zc
Als
ben
ik
ik
niet teken,
niemand
erslavingszorg voor junkies in krijtstreep
27
Peter van Straaten
zaterdag 24 januari 2004
Hij blijft tekenen totdat hij
erbij neervalt. Peter van
Straaten (68), die met zijn teke
ning van Mabel Wisse Smit de
beste politiek prent van 2003
maakte, kan zonder inktpen niet
leven. „Na een week vakantie be
gint het al weer te kriebelen.
Dan zegt Els tegen me: Peter, ga
maar weer aan het werk, anders
word je ongelukkig',"
Zijn vrouw Els is zijn beste advi
seur. „Alle tekeningen laat ik aan
haar zien. Die prent van Mabel wilde
ik weggooien, maar Els hield me te
gen. Ik had een schets liggen waarop
Mabel een veel te kort rokje over haar
knieën probeert te trekken. Het zag er
niet uit, dat was echt een verkeerd
idee. Toen heb ik haar zeven armen ge
geven, waarmee ze wanhopig haar li
chaamsdelen probeert te bedekken'
een oranje slipje hangt op haar enkels.
Ik vond 'm nog niet goed, maar Els
wel. Uitgerekend met deze tekening
heb ik de Inktspotprijs gewonnen."
Een bescheiden tekenaar. Al ruim 35
jaar tekent Peter van Straaten spraak
makende politieke prenten voor het
weekblad Vrij Nederland, maar pas
de laatste jaren heeft hij het gevoel
dat hij het vak een beetje onder de
knie heeft.
„Om de vijf jaar heb ik gedacht: 'Ik
stop ermee, ik kan het niet, ik kan het
echt niet.' In een politieke prent
draait het om eenvoud. Je moet de te
kening niet mooier willen maken. Het
is een affiche, het idee moet direct
pakken. Dat was achteraf gezien goed
aan 'Mabel'Het was een tekening zon
der onderschrift. Ik heb vaak veel
tekst nodig bij mijn politieke tekenin
gen.
Neem Gerrit Zalm, minister van Fi
nanciën. Een ontzettende moeilijke
kop om te tekenen. Ik weet niet waar
om, maar hij lukt gewoon niet goed.
Bij een prent van Zalm zet ik altijd
zijn naam op zijn colbertje. Het is een
zwaktebod, maar ik kan niet anders.
WD-fractievoorzitter Van Aartsen
vind ik ook heel moeilijk, die schuif ik
voor mij uit, ik heb hem nog nooit ge
tekend. Balkenende is, als het om teke
nen gaat, op dit moment mijn favorie
te politicus. Je tekent een Edammer
kaas met daarop dat haar, dat brille
tje en dat mondje Politiek zie ik he
lemaal niets in die man. Ik denk dat
Balkenende over vier jaar is afge
brand. Ten eerste doet hij het niet zo
goed, en als hij het wel goed doet, dan
brengt hij het verkeerd.
PvdA-fractievoorzitter Wouter Bos
belde mij vorig jaar of hij het origi
neel van een tekening kon krijgen.
Het was een prent die ik had gemaakt
tijdens de kabinetsformatie: Bos en
Balkenende zitten aan een hele lange
tafel met hun rug naar elkaar toe. Ie
mand steekt zijn hoofd om het hoekje
van de deur en zegt: 'Ze zitten tenmin
ste nog wel aan een tafel'. Dat Bos
zo'n tekening wil hebben, vind ik
leuk. Ik voel me gevleid."
Porno
Een verlegen man met lef op papier.
Zijn pornotekeningen, gepubliceerd
in de bundels Aanstoot en Nastoot,
zijn beroemd en berucht. De erotische
schetsen verbeelden voornamelijk stel
letjes die 'het' met elkaar doen in het
openbaar: seks bij de bushalte, seks
tijdens een receptie of seks op het bil
jart. „Mijn inspiratiebron? Ik denk gei-
ligheid. Eind jaren zestig maakte ik
mijn eerste pornotekeningen. De sek
suele revolutie was in volle gang, seks
moest overal kunnen, dat zie je terug
in mijn werk. Mijn vrouw keurt ook
mijn pornotekeningen. Ze vindt ze
leuk, ze is niet zo gauw geschokt. Els
let puur op techniek. Ze heeft twintig
jaar les gegeven op de Rietveldacade-
Peter van Straaten: „Ik heb geprobeerd om socialist te worden, maar dat is niet gelukt." foto Phil Nijhuis/GPD
Mabel, de winnende politieke tekening van Peter van Straaten
mie, dus ze heeft er verstand van. In
deze tekeningen werk ik ook met
kleur. Als ik een detail slordig heb af
gewerkt, ziet Els dat meteen. Ik neem
haar kritiek altijd serieus en ga terug
naar de tekentafel om te corrigeren.
De meeste vrouwen vinden mijn por
notekeningen helemaal niks. Ze zijn
aanstootgevend, daar houden vrou
wen niet van. Ik teken vooral mannen-
fantasieën. De vrouwen in mijn pren
ten zijn zeer gewillig, daar raken man
nen opgewonden van. De schrijfster
Yvonne Kroonenberg heeft mij ooit ge
zegd dat vrouwen vooral geprikkeld
raken door geschreven porno,"
Peter van Straaten groeide op in Arn
hem. Met vier oudere broers is hij op
gevoed door vijf vaders. Als jongste
jochie trok hij het meest naar zijn moe
der toe. „Ik was verliefd op haar. Ik
wilde altijd met haar trouwen. Ze was
een mooie vrouw. Ik herinner mij dat
ze er heel lang jong uitzag, ze werd
pas laat grijs. Mijn moeder was zo'n
vrouw die de boel bij elkaar hield. Als
mijn vader na een dag hard werken -
hij was architect - na het eten van ta
fel ging, bleven mijn broers en ik nog
urenlang met haar nazitten. Lekker
keten, Mijn moeder had ontzettend
veel humor, ze maakte altijd geestige
opmerkingen Op zaterdagmiddag gin
gen mijn broers en ik met haar naar
een café. Lekker mensen kijken en
grappen maken."
Een tekenaarsfamilie. De vijf broer
tjes Van Straaten waren niet buiten
aan het voetballen, maar zaten binnen
te tekenen. „We zijn er nooit toe ge
dwongen, het ging vanzelf. Ik was een
groot bewonderaar van mijn elf jaar
oudere broer Gerard. Hij was illustra
tor en ik wilde in zijn voetspoor tre
den. Technisch was hij onverslaan
baar. Hij kon alles, ik kon bijna niets.
Vergelijk het met voetbal: ik ben een
soort goaltjesdief die op het juiste mo
ment en op de juiste plaats toeslaat,
maar ik kan nooit iemand passeren."
Vader en moeder Van Straaten waren
echte WD'ers. „Ik ben erg anti-socia
listisch opgevoed. Toen ik niet meer
thuis woonde en aan mijn moeder ver
telde dat ik PvdA had gestemd, zei ze:
'Hou jij zo van het volk?' Bij ons thuis
werd neergekeken op de arbeiders.
Vrouwen uit dat milieu werden 'juf
frouw' genoemd. En mijn moeder was
een echte mevrouw.
Ik heb geprobeerd om socialist te wor
den, maar dat is niet gelukt. Ik hoorde
te veel onzin in linkse kringen. Vooral
de opkomst van die hele welzijnssec
tor vond ik vreselijk Uiteindelijk voel
ik mij het meest thuis bij D66. Een
beetje kleurloze partij, maar dat past
wel bij mij. Ik ga het liefst op in de
massa en verschuil mij achter mijn te
keningen." Vrouwen en relaties: zijn
werk staat er bol van. Wie kent niet
zijn legendarische verhalen en teke
ningen over Agnes, een alleenstaande
moeder die verstrikt raakt in affaires
met mannen die eigenlijk allemaal
maar één ding willen: met haar naar
bed. De tekeningen verbeelden door
gaans traditionele rolpatronen: hij wil
seks en zij, ach, zij doet wel mee als
hij dat nou zo graag wil
Zelf is Van Straaten een laatbloeier in
de liefde, „Tussen mij en de meisjes is
het pas goed gekomen na mijn schei
ding, zo rond m'n 55ste. Als jongeman
was ik heel erg bang voor vrouwen. Ik
kende ze niet, ik had alleen maar
broers en had geen idee wat ik met
vrouwen aan moest. Ik wist nooit wat
ik moest zeggen. Buitensporig verle
gen. Bovendien vond ik mezelf onaan
trekkelijk, lelijk zelfs."
Zijn eerste huwelijk ging na 28 jaar
kapot. „Onze relatie was zeer traditio
neel. Ik werkte, mijn vrouw deed het
huishouden en zorgde voor onze doch
ter. Eigenlijk wilde ik dat mijn vrouw
ook ging werken, maar van haar kant
bleef dat bij goede voornemens, zij wil
de niet echt. We groeiden uit elkaar.
Op een gegeven moment zat het er
niet meer in. De scheiding was een he
le pijnlijke operatie."
Als vrijgezelle vijftiger maakte Van
Straaten een inhaalslag. „Ik kon moei
lijk alleen zijn. Overdag ging het wel.
Ik werkte, kookte, verwaarloosde me
zelf niet. Maar 's avonds werd ik on
rustig, ik had geen zitvlees. Dan ging
ik de stad in, op vrouwenjacht. Tot
mijn stomme verbazing had ik veel
sjans. Ik was inmiddels een bekend te
kenaar, vrouwen vielen voor mijn
roem."
Hij had meerdere vriendinnen tege
lijk, maar achteraf gezien was dat los
bollige bestaan niet leuk. „Je wordt
steeds wakker in weer een ander bed.
Al die onrust, heel vermoeiend. Het
ligt me ook niet echt, ik ben liever met
iemand, ik hou van vastigheid
Na twee jaar ontmoette hij Els. Zij
was op slag verliefd, bij hem duurde
het even. „Wel had ik direct het ge
voel: 'Hier is iemand met wie ik kan
lezen en schrijven, iemand bij wie ik
me nooit zal vervelen. Els lijkt op
mijn moeder. Een kordaat type met
wie je kunt lachen."
Hij blijft tekenen totdat hij erbij neer
valt. Van Straaten heeft de afgelopen
jaren twee hartinfarcten gehad, wordt
volgend jaar zeventig, maar peinst er
niet over om te stoppen met werken.
„Als ik niet teken, voel ik mij nie
mand. Dan besta ik niet. Ik ben in de
eerste plaats tekenaar en dan pas een
privé-persoon." Een hardwerkende
hartpatiënt. „Ja, dat ben ik. Weet je
wat zo moeilijk is met hartpatiënten?
Ze zijn optimistisch. Ze denken: 'Ach,
niks aan de hand. Dat komt wel goed'.
Wel ben ik minder gaan drinken en
meer gaan sporten. Drie keer per
week ga ik naar de sportschool, onder
begeleiding. Ik vind er niks aan, maar
het is heerlijk om het gedaan te heb
ben. Na afloop lekker samen koffie
drinken en uit m'n nek zwetsen."
Zenuwachtig
„Werk waar ik gestressed van raak,
vermijd ik. Ik teken geen reclameop
drachten meer en ik ben gestopt met
schrijven. Daar werd ik doodzenuw
achtig van. Zondag is mijn belangrijk
ste werkdag. De hele week volg ik het
nieuws, ik lees de krant, kijk riaar No
va, Barend en Van Dorp en tot slot op
zondag Buitenhof. Daarna kruip ik
achter mijn tekentafel om mijn politie
ke prent voor Vrij Nederland te ma
ken. Het idee komt pas als ik een wit
vel zie." Hij vindt zichzelf geen worka
holic. „Ik kan heel goed niks doen.
Maar niet te lang achter elkaar. Na
een week vakantie begint het al weer
te kriebelen. Els ziet dat aan me. Dan
zegt ze: 'Peter, ga maar weer aan het
werk, anders word je ongelukkig'."
Carine Neefjes
pizaak en drie huwelijken offerde re-
"me-wonderboy Don Schothorst (55)
•hol en cocaïne. Nu is hij, samen
ropagnon Edy Eland (52), het bureau
gonnen, voor verslavingszorg
■en uit de hogere maatschappelijke
Qen van zijn verslaving ver
jon Schothorst soms wel voor vijf-
«deuro cocaïne per dag. Voor elk tele-
fcsloeg hij twee wodka's achterover,
^ipthij captains of industry en ande-
^tveel kunnen betalen van hun versla-
'4«Don's ellende is nu zijn marketing-
inlaat met de Nederlandse versla-
lrg, komt terecht tussen een stelletje
l^ld, zegt Don Schothorst. Zelf speel-
v"ijftien jaar geleden in het voetbalelf-
verslavingskliniek met een kin-
ordenaar en een bankovervaller. Die
Ftofvermindering als ze zich lieten
..Je zit op de eerste plaats voor
talleman te kijk in de wachtkamer",
■^Schothorst zich zijn eerste be-
de verslavingszorg. „Dat is de eer-
«Pop weg naar de ondergang van je
r^'ng. Vervolgens mag je na je ge
tover vier weken terugkomen, wat
^Weken gebruiken betekent. De
••«jdvoor de kliniek was voor mij
■tonden. Eindelijk mag je erin: zaal
raan> allemaal loser of crimineel. Ik
ben er weggevlucht." De aardappel in Scho-
thorsts keel is authentiek, Hij komt uit Bla-
ricum, uit een keurig en welvarend nest.
Elands enige verslaving is haar werklust,
tot voor kort zat zij in de raad van bestuur
van uitgeversmaatschappij Audax. Zij is
het zakelijke type, spreekt niet van het ver
slavingsprobleem, maar van de 'verslavings-
markt'.
Schothorst bouwde in de jaren tachtig zijn
eigen reclamebureau uit tot het grootste in
Nederlandse handen. Vooral hij is wat je
noemt een character: bretels over wit over
hemd, dikke sigaar zelfverzekerd in de
mondhoek. „Dat ik een beetje gek ben,
werkte in de reclamewereld in mijn voor
deel."
Maar het succes had zijn keerzijde. Al jong
dronk Schothorst veel. „Ook wat dat be
treft was ik eredivisionist", grijnslacht hij.
Op een feestje leerde hij cocaïne snuiven
Hij was de man van de Hollywoodmix: wod
ka in combinatie met cocaïne. „Dan voel je
je helemaal het mannetje en dat was nu net
wat ik nodig had. Ik moest altijd de populai
re boy zijn."
Hij scheidde drie keer, zijn bedrijf verloor
hij halverwege de jaren negentig. „Mijn le
ven was een puinhoop, ik isoleerde me vol
komen, ging alleen nog met andere dronk
aards om. Uiteindelijk kwam ik tot de con
clusie dat ik hulp nodig had. Maar in Neder
land kun je die niet vinden."
De wachtlijsten, de lange tussenpozen tus-
Afkicken voor welgestelden; een weekje in een kliniek kan tienduizend euro kosten.
foto Cees Mooij/GPD
sen hulpverleningsgesprekken, de slechte
klinieken waarin je te lang zit. Schothorst
en Eland stellen dat de Nederlandse versla
vingszorg, de ambulante én de klinische, de
achterlijkste is van West-Europa. Terwijl
de nood hoog is: driekwart miljoen Neder
landers is aan de drank, 65.000 mensen ge
bruiken cocaïne, 80.000 XTC, 30.000 heroï
ne of een ander opiaat.
„Wie kan er nu een half jaar weg van zijn
zaak of van zijn baan?" zegt Eland. Schot
horst: „Er wordt zonder methode gewerkt,
je lult wat en gaat dan therapeutisch afwas
sen of voetballen. Er is geen meting van re
sultaten, de begeleiding is absoluut onder
maats. Geitenwollen sokken, sandalen, ver
keerde truien. Het is een gesloten bastion
dat niet aan zich laat tornen." Toch is dat
nu precies datgene wat Eland en Schot
horst willen doen.
Clapton
Schothorst kickte uiteindelijk af in een du
re privékliniek in Londen. Zijn prominent
ste medepatiënt was Eric Clapton. Hij be
schouwt het nu als zijn missie om de An-
gelsaksiche verslavingsaanpak in Neder
land bekend te maken. Samen met Eland
volgde hij er een opleiding voor.
Solutions werkt met het Amerikaanse
Twelve Steps Minnesota Model. Aan de
hand van vragenlijsten voert de cliënt met
een hulpverlener gedetailleerde gesprek
ken. Doel is in twaalf stappen een steeds ho
gere graad van bewustzijn en erkenning
van de verslaving te bereiken, In het besef
dat afkicken op eigen kracht niet kan, legt
de verslaafde aan het begin van deze sessies
zijn leven denkbeeldig in de handen van
een macht buiten zichzelf.
Dat kan God zijn, maar ook je vrouw die je
altijd trouw is gebleven. Deze gedachten-
constructie, plus een nauwgezette analyse
van het verslavingsgedrag, zijn het geheim
van de methode. Ongeveer de helft van de
cliënten blijft thuis tijdens het programma,
de andere helft laat zich gedurende niet
meer dan een paar weken opnemen in een
kliniek in Amerika, Engeland, Duitsland,
Zwitserland of Zuid-Afrika
Dit kan voor de buitenwacht een vakantie
lijken. Ook van de intensieve nazorg hoeft
iemand iets te merken. Naast de methode
zelf zijn het ongetwijfeld de afwezigheid
van wachtlijsten, de absolute anonimiteit,
de onmiddellijke beschikbaarheid van hulp
verleners en klinieken die de aantrekkelijk
heid moeten uitmaken van het aanbod van
Solutions.
De prijs die de drinkende, spuitende of snui
vende bankdirecteur, wetenschapper of ma
nager hiervoor betaalt, is uiteraard fors en
van het ziekenfonds heeft bij Solutions nog
nooit iemand gehoord. Een week in een kli
niek kan wel tienduizend euro kosten,
Vijf gesprekken van een uur met Schot
horst, Eland of een van hun vijf medewer
kers komen op 875 euro. „Peanuts", zegt
Schothorst, wiens taal na de lectuur van de
Amerikaanse hulpverlenerssboeken door
spekt is met Engels. „Verslaving leidt hoe
dan ook naar de ondergang. Wie zich inzet,
krijgt zijn leven terug."
Piet Venhuizen
