>zc
Niet het beste,
wel het mooiste
Soms is het leven hopeloos troosteloos
Cirque
du
Soleil
onderdag 12 februari 2004
ogverblindend, spec
taculair en ongeloof
lijk kleurrijk. Super
latieven schieten te kort om
de nieuwste voorstelling van
Cirque du Soleil te beschrij
ven. Binnenkort te zien in
Amsterdam en Antwerpen,
nu alvast voorproefje uit Lon
den.
D ralion, zoals de nieuwe
show van Cirque du Soleil
heet, klinkt in het Nederlands
een beetje saai Als een nieuw
soort textiel, een medicijn of
een wasmiddel dat witter dan
wit wast. Het is een samentrek
king van Dragon (draak) en
Lion (leeuw). In het Engels of
Frans zal dat vast heel span
nend klinken, dus het zij ze ver
geven. Saai is de voorstelling in
ieder geval allerminst.
Dralion is namelijk weer een
oogverblindende, spectaculaire
en kleurrijke voorstelling. Cir
cus met een hoofdletter C, zoals
we inmiddels van dit Canadese
gezelschap gewend zijn. Op 28
februari doet de show Amster
dam aan, nu nog treedt het cir
cus op in Londen, het startpunt
van de Europese toernee. Niet
in een tent, oftewel de Grand
Chapiteau, zoals dadelijk in Am
sterdam, maar in de statige
Royal Albert Hall in hartje Lon
den.
Dat is apart. In het ouderwetse
ronde theater met zijn roodplu
chen stoelen en loges, zou je eer
der een klassiek concert of een
balletvoorstelling verwachten.
Het is haast bizar om bij aan
vang van de voorstelling drie
lompe clowns door het beschaaf
de Londense publiek te zien
stampen, bijna tot in de Queen's
loge.
Als ze op het publiek afstappen,
voel je haast een golf van angst
door de zaal gaan- ..Als ze mij er
maar niet uitpikken." Een zucht
van verlichting glijdt vervol
gens door het publiek als ze een
onwillig slachtoffer het podium
opsleuren die het 'circusregle
ment' moet voorlezen, terwijl de
clowns hem dat op allerlei ma
nieren totaal onmogelijk ma
ken. De arme man blijft de hele
voorstelling door een hoofdrol
spelen.
Contrast
De onbehouwen clowns zijn het
enige element dat aan een tradi
tioneel tentencircus doet den
ken. Het is ook een groot con
trast met de rest van de show
waarin verbluffende acrobati
sche toeren, ijzingwekkend tra-
pezewerk en behendig jongleer-
werk hand in hand gaan met
zang, dans en muziek. Het is al
lemaal even mooi en knap.
Of het nu gaat om de Aerial Pas
de Deux, waarbij een man en
een vrouw aan lange banen stof
door de lucht zwevend een kip
penvel-opwekkende act opvoe
ren die het midden houdt tussen
ballet en acrobatiek, een tienja
rig Chinees meisje dat verba
zend lang met een hand op een
stok kan balanceren, een
jongleeract waarbij de artiest in
kwestie maar liefst zeven ballen
tegelijkertijd in de lucht weet te
houden of het 'Ballet op lam
pen', een typisch Chinese act
waarbij zeven vrouwen op gloei
lampen allerlei acrobatische toe
ren uithalen.
Je komt letterlijk ogen en oren
tekort om het spektakel te vol
gen. Overal gebeurt wat: op het
podium, in de lucht en op de ach
terwand die iets weg heeft van
een enorm ijzeren pantser De
tussenacts zijn vaak net zo
mooi. Melodieuze muziek, mys
terieuze zang van een sopraan
en een contra-tenor met dans op
de grond en in de lucht.
Schimmenspel
Hoogtepunt is wel de Chinese
lantaarn, een schimmenspel in
een levensgrote lampion waar
bij allerlei wezens aan trapezes
en touwen in de nok van het dak
rondzweven. Op de 'lampenkap'
zien we alleen hun schaduwen
ronddraaien.
In Dralion gaat het allemaal om
de vier elementen vuur, aarde,
water en lucht. Een hoofdrol is
weggelegd voor de Chinese cir
cuskunst. Van de 62 artiesten is
meer dan de helft van Chinese
afkomst. Met het circus reizen
dan ook een Chinese kok en een
paar tolken mee.
Kati Rénaud, voorheen onder
meer danseres bij Cirque du So
leil en nu artistiek coördinator
van deze voorstelling, staat voor
het podium samen met een Chi
nese coach en vertaler de punt
jes op de i te zetten van een act
met reusachtige ballen. De acro
baten voeren staand op deze bal
len enkele huiveringwekkende
toeren uit en in de voorstelling
van de avond daarvoor ging het
een paar keer mis.
„Het is mijn taak om de kwali
teit van de show in de gaten te
houden. Er gebeurt heel veel op
en rond het podium tijdens een
voorstelling. Het is een enorme
machinerie, maar met de juiste
mensen op de juiste plaats, gaat
het in de meeste gevallen van
een leien dakje. Het mooie aan
circus is dat je altijd nog een
tweede kans krijgt. Als een act
de eerste keer niet lukt, probeer
je het nog een keertje. Meestal
gaat het dan goed. Ik heb een
balletachtergrond en daar heb
je altijd maar één kans. Als je
dan een keer je dag niet hebt,
heb je pech."
Ergens in de krochten van het
Londense theater heeft de Ame
rikaan Calvin Braxton tussen de
vaten met drinkwater een provi
sorische kleedkamer ingericht.
Braxton neemt een speciale
plaats in de voorstelling in. Hij
zingt alles aan elkaar met zijn
aparte contra-tenor stem. Brax
ton heeft een gedegen klassieke
achtergrond en barst in luid ge
lach uit als hem gevraagd wordt
of hij ooit gedacht had zich bij
een circus aan te sluiten.
„Nooit of te nimmer! Dat is met
iets wat bij je opkomt als je klas
sieke muziek studeert. Maar
qua zang verschilt het niet veel
met mijn vorige repertoire
Handel en Bach. Ik zing in een
niet-bestaande taal en voorheen
zong ik altijd in talen die ik zelf
niet sprak Dat is dus gemakke
lijk." Braxton reist nu al een
jaar met deze voorstelling mee.
Postuur
Zoals het een operazanger be
taamt, heeft hij een fors pos
tuur. Toch hangt ook hij een
groot gedeelte van deze voorstel
ling aan een kabel in de lucht en
zingt onvervaard door. „Ik had
de show van tevoren gezien, dus
ik wist dat ook ik de lucht in
moest. Ik heb geen hoogtevrees
of zo, maar ik ben er nog steeds
niet aan gewend. Als je midden
in de voorstelling zit, denk je er
niet meer over na, dan doe je het
gewoon Bovendien heeft Cir
que du Soleil een goede reputa
tie wat veiligheidsmaatregelen
betreft. Dat is een vrij geruststel
lende gedachte."
Een vraag die zich opdringt is:
waar haal je in vredesnaam al
die getalenteerde mensen van
daan? Kati Rénaud. „We hebben
overal ter wereld scouts en we
houden audities. In ons hoofd
kwartier in Montréal leiden we
ook jonge mensen op Ze krijgen
niet alleen les in trapezewerk,
acrobatiek of jongleren, maar
ook in acteren en make up." „Je
moet wel de wil hebben om zelf
ook mee te denken. Sommige ar
foto's Al Seib/GPD
tiesten vinden dat moeilijk. Ze
zijn gewend om te doen wat de
regisseur of choreograaf hen op
draagt, maar hier word je ge
acht feedback te geven en met
ideeën te komen. Het is echt
teamwork", zegt Renaud.
„We hebben veel professionele
atleten die competitie gewend
zijn. Je moet dan een knop om
zetten. Je moet niet meer willen
winnen, maar willen performen.
Het gaat meer om het artistieke
dan om de acrobatiek. Veel atle
ten hebben het daar moeilijk
mee. Als je dan om een gewone
salto vraagt omdat dat er in de
show beter uitziet, zeggen ze:
maar ik kan ook een driedubbe
le 4
Machteld Leistra
Tot 15 februari staat Dralion nog in
The Royal Albert Hall in Londen.
Van 28 februari tot en met 9 mei
strijkt het Cirque du Soleil neer in
een tent naast de Amsterdam Arena.
In augustus staat het Cirque in Ant
werpen.
Jet is stil in de museumzaal, niet omdat
Ier geen bezoekers zijn, maar omdat de-
J® die de tentoonstelling bezoeken nau-
Ejks durven adem te halen. Te zien zijn
ttse schermen van monumentaal for-
Elk toont een andere film en terwijl
feze bekijkt, bekruipt je een onheilspel-
a gevoel. Wat je ziet, is direct ontleend
ide werkelijkheid, maar het is een reali-
'die geënsceneerd lijkt en tegelijk ver
ft'echt is.
Kimde beeldend kunstenaar Hans op de
pKk(1969, Turnhout, België) caissières in
«supermarkt, niet op een moment dat de
®2is driftig rinkelen maar op een ogen-
dat ze juist niets hebben te doen. Zij
|cnten op klanten in een lege supermarkt.
c^nera glijdt genadeloos langs de verve-
8 die zich van ieder meester heeft ge-
Location, 2004
dende vorm van troosteloosheid. Of je nu
het echtpaar ziet dat tegenover elkaar zit
en werkelijk helemaal geen contact heeft tij
dens het nuttigen van een kopje koffie of
een draaimolen zonder vrolijke kinderen,
telkens wordt benadrukt dat eenzaamheid
of mistroostigheid troef is. En wel zodanig
dat je er niet eens meer om kunt lachen.
Plekken en situaties die hij schetst zijn zo
wel herkenbaar als inwisselbaar en daar
door ook zo schrijnend. Was je echter al in
een 'antiwereld-bui', dan wil je na het zien
van deze films bij voorkeur diep onder je
dekbed wegkruipen. Om er nooit meer on
der vandaan te komen. Want Hans op de
Beeck is meedogenloos in zijn waarneming.
Als hij jou door zijn ogen laat zien, houdt
hij je ook op zo'n manier een spiegel voor
dat je nooit zult twijfelen aan zijn achterlig
gende bedoelingen de confrontatie is een
harde.
Wegrestaurant
Hetzelfde effect sorteert het specific work
Location (2004) dat de kunstenaar speciaal
maakte voor het GEM - met assistentie van
studenten van de Koninklijke Academie
van Beeldende Kunsten in Den Haag. Het
werk is maar liefst 21 meter lang en 11 me
ter breed. Werd je al niet echt vrolijk van
zijn films, dan neemt het troosteloze gevoel
in deze installatie, een compleet op schaal
nagebouwd wegrestaurant, al helemaal mo
numentale afmetingen aan. Hier krijg je
een desolate ervaring voorgeschoteld, al
leen speel je nu zelf de hoofdrol.
Via een trap kun je het werk betreden. Wan
neer de ogen aan het donker gewend zijn,
zie je dat je je bevindt in een wegrestaurant
dat consequent bestaat uit monochrome
donkere - zwarte - tinten Of je nu de servet
jes ziet, de zout- en peperstelletjes, de ban
ken en tafels, alles, maar dan ook alles is in
zwart Tot de jas aan de kapstok toe. Het
mooie aan zo'n omgeving is dat het een sen
satie is om er lange tijd in te verblijven, is
het niet omdat je in dat duister steeds méér
ontwaart, dan is het wel om de sinistere
sfeer te voelen die zich langzaam maar ze
ker van je meester maakt Angst in combi
natie met de zucht naar avontuur neemt be
zit van je.
Zittend aan de tafeltjes zie je door de ra
men een snelweg, met ook al weer zo'n som
bere sfeer. Lantaarns verlichten de in de
verte verdwijnende weg, waarop zich geen
auto's bevinden. Kijk je vervolgens naar
links dan zie je - via een spiegel - de snel
weg aan de andere kant van het wegrestau
rant, althans, die suggestie wordt treffend
gewekt Hans op de Beeck verovert zich
met dit site specific work een plek in je
hoofd, hij laat je naar de wereld kijken die
je aan de ene kant wel kent en die aan de an
dere kant in al die alledaagsheid, in alle ver
maledijde truttigheid of burgerlijke voor
spelbaarheid tóch nog verrassingen in petto
heeft. En dat deze niet in de categorie vro
lijk kunnen worden ondergebracht moge
duidelijk zijn.
Vervreemding
Centraal in zijn werk - het is in de litera
tuur over deze gevierde kunstenaar die vi
deo's, tekenfilms, maquettes en foto's
maakt, al vaak gezegd - staat de vervreem
ding die besloten ligt in het moderne leven
en de vervlakking, eenvormigheid en mis
communicatie waarmee die gepaard gaat.
En opnieuw bewijst Hans op de Beeck met
dit werk dat hij als geen ander patent heeft
op het overbrengen van dergelijke aspecten
uit de samenleving.
Schril contrast in sfeer is de ruimte in het
GEM waar Armen Eloyan zich drie maan
den mag uitleven. Deze Armeense kunste
naar dook al eerder in het Haagse op, zijn
debuut beleefde hij bij galerie Schroder en
nu is hij in de gelegenheid gesteld om zijn
atelier naar het GEM te verplaatsen. Hij
zou er werken, slapen, leven.
Jammer dan dat de kunstenaar er dus niet
is op een doordeweekse ochtend. Maar zijn
aanwezigheid heb je niet nodig om de sfeer
te proeven die er in zijn atelier hangt. Ook
is een persoonlijke toelichting overbodig,
want wat er zich in zijn hoofd afspeelt, kun
je direct zien: rauwe teksten, druipende
verf op de muren, doodskoppen en agressie
ve verfstreken domineren Het cliché van
het atelier van de kunstenaar, van de bohé
mien die communiceert via euforisch, bij
tende expressie, wordt maar weer eens be
vestigd.
Roos van Put
Expositie Hans op de BeeckOndertussen
GEM. museum voor actuele kunst Den Haag. Stad
houderslaan 43, Den Haag T/m 11 april. Tevens te
zien Armen Eloyan - Welcome home where we
are, t/m 11 april. Openstijden: di. t/m zo. van 12
tot 20 uur.
