PZC
Het moet van twee kanten komen
Integratie in
Axel en Rilland
Redactie: 0113-315680
A\VW-pZC*^
?.mail:redactie@ pzc.nl
postbus 31,4460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
Ld-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
7«uws-Vlaanderen: 0114-372770;
Stionaal: 020-4562500.
zaterdag 24 januari 2004
Turkse Kulturele Vereniging in Rilland foto Willem Mieras
Mehmet Saglam: „Op een gegeven moment werd de Julianastraat van A tot Z
door Turken bewoond." foto Peter Nicolai
Deze week presenteeerde de
commissie-Blok haar eind
rapport: de politiek, luidde de
conclusie, heeft de afgelopen der
tig jaar een potje gemaakt van
het integratiebeleid. Dat er toch
nog iets van integratie terecht is
gekomen, is vooral te danken
aan de direct betrokkenen zelf:
allochtonen én autochtonen.
Veel inwoners van Rilland en
Axel delen die mening. Beide dor
pen hebben al decennialang gro
te Turkse gemeenschappen, die
zonder noemenswaardige proble
men naast de Nederlandse inwo
ners leven. Nederlanders en Tur
ken vinden dat de integratie er
een heel eind is voltooid;
„Als het integratieprobleem over
al in Nederland was benaderd
als in Axel, dan hadden we nu
een heel ander verhaal gehad."
Een schap met uitheemse produc
ten. Daar zag de uitbater van de
plaatselijke supermarkt wel brood in.
„Tien procent van de Rillandse bevol
king is van Turkse afkomst, dus ik
dacht: laat ik eens wat proberen."
Steef Houweling zag zijn experiment
mislukken, omdat de Turken volgens
hem massaal naar de toko in Bergen
op Zoom gaan. En dus verdwijnen de
gestampte aubergines, de cous-cous
en alle Turkse producten na amper
een half jaar weer uit het assortiment.
Voorzitter Ismail Kepil van de Turkse
Kulturele Vereniging (TKV) in Ril
land waardeert de poging van Houwe
ling. „Maar hij kan nooit op tegen de
Turkse winkels waar wij naartoe
gaan. Die zijn goedkoper en hebben
een veel groter assortiment."
Turken die hun boodschappen doen in
de Turkse winkel, dat is niet echt inte
gratie. En dan gaan ze 's avonds ook
nog eens bij elkaar zitten in hun club
gebouw aan de Burgemeester van Gor-
selstraat in Rilland „Nederlanders
zijn hier ook altijd welkom, hoor",
zegt de onlangs afgetreden voorzitter
Musa Dolgun. „Maar ze komen niet,
en integratie moet wel van twee kan
ten komen. Ik ben een keer alle basis
scholen langs geweest om de Neder
landse kinderen uit te nodigen voor
een kindermiddag. Er kwamen er
drie. Dat was een teleurstelling. Pas
geleden hebben we de buurtbewoners
uitgenodigd voor een koffieochtend.
Dat was wel een succes. Er kwamen
heel veel oude mensen uit de Vlied
berg. Hopelijk mogen we ook een keer
bij hen komen, want zoals ik al zei:
het moet van twee kanten komen."
Rilland kent, net als buurdorp Krab-
bendijke, een behoorlijke Turkse ge
meenschap. Het gaat om zo'n zeventig
gezinnen, ongeveer evenredig ver
deeld over beide kernen. „Vroeger wil
den we allemaal bij elkaar wonen",
zegt Kepil. „In sommige straten woon
den wel tien Turkse gezinnen. Daar
gingen de Nederlanders over klagen,
waarna de woningbouwvereniging
heeft ingegrepen. Dat was eind jaren
tachtig, geloof ik. Nu wonen nergens
meer dan drie Turkse gezinnen in één
straat."
De woningbouwcorporatie is niet al
tijd doordrongen geweest van het nut
van spreiding, zo herinnert oud-raads
lid Marjan de Koster uit Rilland zich.
Zij zat twintig jaar geleden namens de
gemeenteraad in de woningverdeel-
commissie, toen een Turks gezin be
langstelling toonde voor een huis in
de nieuwbouwwijk aan de Hoofdweg
in Rilland. „Ik was daar voor, maar de
vertegenwoordiger van de woning
bouwvereniging vond dat de allochto
nen beter bij elkaar konden wonen.
Burgemeester en wethouders kozen
uiteindelijk mijn kant," Kepil is blij
dat de Turken zich geleidelijk hebben
verspreid. „Als je wilt integreren,
moet je niet met z'n allen in één straat
gaan wonen."
Kepil woonde voor hij in Krabbendij-
ke neerstreek twee jaar in Waarde.
„Daar word je als buitenstaander echt
niet geaccepteerd. Dat geldt net zo
goed voor Nederlanders, hoor. Die
mensen zijn gewoon heel erg op hun
eigen. Ze vinden het al twijfelachtig
als je met iemand van buiten Waarde
trouwt." Over Krabbendijke en Ril
land spreken Kepil en Dolgun geen on
vertogen woord. Daar is het allemaal
anders. „Ik heb nog nooit problemen
gehad", zegt Rillander Dolgun. „De
twee bevolkingsgroepen leven hier pri
ma samen."
Taalachterstand
Daarmee is niet gezegd dat de integra
tie helemaal is voltooid. Zo valt op het
gebied van de Nederlandse taal nog
veel te winnen Volgens directeur Cor
Meijer van openbare basisschool de
Reigersberg in Rilland hebben de
meeste Turkse kinderen nog altijd een
taalachterstand als ze zich aanmel
den. Met extra geld uit het potje voor
voor- en vroegschoolse educatie en
het onderwij s-kansengeld wordt het
probleem aangepakt, „Sommige kin
deren lopen hun achterstand in, maar
anderen gaan er mee van school af",
zegt Meijer. Hij wil de schuld niet al
leen bij de ouders leggen, want de
meesten van hen spreken naar zijn me
ning heel behoorlijk Nederlands.
Kepil denkt wel dat de ouders een bij
drage kunnen leveren aan de taalvaar
digheid van hun kinderen. „Er wordt
thuis nog altijd heel veel in het Turks
gesproken. Bovendien, en dat is in
mijn ogen de hoofdoorzaak van taal
achterstand, staat de televisie bijna
altijd op Turkse zenders."
Ook in het clubgebouw van de TKV
praten de meeste bezoekers nog steeds
hoofdzakelijk in het Turks. „Ik schat
zestig tot zeventig procent", zegt Ke
pil. „Als iemand koffie wil, gaan de
woorden 'breng eens een bak' in het
Turks en 'koffie' in het Nederlands."
Toch meent de kersverse voorzitter
van de TKV dat het wel goed komt.
„Elke generatie spreekt weer beter Ne
derlands. Mijn kinderen lachen mij
weieens uit. Zo van: pa, hoe zeg jij dat
nou? De eerste generatie spreekt geen
of heel slecht Nederlands, Bij de twee
de, waartoe ik behoor, gaat het rede
lijk, maar de derde generatie doet het
uitstekend. Ik hoor Turkse jongeren
steeds vaker in het Nederlands met el
kaar praten. Dat is toch positief? We
moeten gewoon een beetje geduld heb
ben met z'n allen."
Van geduld moesten ze in Axel niets
weten. Daar pakte de gemeente de in
tegratie voortvarend aan. „Als het in
tegratieprobleem overal in Nederland
was benaderd zoals in Axel, dan had
den we nu een heel ander verhaal ge
had", zegt wethouder Co van Schaik
van de gemeente Terneuzen met gepas
te trots.
Als voormalig wethouder van de ge
meente Axel hield hij zich intensief be
zig met de integratie van Turken in de
kern Axel. Overleggen met bewoners,
scholen en diverse instanties, werkbe
zoeken afleggen met onder andere po
litie, landbouwers, onderwijzers en
vertegenwoordigers van de
Turks-Axelse gemeenschap aan Emir
dag in Turkije, dat een zustergemeen-
te van Axel werd en waarmee ook de
nieuwe gemeente Terneuzen banden
onderhoudt. Er werden dus de nodige
inspanningen verricht om de Turken
in Axel een goed leven te bieden. Met
als eerste vereiste en uitgangspunt: de
wil van de Turkse Axelaars om te inte
greren.
Spreiding
In Axel wonen 35 Turkse gezinnen,
verspreid door de hele kern. Eind ja
ren zestig was dat wel anders. Alle
Turkse gastarbeiders belandden in de
Julianastraat. Zo ook voorzitter van
de Turkse Culturele Vereniging Meh
met Saglam (43), wiens vader in Ne
derland werk kon krijgen. „Op een ge
geven moment werd die straat van A
tot Z door Turken bewoond. Toen de
huizen moesten wijken voor nieuw
bouw, hebben de gemeente, politie,
woningbouwvereniging en de Turkse
bewoners de koppen bij elkaar gesto
ken. We konden zelf aangeven waar
we naartoe wilden verhuizen. Een
spreiding leek ons het beste. Want als
je bij elkaar blijft zitten, integreer je
niet. Je praat dan alleen maar in je
moedertaal, omdat je enkel met land
genoten omgaat. Op die manier leer je
de Nederlanders niet kennen. Je moet
je aanpassen aan het land waarin je
woont, al heeft iedereen het recht om
de eigen cultuur en religie te behou
den. Dat moeten ook de Nederlanders
respecteren."
Dolletje
Saglam betrok in 1981 een woning
aan de Bachstraat. Nu voelen hij en
zijn gezin zich op en top burgers van
Axel. De contacten met buurtgenoten
zijn uitstekend, er wordt zo nu en dan
een dolletje gemaakt en Saglam is
zelfs in die mate ingeburgerd dat hij
moeiteloos kan switchen tussen
Turks, Nederlands en Zeeuws dialect.
Dat is een proces van jaren geweest,
want met name in de beginperiode na
de verhuizing was het andere koek.
„Het lastige voor veel Nederlanders is
om de stap richting een andere cul
tuur te nemen. Om bijvoorbeeld bij
hun Turkse buren aan te bellen om
een kopje suiker te lenen. Toen wij
hier kwamen wonen, gingen er al snel
verhalen als 'Zeg maar niets tegen ze.
Niet groeten die mensen, want voor je
het weet heb je een mes tussen je rib
ben.' Ik wist niet wie hier in de buurt
woonden, dus groette ik voorbijgan
gers niet. Nederlanders zeggen onbe
kenden toch ook geen goedendag? Je
moet elkaar vrij laten in cultuur en re
ligie, dat is de basis. Staat ook in de
Koran en in de Bijbel, je mag ander
mans rechten niet schenden."
In Nederland weten veel mensen niet
hoe ze integratie moeten aanpakken.
Je moet het niet grootschalig benade
ren. Nee, doe het zoals in Axel. Ga
wijk voor wijk te werk. Hoe ze het in
Den Haag doen moeten ze zelf weten,
maar hier werkt het heel anders.
Zeeuwen zijn over het algemeen best
bereid om mee te werken aan de inte
gratie van buitenlanders in hun pro
vincie, al hebben ze vaak een houding
van 'we zien wel hoe het uitpakt'."
Saglam kan zich daarom ook niet vin
den in de conclusies en aanbevelingen
van het rapport van de commissie
Blok. „Ik wil in Den Haag best eens
uitleggen hoe we het in Axel hebben
gedaan. Wij hebben met een oriënta-
tiegroep - waarin onder andere Tur
ken, politie, gemeente en woningbouw
waren vertegenwoordigd - behoorlijk
wat bereikt op het gebied vhn integra
tie. Met dank aan de voormalige ge
meente Axel. Zo is er een tijd geweest
dat in het Axelse uitgaansleven bijna
wekelijks relletjes uitbraken. (Met als
dieptepunt een conflict tussen Neder
landse en Turkse jongeren in januari
1991, dat uitmondde in een steekpar
tij-red.) Die ontwikkeling hebben wij
de kop ingedrukt. Door niet te veel
hooi op ons vork te nemen, maar het
heel rustig aan te pakken. Zo zijn we
na die steekpartij bijvoorbeeld in ge
sprek gegaan met de familie van de da
der."
Het zijn incidenten die het gros van
de Turkse gemeenschap een doorn in
het oog zijn. Het bemoeilijkt het inte
gratieproces Heb je net een stap in de
goede richting gezet, word je weer
machteloos teruggeworpen. Saglam:
„Neem het incident op het Terra Colle
ge in Den Haag. Die jongen verpest
het voor de rest. Wij worden hierdoor
als Turkse gemeenschap weer in een
negatief daglicht gezet Jammer is
dan dat je overal leest en hoort dat de
dader 'een Turk' is. Dat belemmert an
dere Turken om te integreren."
Negatieve beeldvorming is voor veel
Turken dus het grootste struikelblok
voor een goede integratie. „De eerste
gedachte van veel Nederlanders is
vaak fout. Zien ze een groepje Turken
staan, denken ze gelijk dat ze iets in
hun schild voeren. Nee, die mensen
kunnen het ook gewoon over het weer
of over voetbal hebben."
Saglam heeft de moord op docent
Hans van Wieren als schokkend erva
ren. De reacties en berichtgeving over
de nationaliteit van de dader doen
hem zeer, maar ook het incident op
zich baart hem zorgen. „Ik heb daar
om wethouder Van Schaik gepolst om
de oriëntatiegroep weer eens bij el
kaar te roepen. Ik wil graag weten of
er in Zeeuws-Vlaanderen ook leraren
met angstgevoelens voor buitenlandse
leerlingen kampen. Als dat zo blijkt te
zijn, dan wil ik proberen een helpende
hand toe te steken. Ik zou zo'n leraar
bijvoorbeeld best willen uitnodigen
om zijn gevoelens aan de familie van
de desbetreffende leerling(en) uit te
leggen."
Rob Paardekam en
Raymond de Frel
