Puerto Rico
emoties met vleugje melancholie
Bedrijvigheid in
Amsterdamse haven
Oldtimers in Rosmalen
St. Maarten
Eustatius
San Juan
L)ERT#0*RIC
Ponce
Niemand dringt je iets op in San Juan.
Puerto Rico of Porto Rico, ont-
dekt in 1493 door Columbus.
Republiek, onafhankelijke staat met zelf
bestuur binnen de VS. Burgers zijn Ameri
kanen zonder stemrecht. Hoofdstad San
Juan. Ponce is de tweede stad. Ruim 3,8
miljoen inwoners. Belangrijke inkomsten:
Industrie en toerisme. Grootte is 153 bij
58 km. Tijdverschil met Nederland is 5
uur. Geen vaccinaties verplicht;
Heel veel informatie op www.puerto-
rico.paqina.nl en http://welcome.topuertorico.org;
Klimaat: hele jaar warm, gemiddeld 28 graden. Meer regen en wind tussen juli en okto
ber. Overal prachtige stranden en gelegenheid tot duiken, kanoën, zeilen, vissen en surfen;
Toerisme vooral door cruiseschepen en Amerikanen. Twee all-in hotelparken zijn in aan
bouw. Ruim aanbod van hotels, vakantiehuizen en restaurants in alle (dollar)prijsklassen;
Charterreizen naar Puerto Rico bestaan niet. Touroperators die zich met dit eiland bezig
houden zijn o.m Indigo Tours tel: 070-318.03.18. E-mail: indiqo@maduro.nl(o.a.flv-dri-
ves). Ook Does Travel Cadushi Tours; 070-312.95.55, e-mail dhq@doescadushi.nl.
Actief in het Caribisch gebied: Arke Reizen, Holland International, Odysseus, Travel Trend,
Special Traffic en Cruise Travel, dat een ruim aanbod aan vaarvakanties heeft vanuit San
Juan. Vliegen kan goed met Iberia (via Madrid) of met Delta (Atlanta) of American Airways
(Philadelphia).
zaterdag 10 januari 2004 W9
lorTHOM OLINK
r T" et is een kort moment in de
I eindeloze tijd van het re-
rl genwoud El Yunque, hij-
i. .A-gend en dampend staan we
il. Door de mateloze neerslag van de
lorbije dagen boven de noordelijke
»lft van Puerto Rico boert en kolkt de
room de steile helling af. In de hoge
anieten hoefvorm glinstert een tien-
1 diamanten watervallen. De ruis van
atte druppels op de bladeren ver-
erkt de stilte van de nevel en het
lit, als door kaasdoek gefilterd,
enen in de bedding kreunen en het
otselinge vogelgeluid is als een kleur-
at op het donkergroene canvas. Maar
i vogel is een kikvors, geeloranje, de
qui. Een fluiter, geen kwaker. In dit
iribbean National Forest of El Yun-
ie leven dertien van de zestien onder-
orten, alle zangers van beroep en
in geluid wordt nergens anders ter
ereld gehoord.
stpad uit het bos blijft glibberig, vol
ibroken bamboestengels, dikker dan
;n regenpijp. Het is alsof je water
lemhaalt en niets verstoort de heer-
happij der planten. Steil gaat het om-
jog, tussen de losgespoelde stukken
ïlling en bruine modderstromen
jor, naar het ongebroken daglicht
in het plateau. Het fluiten van de kik-
jrtjes met twee grijptenen klinkt
eeds verder weg en gaat uiteindelijk
irloren in het naderende geluid van
lensen en hun wereld,
en halfuur later staat op de stenen ta-
ilvan een eenvoudig, maar o zo vrien-
dijk restaurant de beloning voor het
jegwerken van zeshonderd meter
loogteverschil; gegrilde vis, red snap-
«r, gekruid, een glas ffisdroge witte
i/'nen verse vruchten met de kleuren
ineen regenboog.
[angrove
'e rijden via de kustweg van San Juan
lar het oosten, waar de blauwgroene
:eaan stevig op de stranden rolt - en
rns over de weg - naar de betoveren-
imangrovebossen. De toeristen kun-
:n tien kilometer over een pad van
ankieren door dit kustbos lopen. Pas-
iPinones heet het. Een paradijs, als
)k hier niet zo veel werd weggesme-
n.
Mallen kilometers lang voert de
eg langs hutten, kleine cafés en eet-
iiisjes. Overal gloeien de houtskool-
ïurtjes nog na, gebmikt voor de vele
lacks met een creools verleden. De ba-
ilaltos zijn in de weer met hun pittig
sausde moten kabeljauw en tussen
- palmen hangt de geur van piono-
as, vlees gewikkeld in plantain, het
innenste van de kleine bakbanaan,
ie overal op Puerto Rico ter tafel
mt
ier zien we de smeulende resten van
:n uitbundig weekeinde aan het
rand, met heftige muziek, een sterke
randing en mmcocktails. Een voorbij
est, achtergelaten door toeristen en
bewoners van metropool San Juan,
töfdstad van Puerto Rico, opwindend
rouwsel van Amerikanen, Spanjaar-
to, Creolen, kapers en nog tientallen
ingewaaide ingrediënten,
ti al, 's morgens vroeg, is het warm -
Het Amsterdamse havengebied is tegenwoor
dig vooral een toeristische attractie. Of het nu
gaat om het Oosterdok met het museum NEMO
en het Botel, de overkant van het IJ met archi
tectonische hoogstandjes als het Java-eiland en
KNSM-eiland, de gerenoveerde pak- en haven
huizen langs de waterkant waarin restaurants
zijn gevestigd. Zelfs de schepen die de haven
aandoen zijn vaak rondvaartboten of grote crui
seschepen.
Ooit was dat anders, en nog niet zo heel lang ge
leden. In de jaren vijftig en zestig legde fotogra
fe Annemie Wolff het dagelijks leven in het Am
sterdamse havengebied vast. Haar grote collec
tie zwartwitfoto's is nog tot half februari te zien
in het Scheepvaartmuseum.
Doel van de expositie is het weergeven van de
sfeer van pakweg veertig, vijftig jaar geleden.
De Amsterdamse haven was toen nog een en al
bedrijvigheid, in de naoorlogse jaren van weder
opbouw en hard werken. Grote vrachtschepen
voeren af en aan om hun lading te lossen, dek
schuiten en pakhuizen langs de grachten wa
ren nog volop in gebruik.
In 1944 werd de Amsterdamse haven door de
Duitsers grotendeels vernield. Na de bevrijding
moest de draad weer zo snel mogelijk opgepikt
worden en begon met direct met het herstellen
van de schade. Om Amsterdam bij verschepers,
reders en ladingontvangeers over de hele we
reld onder de aandacht te brengen, werd reeds
in juni 1945 de vereniging De Amsterdamse Ha
ven, nu The Amsterdam Ports Association, opge
richt. Deze orgnasiattie hield zich vooral bezig
met promotie van het havengebied en liet ten
behoeve daarvan vele foto's maken. Destijds
kon men nog niet bevroeden dat die foto's later
van grote historische en nostalgische waarde
zouden zijn.
Schuifelen door een wereld van
eeuwige druppels, blinde
garnaaltjes en vleermuizen.
Maar ook salsa, ratelende
gokkasten en klinkende glazen,
nde grootste rumdestilleerderij
ter wereld. We zijn op Puerto
Rico, waar de mensen nooit
opdringerig zijn.
Gezicht vanaf Bacardi over de baai.
Een
schip
pers
vrouw
hangt
de was
op.
Annemie Wolff-Koller werd in 1906 in Duits
land geboren en vluchtte in 1933 met haar echt
genoot naar Nederland. Daar begonnen de twee
Studio Kolff. Nadat de Duitsers Nederland bin
nenvielen, besloot het echtpaar de hand aan
zichzelf te slaan. De man overleed, de vrouw
overleefde en zette na de oorlog het bedrijf
voort als Studio Wolff. In 1994 stierf ze, 87 jaar
oud, in Amsterdam.
Van haar foto's is weinig bewaard gebleven, om
dat Wolff na ruzie met de Amsterdamse haven
in 1963 een belangrijk deel van haar werk, in
clusief negatieven, vernietigde. Er bleven circa
driehonderd foto's over en die zijn nu in het
Scheepvaarmuseum te zien, net als werk van
enkele andere fotografen die ook de haven tot
hun werkgebied rekenden.
De eerste foto's die Wolff van de haven maakte
dateren al van voor de oorlog, maar vooral de
bedrijvige periode na 1945 vormt de hoofd
moot. Duidelijk is dat Wolff niet echt geïnteres
seerd was in techniek. Ze lette namelijk vooral
op menselijke aspecten. Op bijna alle foto's
staan mannen die bezig zijn met laden of los
sen, kinderen die vanaf de kade naar passeren
de schepen kijken, of een vrouw die aan boord
van een dekschuit de was ophangt. Moest ze al
een kraan fotograferen, dan verscheen die voor
al in beeld als ffaaii vormgegeven element tegen
een al even mooie wolkenlucht. Uiteraard zijn
ook veel mijlpalen vastgelegd, zoals de opening
van het Amsterdam-Rijnkanaal, de tewaterla
ting van grote schepen of de opening van nieu
we haveninstallaties, die bij menige bezoeker,
en niet alleen Amsterdammers, een vleug herin
nering zullen oproepen.
De expositie 'De Amsterdamse haven in zwart-wit, fo
to's van Annemie Wolff' is te zien tot en met 15 fe
bruari 2004 in het Scheepvaartmuseum, Kattenburg
plein 1, Amsterdam, www.scheepvaartmu-
seum.nl Dagelijks, behalve maandag, open van
10.00-17.00 uur.
zo'n dertig graden - en vochtig als een
dweil. Op dit eiland van de Grote Antil
len is het nagenoeg altijd 25 tot 30 gra
den, een feest zonder slot voor de zon-
zoekers. Soms zijn de dagen echter
zeer nat, met striemende winden en
hurricanes, waarin de verdwenen Ara
wak-indianen een boze god zagen.
De stranden van Luquillo en Fajardo la
ten we links van ons üggen. Fajardo is
de uitvalbasis naar de eilanden Culebra
en Vieques, met cocoswitte stranden
en zo veel rust, dat sommigen er onrus
tig van worden. Brokken omhooggeko-
men natuur middenin zee, vol genade
voor duikers en zwemmers, voor zei
lers en kanovaarders met avontuurlijk
bloed.
We buigen naar het binnenland, waar
zuidwaarts de Cordillera Central, de
ruggengraat van het vierkante Caribi
sche eiland tegen de hemel staat. Hoge
bergen, een water- en klimaatschei
ding; zuidwaarts, door de winden een
droog en bruin landschap, als op zove
le Antillen, daarboven, ten noorden al
les groen en uitbundig. Met het regen
woud - ruim vier meter neerslag - als
topper.
Terug in San Juan is de verrassing com
pleet. De horizon is nu niet alleen
meer gevuld met het El Moro-kasteel
en de oude stad. Aan de nieuwe pieren
voor Old San Juan en verderop liggen
zes flatgebouwen van cruiseschepen.
Zo'n tienduizend passagiers scharrelen
op de kades, klaar om de winkels in de
oude stad te plunderen en feest te vie
ren.
James Bond
De volgende trek is pal west, door een
vriendelijk heuvelachtig landschap,
heel groen. Hier en daar steken farma
ceutische bedrijven hun kop op tussen
de bomen, aangelokt door een zonnige
belastingklimaat. Veel suikerrietplan
tages, de oude economie, zijn ver
schrompeld; de wereldmarkt stortte
in. Weer valt het op als we van de hoge
highway naar de kust kijken dat er wel
een witte band rondom Puerto Rico
lijkt te liggen; overal die mooie stran
den. Bij Arecibo duiken we het binnen
land in en wat later zelfs onder de
grond. De grotten in het Camuy Cave
Park zijn zalen der verbeelding. We
schuifelen door een wereld van eeuwi
ge druppels, blinde garnaaltjes en
vleermuizen. De paden zijn glad en de
lucht vol ammoniak.
Niet ver daar vandaan kunnen we diep
gezonde lucht ademen, tenminste als
de longen het oude ritme terug hebben
na een lange klim. We kijken sprake
loos in een geweldige kom tussen vier
kerkhoge torens en een installatie die
er boven hangt. Dit fata morgana van
menselijk vernuft middenin de bergen
en hun oerwoud herkennen we onmid
dellijk: 'Golden Eye' met James Bond.
Dit is de grootste radiotelescoop van de
wereld, die elke seconde het wereld
ruim afluistert naar boodschappen van
een andere beschaving. Zo stil is het er
datje de wolken hoort drijven,
't Is bijna middernacht, San Juan komt
op toeren. We lopen de hal van het
Wyndham El San Juan hotel binnen. Er
wordt heftig in het halfduister ge
danst. Alles is vreugde, niemand dringt
zich op, sigaren van twintig dollar
gaan in rook op, net als de illusies tus
sen de eenarmige bandieten van het ca
sino. Dit is Puerto Rico waar de mensen
nooit opdringerig zijn en alle heftige
emoties van de Caraïben met een vleug
je Spaanse melancholie zijn toegedekt.
lundertwasserhuis, Goor
ïn aannemersbedrijf liet in het Twentse plaatsje
oorzijn eigen versie van het befaamde Hundertwas-
:rhuis in Wenen bouwen. Het kantoorpand oogt zo
ftreem, datje ervan houdt of ervan walgt. Zo om-
-hreef een kunstredacteur het pand kort na de opening
o een hutspot van Efteling en Yab Yum, een bonte kermis
to kleuren voorzien van een met gouden ui bekroonde ingangsto-
'n. Het gebouw aan de Entersestraat is uiteraard altijd van bui-
in te bewonderen, maar wordt soms tijdens speciale architec-
inr- en monumentendagen ook opengesteld.
Borgen, provincie Groningen
Borgen horen bij Groningen zoals de Elfstedentocht bij Friesland.
Het zijn eeuwenoude 'steenhuizen' die oorspronkelijk als verdedi
gingstoren werden gebouwd. Meestal stonden ze op een hoogte
omgeven door een gracht. De huizen waren ongeveer elf meter
lang, acht meter breed en voorzien van dikke muren. Later woon
den rijke boeren in de huizen en verlengden ze deze tot 'langhuis'
of bouwden ze er vleugels aan. De provincie Groningen telde ooit
circa tweehonderd borgen, nu zijn er nog zestien over. De meeste
zijn ingericht als museum.
Meer informatie: tel. 050-313.44.93, www.borqen.nl.
Kanaaleilanden acht eeuwen Brits
Op de Kanaaleilanden zijn dit jaar diverse activiteiten waarmee
wordt gevierd dat de eilanden achthonderd jaar zijn verbonden
met de Britse kroon. Er zijn onder meer muziekfestivals, tentoon
stellingen en wandelingen.
Op Jersey begint het feest op 6 februari met de eerste van een se
rie van zes middeleeuwse concerten. Van 23 t/m 27 februari zijn
er allerlei, voornamelijk educatieve activiteiten voor gezinnen.
Hoogtepunt van de viering op het eiland is een middeleeuws festi
val (25 t/m 27 juni). Informatie: www.1204-2004.ie en op
www.1204.qq.
Canada op het web
Noorwegen in trek
Een groeiend aantal Nederlanders kiest Noorwegen als vakantie
land. In juli en augustus 2003 steeg het aantal Nederlandse toeris
ten met 12,2 procent ten opzichte van 2002. Jaarlijks brengen
meer dan 100.000 Nederlanders hun vakantie door in Noorwe
gen.
De CTC, de organisatie die het toerisme in Canada promoot, heeft
een nieuwe Nederlandstalige website opgezet: www.travelcana-
da.ca. Ook in de Nederlandse taal is daarop te vinden wat er in de
zomer en de winter in de Canadese provincies valt te beleven. De
Nederlandse vestiging van de CTC is verhuisd: Canadian Tourism
Commission, postbus 757, 2400 AT Alphen aan den Rijn.
E-mail: info@canadatourism.nl.
Oldtimers en motoren uit lang
vervlogen decennia zijn steeds
gewilder. Om ze te bezitten,
maar - als dat niet haalbaar is -
ook om ze te bekijken. En als er
dan een Oldtimerbeurs wordt
gehouden in het Autotron in
Rosmalen, zijn kwantiteit en
kwaliteit verzekerd.
Op zaterdag 7 en zondag 8 fe
bruari is er zo'n beurs, in dit ge
val alleen voor automobielen.
Er worden niet minder dan 350
stands met onderdelen opge
bouwd, er zullen binnen zo'n
150 auto's te koop worden aan
geboden, buiten nog eens hon
derd: van de kleine MG, de Jen
sen, de Austin Healy en de
Triumph tot de Amerikaanse
'slagschepen'. De beurs is op 7
en 8 februari geopend van 10
tot 17 uur. De toegangsprijs be
draagt 8, kinderen tot 12 jaar
mogen voor 5 naar binnen.
Het Autotron is gelegen aan de
A50/A59: 's-Hertogenbosch-Nij-
megen. Info: 073-629 32 61.
