Stoere puber moet leren rouwen
m mm
PZC
jmkm! IK m Gmm Bmtij jomm
1
Stormachtige verhouding met
Howard Dean is snel ten einde
PZC
Bezuinigen
Opslag vuurwerk is
nog steeds een chaos
Uitvaartvereniging helpt kinderen om te gaan met verdriet
fólOQr <tf
K(dAÏMi/£fó/
20 februari 1954
vrijdag 20 februari 2004
De dood van een leraar of leer
ling heeft grote invloed op colle
ga's en scholieren, het verlies
van een ouder of ander naast fa
milielid misschien nog wel
meer. Achter de stoere facade
van pubers schuilt vaak de be
hoefte aan aandacht. Uitvaart
vereniging Yarden heeft een pro
tocol gemaakt. 'Hoe moet ik nou
toch die klas in?'
door Tonny van der Mee
Vlak voor het eindexamen
wordt het Einstein Lyceum
in Rotterdam in 2002 opge
schrikt door de dood van een ha
vo-leerling. Zijn levenloze
lichaam wordt twee dagen na
de verdwijning gevonden langs
de waterkant van de Oude
Maas.
..Het was een drama", zegt Lei-
da Ruiter. Als schoolmaatschap-
pelijk werkster ervaart ze hoe
de instelling omgaat met de
dood van de scholier en het ver
driet van medeleerlingen. Een
dag na de vondst komen klasge
noten bij elkaar op school en er
is een ruimte waar leerlingen in
het condoleanceboek een bood
schap of gedicht kunnen achter
laten. De rouwperiode op
school wordt afgesloten met een
afscheidsbijeenkomst
„Het viel me op dat één meisje
vaak naar de condoleanceruim
te ging", vertelt Ruiter. „Toen
ik haar aansprak, vertelde ze
dat ze in stilte verliefd was ge
weest op het slachtoffer. Later
bleek dat hij ook verliefd was
op haar, want de vader kwam
in de agenda van zijn zoon
steeds haar naam tegen, Heel in-
grijpend."
Scholen weten vaak niet hoe ze
rouwverwerking moeten vorm
geven. Joke Snoeijenbos van
het Centrum Educatieve Dienst
verlening (CED) werd onlangs
gebeld door een zwaar aangesla
gen docent. Een collega was
overleden en hij vroeg hoe hij
moest handelen. „Ik vroeg of hij
al contact had opgenomen met
de vriendin van de overledene.
Daar had hij nog helemaal niet
aan gedacht", zegt Snoeijenbos.
Het zijn kleine tips, maar de be
tekenis ervan is vele malen gro
ter. Daarom heeft Yarden, een
'vereniging rondom levensein
de', een protocol ('Hoe moet ik
nou toch die klas/groep in?') op
gesteld voor crisissituaties op
scholen. Daarin staan ups over
de opvang van leerlingen en
leerkrachten, organisatorische
maatregelen op scholen en over
contacten met de buitenwereld.
Yarden en het Onderwijsinfor-
matiecentrum van het CED heb
ben daarnaast in Rotterdam bij
eenkomsten voor docenten en
leerli ngbegeleiders.
Deze formule wordt straks ook
toegepast in Zeeland. Brabant
en Limburg.
In tegenstelling tot vroeger zijn
scholen zich wel steeds meer be
wust van het belang van rouw
verwerking. Bij ingrijpende ge
beurtenissen wordt vaak een
stilteplek op school ingericht
Ook worden herdenkingsbijeen
komsten en gesprekken in de
klas gehouden.
De ervaring is echter dat het
vaak ad hoe maatregelen zijn.
„Leerlingen moeten goed af
scheid kunnen nemen", zegt Lei-
da Ruiten, die ook verbonden is
aan het CED en Yarden. „Dat is
belangrijk, want je hebt maar
een korte tijd. Je ziet wel dat
scholen er steeds beter mee om
gaan. Door erover te praten wor
den ook de eigen gedachten op
een rijtje gezet."
Volendam
Ingrijpende gebeurtenissen - de
rampen in Enschede en Volen
dam, de moord op het Terra Col
lege of de moord op Sedar
Soares - worden breed uitgeme
ten in de media. Minder zicht
baar is hoe diep het verlies van
een familielid ingrijpt. Een ge
zin raakt ontwricht en een kind
ontworteld.
Pyschologe Maartje Goudriaan
heeft onderzoek gedaan naar
rouw onder migranten- en
vluchtelingenjongeren. „Ik heb
ook een Vietnamese jongen geïn
terviewd. Hij was twaalf toen
zijn vader overleed. Hij moest
een vakantiebaantje nemen en
was gelijk de man in huis. Hij is
zijn hele pubertijd misgelopen
Rouw is niet alleen verdriet,
maar ook woede. Adolescenten
willen het allemaal zelf kunnen
verwerken, maar tegelijk verlan
gen ze terug naar de kinder
tijd."
Leida Ruiten is daarom op de
Europoortschool in Rotterdam
een rouwgroep gestart, bestaan
de uit zeven leerlingen van 13
tot 16 jaar die veelal een ouder
of ander naast familielid heb
ben verloren. „Ik ben kapot na
een bijeenkomst", zegt ze. „Het
verdriet bij kinderen, dat raakt
mij ook."
Praten
Het belangrijkste is dat scholie
ren erover kunnen praten.
„Juist de school is een belangrij
ke plek. Jongeren willen een vei
lige plek waar ze hun verhaal
kwijt kunnen, want thuis is al
een hoop verdriet."
De ruimte is tijdens de bijeen
komsten zorgvuldig afgesloten.
want pubers willen vooral niet
hun emoties tonen aan de bui
tenwereld. „Niemand mag het
zien. De laatste bijeenkomst
had ik gevraagd om een foto
van de overledene mee te ne
men. Slechts eentje had een fo
to bij zich." Het kost enige tijd
en moeite, maar zodra één scho
lier de schaamte voorbij is,
volgt de rest vanzelf. „Ze heb
ben allemaal dezelfde gedach
ten. De een vindt troost bij een
ketting, de ander bij een bezoek
aan het graf van zijn vader en
weer een ander vindt rust bij
het luisteren naar muziek. Een
kaarsje branden is voor ieder
een heel belangrijk", zegt Rui
ten. „Rouwen is universeel,
maar in alle culturen zijn de ri
tuelen weer anders. Wij leggen
ook de nadruk op het intercultu
rele aspect. Culturen beïnvloe
den elkaar. Voorheen mocht je
in Nederland nooit zonder kist
worden begraven of gecre
meerd. Nu wel, door de aanwe
zigheid van moslims en hin
does." GPD
Informatie over rouwverwerking
op school of het aanvragen van een
protocol www.yarden.nl en
www.ced.nl.
Zo langzamerhand is de rek eruit. Dezecon*
clusie trok CDA-Kamerlid Frans de Nere?
tot Babberich woensdagavond laat tijdens
een spoeddebat met minister Gerrit Zalm van?
nanciën. Het Centraal Planbureau (CPB) had net
een alarmerend bericht uitgebracht, dat het Neder,
landse begrotingstekort dreigt op te lopen tot 3 3
procent van het bruto binnenlands product. I
Als de berekening van het CPB klopt, komt Neder-
land boven de heilige 3-procentsnorm van het Eu
ropese Stabiliteitspact uit. Dat is pijnlijk. Voor mi.
nister Zalm, die zo hard heeft gestreden voorhand-
having van die norm door Frankrijk en Duitsland,
maar vooral omdat het tweede kabinet-Balkenen- 1
de niet kan ontkomen aan een nieuwe bezuini
gingsronde van zo'n 1,5 miljard euro.
Dat het Europese Stabiliteitspact moet worden na
geleefd, staat in Den Haag nauwelijks ter discus
sie. Als Nederland de teugels laat vieren, staat
voor andere Europese landen de deur open om het
zelfde te doen. Dat kan funest zijn voor de econo
mische stabiliteit in de Europese Unie. Iets meer
uitgeven in tijden van economische neergang,
waarvoor die 3-procentsnorm is afgesproken, kan
geen kwaad, maar heel veel meer uitgeven kan ge
makkelijk leiden tot grotere problemen, zoals in
flatie, hogere rente en ondergraving van het ver
trouwen in de euro.
Potverteren kan ook niet meer, omdat de Europese
Unie aan het vergrijzen is. Dat gaat in de nabije
toekomst veel geld kosten. Het tweede kabi
net-Balkenende heeft onder meer daarom vorig
jaar een historisch grote bezuinigingsoperatie inge
zet. De vraag is nu waar nieuwe bezuinigingen te
halen zijn. Sociale Zaken en Volksgezondheid krij
gen al zoveel voor hun kiezen, dat daar nauwelijks
nog 'winst' valt te boeken.
Onconventionele maatregelen zijn nodig, maatre
gelen waarvoor politieke partijen de moed moeten
hebben om over hun eigen schaduw heen te stap
pen. Zo zou de voorgenomen afschaffing van de ge
meentelijke onroerend zaakbelasting voor gebrui
kers kunnen worden geschrapt. Het Rijk hoeft de
gemeenten dan niet voor 945 miljoen euro te com
penseren vanaf 2005. Een ander effectief, maar fel
omstreden instrument is de hypotheekrente-af
trek. De allerhoogste inkomens iets minder aftrek
verlenen, geeft direct lucht.
In 's lands begroting zit nog rek; het komt erop
aan hoe rekbaar de politiek is.
van onze redactie binnenland
Bijna vier jaar na de ramp in
Enschede is de discussie
over opslag van vuurwerk in Ne
derland nog altijd een lastig
punt. Hoewel vrijwel alle vuur-
werkbedrijven inmiddels naar
België of Duitsland zijn ver
kast, waar minder strenge re
gels gelden, laat de veiligheid
volgens de branche nog steeds
te wensen ovpr. Vuurwerkhan
delaren klagen steen en been eiv
noemen de huidige regelgeving
een chaos.
Handelaren moeten zich vanaf
volgende maand houden aan de
regels van het nieuwe Vuur-
werkbesluit. Daarin staat onder
meer dat zij vuurwerk zeker
800 meter buiten de bebouwde
kom moeten opslaan. Bedrijven
kregen de keuze: saneren of ver
kassen tegen een schadevergoe
ding. Het ministerie van Vrom
stelde eind 2002 voor twee cen
trale opslagplaatsen te realise
ren: een in het Brabantse Ulico-
ten en een in de Kollumerwaard
(Friesland).
De vuurwerkbranche vond dit
voorstel niet acceptabel, omdat
veel evenementen in het midden
van het land plaatsvinden en
handelaren dus te lange afstan
den met het vuurwerk over de
weg moesten afleggen. Dat le
vert gevaarlijke situaties op en
brengt bovendien extra kosten
met zich mee. Een centrale op
slag in het midden van het land,
in de Flevolandse gemeente Zee-
wolde, was volgens hen de idea
le oplossing „De grond is be
schikbaar. de boer was bereid
mee te werken." Het ministerie
van Vrom eiste dat de branche
een haalbaarheidsonderzoek
deed, wat door hoge kosten uit
eindelijk onuitvoerbaar bleek.
Gevolg is dat de circa tien reste
rende bedrijven de grens zijn
overgegaan. „Een schande",
vindt G. Wagenvoort, voorzitter
van de Vereniging Evenemen
tenvuurwerk Nederland (VEN).
..Het ministerie veegt zijn rom
mel op de stoep van de buren."
Bovendien moeten handelaren
nu veel kilometers rijden naar
een evenement, wat gevaar op
de weg oplevert. „We werken in
Nederland, hebben ongeveer
3000 tot 4000 evenementen per
jaar en willen daarom ook
graag hier blijven."
Terug naar de optie Ulicoten en
Kollumerwaard wil de VEN
ook niet. „Het duurt nog zeker
een paar jaar voordat deze op
slagplaatsen zijn gerealiseerd.
En dan nog is het daarvandaan
drie tot vier keer duurder dan
vanuit Duitsland", aldus Wa
genvoort.
Voorzitter F. Amtz van de
branchevereniging PVPT (Pro
fessioneel Vuurwerk, Pyrotech-
niek en Toepassingen) vindt de
huidige regels ook 'volstrekt
waardeloos'. Volgens hem had
het Vuurwerkbesluit zoals dat
er nu ligt, er nooit mogen ko
men. Amtz vindt het wel tijd om
geen verwijten naar de overheid
meer te maken „Dat stadium
zijn we gepasseerd. Het besluit
ligt er nu eenmaal en kan niet
van vandaag op morgen worden
gewijzigd." Hij pleit er wel voor
de opslag van professioneel eve
nementenvuurwerk terug naar
Nederland te brengen en dan
het liefst op drie locaties, in het
noorden, midden en zuiden van
het land.
Tegenspraak
Het ministerie van Vrom vindt
dat het wel meevalt met de on
veilige situatie, die de branche
schetst. Volgens een woordvoer
ster leiden de strengere regels
wel degelijk tot meer veiligheid.
„Ik heb de indruk dat het met
die extra kilometers over de
weg wel meevalt. Het maakt
niet veel uit of je nu in Ensche
de zit of vlak over de grens."
Op de vraag of het niet beter is
om een centrale opslag in Neder
land te hebben, oordeelt de
woordvoerster dat de branche
dit zelf heeft afgewezen. „We
hebben serieus onderhandeld
over deze concentratiegebieden,
maar de eerste twee locaties wa
ren geen optie voor de branche
en Zeewolde hebben ze ook zelf
afgeketst." Minister Dekker
van VROM liet in een brief aan
de Tweede Kamer weten dat zij
bereid is in de toekomst verder
te praten over een vuurwerkcon
centratiegebied, als de branche
daartoe het initiatief neemt.
VEN-voorzitter Wagenvoort
weerspreekt het ministerie en
betitelt het afgelopen jaar als
'het onveiligste ooit'. ,,Ik had
verwacht dat het na de ramp in
Enschede goed zou worden gere
geld. Maar we zijn nu vier jaar
na dato en het is nog nooit zo'n
chaos geweest. Het is wachten
op de volgende klap en dan wij
zen ze weer met het vingertje
naar ons." ANP
door Ans Bouwmans
Achteraf was het een puber
liefde. De hartstocht die de
Amerikaanse presidentskandi
daat Howard Dean opriep on
der Democraten, brandde net
zo snel op als hij was ontstaan.
Geld noch doorzettingsvermo
gen heeft de ex-gouvemeur van
Vermont kunnen redden, toen
het grillige electoraat hem plots
klaps dumpte voor een ander.
De 'energizer' bracht vorig jaar
de basis tot leven, met zijn aan
vallen op George Bush, de oor
log in Irak en de laffe oppositie
van de Democraten in Washing
tonAls adolescenten die hun
eerste liefde ontdekken, laafden
gewone Democraten zich aan
zijn boodschap. Eindelijk was
er iemand die hun gevoel en
vooral hun onvrede vertolkte.
Maar toen ze aan het nieuwe ge
voel van hoop en verwachting
gewend waren, bleek dat ze
veel meer keuze hadden dan de
kleine rebel uit Vermont. De
aantrekkelijkere mannen - vol
gens Washingtonse nonnen -
hadden niet alleen hun bood
schap aangepast maar ook twij
fel weten te zaaien over het ka
rakter van de schreeuwlelijk uit
het noorden die onder hun dui
ven schoot.
De dokter uit Burlington wist
een beweging op gang te breng
en. doordat hij in de heuvels
van Vermont de polsslag van de
natie beter aanvoelde dan zijn
partijgenoten in de ivoren toren
Washington DC. Hij was nieuw
en dus een gespreksonderwerp.
Hij was de intemetman, die via
dat nieuwe medium contact
wist te leggen met volgelingen
in het hele land. Hij maakte ook
slim gebruik van het internet
voor het werven van fondsen.
Howard Dean haalde heel veel
geld binnen (41 miljoen dollar)
en spendeerde ook al snel grote
bedragen aan reclame om zijn
naamsbekendheid te vergroten
en aan een campagneorganisa
tie. In tegenstelling tot andere
voorverkiezingen heeft de
meest kapitaalkrachtige kandi
daat dit keer niet gewonnen.
De afgang voor Dean begon in
Iowa. Eén van de redenen daar
voor is de kritische beschou
wing die Dean in de aanloop
naar die voorverkiezing te ver
duren kreeg. Alle aandacht was
Howard Dean nadat hij woensdag tijdens de voorverkiezingen een teleurstellende derde plaats behaal
de in Wiscounsin. foto Stephan Savoia/AP
op hem gericht, positief en nega
tief. Hij was volgens de opinie
peilingen de grootste kansheb
ber en hem werd constant de
maat genomen. Omdat hij eigen
gereid is en geen blad voor de
mond neemt, leverde dat ge
noeg stof op om over te berich
ten. Een oud interview waarin
hij het overdreven belang van
de eerste voorverkiezing in Io
wa bekritiseerde, zette kwaad
bloed in die staat.
Wat ook meespeelt is dat Dean
het Democratische establish
ment en de media tegen zich in
het harnas had gejaagd. Hij
ageerde tegen de 'kliek' in Was
hington. Het was een probleem
voor Dean dat hij door hen
werd neergezet als een agressie
ve, linkse radicaal, een etiket
dat hij niet meer kwijtraakte.
Wat dat betreft was de vaak her
haalde 'schreeuw-speech' in Io
wa de genadeklap. De steun
van Al Gore was achteraf eigen
lijk meer een handicap dan
hulp. Al Gore was in zijn dagen
net zo ongeliefd als Dean. Het
'circuit' heeft nog steeds een he
kel aan de presidentskandidaat
uit 2000.
Obscure club
Dean lag ook constant onder
vuur van zijn concurrenten, die
zichzelf beter gekwalificeerd
achtten dan een gouverneur van
een staat met maar 600.000 in
woners. Een obscure club -
waarvan later is vastgesteld dat
een aan concurrent Kerry geli
eerde politicus erachter zat -
bombardeerde Iowa met spot
jes. Daarin werd Dean afgeschil
derd als een nitwit op het ge
bied van buitenlands beleid die
Amerika niet zou kunnen be
schermen tegen lieden als Osa
ma bin Laden.
De boodschap was: Dean is niet
'verkiesbaar' genoeg. Kiezen
voor een rebel is riskant, ga
toch een verstandshuwelijk aan
als het gaat om het Witte Huis!
Het zijn deze emoties en onze
kerheden die Dean de das om
hebben gedaan. Wie Howard
Dean heeft zien spreken, weet
dat hij een zekere arrogantie
ten toon spreidt. Maar hij is ook
een inventieve, enthousiasme
rende en gematigde politicus,
een dossiervreter die weet waar
over hij praat Maar die naam
heeft hij met. Hoe meer hij pro
beerde in te spelen op alle kri
tiek - tot aan het rondsturen
van video's met het interview
met zijn vrouw Judy - hoe onge
loofwaardiger en wanhopiger
hij overkwam.
De antagonist wist de Democra
tische partij wakker te schud
den, maar een minder controver
siële kandidaat gaat er met de
prijs vandoor. Het is een uit het
leven gegrepen scenario, dat on
getwijfeld nog gaat leiden tot
weemoedige terugblikken. De
enige troost is dat echtgenote
Judy Steinberg haar praktijk
nu niet hoeft op te geven. GPD
STAKING - In Engeland heb
ben gisteren ruim 30.000 elek
triciens het werk neergelegd.
De communistische vakbonds
leiders hebben zich bereid ver
klaard de staking voor onbe
paalde tijd te laten duren en
zonodig uit te breiden.
In het Lagerhuis heeft premier
Churchill zich een krachtig te
genstander verklaard van het
idee om de stakingen onwettig
te verklaren.
ZUIVELFABRIEK - In Zierik-
zee wordt over enkele weken
begonnen met de bouw van
een nieuwe zuivelfabriek. Dit
gebouw komt op de plaats van
het door de watersnoodramp''
verwoeste fabriek in Nieuwer-
kerk.
Al voor de ramp waren er plan-
nen om de fabriek in Nieuwer-
kerk uit te breiden of een nieu
we te plaatsen.
ZEEWERING - Voor het ver
sterken van de zeewering bij
Zoutelande moeten een aantal
huizen afgebroken worden.
Dat heeft minister Algera (Ver-
keer en Waterstaat) meege
deeld
Om hoeveel huizen het gaat,
kon hij niet zeggen. Duidelijk
is wel dat de glooiing nodig
verbreed moet worden.
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D, Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Station park 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax: (0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraat18
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax: (0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel, (0115)645769
Fax (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax:(0114)372771
E-mail. redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (0111)454647
Fax:(0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30 tot 17.00 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden; i
zaterdags tot 12.00 uur
Abonnementen:
0800-0231231
(bij acceptgirobetaling geldt een J
toeslag)
per maand: 19,45
per kwartaal: 56.60
per jaar: €217.00
Voor toezending per post geldt een
toeslag.
E-mail: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk. 1 maand voor
het einde van de betaalperiode.
PZC. t a v lezersservice.
Postbus 314460 AA Goes
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag. 1,20
zaterdag: 1,70
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties:
ABN AMRO 47 70 65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders worden
uitgevoerd overeenkomstig de
Algemene Voorwaarden van
Wegener NV en volgens de Regelen I
voor het Advertentiewezen.
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag:
tijdens kantooruren
zondag van 16.00 tot 18 00 uur
Tel. (0113) 315555
Fax. (0113)315549
Personeelsadvertenties:
Tel: (0113)315540
Fax:(0113)315549
Rubrieksadvertenties (kleintjes)-
Tel. (0113)315550
Fax. (0113)315549
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114)372770
Fax:(0114)372771
Internet: www.pzc.nl/adverteren
n. 0»<wu
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courent BV is een onderdeel van het Wegsner-concern. I
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gobruikt voor o«»
(abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante dienStSSS9 P™
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig U95*'*. B
de derden. Als u op deze informatie geen pri|S stolt dan kunt u dit schriftelijk melden b«»:
zersservice. Postbus 314460 AA Goes.
Behoort tot WGGGNGR
