Van acupunctuur tot Ayurveda
PZC
Speelse hulp bij piasproblemen
Tijd
HIVMïlelUPtt
23
Het Boze Oog
Enkele feiten
woensdag 14januari 2004
Wie wil weten wat er aan alternatieve
geneeswijzen in Nederland worden
beoefend, kan niet om de Zaltbommelse
huisarts Paul van Dijk heen. 27 Jaar
geleden verscheen de eerste uitgave van
zijn naslagwerk 'Geneeswijzen in
Nederland', momenteel ligt de geheel
herziene negende druk in de winkel.
Door HARM HARKEMA
Laat één ding duidelijk
zijn. „Ik beschrijf de
alternatieve geneeswij
zen zonder ze te ver
bordelen, maar ook
zonder ze te propageren", zegt
Paul van Dijk. „Ik heb gepro-
die wereld in kaart te
brengen om mensen in staat te
i zin en onzin van elkaar
te scheiden."
En hij beaamt: „Er is een hoop
onzin in de alternatieve hoek."
Om er in één adem aan toe te
t: „Zoals je ook in de regu
liere geneeskunde een hoop on
zin tegenkomt."
Sommigen denken ook dat Van
Dijk zich in zijn eigen spreekka
mer van wintirituelen en
wichelroedes bedient, louter
omdat hij erover schrijft. Een
misverstand: „Ik ben een regu
liere huisarts. Maar ik vind wel
dat een huisarts zich heel glo
baal dient te oriënteren. Patiën
ten verwachten dat ook. Het is
goed dat de huisarts beschikt
over een paar adressen van be
oefenaars van de belangrijkste
alternatieve geneeswijzen. Bij
voorkeur in de eigen omgeving.
Daarmee hoeft de huisarts geen
van alternatieve
geneeswijzen te worden. Hij
zorgt er alleen voor dat zijn pa
tiënt bij een betrouwbaar ie
mand komt."
Libelle
Toch kom je dergelijke samen
werking tussen de alternatieve
en de huisartsenzorg weinig te
gen, beaamt Van Dijk. „De ge
middelde huisvrouw weet via de
Libelle meer van alternatieve ge
neeswijzen dan de huisarts via
zijn vakblad Medisch Contact."
Weliswaar is de tijd van regel
rechte wederzijdse verkettering
min of meer voorbij, pais en
vree tussen de regulieren en de
alternatieven is het zeer zeker
ook nog niet.
„Toch is er onmiskenbaar spra
ke van verbetering", weet Van
Dijk die aan de medische facul
teit in Utrecht les geeft aan zes-
dejaars studenten. „Ik bespeur
daar een veel minder negatieve
houding dan in het verleden."
Hij wijst ook op ontwikkelingen
bij gerenommeerde medische
vaktijdsschriften, als JAMA en
de Britisch Medical Journal die
sinds een paar jaar op verzoe
nende toon en open wijze de
discussie over alternatieve ge
neeswijzen aangaan. Beroemde
Amerikaanse onderzoeksinstel
lingen maken tegenwoordig
Foto René Manders Acupunctuur
geld en tijd vrij voor onderzoek
naar alternatieve medicijnen en
behandelingen. „Dat alles was
twintig jaar geleden nog onvoor
stelbaar", aldus Van Dijk.
Alternatieve geneeskunst was
toen een maatschappelijk taboe
- en Van Dijk weet daar uit eigen
ervaring alles van. Zijn interesse
werd gewekt toen hij in zijn stu
dententijd in 1972 door Zuid-
oost-Azië reisde en daar met
acupunctuur in aanraking
kwam. „Dat kenden we in Ne
derland nog helemaal niet, op
een hoogbejaarde acupuncturist
in Haarlem na. Nu zijn er zo'n
1500."
Huisarts en schrijver van het
compendium van alternatieve
geneeswijzen, Paul van Dijk.
FotoGPD/Roland de Bruin
In de negende druk van Van Dijks boek komen 52 geneeswijzen voor, die bij de vorige
druk tien jaar geleden nog niet in ons land werden beoefend.Voor een niet onbelang
rijk deel is die uitbreiding een weerspiegeling vanhet multiculturele karakter van de Ne
derlandse samenleving.
Zo wordt aandacht besteed aan de islamitische geneeskunst, die een breedscala aan
ziektebeelden en therapiëen omvat. Voorbeelden: Nazar (het 'Boze Oog') en 'djinns'
(boze geesten) worden in de islamitische wereld veelvuldigbeschouwd als belangrijke
oorzaken van ziekten. Bescherming tegen ziektesbieden bijvoorbeeld amuletten, met
daarin geschreven koranteksten. Een mogelijke therapie: laat de inkt van een, op een
papiertje geschreven Korantekst oplossen in water. De patiënt vindt vervolgens gene
zing door het water op te drinken.
Er zijn naar schatting honderd islamitische genezers in Nederland, en het geloof in hen
is volgens Van Dijk wijd verbreid. Nuttig dus voor een Nederlandse huisarts om er iets
van af te weten. Helaas blijkt dat vaak niet het geval.
Van, Dijks open benadering
stuitte op zijn faculteit destijds
op keiharde kritiek. Een van
zijn scherpste criticasters, een
hoogleraar, kwam echter wel
stiekempjes naar hem toe met
de vraag om het adres van een
goede acupuncturist: voor een
broer die al vijftien jaar onbe
handelbare reuma had. Na nog
enkele van dergelijke blijken
van huichelachtigheid, besloot
van Dijk in kaart te brengen wat
er in Nederland zoal te koop
was aan alternatieve geneeswij
zen.
Hetgeen niet meeviel. Enerzijds
was er de tegenwerking uit de
kring van de reguliere genees
kunst: „Houd je hier niet mee
bezig, kreeg ik te horen. Wat je
er ook over zegt, het zal de
doodsteek zijn voor een weten
schappelijke carrière." Ander
zijds was er nauwelijks informa
tie over alternatieve geneeswij
zen. „Het was een ondergronds
circuit. Men was toen strafbaar
als men geneeskundige activitei
ten verrichtte zonder een art-
Foto Con Clasqum
sendiploma. Dat is wettelijk pas
in 1996 veranderd."
Tegen de verdrukking in is het
aanbod van en de vraag naar al
ternatieve geneeskunde enorm
toegenomen. Volgens het CBS
consulteren jaarlijks zo'n twee
miljoen mensen een alternatie
ve genezer, waaronder ook de
huisartsen die zich in hun prak
tijk van bijvoorbeeld acupunc
tuur, antroposofie of homeopa
thie bedienen. Het is een aantal
dat door de reguliere medische
sector simpelweg niet gene
geerd kan worden. Voor het
overgrote deel gaat het daarbij
om mensen met chronische
klachten, waarop de reguliere
zorg geen antwoord heeft. Want
in geval van een hartinfarct of
gebroken been gaat niemand
naar een alternatieve genezer.
Geneeswijzen in Nederland. Compen
dium van alternatieve geneeswijzen,
door Paul van Dijk, arts. Negende, ge
heel herziene druk. 694 pagina's Uit
geverij Ankh-Hermes, Deventer. IS-
BN9020243748 49,50 euro.
MS
Eén enkele bouwsteen verschil in een eiwit dat zich be
vindt op het oppervlak van afweercellen, vergroot de
kans op Multiple Sclerose met een factor twee. Dit con
cludeert Q. Zhou (Ohio State University, Columbus) in het
wetenschappelijk tijdschrift PNAS op grond van onder
zoek onder 450 personen. Bij dragers van de variant van
het bewuste eiwit, die op zijn beurt berust op een varia
tie van één bouwsteen in het DNA voor dit eiwit, schrijdt
de ziekte ook sneller voort.
Voorhuid
De voorhuid lijkt bij mannen een belangrijke rol te spe
len bij de overdracht van HIV, het virus dat aids veroor
zaakt. Cellen in de voorhuid bevatten een molecuul, DC-
SIGN genoemd, dat HIV helpt de lichaamscellen binnen
te dringen, schrijft E. Soilleus (Hutchison/MRC Research
Centre, Cambridge) in het vakblad Journal of Clinical Pa
thology. Deze bevinding verklaart mogelijk waarom be
sneden mannen iets minder gevoelig zijn voor besmet
ting met HIV dan onbesneden mannen. Besnijden is ech
ter geen afdoende alternatief voor veilig vrijen, waar
schuwt Soilleux.
Tienerzwangerschap
Sterker dan bij een zwangerschap op volwassen leeftijd,
pleegt een tienerzwangerschap een aanslag op de dicht
heid van de botten. Aangezien tieners zelf nog bezig zijn
met de opbouw van hun botdichtheid, ontstaat er tijdens
een tienerzwangerschap een sterke competitie tussen
moeder en kind om het beschikbare calcium. In veel ge
vallen leidt dit tot een flinke afname van de botdichtheid
bij de tienermoeders, meldt K. O' Brien (Johns Hopkins
University, Baltimore) in het vakblad American Journal of
Clinical Nutrition. Voor zwangere tieners is het daarom
extra belangrijk voldoende calcium binnen te krijgen.
Stamcellen
Het molecuul reversine is in
staat cellen die reeds voorbe
stemd zijn uit te groeien tot bij
voorbeeld een spiercel, een le
vercel of een botcel, zodanig te
'verjongen' dat de cel weer in
staat is uit te groeien tot ieder
mogelijk celtype van het li
chaam. Dit meldt S. Chen (Scrip-
ps Research Institute, La Jolla) in
het vakblad Journal of the Ame
rican Chemical Society. Reversi
ne maakt het in theorie mogelijk stamcellen in handen
te krijgen zonder dat hiervoor embryo's nodig zijn. Met
behulp van deze stamcellen hopen wetenschappers in de
toekomst beschadigde organen te repareren.
Overgewicht
Nog een kwalijke kant van overgewicht: prostaatkanker
bij mannen met overgewicht is vaker agressief van vorm
en keert vaker na een operatie terug, dan bij mannen
zonder overgewicht. Dit blijkt' uit twee studies in het
Journal of Clinical Oncology onder in totaal ruim 4000
mannen met prostaatkanker. Waarschijnlijk hebben hor
monen afkomstig uit vetweefsel een stimulerend effect
op de groei van prostaatkanker.
Ouderdom
Lichamelijke aftakeling bij het ouder worden moet niet
gezien worden als 'normale veroudering', maar altijd be
schouwd worden als een uiting van ziekteverschijnselen.
Vervolgens moet gezocht worden naar manieren om de
ze ziekteverschijnselen zo goed mogelijk tegen te gaan.
Dit stelt G. Izaks (Academisch Ziekenhuis Groningen) in
het vakblad BMC Geriatrics.
Door Albert de Beer
Nu het nieuwe jaar klaar staat
vers uit de verpakking, ga
rantie krijg je er niet bij en
ruilen kan ook niet - wordt het voor
de senior weer de hoogste tijd om
zich druk te maken over de tijd. En
dan bedoel ik niet onze tijd - hoe
wel daar best het een en ander aan
te zorgen valt - en ook niet de tijds
omstandigheden of de tijdgeest of
iets dergelijks. De tijden zijn altijd
zorgwekkend, zijn dat altijd ge
weest en zullen dat voorlopig nog
wel blijven ook.
Nee, ik bedoel de factor tijd. Je had
aangenomen, dat je daarvan wel in
ruime mate genoeg zou krijgen, nu
ergeen sprake meer is van de wilde
caleidoscoop van de al of niet
adembenemende gebeurlijkheden
van elke dag. Met andere woorden:
als alles in rustiger vaarwater leek
te zijn gekomen, zou de tijd ook
wel langzamer lopen. Mooi niet. Ei
genlijk een gemene streek: heb je
eindelijk de tijd om ervan te genie
ten, racet hij maar door en voor je
net weet is er weer een dag voorbij,
zodat je je verwonderd afvraagt,
noeje ooitje werk er nog bij hebt
minnen doen.
iedereen kent wel het vakantiege
voel: de dagen zijn vol afwisseling,
nieuwe indrukken, je hebt van alles
nog wat ondernomen en als je
an na een week terugkijkt, lijkt
et wel of je al maanden weg bent.
ets, maar het kan eigenlijk niet,
want als je niet meer werkt, kun je
««geen vakantie meer hebben,
omgekeerd kruipt de tijd, als verve
ling toeslaat. 'Gezelligheid kent
geen tijd' glimlachte me laatst een
enigszins bekakte gastvrouw op
haar poesliefst toe, aan het eind
van een bezoek, terwijl ze toch
moest zien dat de opluchting van
mijn gezicht droop.
Toen ik nog werkte - jawel, het on
derwijs kent behalve lange vakan
ties ook hard werken - hoorde ik
van leerlingen wel eens, wat ze alle
maal voor activiteiten ontplooien.
Ze moeten trainen voor tennis of/en
hockey/voetbal, 's avonds vakken
vullen of/en blaadjes rondbrengen,
wedstrijden spelen, piano-, gitaar-,
orgel-, piccolo-, danslessen volgen,
uitgaan en uitslapen. Oh ja, en dan
ook nog naar school. Voor hun
moet de tijd vliegen. Maar word je
dan ook niet vlug oud, vraagje je
bezorgd af.
Vroeger, dat is bekend, ging alles
veel langzamer, ook de tijd. Je had
van die eindeloze schoolmiddagen,
loom en warm, een benauwd klas
lokaal en een alsmaar doordreu
nende leraar. Het interessantst was
de grote bromvlieg op het matgla
zen onderste deel van het raam en
daarboven heel hoog een straal
vliegtuig dat geluidloos en vlug zijn
witte strepen trok. En die bel ging
maar niet. „Hebben jullie dat ook
wel eens, dat gevoel van er komt
geen eind aan?", vroeg ik soms aan
leerlingen.
En ze antwoordden gretig ja en
voegden nog allerlei details, die je
vergeten was, aan dat gevoel toe.
Gelukkig, ze blijven dus jong.
Vanaf morgen ga ik me elke dag
een stevige pot vervelen. Of het
helpt?
4
Door SASKIA VAN DER MAAT
„Ik plas elke dag in mijn broek
en dat vind ik vervelend", zegt
de negenjarige Michelle zacht
jes. Samen met haar moeder is
ze voor de eerste keer op het
spreekuur voor kinderen met
plasproblemen in het Cathari-
na-ziekenhuis. „Daar hebben
meer kinderen last van, hoor
Michelle. En daarom gaan we
je leren te luisteren naar watje
blaas zegt", legt incontinentie-
verpleegkundige Karin Schau-
waert uit.
Kinderen die overdag nog in
hun broek plassen worden op
school soms gepest omdat ze
'stinken'. Of ze durven niet
meer bij vriendjes te gaan spe
len of willen niet naar de sport
club. Deze kinderen kunnen
zich erg eenzaam gaan voelen.
Ook de ouders zijn vaak rade
loos, weten niet meer wat ze
moeten doen. „In het begin
hebben we er veel ruzie om ge
had. Omdat Michelle wel eens
dagen niet nat was, dacht ik: je
kunt het best", vertelt Michel
le's moeder. „Nu weet ik dat ze
er niks aan kan doen."
„De kinderen die hier komen,
moeten gezien hun leeftijd ei
genlijk zindelijk zijn", zegt
- De meeste kinderen zijn rond hun derde droog, jongens
vaak wat later.
- Een tot twee procent van de vijf- tot twaalfjarigen kampt
met blaasontsteking, plasproblemen en incontinentie
- Een tot drie procent van de kinderen tussen vijf en elf jaar
heeft overdag soms nog een ongelukje.
- Van de zesjarigen plast tien procent nog wel eens in bed.
van de elfjarigen vijf procent. Bedplassen komt bij jongens
twee keer zo veel voor als bij meisjes.
Schauwaert. „Bij hen is er iets
verstoord in het samenspel tus
sen de blaas, de sluitspier en
bekkenbodemspieren, en het
piasgedrag. Naast een verkeer
de manier van plassen hebben
ze vaak ook terugkerende uri
neweginfecties."
Sommigen voelen een plas te
laat aankomen, waardoor ze
niet op tijd bij de wc kunnen
komen. Anderen kunnen maar
een beetje of helemaal niet
plassen als ze naar het toilet
gaan. Soms zijn ze net geweest
en hebben dan toch weer een
natte broek.
„Met speelse oefeningen en
veel herhaling is verkeerd pias
gedrag te verhelpen. In het be
gin van de training leren we de
Met een ballon legt
Karin aan Michelle
en haar moeder uit
hoe de blaas werkt.
Foto Jurriaan Balke
kinderen dat ze op vaste tijden
naar de wc moeten. Ook al
kunnen ze niet plassen, ze
moeten bewust bezig zijn met
naar de wc gaan. Als het na een
paar weken beter gaat, mogen
ze meer vertrouwen op hun ge
voel en hoeven ze nog maar
een of twee keer per dag op
een vaste tijd naar de wc. Zo
leert het kind te voelen wan
neer het moet plassen", aldus
Schauwaert.
Van de zeventig kinderen die
de training in het Catharina-
ziekenhuis in Eindhoven in
middels hebben gevolgd, is
tachtig procent droog of zijn de
plasproblemen aanzienlijk ver
minderd. Twee incontinentie-
verpleegkundigen, twee kin
derartsen en twee urologen
bundelen sinds zestien maan
den hun kennis in een speciaal
incontinentieteam voor vijf- tot
twaalfjarigen. Deze aanpak is
in meerdere ziekenhuizen in
ons land al succesvol gebleken.
De achtjarige Matthijs heeft de
vijftien weken durende trai
ning er bijna op zitten. Hij
plast overdag niet meer in zijn I
broek. Maar af en toe gebeurt
er nog een ongelukje. Matthijs
bekent aan Karin dat hij een
paar dagen geleden druppels
plas in zijn onderbroek heeft
gehad. „Waarom heb je dat
niet tegen me gezegd", vraagt
zijn moeder. „Ik was bang dat
ik op mijn kop zou krijgen",
zegt Matthijs. „Natuurlijk
niet", lacht zijn moeder. „Het
werkt inderdaad niet om een
kind te straffen voor iets waar
het niks aan kan doen. Belang
rijk is dat ouders hun kind
steunen en begeleiden. Herin
neren aan op tijd naar de wc
gaan en samen in het dagboek
schrijven wat het kind gedron
ken heeft en hoe vaak het nat
is geweest Alles draait om
structuur", verklaart Schau
waert.
„Na deze training zie je veel
kinderen opbloeien. Ze worden
zelfverzekerder. Het doel is dat
de verantwoordelijkheid voor
het plassen bij het kind wordt
gelegd." En dat mag best be
loond worden. Matthijs krijgt
van Karin een mooie, glimmen
de sticker. Vol trots plakt hij
die in zijn dagboek. Zo ziet hij
resultaat.