Boer weet zijn plaats
Gisteren kwamen er wel zeven mensen tanken
PZC
Soms kiekje even
over je schoere
Nieuwe raadkaart
0B0S0S
GD
GD TrimWe
Technologie
in de
landbouw
te
4?/
dinsdag 27 januari 2004
De landbouw moet meer
inspelen op technologi
sche ontwikkelingen. Daar
door wordt het beter moge
lijk verfijnder te telen. Dat
levert hogere opbrengsten
op en er zijn minder midde
len (bemesting, gewas
bescherming) nodig. De aan
pak is samen te vatten on
der de noemer precisieland-
bouw. Groot probleem is
dat de aanwezige kennis on
voldoende is toegesneden
op de praktijk. Anders ge
zegd: de boer kan er té wei
nig mee uit de voeten.
Er zijn genoeg mogelijkhe
den voor toepassing van
precisielandbouw, maar ze wor
den veel te veel academisch inge
vuld, stelt directeur Jan-Paul
van Hoven van de Koninklijke
Maatschap De Wilhelminapol-
der onomwonden. Hij ergert
zich daaraan en heeft grote zorg
over het feit dat de enorme ken
nis die overal op allerlei gebied
wordt ontwikkeld, de boer on
voldoende bereikt.
„De primaire sector profiteert
daardoor te weinig van de tech
nologische ontwikkelingen",
zegt Van Hoven. „Dat komt
door het zeer prestatiegerichte
wetenschappelijke systeem wat
we hebben. Dat is er te weinig
op gericht kennis in de praktijk
toe te passen." Milieutechnisch
medewerker Jeroen Verschoore
vult aan: „Ideeën genoeg, maar
de vertaalslag naar de praktijk
maakt men niet."
Van Hoven merkt op dat de boer
zo ontzettend het gevoel heeft
dat een heleboel dingen gaan zo
als ze gaan. „Als het regent, re
gent het. Als de zon schijnt,
schijnt de zon." Hij wijst op de
ontwikkelingen in de glastuin
bouw, waar telers steeds meer
de natuur het werk laten doen
en zo beter kunnen inspelen op
de eisen ten aanzien van voedsel
veiligheid en de wensen van de
consument.
„Als ik zie hoe fantastisch de
techniek in de kassen vooruit
gaat, dan denk ik: waarom
schiet er niet tenminste tien pro
cent van de kennis over voor de
akkerbouw", verzucht de WP-di-
recteur. „We kunnen nog altijd
niet aardappels in gewenste for
maten telen. Dat moet wel,
want die meneer in Zaandam
wil per se een bepaalde maat om
in een zakje te doen."
Van Hoven noemt als voorbeeld
de aanpak van bodemziektes.
„Om die te bestrijden heb je ken
nis nodig. Die is er wel, maar
komt niet op de boerderij te
recht. Zo hebben we dit jaar een
groot probleem met schurft in
ppotaardappelen. Dat wordt
dan wel onderzocht, maar het
duiiït'allemaal te lang." Hij ziet
het Instituut voor Rationele Sui
kerproductie in Bergen op
Zoom als een schoolvoorbeeld.
Daar zijn onderzoek en kennis
van één gewas gebundeld.
„Het heeft geweldige resultaten
opgeleverd. In de jaren vijftig
van de vorige eeuw kwam er
van een hectare 45 tot 50 ton bie
ten. Dat is nu gemiddeld 60 ton
en tien ton suiker, terwijl dat
7,5 tot 8 ton was. De bemesting
en de bestrijding zijn niet toe
maar afgenomen", aldus Van
Hoven.
„Voor andere gewassen is daar
nog wel het een en ander van te
leren, mede gezien de steeds
strengere teeltrichtlijnen. Bij de
tarwe en de aardappelen heb
ben we een dergelijke benade
ring nooit gekend."
Goedkoop
De directeur van De Wilhelmina-
polder geeft aan dat het motto
van de overheid voor de land
bouw afgelopen vijftig jaar luid
de: geef het volk brood en spe
len, ofwel zoveel mogelijk zo
goedkoop mogelijk voedsel pro
duceren. Ook toen er overschot
ten ontstonden ging dat door.
Pas de laatste tien jaar wordt er
omgebogen, met onder meer de
superheffing op melk, de braak
regeling en vanaf 2006 het los
koppelen van productie en subsi
dies.
Van Hoven voorspelt dat het
voor een heleboel landbouwbe
drijven erg moeilijk zal worden
om bij deze nieuwe koers het
hoofd boven water te houden.
„Het merendeel van de boeren
is wel gespitst op nieuwe techno
logische mogelijkheden, maar
heeft er geen geld voor over."
10191 - spuiten
GPS in de stuurcabine van een tractor. Op het scherm zijn stukken
land te zien van De Wilhelminapolder.
Als grootste landbouwbedrijf
van Nederland verkeert De Wil
helminapolder in de omstandig
heid wél in te kunnen spelen op
precisielandbouw, ook al is het
volgens Van Hoven in veel op
zichten nog een ver van mijn
bedshow. „We moeten de kennis
gebruiken om het milieu te spa
ren en betere kwaliteit te leve
ren."
Verschoore legt uit waarom pre
cisielandbouw zinvol is. Nu wor
den op het land overal evenveel
zaaigoed, mest en bestrijdings
middelen gebruikt. Op elke lap
grond zijn er echter (soms grote)
verschillen in bodemkwaliteit
en vochtigheid. „De boer gaat er
met een scheermes overheen en
maakt er eenheidsworst van. Je
krijgt op een heel kleine opper
vlakte grote verschillen in op
brengst. Op het ene stuk van een
kavel dertig ton aardappelen en
op een ander stuk van dezelfde
kavel zestig ton", betoogt Ver
schoore. „Als je plaats-gerichter
werkt krijg je niet alleen betere
opbrengsten, maar heb je min
der uitgaven en minder milieu
belasting."
Voorzichtig
Van Hoven vertelt dat De Wil
helminapolder nu zo'n twee jaar
voorzichtig bezig is met maat
werk in de vorm van precisie
landbouw. Gebruik van het Glo
bal Positioning Systeem (dat
ook in steeds meer auto's de na
vigatie verzorgt) maakt er deel
van uit. Samen met enkele ande
re bedrijven is een kennisnet
werkje opgezet en ook standsor
ganisatie ZLTO is erbij betrok
ken. Van Hoven: Het valt niet
mee. Je kunt wel meer of minder
kunstmest geven, maar hoeveel
precies en wanneer is onduide
lijk. Méér kennis is hard nodig,
want we moeten ermee verder
om te overleven. Nederland was
en is immers beroemd om zijn
landbouwtechnologie, dat moet
zo blijven."
Rinus Antonisse
Lang werd dialect sterk ver
eenzelvigd met boers, plat
Terecht, culturele uitingen in
dialect voldeden ook vaak aan
dit verwachtingspatroon. Als er
dialect aan te pas kwam, werd
het lollig, ook een kwaliteit,
maar eenzijdig. Het is vooral de
'dialectmuziek' geweest die
daar in eerste instantie verande
ring in heeft gebracht. Bands
als Rowwen Hèze en Normaal
.hebben op landelijk niveau een
lans gebroken met in hun kiel
zog een groeiend aantal groepen
en verbreding van muziekstij
len. Denk aan Gé Reinders en
Twarres bijvoorbeeld, die als
minder plat ervaren zullen wor
den dan Normaal.
Ook in de Zeeuwse dialecten is
die beweging waar te nemen. Za
ten, tot laat in de vorige eeuw,
uitingen van dialect in de vorm
van liedjes en verhaaltjes voor
namelijk in de lollige sfeer,
meer en meer is het repertoire
verbreed en verdiept. Inmiddels
is er op het gebied van streek-
taalmuziek, proza en poëzie
heel wat voorhanden van hoge
kwaliteit. De jongste cd, in het
dialect van Ouddorp, dat tot de
Zeeuwse dialecten behoort, ge
tuigt daarvan. Het juweeltje is
de afronding van een uniek pro
ject van Pau Heerschap en Piet
Westhoeve.
Pau Heerschap is leraar Neder
lands en al jaren actief op dia
lectgebied, zowel op het bestuur
lijk vlak in de Zeeuwse Vereni
ging voor Dialectonderzoek, als
op het uitvoerend vlak als schrij
ver en verteller. Piet Westhoeve
is musicus. Wat hebben ze
gedaan? In het eerste project ge
titeld Momenten heeft Pau Heer
schap herinneringen uit zijn
jeugd opgeschreven in een haast
poëtische stijl en verhaalt deze
tegen de achtergrond van, of
afgewisseld met, pianospel door
Piet Westhoeve. De treffende
muziek is gebaseerd op de 'Schil
derijententoonstelling' van
Moussorgski. In het tweede deel
zijn ervaringen bijeengebracht
rond het thema 'Voor keuningin-
ne in vaoderland' en is de mu
ziek 'beperkt' tot een vierdelige
sonatine gebaseerd op werk dat,
kort gezegd, te maken heeft met
de geschiedenis van Oranje. Er
is veel lof te uiten over dit
mooie stukje dialect en In
't Voorbïegöön verdient dan ook
een brede bekendheid, maar
wellicht zal die beperkt blijven
tot de fijnproevers op Goe-
ree-Overflakkee.
Lezen verschaft slechts een frac
tie van het genoegen, dat de cd
u biedt, maar geeft zeker een in
druk van het mooie taalgebruik.
Alles wat voorbie is, is eweest,
Ligt achter je, zegge de mensen
De ouwe Grieken hao dêêr 'n
aor idee over:
Wat eweest is ligt voor je.
't Is net asof je in 'n roeiboot zit.
Je vaert mi je rik nae wat komt
hi soms kiek je even over je
schoere
Om te wetene wêêr da j'uut zal
komme,
Mar dan wêêr voor je over de
gröóte vlakte
En dan zie je wêêr je was.
Je wentelde je eige in de modder
as 'n verke
't. Duurende niej lange of je zag
d'r uut as 'n patiënt
Die 'n modderkuur ondergieng
in 'n Duus koerort.
Dan nog 'n hortie zwemme, as
t'r genoeg waeter stieng.
A j'dan 's aevens op bédde lei
zat de modder nog onder de nae-
gels van je têên
Je rook nae dat zoutige homige
slik.
Je eige wasse dee je netuurlek
niejt.
Nèê dat hoevende niejt.
Je was ommers al in 't waeter
eweest.
Op bonnen ko j'nog wel luuren
kriege,
Mar toe ze d'r eindelek waere,
was ik al draog.
M'n zuster heit ze toe móói mit
borduursieje an mekaore
ehecht.
't Waere noe luxe taefellaekens,
nog jaeren nuttig gebruukt.
In zuugflessen in spenen waere
d'r aok al niej mêêr.
De pap werkende moewder mit
'n gröóte lepel hendig bie m'n
nae binne.
Aort Blok, de ouwe vuurtoren
wachter, die 't zag, hao ezeid:
Da mo'j niej doewe Mina, want
't kind zal zöö'n gröóte mond
kriege.
Of 't uut 'ekomme is weet ik
niejt.
Engel Reinhoudt
Wie meer informatie wil of de
cd wil aanschaffen, kan zich in
verbinding stellen met Pau Heer
schap: 0187-682425.
Oproep
Nel Minnee is actief in de kleder-
drachtgroep Mooi Zeeland en in
het bijzonder in het documente
ren van kleding. Ze is op zoek
naar benamingen van de open
onderbroek, die door vrouwen
werd gedragen en bekend is als
'snelzeêker' en 'open rietuug'.
Wie kent daar nog andere bena
mingen voor?
Rachel van de Vreede schrijft en
vertelt verhalen in dialect en is
bezig met een verhaal waarin
het onder meer gaat over 'het
drogen van appeltjes bie den
bakker'. Om welke appeltjes
ging dat en hoeveel kostte dat
drogen eigenlijk? Ging het per
kilo? Per emmer?
Graag reacties opsturen naar de
redactie Buitengebied van de
PZC, postbus 31, 4460 AA,
Goes, fax 0113-315669,
e-mail redactie@pzc.nl.
Helaas vergane glorie,
schrijft A.J. de Kok uit Le-
wedorp. „De raadkaart van 20
januari heeft betrekking op het
Shellstation van v/h de firma
Jac. (Ko) van den Dries te Lewe-
dorp. Het bedrijf is enige jaren
geleden verkocht aan dé firma
Vlamings te Roosendaal, die het
later weer heeft overgedaan aan
een andere firma. De gebouwen
zijn thans te huur en verkeren
in een steeds achteruitgaande
toestand en het is voor het dorp
beslist geen mooie aanblik
meer."
Het benzinestation is promi
nent aanwezig Met bordjes
waarop staat 'moderne toilet
ten, ook voor onze benzineklan
ten'. De foto heeft eigenlijk
betrekking op het achterlig
gende gebouw, dat bondshotel
Noord-Kraaijert, Lewedorp
heette. Verschillende inzenders
noemen het hotel ook als eerste.
M. Marijs uit Oud-Sabbinge,
oud-werknemer van de firma
Van den Dries, tekent aan dat
het tankstation aan de Postweg
in Lewedotp staat, voorheen de
Nieuwe Rijksweg. „De pompen
zijn verdwenen."
Volgens Lewedorper P. Drie-
dijk is het eerste servicestation
omstreeks 1927 gebouwd door
J.H. van den Dries. ,,Hij is be
gonnen met de verkoop van pe
troleum en bracht die per fiets
en daarna per motor - en later
met een kleine vrachtwagen - in
vaten van 200 liter bij de boe
ren thuis, Zijn vrouw deed er
een winkeltje bij. Na de bouw
van de kerk kwamen de boeren
gezinnen met paard en gerij en
spanden ze bij Van den Dries de
paarden uit. Na de kerkdienst
kwamen ze om de koffie en
dronken ze ook nog een borrel
tje. Later zijn de pompen gesla
gen van Shell, waarmee de fir
ma groot geworden is."
P.S. Dekker uit Oostburg gaat
in op de geschiedenis van het
jonge dorp. „In de jaren dertig
van de vorige eeuw stonden er
enige woningen. De bewoners
waren aangewezen op het na
bije Nieuwdoip. Voor kerk en
school ging men daar naar toe.
Om de afstand in te korten
heeft men in de Kraaijertpolder
een kerk en school gesticht van
rooms-katholieke signatuur.
Toen de hervormden en gerefor
meerden dat zagen, volgden zij
dat voorbeeld en bouwden op
een steenworp afstand een chris
telijk nationale school. Het aan
tal woningen nam gestaag toe."
In de volksmond spraken de
mensen over 'het nieuwe dorp
je'. De burgemeester van
's-Heer Arendskerke, jonkheer
Lewe van Nijestein werd ge
vraagd zijn naam aan de nieu
we vestiging te verbinden, Nijes
tein. Dekker: „Het antwoord
van de burgemeester was neen.
De initiatiefnemers keken wel
erg beteuterd, "totdat de burge
meester sprak: maar als het
dorp Lewedorp zou heten, dan
zou ik daarmee zeer vereerd
zijn." De vader van Dekker
tankte regelmatig bij het benzi
nestation. „Ooit vertelde Van
den Dries met gepaste trots dat
hij gisteren maar liefst zeven
mensen had gehad die kwamen
tanken."
T. Verdonck uit Middelburg be
waart een speciale herinnering
aan de plaats. „Mijn broertje
spaarde omstreeks 1961 speld
jes. Ik schreef voor hem een
brief aan het eerste servicesta
tion in Zeeland in Lewedorp.
Hij kreeg daarop een Shell-
speldje toegezonden. Wij waren
als gezin best arm en een brief
schrijven en een postzegel ko
pen was bijzonder."
Eén inzender koos voor een
tankstation aan de Patijnweg in
Goes. Wel van Shell, maar niet
het goede. De winnaars van de
waardebonnen zijn: J. Kal-
le-Moison, Rilland, C. Rentmees
ter, 's-Heerenhoek en B.W.J.F.
van den Dries, Lewedorp.
De nieuwe prentbriefkaart uit de collectie
van Hans Lindenbergh is noordelijker gesi
tueerd. Een beetje een dorp in een doip, De vraag
is: om welke plaats gaat het? Voor meer informa
tie over de plek en omgeving houdt de redactie
Rinus Antonisse zich aanbevolen.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
31 januari worden gezonden aan: Redactie PZC
Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; Faxen
kan ook: 0113-315669 of e-mailen naar
redactie@pzc.nl. Als gebruikelijk zijn er voor goe
de oplossers drie waardebonnen beschikbaar.
•Trmitile
Jeroen Verschoore van Maatschap De Wilhelminapolder testte afgelopen zomer het Global Positioning Systeem (GPS).
foto's De Wilhelminapolder
