Koning Bhumibol geniet
een goddelijke status
PZC
manier om miljonair te worden is een religie beginnen
Scientology is geen kerk
Staatsbezoek aan Thailand
zaterdag 17 januari 2004 W7
Koningin Beatrix en prins Willem-Alexan-
der beginnen maandag aan een vijfdaags
staatsbezoek aan Thailand. Ze zijn daar te
gast bij koning Bhumibol en koningin Sirikit.
Het bezoek staat in het teken van 400 jaar be
trekkingen tussen beide landen.
Hoogtepunt is naast een bezoek aan de opgra
vingen van de eerste VOC-vestiging, het be
zoek aan de" erevelden van Kanchanuburi en
Chungkai, Beatrix was al eerder op staatsbe
zoek in Thailand. In 1963 vergezelde ze haar
ouders en in 1962 bezocht ze het Thaise ko
ningspaar tijdens een anderhalve maand du
rende rondreis door Azië- Willem-Alexander
vertegenwoordigde zijn ouders in 1987 bij de
viering van de zestigste verjaardag van Bhumi
bol, de langst regerende monarch van de we
reld.
De koning (76) komt zelf nauwelijks buiten
Thailand. Hij was in oktober 1960 in Neder
land en bezocht onder meer Delft en Rotter
dam en werd getrakteerd op door hemzelf ge
componeerde muziek. De koning speelt saxo
foon en is een groot jazz-liefhebber en -ken
ner. De Thai geloven dat iedere koning uit de
sinds 1782 regerende Chakri-dynastie een in
carnatie is van de hindoe-God Rama.
Behalve hun eigen naam hebben de Thaise ko
ningen dan ook een 'volgnummer' dat daarvan
is afgeleid. Koning Bhumibol is Rama IX. In
het Westen is verder vooral Rama IV (koning
Mongkut) bekend door het boek en de film
The King and I.
De Thaise koning Bhumibol
heeft tientallen erenamen
en titels. Om er een paar te noe
men: Vader van de Natie, de Na
tionale Godheid, Heer van het
Land, Ziel van de Natie, Eige
naar van de 24 Gouden Para
plu's, de Heer boven Ons Hoofd.
Maar de titel die de vorst het bes
te karakteriseert is die van: Kam
pioen van het Slappe Koord.
Op meesterlijke wijze is de nu
76-jarige koning erin geslaagd al
57 jaar op de troon te blijven zitten,
balancerend tussen elkaar bestrijden
de supermachten, buurlanden, gene
raals, smokkelaars, politici en hofhou
ding. Bhumibol, die van de regering
de titel 'de Grote' achter zijn naam
kreeg, heeft angstige uren meege
maakt, moest vrezen voor zijn leven,
maar wist zich steeds weer staande te
houden.
De gastheer van koningin Beatrix ge
niet onder de Thaise bevolking een
welhaast goddelijke status. „We moe
ten hem echter niet als een god en
evenmin als een hogepriester zien,
maar als een leidend figuur bij de
handhaving van het boeddhisme als
geloof en levensfilosofie", meent Thai-
land-kenner Sjon Hauser.
Bhumibol is het bindmiddel van de
roerige, licht ontvlambare Thaise sa
menleving. „Een Thailand zonder Bhu
mibol kunnen we ons niet voorstel
len", werd gezegd bij zijn 75ste ver
jaardag. Maar die verheven en centra
le positie was aan het begin van zijn
lange regeringsperiode helemaal niet
zo vanzelfsprekend. Integendeel, de
jonge koning was zijn leven in het ko
ninklijke paleis van Bangkok niet ze
ker. Eén mysterieus schot, door het
voorhoofd van koning Ananda op de
vroege ochtend van 9 juni 1946,
bracht Bhumibol op de troon van Thai
land. „Het was geen ongeluk, geen
zelfmoord, wat er is gebeurd is erg
mysterieus", aldus Bhumibol over de
tragische dood van zijn oudere broer,
die in bed werd gevonden met een ko
gel door zijn hoofd. De ware dader is
nooit gevonden, het moordwapen
evenmin.
Bhumibol moest ter plekke beslissen
of hij het koningschap zou aanvaar
den. Veel bedenktijd had hij niet,
maar het was géén eenvoudig besluit.
Bhumibol werd op 5 december 1927
geboren in de Amerikaanse stad
Boston. Zijn in 1929 gestorven vader,
prins Mahidol, een arts, was één van
de 32 zonen van koning Chulalong-
korn en was getrouwd met een aan
het hof opgegroeid weeskind, Sang-
wal Talapat. Die had zich na de dood
van haar man in Zwitserland geves
tigd, waar de jongens opgroeiden en
naar school gingen.
Saxofoon
Met Thailand, waar een bloedeloze
staatsgreep in 1932 een einde had ge
maakt aan de absolute macht van hun
oom, hadden ze maar weinig bemoeie
nis. Thai leren en spreken ging Bhumi
bol, die vooral in praktische weten
schap en saxofoonspelen was geïnte
resseerd, moeilijk af. De van zijn
macht beroofde koning Prajadhipok
besloot in 1935 dat hij er geen zin
meer in had. Dat betekende dat de
kroon overging op de negenjarige
Ananda. De ongekroonde koning
bleef echter in Lausanne verder leren,
terwijl een regent de koninklijke ta
ken waarnam.
Aan het einde van de Tweede Wereld
oorlog kwam het prinselijk gezin voor
een bezoek terug in Thailand. De in
middels tot 'hare koninklijke hoog
heid prinses-moeder' verheven Sang-
wal probeerde haar zoons te bescher
men tegen de intriges en het gekonkel
aan het hof. Daar trachtten honder
den afstammelingen van vorige konin
gen, hun gewezen vrouwen en concubi
nes en dienaren volgens een verstik
kend protocol elk hun positie te ver
sterken, Tegelijkertijd echter probeer
de het militaire regime de monarchie
zo veel mogelijk te marginaliseren.
In dit klimaat, waarbij op de achter
grond de supermachten al vochten om
invloed in Zuid-Oost Azië. werd Anan
da om het leven gebracht. Bhumibol
liet een onafhankelijk onderzoek in
stellen, dat concludeerde dat er spra
ke was van moord. Vermoedelijk was
er een Japanse connectie - de Japanse
militairen hadden het land nog maar
net verlaten en er waren verschillende
groeperingen die belang hadden bij
het destabiliseren van Thailand.
Bhumibols tegenstanders hebben lan
ge tijd het gerucht verspreid dat hij er
zelf op een of andere manier bij be
trokken zou zijn geweest. Ook in het
buitenland werd dat lang geloofd.
Bhumibol besloot de taken van zijn ge
liefde 'grote broer Nan' over te ne
men, maar keerde uit veiligheidsrede
nen en voor studie terug naar Zwitser
land. Pas in 1950 liet Bhumibol zich
kronen en een jaar later, hij was in
middels getrouwd met zijn nichtje Si
rikit, kwam de koning definitief terug
naar Bangkok. Hij moest voorzichtig
balanceren, maar wist zich langzaam
een positie te verwerven door het geld
dat hij kreeg te gebruiken voor ont-
wikkelingsproj ecten
Regenwolken
Hij kon zo buiten de militairen om
werken aan de opbouw van Thailand.
Bhumibol is tot op de dag van van
daag in de weer met zijn 'koninklijke
projecten'. Hij heeft zelfs verschillen
de patenten op zijn naam staan. Vorig
jaar werd octrooi aangevraagd voor
een methode om regenwolken te
'zaaien' om op die manier een einde te
kunnen maken aan perioden van
droogte. Irrigatie, herbebossing, land
bouwhervorming, verkeersregeling -
de koning heeft overal ideeën over.
„Men zegt wel dat een koninkrijk als
een piramide is opgebouwd, met de ko
ning aan de top en de mensen beneden
hem. Maar in ons land is het omge
keerd. Daardoor doen mijn nek en
schouders soms pijn", zei Bhumibol
jaren geleden in een vraaggesprek met
de BBC.
Hij zag de afgelopen 57 jaar zijn
macht en invloed toenemen. De toege
nomen macht van de monarch ver
sterkte tegelijkertijd de democratie
omdat corrupte politici en generaals
minder hun eigen gang kunnen gaan
uit vrees in conflict te komen met het
paleis. Waarnemers zeggen ook wel
eens dat Bhumibol de ontwikkeling
van een volwassen democratie in de
weg staat. De Thai rekenen er name
lijk op dat de koning met een oplos
sing komt wanneer de problemen het
land boven het hoofd groeien. Zo
greep de koning in 1973 en 1992 in
toen het tot bloedige rellen kwam tus
sen militaire regering en oppositie.
De koning had ook scherpe kritiek op
de huidige premier Thaksin Shinawa-
tra, een schatrijke populist die in 2001
aan de macht kwam. Bhumibol typeer
de hem tijdens zijn traditionele ver
jaardagstoespraak - een van de hoog
tepunten van het Thaise koninklijke
jaar - als 'arrogant' en in het bezit van
een 'dubbele moraal'.
De gezondheid van koning Bhumibol
geeft reden tot zorg. De afgelopen tien
jaar is de monarch herhaaldelijk opge
nomen in het ziekenhuis. Vorig jaar
nog onderging hij éen tweede hernia
operatie. Bij een auto-ongeluk in 1949
verloor hij een deel van zijn gezichts
vermogen en liep hij rugletsel op,
maar van dat laatste had hij naar bui
ten niets laten merken. Ook is de vorst
behandeld voor prostaatkanker en
hartproblemen. Bhumibol wil van be
zorgdheid niets weten en werkt ook in
het ziekenhuis gewoon door. „Koning
ben je 24 uur per dag", aldus Bhumi
bol.
Vergrijp
Majesteitsschennis is in Thailand een
ernstig vergrijp. De schrijver Sulak
Saviraksa belandde korte tijd in het
gevang omdat hij in een vraaggesprek
zei dat de koning 'feilbaar' is. Van
daar dat er niet openlijk wordt ge
praat over de vraag die veel Thai be
zighoudt: wie volgt de koning op? Nor
maal gesproken is dat kroonprins Vaji-
ralongkorn (51), maar er zijn ook men
sen die liever zijn zus, kroonprinses
Sirindhorn (48), op de troon zien ko
men. Het imago van Vajiralongkom is
niet best. In het geruchtencircuit is hij
al van alles en nog wat beschuldigd:
bescherming van bordelen, gesjoemel
met de nationale loterij, buitenechte
lijke relaties, roekeloos rijgedrag. Ko
ningin Sirikit (71) heeft haar oudste
zoon omschreven als een 'Don Juan',
zelf zei de prins half schertsend dat
iedere familie een 'zwart schaap' no
dig heeft.
Het huwelijksleven van de kroonprins
is niet voorbeeldig. Zijn overgrootva
der Chulalongkorn kon zich nog 153
vrouwen permitteren, maar sinds Bhu
mibol is één echtgenote de norm. Vaji
ralongkom, generaal van de koninklij
ke garde, heeft inmiddels al drie vrou
wen (gehad), waarbij hij zover bekend
zes kinderen heeft. Zijn zus kroonprin
ses Sirindhorn is door haar niet afla
tende werk voor de minderbedeelden
populairder, maar ze heeft al op vroe
ge leeftijd besloten niet te trouwen.
De dynastie kan via haar dus niet ver
der.
Het is trouwens niet ongebruikelijk
dat potentiële troonopvolgers het er
in de publieke opinie slecht vanaf
brengen. Prinses Beatrix werd des
tijds ook niet echt geschikt geacht om
haar moeder Juliana op te volgen. De
verlegen Vajiralongkom zou dus best
wel eens mee kunnen vallen. Maar
zijn taak als neutrale geschillenbe-
slechter en bewaker van de stabiliteit
en eenheid van Thailand is niet een
voudig, dat heeft het behoedzame
koorddansen van zijn vereerde en ge
liefde vader Bhumibol aangetoond.
4
Hans Jacobs
ïlTanneer mag je je in Nederland een
jfV kerk' noemen? Is de Scientology
sk Amsterdam eigenlijk wel een kerk?
wat doet de overheid, de fiscus voorop,
kerk in de praktijk gewoon een com-
(Öêleonderneming blijkt te zijn?
ia 1947 proclameerde L. Ron Hubbard -
anog gewoon science-fictionschrijver -
iln)kworden eigenlijk een fluitje van een
'is: „The way to make a million dollars
tostart a religion." Ofwel: dé manier om
pjonairte worden is een religie beginnen,
"bard zette in de VS vervolgens de
arak of Scientology op. Sedert de jaren
totig heeft Scientology ook een filiaal in
pland; de Scientology Kerk Amster-
gevestigd aan de Nieuwezijds Voor
hal En de volgelingen van L. Ron heb-
zijn woorden goed in hun oren ge-
Scientology wordt, wereldwijd, op
^en geschat.
®eermag je je, in Nederland, eigenlijk
«noemen?Moet je dan officieel wor-
iMgekeurd7 En wat voor rechtsper-
ben je als kerk? Een bv, een stichting,
^vereniging? Als een groepje mensen met
voor religieuze beleving dan ook een
kerk wenst te stichten, dan zijn zij
volledig vrij in, zegt T. van der Ploeg,
i^ar kerkrecht aan de Vrije Universi-
'nAmsterdam. „Je hebt alleen maar
.van een gemeenschappelijke godsvere-
™D°dig, statuten, en een bestuur."
lasting
zijn (met uitzondering van succes-
Min geval van nalatenschappen) ont-
fivitl?18^e b)elastingplicht. „Over hun
L. ®1 hoeven ze geen belasting te be-
'zegt M. van Overbeeke, hoogleraar
^cht aan de VU. „behalve als ze
activiteiten ontwikkelen waar-
concurrentie treden met andere
^nhële ondememingei
«nscaie vriidnm maakt h,
zicht is de Satanskerk van 'magister tem-
pli' Maarten Lamers op de Amsterdamse
Wallen. Lamers vestigde zijn Satanskerk
(een sekstheater compleet met live shows
en bananen-acts) eind jaren zestig op de
Oudezijds Voorburgwal.
Tegenover de belastingdienst hield hij ja
renlang vol dat het hier geen seksclub be
trof, maar een kerk die slechts dreef op de
'donaties' van 'gelovigen', en dat hij dus
vrijgesteld was van onder meer de vennoot-
schaps- en omzetbelasting. De belasting
slikte dat verhaal ongeveer een decennium,
en ontwaakte pas begin jaren tachtig: de fis
cus viel de seksclub binnen, de 'kerk' kreeg
een navordering van vijftien miljoen gul
den, en Lamers werd veroordeeld wegens
belastingfraude.
De Scientology Kerk Amsterdam is een vrij
wel identiek geval. Die 'kerk' presenteert
zich tegenover de belastingdienst en het
grote publiek ook steevast als een religieu
ze beweging zonder ook maar de geringste
commerciële bijbedoelingen, maar fungeert
in de praktijk als een op winstmaximilisa-
tie gerichte multinational.
Exorbitant
De 'kerk' houdt haar volgelingen voor dat
ieder mens boordevol 'engrammen' en 'the-
tanen' zit, die de 'Weg naar het Geluk' ern
stig belemmeren. Wie van die beesten af wil
moet bij Scientology een eindeloze reeks
cursussen volgen tegen betaling van tiendui
zenden euro's, soms zelfs tonnen. Alleen al
vanwege die exorbitante tarieven kan
Scientology niet anders dan als een com
merciële onderneming worden gekwalifi
ceerd, te meer daar nieuwe 'gelovigen' ac
tief worden geronseld op straat. Mede van
wege die extreem commerciële inslag, en
vanwege het rigide sektarisme, hebben de
^jdom maakt de stichting van
^bootschappen vanzelfsprekend
aantrekkelijk. Klassiek in dat op-
afgelopen maanden tientallen volgelingen
Scientology de rug toegekeerd. Hoe heeft
de overheid, het ministerie van Financiën
en de belastingdienst in het bijzonder, se
dert de opening van het Nederlandse filiaal
op Scientology gereageerd? Sterk wisse
lend. Een greep:
- Begin jaren tachtig legde de belasting
dienst Amsterdam Scientology als donder
slag bij heldere hemel éen navordering van
tien miljoen gulden op. Scientology ging in
beroep tegen die aanslag, en vervolgens
heeft niemand er ooit meer van gehoord.
- In 1985 oordeelde het gerechtshof in Den
Haag in het geval van een individuele scien-
toloog dat deze zijn giften aan de 'kerk'
(cursusgelden en donaties) in zijn belastin
gaangifte niet als aftrekposten mocht op
voeren, wat bij giften aan traditionele ker
ken wel is toegestaan.
- In 1986 bepaalde het hof in Amsterdam in
een soortgelijke zaak dat Scientology moet
worden aangemerkt als 'ondernemer' aange
zien er 'tegen betaling' wordt voorzien 'in
behoeften van derden'.
- In 1988 liet een inspecteur van de Amster
damse belastingdienst Scientology daaren
tegen weer schriftelijk weten ermee ak
koord te gaan dat de 'kerk' niet opereerde
'met een winstoogmerk', en derhalve 'bui
ten de heffing van omzetbelasting' zou wor
den gelaten. Scientology schermt graag met
die brief, tot op de dag van vandaag: ziet u
nu wel dat we een officiële kerk zijn!
- Begin vorig jaar oordeelde het hof in Am
sterdam dat Scientology kan worden aange
merkt als een (evenals reguliere kerken)'het
algemeen nut beogende' instelling volgens
artikel 47 van de wet op de Inkomstenbelas
ting, en dat giften aan de 'kerk' wel aftrek
baar zijn. Ook met die uitspraak loopt
Scientology graag te zwaaien.
- Eind vorig jaar vernietigde de Hoge Raad
die uitspraak weer. De raad is van oordeel
dat in het geheel niet vast staat dat Sciento
logy een 'het algemeen nut beogende' instel
ling is, en verwees de zaak voor verdere be
handeling door naar het hof Den Haag.
„Ik verwacht dat Scientology die zaak gaat
verliezen, en eerlijk gezegd hoop ik dat ook,
want wat zij doen is naar mijn smaak ge
woon bedrog", zegt hoogleraar Van Over
beeke.
Als Scientology de procedure bij het hof
Den Haag inderdaad verliest, dan staat
niets de 'kerk' in de weg opnieuw naar de
Hoge Raad te stappen. Toch geld zat.
Sladjana Labovic
en Bart Middelburg
Scientology probeert met een informatietent op de Dam nieuwe leden te weiwen.
foto Juan Vrijdag/ANP
Het ministerie van Financiën en de belastingdienst hebben ten
aanzien van de Scientology Kerk Amsterdam te lang een zwal
kend beleid gevoerd. „Het is hoog tijd dat het ministerie krachtiger
optreedt en zegt: dit is helemaal geen kerk, maar gewoon een com
merciële onderneming. En dat ze voortaan ook fiscaal als een com
merciële instelling worden behandeld."
Dat zegt M. van Overbeeke, hoogleraar fiscaal recht aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam. „Scientology is welbewust in het grijze
gebied gaan zitten tussen een kerkgenootschap en een onderne
ming, en dat gebied vraagt nu eenmaal om duidelijkheid. Dat kun
je als overheid lang voor je uit schuiven, maar je moet het een keer
oplossen", aldus Van Overbeeke,
„De staatssecretaris van Financiën is bevoegd om nu eindelijk eens
een eenduidig besluit te nemen: wij, de Nederlandse staat, beschou
wen Scientology als bedrijf, niet als kerk. Daar gaan ze dan zonder
twijfel weer tegen procederen, maar dat zie je dan wel weer."
Scientology maakt gelovigen wijs dat zij de staat van 'clear' kunnen
bereiken als zij - tegen betaling van tienduizenden euro's, soms
zelfs tonnen - allerhande cursussen en opleidingen bij de 'kerk' vol
gen. Nieuwe volgelingen worden doorgaans op straat geronseld. De
beweging gedraagt zich daarbij als een sekte. Zo worden tegen af
valligen (zogeheten Suppressive Persons) uitgebreide lastercampag
nes gevoerd.
De Scientology Kerk Amsterdam presenteert zichzelf sedert de ja
ren zeventig tegenover de fiscus en het publiek steevast als een heu
se 'religie', en als een 'kerk' die recht zou hebben op belastingvrij
dom. Ministerie, fiscus en ook belastingrechters zijn daar in de loop
der jaren sterk wisselend mee omgesprongen: soms wordt Sciento
logy daadwerkelijk als 'kerk' aangemerkt, dan weer als commer
cieel bedrijf
„Dat gezwalk komt doordat belastinginspecteurs en rechtere ook
niet altijd even standvastig zijn in hun opvattingen. Sommigen la
ten zich overdonderen door hun mooie verhalen over godsdienstvrij
heid. Het is soms ook lastig om vast te stellen waar de grens ligt tus
sen een commerciële instelling die zich als kerk voordoet, en een
echt kerkgenootschap. Daarom moet er nu eens duidelijkheid ko
men", aldus de hoogleraar.
Het ministerie van Financiën wil niet reageren op de kwestie.
1963; kroonprinses Beatrix op bezoek bij koning Bhumibol en koningin Sirikit van Thailand
foto Spaarnestad Fotoarchief/GPD
