Sas van Gent laat zich niet kisten lam verkeert nog steeds in een shocktoestand 'ZC 25 zaterdag 24 januari 2004 Winkels staan leeg Minder inwoners, meer leeg stand, een stapel plannen in een vergeten la. Ontsnapt Vi taal Sas aan dat lot, is er redding mogelijk? De Sassenaars zitten in ieder geval niet bij de pakken neer en bestuurders lijken aange stoken door hun optimisme. Na een toertje door Sas kan er makkelijk een somber stuk uit de pen vloeien. Dat dreigt dan te gaan over geblindeerde panden in slecht ge plaveide winkelstraten waar de plas sen in aantal de mensen overtreffen; en over nog meer treurnis op een mie zerige maandagmiddag in Sas van Gent. Het zou het beeld bevestigen van een stadje in mineur. Ga maar na: Te veel winkels en hui zen staan leeg, de Belgische kooptoe rist laat het lelijk afweten, het inwo nertal daalt al jaren onrustbarend, er zijn nog maar 3900 Sassenaren over tegen vijfduizend zo'n twintig jaar te rug, de littekens van gesloten fabrie ken zijn nog pijnlijk zichtbaar, de be drijven die bleven, staan echt woonge not in de weg, nieuwbouw op het Ka naaleiland wil maar niet vlotten en ook andere plannen tegen de malaise, denk aan het Factory Outlet Center op het CSM-terrein, bleken in de prak tijk papieren tijgers. De moed erin houden, lijkt het parool van ondernemers en bestuurders die een verbond hebben gesloten tegen de faitisme. „Het negatieve krijgt de laat ste tijd ten onrechte de overhand. Sas is juist weer aan het opveren", vindt Terneuzens wethouder Adhemar van Waes, tevens voorzitter van de Stich ting Vitaal Sas van Gent; een club die met ambitieuze plannen het stadje nieuwe impulsen wil geven. Kan hij de twijfelaars over de streep trekken? Die denken dat het imago-po litiek is, vermengd met therapeutisch optimisme: Als je maar zegt dat het goed komt, gaan de mensen dat ook geloven. Willy de Groff, weerman, me dewerker van de Zelzaatse Omroep en hinderlijk volger van de Sasse poli tiek, is in ieder geval nog niet over tuigd. Na de voorspoed die de fabrieken brachten, heeft hij met de sluiting er van het stadje zien afglijden in inwo knappen. De meeste andere onderde len van Vitaal Sas hebben een langere adem. Neem het plan van de heemkundige kring voor een museumhaven tussen Oost- en Westkade. Iedereen is enthou siast. „Wij ook", zegt Van Waes, „maar het kost tijd. En geld. Maar op dat vlak zien we we vanaf volgend jaar kansen op Europese subsidies door in te haken op het project Mari tiem Erfgoed." Na het afschieten van een eerder plan door Zuid-Chemie vergt ook woning bouw op het Kanaaleiland een secure voorbereiding. „Het is lastig vanwege het milieu. Euforie is niet op zijn plaats, maar we zijn druk in gesprek met de aannemer, gebroeders Van der Poel, die mooie plannen heeft liggen. Ik verwacht daar in maart meer over te weten." Het zou een opsteker van jewelste zijn, denkt Van Waes. Ingeklemd tus sen bedrijven aan noord- en zuidkant, het kanaal aan de oost- en'de grens aan de westrand, heeft Sas van Gent beperkte mogelijkheden voor woning bouw. Fnuikend voor een plaats die toch al te veel inwoners ziet weglo pen. Woningen op het Kanaaleiland kunnen een kentering betekenen. Over de ontwikkeling van de braaklig gende CSM-vlakte tot bedrijventer rein, kan het gemeentebestuur nog weinig zeggen. Projectontwikkelaar Hillgate Properties maar iets meer. Woordvoerder J. Bakker: „We praten met meerdere partijen. Eén bedrijf heeft grote interesse. Ik mag geen naam verklappen, maar als het komt, beslaat het meteen zeventig procent van de oppervlakte. Binnen drie maan den moet het besluit vallen." Ooit had Sas van Gent zijn voorspoed te danken aan de industrie. Dat ver keerde in zijn tegendeel na sluiting van de twee suikerfabrieken en meel fabriek De Walsenmolen. En wat wel overbleef, lijkt woongenot en bouw mogelijkheden in de weg te staan. Van Waes: „Ach, ik vertrouw op nieu we technologie om de overlast te be perken. Binnen de geluidscontouren heb je wel wat last, maar wij hanteren strenge normen." Ook ziet hij in grote re bedrijven aanjagers van Sas' socia le leven. „Vroeger deden de suikerfa brieken dat volop. Nu is Cerestar er mee bezig. Dat zou nog wel beter kun nen. Nu Amerikanen (Cargill) het be drijf hebben overgenomen, verwacht ik dat dat ook gebeurt. Bij hen zit het in de genen om goed met de buren om te gaan." Ereschuld Wie je ook spreekt over de kansen van Sas, de 'ereschuld' van de provincie komt langs. Middelburg blies immers het plan voor een factory outlet center af en beloofde vervolgens medewer king aan alternatieve plannen. Vitaal Sas dus! „Wij verwachten een positie ve houding als we reële plannen indie nen", zegt Van Waes. Burgemeester Jan Lonink herinnert zich als trekker van het project de frustratie levendig. „Er is Sas van Gent toen een perspec tief afgepakt. Daar mogen we de pro vincie op aanspreken. De rekening is nog niet betaald. Wij gaan nu de plan nen goed voorbereiden en dan zullen we ze eens uitnodigen." Jan Jansen nertal en voorzieningenniveau. „Van de vijf hotels is er nog maar een over, van de vijf garages die we eens had den ook." De Groff kan zich maar een enkele bestuurder herinneren die er iets aan deed, het gros liet het lopen. „Er was geen beleid. Ze hebben alleen maar plannen laten maken die per stuk vijftig mille kostten. Er is niks mee gedaan. En dat ene grote plan, het FOC, dat ons wel had kunnen hel pen, is door anderen getorpedeerd. Vi taal Sas? Komt weer niks uit. Nieuwe kansen door de herindeling? Het enige wat ik merk is dat ze steeds geld te kortkomen." Kansen Het zijn bedenkingen waar de positi vo's niet van willen weten. Minpunten en bedreigingen kennen ze nu wel. „Nu moeten we het hebben over de Sas van Gent, een stadje in mineur foto's Peter Nicolai kansen." Van het wederom zo belofte vol gepresenteerde, maar inmiddels doodgewaande plan Vitaal Sas van Gent bijvoorbeeld? „Jazeker, dat gaat Sas de komende jaren nog mooie din gen opleveren." Dat zeggen niet alleen de verantwoor delijke wethouders Van Waes en Van Schaik, dat denken ook de plaatselij ke ondernemers. Kennelijk zit daar geen giftig herindelingsbezinksel in het bloed. Ja, de beslommeringen rond het samengaan met Terneuzen hebben de boel wat vertraagd, maar nu zit er schot in. „We hebben een flexibel gemeentebe stuur dat beslist wil meewerken. Ik twijfel niet aan hun goede wil", zegt Wim ten Hoor, actief PvdA-er en on dernemer. Zelf geeft hij blijk van ver trouwen door aan de Westkade twee oude winkels te vertimmeren tot één nieuwe zaak in kantoor- en aanver wante artikelen. „Een speciaalzaak die past in Sas, daar moeten we het van hebben." De opmerking sluit aan bij het rap port van de Grontmij over Vitaal Sas van Gent, een plan dat volgens Ten Hoor vooral gebukt gaat onder een te hoog verwachtingspatroon. „Kijk eens naar het kostenplaatje van meer dan twintig miljoen euro. Ik heb er Hij doelt dan op zoiets als afspraken over sluitingstijden. Bijvoorbeeld: nu supermarkt Cl000 in hartje Sas sinds- kort 's zondags open is, trekt dat volk naar het centrum. De lelijkheid van het in deze entourage misplaatste ge bouw stoot kennelijk niet af. Sterker nog, andere neringdoenden zien ook brood in de komst van potentiële klan ten, onder wie veel Belgen. Gooi open die winkel! „Maar dat schiet niet op als je het met z'n tweeën doet, dan moet je met meer zijn, daar zijn bindende afspraken voor nodig, net als over de openstel ling tussen de middag op bepaalde da gen", zegt Ten Hoor. Hij kent het ge mor wel - „dat kost me geld, de win kel een uur openhouden" - maar vindt dat ondernemers over die kruidenier smentaliteit heen moeten stappen. En verder kijkt hij natuurlijk ook naar de gemeente als het om de uitvoe ring van Vitaal Sas gaat. Terecht? Goede plannen Ja, zegt wethouder Van Waes zonder een spoortje van aarzeling. „Er liggen goede plannen en er is geld voor." Dit jaar 1,7 miljoen euro om precies te zijn. De gemeente kan er onder andere hobbelige bestrating en rommelig straatmeubilair nog in 2004 van op voor gewaarschuwd bij de start: Dit doe je niet even." Dat er dit jaar in Sas iets zichtbaar wordt in de vorm van nieuwe bestra ting, vindt hij geen gek begin. Als de middenstand het maar wil oppakken ziet Ten Hoor kansen genoeg. Voor de speciaalzaken denkt hij aan een ver zorgingsgebied dat tenminste de ker nen Philippine, Westdorpe, Zand straat, Sluiskil en een deel van aan grenzend Vlaanderen omvat. Rokende fabriekspijpen een bezwaar? „Nee, als je iets goeds te bieden hebt, komen de mensen echt wel, ook al zit je middenin de polder." Trouwens, waarom Sas lelijk noemen? „De Oost en de Westkade vormen samen met het haventje een heel leuk gebied, waar passanten graag even stoppen. Ik geef toe, de eerste afslag valt dan misschien tegen, maar wat mensen eerst te zien krijgen, is niet slecht." Om kansen te verzilveren moeten alle betrokkenen wel willen samenwer ken, de winkeliers in de eerste plaats. Dat heeft Wim ten Hoor steeds geroe pen als voorzitter van middenstands vereniging Sas -70, dat roept hij nu nog. „Ondernemers moeten ieder voor zich hun beste beentje voorzetten, maar Sas op de kaart zetten doe je met z'n allen." iBam, de Iraanse stad die in december Krd getroffen door een wereldschokken- iardbeving, liggen stenen, gruis en res ten van huisraad tot wel drie meter Een straffe woestijn- sdblaast een stoflaag over de stad. De fvisiebeelden van Iraniërs die soms hun tefamilie ten grave droegen, deden veel Wanders geld overmaken naar het giro- ®ner van de Samenwerkende Hulporga- aiies(SHO). Tot nu toe is bijna 3 miljoen ^geschonken. Het geld wordt gebruikt "ieslachtoffers in Bam te voorzien van fens, voedsel, schoon drinkwater, onder- tmedische zorg en sanitaire voorzienin- l vijlde verbijstering, het verdriet en de wover 45.000 doden veel mensen op si nog zichtbaar in de greep hebben, Kworden begonnen aan de wederop- u\ De verschillende Iraanse ministeries, itede Halve Maan (de islamitische zuster- Pmsatie van het Rode Kruis) en talloze hulporganisaties zijn daar inmid- begonnen. van wederzijdse verkettering tus- 5de'As van het kwaad' en het 'satani- «Westen' is er sprake van een opmerke- tetoenadering. Aardbevingsdiplomatie het genoemd. Zelfs het op den duur van betrekkingen met de ge- Amerikanen, is plots weer bespreek- in Teheran. $.000 overlevenden van Bam zal het £wgzijn dat er straks weer handjes Wen geschud. Zij hebben nog steeds ur- behoeften en zijn onzeker over de ?°pde langere termijn. In hun bonnen- %sis te zien wat ze de afgelopen we gebben gekregen. Een tent, dekens, een ^Tiele stoof, een stuk zeep, kookolie, te©blikken tonijn. De vis komt menig- E®niddels de strot uit. Artsen klagen *<t monotone voedsel slecht is voor ^gere vrouwen. De vraag naar vers is groot, maar dat arriveert maar Wsmaat. Haidairi, die onder anderen tender, zoon en schoondochter beweent, •eenbeproeving steeds weer naar het rjritiepunt te moeten gaan voor voed- yhidat de vrachtwagens die water en uitrijden doorgaans leeg zijn eer ze r^rp.Molaqali, even buiten Bam heb ben bereikt, stond hij vaak voor niets te wachten. „Ik heb twaalf familieleden begra ven. Ik ben ziek van verdriet. Toch verwach ten ze dat ik iedere keer maar weer een flin ke afstand afleg om voedsel te gaan halen", zegt Gholam Haidairi. Een troost voor hem en andere dadelboeren moet zijn dat de regering heeft toegezegd de deels vernietigde oogst alsnog volledig te zullen uitbetalen. Voor Haidairi en zijn gezin is die toezegging 800 euro waard, een jaarsalaris. Wanneer het geld zal worden uitgekeerd weet niemand, terwijl het nu no dig is, zegt Haidairi. Want de bank zal hem geen geld lenen voor de wederopbouw van zijn huis als hij niet zelf een flink bedrag in legt. Het zullen weer huizen worden als al tijd. Traditionele lemen huizen, met muren en daken van wel een halve meter dik, dre de bewoners sinds eeuwen beschermen te gen de woestijnzon en zandstormen. De ze geningen van massieve plafonds en muren bleken dodelijk tijdens de beving. De statis tieken zijn nog steeds onvolledig, maar de cijfers die bekend zijn doen je huiveren. In twintig seconden kwam eenderde van de 32.000 schoolkinderen van Bam om, en met hen duizend leraren. Het aantal weeskinde ren overstijgt de 4000. Vreugde JOpperste leider ayatollah Khamenei heeft bepaald dat er binnen twee jaar weer een ge heel nieuw Bam zal zijn verrezen. Gezien de omvang van de bergen puin die met nog geen duizend bulldozers op korte termijn weg te werken zijn, lijkt dat onmogelijk. Des leiders wil is echter wet. „De leider heeft gezegd dat Bam moet worden her bouwd, dus zullen zijn bevelen gestalte krij gen", zegt een ambtenaar in Keiman, de pro vinciehoofdstad waaronder Bam ressorteert Tweemaal al heeft Khamenei de getroffen stad bezocht en 'vreugde en hoop gebracht in de harten van de door rouw getroffen mensen', aldus de eigen persdienst van de ayatollah. Op straat is daar weinig van te merken. Veel bewoners hekelen de voorrang die aan het regime gelieerde slachtoffers hebben ge kregen. Een voorbeeld daarvan kan worden aangetroffen in het Rahdef tentenkamp, dat wordt beheerd door het ministerie van Bin nenlandse Zaken. 'Gewone' daklozen heb hulpverleners moeten werken. Onder hulp verleners heerst ergernis over bepaalde prio riteiten binnen het programma voor de we deropbouw van Bam. Terwijl een aantal rij ke landen in de rij staat om de historische citadel van de stad te herbouwen, lijkt de re constructie van woonhuizen minder urgent. Een Nederlandse architect voorspelt dat het nog minstens zes maanden zal duren eer de Iraanse bureaucratie de daad bij het woord zal voegen en serieus werk maakt van de bouw van woningen voor de minst bedeel den. Wederopbouwexpert Imad Sabi van Kerkin- actie, die samen met collega Hans Leuhof van ICCO in Bam onderzoekt wat de speci fieke behoeften voor de langere termijn zijn, zegt zich het ongeduld en de ergernis onder buitenlandse hulpverleners te kun nen voorstellen. Volgens hem moeten buiten landers vooral het werk dat de Iraniërs zelf doen, aanvullen. Dan pas ontstaat vertrou wen aan Iraanse kant. „Dat kost tijd, maar drammen helpt echt niet", zegt Sabi. Hij probeert te onderzoe ken in hoeverre Bam kan profiteren van de ervaringen die Kerkinactie en ICCO opde den bij de hulp aan aardbevingsslachtoffers in het Turkse Düzce en Bolu (1999). Daar bleek dat vooral vrouwen hulp nodig had den, omdat zij ervoor zorgen dat een gezin weer snel redelijk kan functioneren. „Mannen zoeken vaak excuses om zich niet met de dagelijkse problemen te hoeven be zighouden. Voor vrouwen zijn het zware tij den, waarin ze al hun sociale contacten zijn kwijtgeraakt. Een les uit Turkije is dat het belangrijk is ontmoetingsplaatsen te heb ben voor vrouwen waar ze hun ervaringen kunnen uitwisselen. Dat geeft hen kracht om verder te gaan", zegt Sabi. Aan de noordkant van Bam staat een jonge arts van de Rode Halve Maan een sigaretje te roken. Dr. Karimzadeh uit de provincie Yazd ziet er vermoeid uit. Elke Iraanse pro vincie heeft een deel van de verwoeste stad geadopteerd en artsen en vrijwilligers inge zet voor de eerste hulp. „We doen ons best", zegt Karimzadeh, die de medische verant woording draagt voor 7000 mensen. Drie slo pende weken heeft hij achter de rug. Ook de hulpverleners van het eerste uur zijn gete kend voor de rest van hun leven. Bob van Huet ben de oude en soms haveloos ogende groe ne tenten gekregen uit de opslagdepots van de Rode Halve Maan. Op een met rollen prikkeldraad gescheiden terrein in het kamp staan daarentegen nieuwe, blauwe tenten voor 'de vrienden van de islamitische revolutie'. Nog steeds verkeren veel bewoners in shock toestand vanwege het verlies van familiele den en bekenden. De lege blik in de ogen van veel overlevenden zegt genoeg. Er lopen duizenden mensen met hun ziel onder de arm. Zoals Mohssen, die erop staat dat we met hem meelopen. Er zijn veel meer doden dan de autoriteiten willen toegeven, is een veel gehoord verhaal op straat. Bijna alle bu ren van Mohssen zouden dood zijn. „Daar tien, daar twee, daar acht", wijst hij naar de verderop lieten afzetten en dan lopend naar de praktijk kwamen, omdat ze niet voor de deur wilden uitstappen", zegt Nazanin Ka- zemi, een sociaal-psycholoog uit Teheran. Zij werkt in Bam voor ICRI, een zusterorga nisatie van de samenwerkende Nederlandse kerkenorganisaties ICCO en Kerkinactie. Een ambitieus plan voor psychische nazorg voor alle overlevenden ligt op tafel. Een paar honderd professionele hulpverleners moet worden ingezet. Tot nu toe is echter pas een handjevol Iraan se en buitenlandse psychologen en psychia ters met luistertherapie begonnen. Veel meer specialisten zijn nodig. Vooralsnog wordt er vooral gesteggeld over het vooruit betalen van hotelrekeningen. Bovendien ont breken de kantoorcontainers waarin de *m&r grauwe puinhopen. Om de paar minuten zal hij dat herhalen. „Daar tien, daar twee, daar acht." Met zijn eigen zoon en schoon dochter heeft hij nog gesproken, toen ze on der het puin lagen. Drie meter diep lagen ze. „En toen hield het praten op." Tentenkamp in Bam. foto Abedin Taherkenareh/EPA Trauma's Dat slachtoffers van oorlogen en rampen hier trauma's aan overhouden, wordt pas sinds kort erkend in Iran. Zo bestaat er nu pas begrip voor de problemen van soldaten van de oorlog tegen Irak (1980-1988), met zijn loopgraven en gifgasaanvallen. Daar voor werden zwaar getraumatiseerde solda ten eenvoudigweg 'gek' verklaard en ook als zodanig bejegend. „Ik heb cliënten gehad die zich drie blokken

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2004 | | pagina 25