dan de wetenschap dat je
ouders er niet meer zijn."
Woedend
Er was, een half jaar na de ramp, een
uitspraak van de Raad voor de Scheep
vaart over de scheepsramp met het
motortankschip Maassluis. Marleen
heeft het 38 pagina's tellende verslag
van het onderzoek nooit helemaal wil
len lezen. Er komen fragmenten in
voor die haar nog altijd te veel pijn
doen om zich door het stuk heen te
worstelen. Ze weet wel, dat ze lang
woedend is geweest op de Algerijnse
autoriteiten. In het verslag van de
Raad voor de Scheepvaart had ze ar
gumenten kunnen vinden voor haar
boosheid. Er staat, licht onderkoeld:
'De Maassluis heeft geen tijdige hulp
van de wal gekregen. De indruk be
staat dat de havenautoriteiten weinig
voorzieningen konden bieden en dat
men blijkbaar geen mogelijkheden
had om op korte termijn hulp van der
den, bijvoorbeeld de strijdkrachten,
in te roepen.' En: 'Het blijkt nodig te
zijn om, als men besluit op de rede
van Skikda te ankeren, dit niet zonder
meer op de door de autoriteiten aange
geven ankerplaats te doen.'
Woede ebt in de loop van jaren weg,
heeft Marleen de Bruine ervaren. Zo
als verdriet slijt, naar ze in nuchter
heid vaststelt. Niettemin, als ze over
die gebeurtenis van vijftien jaar gele
den praat of eraan terugdenkt, kan
het haar nog altijd aan aangrijpen. Ze
drukt de herinnering niet weg; blijft
herdenken.
„Er is die gedenksteen, maar mis
schien zijn mijn eigen monumentjes
voor mij persoonlijk wel van meer be
tekenis. Aan zee, waar je de schepen
ziet langsvaren. En een enkele keer in
het zwembad. Ik laat me dan, op mijn
rug liggend, zo zachtjes naar de bo
dem zakken en denk aan pa en ma."
A.J. Snel
Wie een publieke omroep in Nederland
wil beginnen, moet eerst vijftigdui
zend leden hebben en mag dan eens in de
vijf jaar een aanvraag indienen Op 1 maart
sluit die termijn weer. De meeste nieuwko
mers halen de grens niet. Wie wordt lid van
een omroep die misschien nooit de lucht in
gaat?
Homo's, ouderen, dierenvrienden, veront
ruste wereldburgers, liefhebbers van het
Nederlandse lied, vnenden van Pim For-
tuyn en voorvechters van verantwoorde kin
derprogramma's. Ze willen allemaal met
subsidie zendtijd vullen op radio en televi
sie.
Ze hebben ook allemaal een vereniging op
gericht die voor 1 maart vijftigduizend beta
lende leden moet hebben Dan maakt de
subsidie-aanvraag bij het rijk kans van sla
gen.
Alleen de ouderenomroep Max en de combi
natie van DeNieuwe Omroep/Nutopia ha
len die eerste hobbel. Dan volgt later dit
jaar een inhoudelijke toets waarbij de
staatssecretaris voor de media, Medy van
der Laan, kijkt of de nieuwe omroepen iets
toevoegen aan wat de bestaande verenigin
gen al doen. Daarmee is het maar de vraag
of van de acht kandidaten ook maar één de
eindstreep haalt.
Toch werd Ron Willemse (51) uit het
Noord-Hollandse Sijbekarspel een maand
geleden vol overtuiging lid van Montagne
Omroep Nederland van oud-diskjockey
Chiel Montagne (alias voor Bert van Rhe-
nen).
„Schandalig noem ik het. Ronduit schanda
lig. De publieke omroepen besteden te wei
nig aandacht aan het Nederlandse lied.
Leden van de Montagne Omroep Nederland rond oud-diskjockey Chiel Montagne.
Daarom steun ik Bert. We kennen elkaar al
jaren, want mijn vrouw Anita heeft Neder
landstalige plaatjes gemaakt die Bert regel
matig op Holland FM heeft gedraaid."
Willemse heeft inmiddels vrienden en ken
nissen ook lid gemaakt, onder wie een paar
gehandicapten. „Want voor die mensen is
er helemaal niets. Die willen gewoon naar
Nederlandse muziek luisteren."
Wat Willemse betreft is het 'nu of nooit'
voor de Montagne Omroep Nederland
„Bert wordt ook een dagje ouder." Hij
vecht al jaren zijn eigen oorlog tegen de pu
blieke omroep. „Toen de omroepbijdrage
nog bestond, betaalde ik nooit totdat de
deurwaarder kwam. Ik was daar vrij moei
lijk in. Ik vond, dat als je het geld zo nodig
van me moet hebben, kom er dan maar wat
foto GPD
voor doen. Want die programma's vind ik
niets
Onvrede over het huidige aanbod op radio
en televisie Het blijkt dé reden te zijn om
zich aan te sluiten bij een nieuwe omroep
De publieke omroepen zijn te commercieel
geworden, is de klacht. Als er dan af en toe
wat goeds voorbij komt, dan gebeurt dat
veel te weinig. Dat vindt ook Iris Gerlach
uit Gorssel. Ook al weet ze dat KTER (kin
dertelevisie- en radio omroep) het niet gaat
halen. Met nog een week te gaan, zijn er
maar honderdvijftig leden. Twee maanden
geleden werd ze desondanks lid en dat
blijft ze ook.
Gerlach, moeder van Iloe (6) en Semmy (4),
komt regelmatig in het kindertheater van
de oprichters van KTER „Wat mij betreft
kunnen de commerciéle omroepen allemaal
verdwijnen. De publieke zender Z@ppelin
maakt wel mooie programma's, maar dat is
te weinig. KTER zou dat aanbod kunnen
vergroten."
Haar man (lid van de VPRO) en kinderen
denken daar anders over „Die kijken wel
naar de commerciële zenders", zegt Ger
lach.
„Ik kijk soms naar het Journaal en vaak
naar Tegenlicht van de VPRO. Ik wil pro
gramma's over hoe mensen en dieren leven.
Dat interesseert me mateloos en het is er
heel weinig", zegt Anja Kuiper (48) uit Am
sterdam. Ze is ruim vier jaar lid van De
Nieuwe Omroep (tegen pulp-tv, voor maat
schappelijke thema's) en sinds kort ook van
Nutopia (dieren, natuur en milieu)
Ze is zeer actief in de hoofdstedelijke SP,
die nauw verwant is met Nutopia Dat bei
de nieuwkomers samengaan, komt haar wel
goed uit. Ze is en blijft ook lid van de
VPRO Kuiper heeft geen flauw idee wat
haar nieuwe omroep op radio en televisie
van plan is. „Erg eigenlijk. Ik ga me meteen
aanmelden om daar over mee te denken
Ze heeft zich aangesloten omdat in het co
mité van aanbeveling mensen van de SP zit
ten. „Die doen dat vast niet zomaar."
Ook W. Siebgens (62) uit Stijl heeft zich
niet verdiept in het programma-aanbod
van ouderenomroep Max. Hij is sinds een
jaar lid en vertrouwt erop dat het wel goed
komt met die mooie programma's voor vijf
tigplussers. Van de bestaande omroepen,
zelf is hij ook lid van de KRO, verwacht hij
niets meer. „Het is allemaal hetzelfde op ra
dio en televisie. Veel geweld, seks en praat
programma's. Ik zou wel weer eens een
mooi hoorspel willen op de radio."
Wat Ron Willemse betreft kan het met de
programmering van de Montagne Omroep
Nederland alleen maar meevaUen. Als het
Nederlandse lied in welke vorm dan ook
maar op radio en televisie te horen is, is hij
tevreden. Mevrouw Gerlach weet het niet
precies.
Mocht KTER op een later moment ooit de
ether halen, dan hoopt ze op programma's
die lijken op de theaterprogramma's van de
oprichters „Bij Fox en Nickelodeon laten
ze niets aan de verbeelding van kinderen
over. Ze kunnen het achteraf niet naspelen
en hun fantasie er op loslaten. Daarvoor
heb je sprookjes nodig."
Voor alle vier de geïnterviewden geldt dat
ze zeer bewuste radio- en televisiekijkers
zijn. Drie van hen zijn direct of indirect lid
van een bestaande omroep „Ik heb ze nooit
gebeld met de vraag of ze het beter kunnen
doen", zegt Siebgens. „Heeft ook geen zin
Dan komt je reactie op de grote hoop." Ook
Kuiper heeft nooit contact gezocht met de
VPRO. „Stom. Ik vind dat ik ze die kans
wel had moeten geven." Willemse kan al
leen waardering voor de Tros opbrengen,
omdat die wel eens wat aan Nederlandstali
ge muziek doet. „Vooral BZN, omdat ze
daar afspraken mee hebben gemaakt",
weet hij.
Is de kritiek op de bestaande omroepen mee
dogenloos, het vertrouwen in de nieuwe OW
roepen is grenzeloos. Bezwaren als weer
meer omroepen betekent ook meer directeu
ren in Hilversum' en de zeer beperkte zend
tijd die de nieuwkomers krijgen, worden j
simpelweg weggewuifd. j
Kuiper: „Ik ben lid van Natuurmonuroen-j
ten, Greenpeace, Milieudefensie en nogw*
clubs. Ik denk ook wel eens, kan dat nieta-
ficiënter en beter in één organisatie Aan de
andere kant, Natuurmomumenten denkt j
vooral aan de Nederlandse natuur en Green
peace voert weer vaak actie in het buiten
land. Dat kan niet in één organisatie. Zo at
ik het ook bij de omroepen. Je kunt niet al
les goed doen in één organisatie De twee
uurtjes televisie per week die de nieuweaj
roepen krijgen? Siebgens: „Je moet klein be
ginnen om groot te kunnen worden Er ko
men steeds meer ouderen. Dus de doelgnxf
voor de programma's van Max wordt aLas
maar groter. Dan vind ik een ouderenom-1
roep niet inefficiënt." Willemse redeneert
ook zo. „Er zijn zo ontzettend veel mensen;
die je een plezier doet met Nederlandst*
ge muziek. Die zender wordt gewoone<
groot succes."
Mevrouw Gerlach heeft nog een ander mid
del tegen de verloedering. Ze gaat de zen
ders Fox en Nickelodeon verwijderen van
haar televisie Kan er ook niet meer naarge-
keken worden. „Dat scheelt een hoopergtf-
Of het de vrede in huis ten goede komt?J^
kinderen pikken het nu ook wel als ik Fo*
Kids of Nickelodeon afzet", zegt ze dapp^
Om daarna te verzuchten: „Wel na veel ge- I
DolfBognn»
Het motorschip Maassluis dat vijftien jaar geleden voor de kust van Algerije verging. De ramp
kostte 27 opvarenden het leven.
