Gezond onder
de grond
Super Lastminute
én Kinderen Gratis*
V
€99,
119
Verdoving
Holland
International
zaterdag 14 februari 2004
Wil
"NEDERLAND
pegrootste natuurlijke grot van Duitsland ligt
j het stadje Ennepetal aan de rand vap de
i» driehoek Ruhrgebiet, Bergisches Land en
lauerland. Niet ver van industriestad
h'uppertal en toch midden in de natuur ligt
ten gigantisch grottenstelsel. Vanwege de
schone lucht een geliefde kuurplek voor
jstmapatiënten.
(OfWIELBEIJER
Voor de hervorming
van de gezondheids
zorg kwamen hier
1500 kuurgasten
•jaar. Nu nog maar zo'n 400.
komt omdat de patiënten
a deel van de kosten nu zelf
loeten betalen. En wie weet
tke bezuinigingen ons nog te
staan.'
liotonderzoeker Frank Glomb
Bei zijn zorgen even kwijt als
sop excursie in de Klutertgrot
uzeren in de therapieafde-
cg. Op ligstoelen, diep wegge
nen in slaapzakken. met hand-
moenen aan en wollen mutsen
ademen de patiënten hier in
ié grillig gevormde, miljoenen
een oude steengangen de aller-
boonste lucht in die je maar
vinden.
foor mijn astma is deze lucht
eter dan die aan de Noordzee',
een oude vrouw uit het
tbérgebied. Zij kómt een paar
per jaar kuren in de grot.
J -halve carapatiënten komen
riijks nog een slordige 40.000
ewone' bezoekers naar de
nets van Ennepetal. Ze komen
car de Kluterthöhle voor een
Dndeling van een klein uur
grot onder leiding van
engids. Of voor een spannende
wnturentocht in groepsver-
a Bdén met verplichte helm op,
aarbij ook door héél lage gan-
jtndient te worden gekropen,
ijna zes kilometer lang zijn de
ngeveer 360 bekende gangen
iditzo'n 370 miljoen jaar gele-
en in een tropische zee ontsta-
grottenstelsel. In de grot is
bet constant tien graden en de
Bchtvochtigheid bedraagt 85
.90 procent. De kleine ingang
i de grot ligt een meter of tien
ven het dal van het riviertje
ItEnnepe. Binnen heb je altijd
ijftig tot bijna honderd meter
teenmassa boven je. Niet
ireemd dat dit grottenstelsel ve
zen in tijden van oorlog
de dalbewoners gebruikt
te schuilen. Voor zover
tkend gebeurde dat de eerste
in het jaar 1586 tijdens de
Jchtigjarige Oorlog tussen de
pmjaarden en de opstandige
iderlanders, een oorlog die
ook in dit gebied werd uit
rechten. Ook tijdens de Duit-
Deitigjarige Oorlog werd de
o! intensief gebruikt,
rwerden tijdens die oorlogen
1 missen opgedragen in een
w de grote zalen van de grot.
epiek noemen we nog steeds
irche', weet Frank Glomb, die
cder vertelt dat de grot zelfs
de hevigste bombardemen-
in de Tweede Wereldoorlog
veilig heenkomen bood.
ver van deze grot liggen
meer, kleinere grotten.
•We heel kleine grotten heten
te Russenbunker en Die Rus-
i'hohle en ze werden in de oor-
gebruikt als schuilkelder
Reis boeken
Fietsen bij de buren
Fietsvakanties nemen nog steeds in aantal
toe, en reisbestemmingen dichtbij huis even
eens. Bert Sitters combineert deze ingrediën
ten en beschrijft in zijn nieuwste boek drie
fietsroutes bij de oosterburen. De Münster-
landroute (inclusief Bad Bentheim en Mün-
ster). de Teutoburger Waldroute (Osnabrück
en Hameln) en Eifelroute (Aken) zijn ook
voor niet zo geoefende fietstoeristen uitste
kend te behappen. Per dag wordt tussen de
40 en 70 kilometer afgelegd. Fietsen bij de bu
ren bevat vooral veel praktische informatie
die het ook beginners mogelijk maakt vanuit
alle windstreken in Nederland een buiten
landse fietsvakantie te ondernemen.
Fietsen bij de buren, Bert Sitters, uitgeverij Elmar,
13,95 euro, ISBN 9038914792.
Wijn en weemoed
Al tientallen jaren woont journalist Sibolt
van Ketel in Zuid-Afrika. Hij heeft het land de
laatste decennia erg zien veranderen. In 'Al
les sal reg kom' schetst hij dat proces. Uiter
aard beschrijft hij de schoonheid van het
land. wildparken, safari's met prins Bern-
hard, lekkere wijnen, maar ook de corruptie,
aids en de 'vergeten' Nederlandse emigran
ten. Van deze laatste groep, die in de jaren
vijftig de propaganda
van de Nederlandse
overheid volgde en
naar een ongewisse toe
komst emigreerde, le
ven er momenteel veel
in relatieve armoede,
en daar heeft Van Ketel
veel moeite mee. Zijn
boek bestaat uit korte
anekdotische hoofd-
stukken en springt
daardoor nogal van de
hak op de tak Maar het
geeft wel een goede inkijk in het Zuid-Afrika
zoals niet elke toerist dat ervaart.
Alles sal reg kom, Sibolt van Ketel, uitgever;;
BZZTÓH, 15 euro, ISBN 9045303949.
Alice Plekkenpol
voor Russische krijgsgevange
nen. Onze gids toont ons twee
van de drie uit ondergrondse
bronnen ontstane meren, de Ost-
see en de Königssee. 'Het helder
ste water dat bestaat', zegt hij.
Ook stroomt er een onderaardse
beek, de Klutertbach. Die
stroomt ook door de nabijgele
gen ruim één kilometer lange
Bismarckgrot, maar tussen bei
de grottenstelsels hebben de on
derzoekers nog geen begaanba
re verbinding kunnen ontdek
ken. Glomb vertelt over de druip
stenen gordijnen, die ontstaan
doordat druppels langzaam, ge
durende vele eeuwen, van een
schuin rotsblok glijden. Het
grootste gordijn noemen ze hier
de Chocoladewand, een tien bij
zes meter grote druipsteenmuur
die 'gegroeid' is in 500.000 jaar
tijd. In deze grot zijn maar wei
nig stalagtieten (hangend druip
steen) en stalagmieten (staand
druipsteen). Er waren ooit meer
van deze prachtige vormen,
maar de vernielzucht van de
mens heeft ook hier zijn werk
gedaan. Baldadigheid krijgt te
genwoordig nauwelijks een
kans. De grot is afgesloten en
kan alleen onder begeleiding be
zocht worden. Ook is de grot een
beschermd natuurgebied, met
name omdat hier veel vleermui
zen wonen. Maar er komen ook
vuursalamanders voor en aller
lei insecten, zoals van die vreem
de blinde, pigmentloze grotten-
beestjes én mensen op ligstoe
len. De helende werking van de
ze grot werd pas in 1950 bekend.
Toevallig, dankzij een medewer
ker van de plaatselijke VW, die
zelf astmapatiënt was. Hij ont
dekte dat hij beduidend minder
last had van kortademigheid
wanneer hij langere tijd in de
grot vertoefde. Gezondheidswe
tenschappers gingen in 1951 se
rieus onderzoek doen en beves
tigden de heilzame werking van
een verblijf in de Kluterthöhle.
Patiënten die dat jaar in de grot
op kuur kwamen, werden drie
tot vijf maanden na de kuur op-
Kuren in Duitse
grot geliefd bij
astmapatiënten
nieuw onderzocht en daaruit
bleek dat deze ondergrondse kli
maattherapie in Ennepetal
helpt bij allerlei vormen van ast
ma, bij chronische bronchitis,
hooikoorts, allergische huidziek
tes en ook bij chronische droge
hoest. Sindsdien is de grot een of
ficieel Klimatisches Heilbad.
'Ongeveer driekwart van de pa
tiënten die hier komen, heeft
baat bij deze therapie', weet
Glomb. 'Ook veel zieke kinde
ren komen hier kuren, in de va
kanties. Speciaal voor hen heb
ben we in de grot een kleine
speeltuin gemaakt. Daarnaast
komen hier mensen die van het
roken afwillen. Dat gebeurt
door acupunctuur in combinatie
met de gezonde lucht in de grot
ten, die de vervuilde luchtwe
gen zuivert. Maar patiënten mo
gen beslist geen last hebben van
claustrofobie, want dan hou je
het in zo'n grot geen uur vol.'
Rest één vraag. Waarom staat er
voor de ingang van de grot een
beeld van een man die de staart
van een vos vasthoudt? Frank
Glomp: 'Het is de vos uit een sa
ge van de gebroeders Grimm
van omstreeks 1820. Die sage
vertelt het verhaal van een wan
delaar uit de Rijnstreek die naar
Limburg an der Lenne wil en
hier in de buurt aan een dwerg
de weg vraagt. De dwerg zegt dat
de kortste weg door de berg
voert. Hij wijst de wandelaar de
ingang en zegt hem dat hij wel
de staart van de vos moet vast
houden om veilig door de donke
re grot de andere kant van de
berg te bereiken. En ondanks
een vervaarlijke mensenverslin-
dende reus aan de andere uit
gang, lukt het de wandelaar om
snel Limburg an der Lenne te be
reiken. Vandaar die vos, in een
beeld, op het hekwerk dat de in
gang van de grot afsluit en op al
le drukwerk van de Klutert
höhle.'
Informatie Kluterthöhle
tel 0049-2333-98800 of
www.kluterthoehle.de
Tien keer een a twee uur grotthera
pie kost 155 euro (exclusief verblijf
in pension of hotel).
(ADVERTENTIE)
Dat de mensen in Madeira wat
kleiner zijn, merkte ik aan de
deurkrukken. Steeds greep ik
te hoog. Daarnaast verwonder-
R me ook over de brievenbus in de
Nkurvan het appartement. Die zat
"kraan, iets boven de drempel. Behal-
Wr het breukvrij bezorgen van dure
™en. zag ik er het nut niet van in. Of
wlen ze het gedaan zodat de ochtend-
roi niet met een plof op de mat zou val-
I.waardoor de bewoners wakker kon-
nschrikken? Een dergelijke aandacht
°fdetails paste wel bij deze omgeving,
^'algaan mijn alarmbellen rinkelen
ltlet begrip 'hoogwaardige kwaliteit'
^reclame-uiting opduikt. Dat heb ik
roet rijk gevulde' soepen. Wat probe-
're te verbergen, denk ik dan. Maar
*«antieappartement had z*0*1 *n de
re eerder te bescheiden gepresen-
j™- Het was onderdeel van een zorgvul-
'°ntworpen complex, omringd door
'c tuinen. Behalve een leger aan
Mnmaak-, zwembad- en restaurant-
neel, waren er tientallen mensen in
rot om vallende bloemblaadjes al tij-
rode vlucht op te vangen, zodat we de
?n^an He landing niet zouden horen,
et appartement was niets aan te mer-
Door DIRK MULDER
ken. Het in warme kleuren betegelde bal
kon keek uit over de haven van Funchal.
Een ideale plek om bij te komen van een
wandeling langs de levada's, de irrigatie
kanalen die over het hele eiland lopen.
Met een vers boek en een mooi glas wijn
ging ik 's avonds zitten.
'Welcome, ladies en gentlemen', brulde
er iemand in mijn oor. Deze begroeting
kwam van de overkant. Daar zag ik, bij
een van de restaurants die het complex
rijk was, een partytent staan. De Village
Band had daar zijn intrek genomen om
de dinergasten te vermaken. Ze waren
met z'n tweeën maar ze speelden en zon
gen voor zes. Torenhoge speakers ver
sterkten het geluid tot martelniveau. De
neuzige stem van de zanger leek alle uit
hoeken van mijn bestaan te vullen. On
danks dubbel glas was het ook achter ge
sloten balkondeuren niet om uit te hou
den.
De avonden kregen nu een voorspelbaar
patroon. Rond negen uur barstte de Villa-
ge Band los en dat ging tot twee uur
's nachts door. Steevast misgrijpend naar
de deurkruk stoof ik het appartement uit
en beende naar de receptie om een
klacht in te dienen. Er werd veel inle
vend geglimlacht en ik kreeg een gratis
maaltijd aangeboden, maar ik sprak voor
dovemansoren. Inmiddels wilde ik die
zelf ook graag hebben. Ik fantaseerde
driftig over doorgesneden stroomkabels,
vernielde geluidsapparatuur en pijltjes
met een verlammend gif.
De ervaring is nog niet verwerkt. Nog
steeds als ik de klanken van het nummer
'Blue Bayou' hoor denk ik dat het einde
nabij is. Want dat was het liedje waar de
band elke avond mee afsloot. Ze hadden
de tekst een beetje aangepast: Tm going
back someday, come what may, to Madei
ra...'
Neem wel een verdovingsgeweer mee,
dacht ik dan grimmig.
Disney's Davy Crockett Ranch-
1 overnachting, inclusief ontbijt
2 dagen onbeperkt toegang tot de Disney Parken
Van 112/€ 121/€ 133 NÜ vanaf
Disney's Hotel Cheyenne»
1 overnachting, inclusief ontbijt
2 dagen onbeperkt toegang tot de Disney,- Parken
Van 131/€ 147/€ 172 NÜ Vanaf
P-P-
Genoemde vanaf prijzen zijn o.b.v. 4 volwassenen per blokhut of 2 volwassenen per hotel, geldig voor aankomsten
t/m 1 april as. (óók in de krokusvakantie), m.u.v. enkele data. Voor informatie en boekingen gaat u naar uw ANVR
reisbureau of boekt u direct bij World of TUI reisbureau tel. 0900 - 8847 0,15 p.m.). Vraag naar de voorwaarden.
1 kind (3 tAn 11 jr.) gratis per betalende volwassene. Kinderen t/m 3 jr verblijven standaard gratis op de kamer van de volwassenen.
Holland International. Mijn mooiste tijd van het jaar.
World of V TUI
