Meteorologie als een speelpop
PZC
EL s
Heer Bommel en de Slijtmijt
Casper Hobbes
Christophorus Buys Ballot stichtte 150 jaar geleden het KNMI
puzzel
recept
Prei uit de oven
weer
maandag 26 januari 2004
Buys Ballot kreeg in 1854 zijn
weerkundig instituut. Zijn grote
wens, een weerbericht voor gans
het Nederlandse volk, kwam pas
na zijn dood uit. Het KNMI voor
ziet 150 jaar later iedereen van
weergegevens.
door Dylan de Gruyl
De verzuchting van Buys Bal
lot moet in 1878 zwaar
door het bolwerk Sonnenborgh
- toen het KNMI, nu sterren
wacht - in Utrecht hebben ge
klonken. Het volk begreep zijn
wetenschappelijke prestaties
niet. Waarom drukten anders
slechts drie kranten zijn dage
lijkse kaartjes met het weerbe
richt af?
Ruim twintig jaar eerder had hij
de regering weten over te halen
een nationaal weerinstituut op
te zetten: het Koninklijk Neder
lands Meteorologisch Instituut.
Maar het volk toonde geen inte
resse. Dat liep nog niet warm
voor een dagelijks weerbericht.
„Het volk keek naar de bloem
pjes en de natuur om het weer te
voorspellen", zegt Harry
Geurts, voorlichter en geschied
schrijver van het KNMI
„Aan de wetenschap van Buys
Ballot hadden ze toen niet zo'n
boodschap."
Geurts wandelt de weerkamer
binnen van het jubilerende
KNMI dat 150 jaar wordt. In
dat zenuwcentrum houden mete
orologen het weer in de gaten,
van minuut tot minuut. Tapijt
dempt hun gepraat tot zacht ge
roezemoes. Hun grote beeld
schermen tonen kaarten van Ne
derland, de Noordzee, Europa
en de rest van de wereld. Erover
heen ligt een brij van cijfertjes,
kronkels en pijlen. Onbegrijpe
lijk strooigoed. „Toch lezen de
meteorologen het weer uit al die
gegevens."
Na de ingang Links ligt de mari
tieme hoek. Ook daar zwermt
een wolk pijltjes en cijfers over
de beeldschermen. Erboven
hangt een kaartje van de Noord
zee met in viltstift: 7. Die infor
matie over windkracht gaat
naar de kustwacht.
Weerberichten voor de scheep
vaart vormden anderhalve eeuw
geleden het bestaansrecht van
het KNMI. Aanvankelijk voelde
minister Thorbecke weinig voor
zo'n instituut. Toch wist Buys
Ballot geld los te peuteren door
aan de hand van meteorologi
sche kennis kortere en veiligere
vaarroutes uit te stippelen.
Weergegevens van enkele
scheepsjournalen waren vol
doende om de reis naar Java
flink in te korten. De besparing
voor de schatkist was enorm. Zo
werd het KNMI het eerste we
tenschappelijke rijksinstituut.
In 150 jaar is het geesteskind
van Buys Ballot uitgegroeid tot
een imposant kenniscentrum
voor weer en klimaat.
Zeeuw
Aartsvader Christophorus Hen-
ricus Didericus Buys Ballot
werd in 1817 geboren in Zee
land, en groeide op in het
Noord-Brabantse Brakel. Met
een dominee als vader lag het
voor de hand dat hij ging stude
ren. Het werd de universiteit
van Utrecht.
Na een verloren jaar aan de let
terenfaculteit stapte hij over
naar wis- en natuurkunde.
Daar hielp hij zijn docent Ri
chard van Rees bij eenvoudige
meteorologische experimenten.
Zo mat hij met eenvoudige in
strumenten of het boven op de
Domtoren meer regende dan
aan de voet
Buys Ballot zei ooit dat hij mete
orologie 'als een speelpop' ter
hand had genomen. Hij was ja
renlang gefrustreerd dat zijn do
centen een scheikundige theorie
van hem hadden afgewezen. De
ambitieuze student wilde naam
maken als wetenschapper. En
waarin had hij meer kans dan in
de nieuwe, onontgonnen meteo
rologie?
In 1857 kreeg hij de faam die hij
verlangde. In dat jaar publiceer
de Buys Ballot - die na een paar
Het bolwerk Sonnenborgh, waar Buys Ballot in 1854 het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut stichtte.
jaar als bijzonder hoogleraar
wiskunde al directeur van het
KNMI was geworden - zijn we
reldberoemde wet van Buys Bal
lot. Kort gezegd luidt die: wie
op het noordelijk halfrond staat
met de wind in de rug heeft het
lagedrukgebied links en het ho-
gedrukgebied rechts. Op het zui
delijk halfrond is dat omge
keerd. De wet werd wereldwijd
de basis voor meteorologische
metingen.
Eer
Buys Ballot wist dat hij niet de
echte ontdekker was. Die eer
had een jaar eerder naar de be
scheiden Amerikaan William
Ferrel moeten gaari. Buys Ballot
had diens theorie alleen als eer
ste in de praktijk aangetoond.
Pas dertig jaar later bood hij
Ferrel aan hun beider naam aan
de wet te verbinden. Voor de
Amerikaan hoefde dat niet
meer. Buys Ballot legde een
enorme gedrevenheid aan de
dag. Hij deed een groot aantal
weerkundige waarnemingen die
in lijvige boeken verschenen,
Hij stond ook aan de wieg van
het Internationaal Meteorolo
gisch Comité. Voor de scheep
vaart zette hij een van de eer
ste stormwaarschuwingsdien-
sten ter wereld op. Daarvoor
ontwikkelde hij in 1868 zijn op
zienbarende aeroklinoscoop,
een enorme seinpaal waarvan er
acht langs de Nederlandse kust
kwamen te staan. Ze gaven
luchtdrukverschillen aan: hoe
groter die waren, hoe harder het
ging waaien. Op de Sonnen
borgh stond ook een exemplaar.
Zijn faam groeide. Nicolaas
Beets dichtte zelfs de ode 'Onze
groote meteoroloog' op Buys Bal
lot. De eerste zin luidt: „Die al
tijd weet waar het waait". Ver
der leeft Buys Ballot voort op de
Noordpool. In 1883 vernoemde
een - mislukte - Nederlandse
poolexpeditie een eilandje naar
hem.
De grote meteoroloog overleed 3
februari 1890 op zijn Veluwse
landgoed De Dellen. Het KNMI
was toen net begonnen met de
verspreiding van weerkaartjes.
Toch had hij een algemeen weer
bericht voor het Nederlandse
volk, zijn grote wens, niet meer
meegemaakt.
Dat liet tot 1924 op zich wach
ten. Het KNMI - in 1897 ver
huisd naar De Bilt - richtte in
dat jaar een eigen studio in die
de hele dag elke twintig minu
ten een weerbericht uitzond.
Voor de luchtvaart waren weer
berichten van levensbelang ge
worden. Maar ook de landbouw
vertrouwde meer op het KNMI
dan op volkswijsheden,
In het modern vormgegeven
KNMI-kantoor uit 2000 hebben
Niet het gevraagde woord
invullen, maar een woord dat
bestaat uit de letters van het
gevraagde woord in dezelfde
volgorde min 1 letter. (B.v.
Omschrijving "dierenver
blijf". Antwoord zou zijn
"stal", maar ingevuld moet
worden "sta"of "tal". Welke
van die twee het moet wor
den, moet blijken uit de krui
sende woorden.)
Horizontaal:
1, Zijdelingse blik; 5. steekvlieg;
7, wijze; 8. korf; 9. pampahaas;
11. niet vlot(gaand); 14. afslag
plaats bij het golfspel; 16. bloei
maand; 17, advies; 18. vogel; 19.
pad; 20. sportartikel; 2jonk
vrouw; 25. naaldboor>rr'27. ake
lig; 29. krediet; 30. uniek; 31. hof
feest.
Verticaal:
2. Bewusteloosheid; 3. dagblad;
4. proefuitzending; 6. open plek
in een bos; 8. kameraad; 9. zouteloos; 10. snelheidswedstrijd; 12. scheepvaartbe
drijf; 13. plant; 15. aardhoogte; 16. knaagdier; 19. koppelriem; 21, beest; 22. dandy;
23. roofdier; 24. zeer buigzaam; 26. knorhaan; 28. brilslang.
Horizontaal:
I. Door deze wedstrijd stijgt de
beurs (5); 3. Dat dier gaat zot
neer (5); 4. Geef de varkens er
veel geld voor! (4), 7. Vreemde
vrouw die een vrome vrouw
volgt (5); 10. Een kommetje
met insecten onderzoeken (9);
II. Doorzichtige bezigheid? 8).
Verticaal:
1. Hoe de erfelijke dragers van
muziek neervallen (7); 2. Stof
afbreken (5); 5. Het is dichterlijk
hoe ik een auteur bekijk! (6); 6.
Die oppasser kan een kledings
tuk draaien (6); 8. Door bedrog
reeds in staat (5); 9. Een erg
goede pijp is toch niet goed (5).
In deze charadepuzzel zoeken we een woord dat bestaat uit vier lettergrepen.
Elke lettergreep én het woord zelf zijn hieronder min of meer cryptisch omschre
ven. Wat is het gezochte woord?
De eerste is niet binnen
De tweede zingt niet zuiver
De derde zijn niet de anderen
De vierde draagt de erfelijke eigenschappen
En al met al gaan ze naar het platteland
Oplossingen van zaterdag:
Kruiswoordraadsel:
Horizontaal:
1. Aanname; 7. rage; 8. lens; 10. asa; 12.
lei; 13. Verdi; 16. bren; 18. Oslo; 20. fan; 21.
slei; 23, asla; 26. inert; 28. inl; 30. ode; 32.
deal; 34. gram; 35. stunten.
Verticaal:
1. Aas; 2. agave; 3. ne; 4. al; 5. melis; 6.
ene; 7. Raab; 9. silo; 11. sr; 14. enfin; 15.
Donar; 17. rul; 19. lil; 21. smid; 22. Eilat; 24.
store; 25. asem; 27. el; 29. nes; 31. dan; 33.
lu; 34. GT.
Doorloper:
sponsbadkamer
tipitraanmara
apekoolviolet
mareroseprins
smartstrelend
poseleestohio
agogiekparool
lelieseinrobe
knoestregenen
Visitekaartje:
R.A. Makuze uit Riel ii
muziekleraar.
Heer Bommel had zijn gasten na lang denken onderge
bracht in een overdekt terrarium, dat hij op de schoorsteen
mantel zette. Daaronder zat hij nu tegen het vallen van de
avond met bezorgd gelaat een pijp te roken.
„Het is mijn plicht als gastheer om goed voor hen te zor
gen", sprak hij tobbend. „Maar ik begrijp hun gebruiken
niet. Wat zouden het toch voor lieden zijn?"
„Het zijn insecten, die vreemde dingen eten", zei Tom Poes.
„U doet geen goed werk met uw gastvrijheid, heer Ollie; ze
zijn de schadelijkste mormels die er bestaan. U kunt beter
iets opbouwends gaan doen." „Begin jij nu ook al?", vroeg
heer Bommel klaaglijk. „Heeft iedereen dan aanmerkingen
HET I5 E£HT 0AK EN 0005 MÉT
FIEPK0£KAMMEKIN£TE££N-
W00KFI6. NIET5 FAN ÓÉ0AKKHN
IÜCHT, £EWEIP, 5ÉN5ATIÉZU£HT
ENéOEFKOPETKOEP/
IK5NAKNAAK5ÉKIÉNZÉ
PR0£KAMMA'5 FIE MIJN
INTELLIGENTIE PKIKKElüN.'
ZET FIE 5T0MME TV FAN
ÓEW00N UIT ENLEE5EEN 0OEK.
T
Een min of meer klassiek gerecht voor
vegetariërs. Als bijgerecht sluit het
goed aan bij gebraden of geroosterd var
kensvlees.
Vegetarisch hoofdgerecht voor 2 - 3 per
sonen.
3 4 middelgrote schoongemaakte
preien (circa 400 gram); zout; 1 stuk
je foelie; 45 gram boter; 30 gram ge
zeefde bloem; 1/2 theel. milde kerrie
poeder; 125 ml melk; 125 ml kook
room; 150 gram belegen Goudse
kaas, geraspt; witte peper uit de mo
len; geraspte nootmuskaat; 3 eetl.
kruim van witbrood
Snijd de preien in stukken van circa 8 cm.
Kook de prei in ruim kokend water waar
aan wat zout en een stukje foelie zijn toe
gevoegd, circa tien minuten. Laat de
groente daarna in een vergiet goed uitlek
ken en afkoelen. Zeef het kookvocht en
houd 125 ml apart.
Smelt 35 gram boter in een pannetje.
Wacht tot het schuim begint weg te trek
ken. Roer er dan de bloem en het kerrie
poeder doorheen. Blijf zolang roeren tot
een gladde massa ontstaat. Schenk de
melk, kookroom en het kookvocht van de
prei erbij en laat het onder voortdurend
roeren aan de kook komen. Laat het 3 a 4
minuten zachtjes sudderen. Roer er 100
Zeeland: Sneeuwdek
foto GPD
computers handmatige metin
gen overgenomen. Het weer
wordt voorspeld met meteorolo
gische rekenmodellen. Via satel
lieten worden gegevens van elk
weerstation ter wereld opgevan
gen. In 150 jaar is de ambitie
van Buys Ballot jaar werkelijk
heid geworden. Weerkundige ge
gevens overal ter wereld zijn
met een druk op de knop be
schikbaar. Nu, in de 21e eeuw,
keert het KNMI zijn blik de an
dere kant op. „We willen heel ge
detailleerde weeralarmen ge
ven", zegt Geurts. „Dat is een
van onze speerpunten. We probe
ren zes tot twaalf uur vooraf te
melden dat ergens windkracht
tien of elf wordt verwacht. Heel
belangrijk voor de dijkbewa
king en voor het verkeer. Of
neem nou hoogwerkers. Met
windstoten van honderd kilome
ter per uur is het levensgevaar
lijk werken in zo'n bakje." GPD
Toonder Studio's
Vooruitzichten
dinsdag
woensdag
donderdag
vrijdag
weer
max.
2°
2°
2°
3°
min.
-1°
-2°
-1°
0°
wind
ZW 4
W 5
NW 5
W 4
Zon
O op 8.31
01
Maan
vandaag
op 10.47
onder 23.04
Nautisch bericht
Er staat een meest matige oostenwind. Het zicht is goed. Het
kustwater is 5 a 6 graden.
Waterstanden
op mijn bezigheden? En dat, terwijl ik toch alleen maar het
kwade bestrijd en de zwakken help. Is dat soms niet nuttig?
Deze wezentjes hebben toch zeker ook recht op een be
staan? Bah, de weg van een heer is vol miskenning. Straks
zeg je ook nog, dat ik een blok aan het been ben, net als die
misselijke Steenbrcek, die me beledigde bij mijn Oude
Schicht!" Tom Poes wilde antwoorden, maar op dat mo
ment werd de deur na een korte tik geopend door Joost.
„Hier is de heer Steenbreek", kondigde de knecht aan. „Hij
staat erop u te spreken, heer Olivier. Namens de Verenigde
Bouwsyndicaten wil hij graag inlichtingen hebben over het
instorten van uw garage, als ik me zo mag uitdrukken."
maandag
Hoog water
Laag water
26 januari
uur
cm
uur
cm
uur cm uur cm
Vlissingen
4.55
233
17.20
232
1 1.25 222 23.30 164
Terneuzen
5.17
256
17.46
255
11.55 232 23.58173
Cadzand
4.32
224
16.55
224
11.05 216 23,06 15!
Roompot Buiten
4.55
169
17.25
172
11.04 164 23.14 I'S
Roompot Binnen
6.15
140
18.46
141
0.04 97 12.35150
Zierikzee
6.38
163
19.05
166
0.20 115 12.55153
Krammersl. West
6.56
174
19.18
181
0.16 117 12.45173
Hansweert
5.55
264
18.18
271
12.20 248
Stavenisse/Yers.
6.36
169
19.06
172
0.16 115 12.45170
dinsdag
Hoog water
Laag water
27 januari
uur
cm
uur
cm
uur cm uur
Vlissingen
5.42
222
18.08
211
12.06 209
Terneuzen
6.02
245
18.27
234
12,32 219
Cadzand
5.15
213
17.41
203
11.42 203 23,451
Roompot Buiten
5.39
163
18.15
157
11.59 159
Roompot Binnen
6.44
136
19.26
129
0.34 96 13.26 H
Zierikzee
7.10
159
19.45
154
0.50 114 13.301
Krammersl. West
7.25
170
19.56
166
0.44 117 13.26 1
Hansweert
6.35
255
19.02
251
0.23 190 12.55 2
Stavenisse/Yers.
7.16
165
19.46
159
0.55 115 13,261
door Bill Watterson
Hans Belterman
gram kaas door en blijf roeren tot de kaas
is opgenomen. Proef de saus en voeg
naar eigen smaak zout, peper nootmus
kaat toe. Neem het pannetje van de warm
tebron. Beboter een lage ovenschaal.
Laat enkele eetlepels saus over de bodem
van de schaal uitvloeien. Leg de prei er
in. Schenk de saus er zo gelijkmatig mo
gelijk over. Schep de rest van de geraspte
kaas door het broodkruim en strooi het
over de saus. Leg er hier en daar een flin
tertje boter op. Plaats de schaal in de tot
200"C, voorverwarmde oven en laat er in
ongeveer twintig minuten een mooie
goudbruine korst op komen.
Presentatie: Serveer er stokbrood bij.
In het zuiden van Frankrijk en het noorden van Spanje en
Portugal valt regen. In het noorden van Frankrijk, in Duitsland
vooral in de Zwitserse en Franse Alpen valt sneeuw. Sneeuw
valt ook langs de Noorse kust. Ook Ierland, Schotland en het
noorden van Engeland krijgen met winterse buien te maken.
Sneeuw veroorzaakte in Turkije veel overlast. Ook maandag^
daar sneeuw. Uitgesproken nat is het op Sardinië, Corsica en
het noorden en midden van Italië. In het zuiden van Italië en op
Sicilië, in het zuiden van Portugal en langs de Spaanse Costs
schijnt de winterzon en wordt het 's middags 15 tot 20 9rade
In Polen en op de Balkan wordt het na een ijskoud weekeind
met zeer strenge vorst in de nacht iets minder koud.
Het weer komt de komende dagen Door: Reinier van den Ben
in de greep van de winter. De tem
peratuur gaat dalen en vanaf dinsdag sneeuwt het bovendien
geregeld. Vandaag is nog een beetje een overgangsdag. Een
depressie trekt met sneeuw over Frankrijk naar Duitsland, Tot.,,
de Ardennen kan later vandaag wat sneeuw vallen. Bij ons blijft
het droog. Bij een matige oostenwind is het wel koud meteen
middagtemperatuur van maar 2 graden. Komende nacht hebben
wolkenvelden de overhand maar er wordt geen neerslag ver
wacht. Bij een zwakke oostelijke wind zakt het kwik tot iets onder
het vriespunt. Morgen komt vanuit het noordwesten een eerste
storing op ons af. In de loop van de middag bereiken winterse
buien onze omgeving. De neerslag valt vrijwel uitsluitend inde
vorm van (natte) sneeuw en hagel. Wellicht dat het aan het eind
van de dag al een beetje wit wordt. Overdag dooit het overigens
nog wel een paar graden, zeker dicht bij zee. Want de wind zit in
de westhoek. Woensdag wor
den meer sneeuwbuien ver
wacht. Op uitgebreide schaal
blijft de sneeuw dan liggen.
Plaatselijk vormt zich een
sneeuwdek van meer dan 5
centimeter. Bij een west- tot
noordwestenwind kan het tus
sen de buien door overigens
wel licht dooien. Donderdag
houdt het koude winterweer
met sneeuwbuien aan. De
wind zit in de noordwesthoek.
Na een nacht met meest lichte
vorst, stijgt het kwik overdag
weer tot net even boven nul.
Toch zal de sneeuw er niet
noemenswaardig van gaan
smelten. Vrijdag wordt de
kans op sneeuw kleiner. Maar
het is nog wel vrij koud.
Nog droog
rSV.p
L Lagedrukgebied
H Hogedmkgebied
O
A A
Koufront
m,
Warmlefronl
Samengesteld front
lichte sneeuw
matige sneeuw
zware sneeuw
p -
lichte regen
matige regen
iox
zware regen
Iscter
Europa: Winterweer
