Gin weemoed, mae sensatie op
De Koepoort heeft er altijd voor de sier gestaan
Nieuwe Raadkaart
dinsdag 30 december 2003
Daè ao d'r meêr 'edocht at
het tussen kerst en ou
we jaer nie druk zou weze bie
de kapper. Toen a Pau Maas
de scheerwienkel - die mot
lache at 'n an het woord
docht - binnenkwam zat 't
bankje vol en most 'r nog een
stoel bie 'ezet worre. Erg was
het niet, wan de 'vergaderi-
enge der langharigen' ver
liep zó gezellig, dat Arjaan
Flupse vrom goeng zitte toen
at 'n klaer was. 't Goeng over
oe a je ouwe jaer oudt.
Pau was amper gezete of dï
wier an z'n 'evroge of at'n ok
wee an de Slabber jan most, op
d'n lesten dag van 't jaer. „Neê,
ons spele zölank a'k weet Mone-
polie", zei Pau en zweeg.
Glieke gienge z'n gedachten naè
de ouwejaersaevend. Die kon
d'r eigenlijk slecht tegen. Die
vond het aoltied zö zwaer be-
laaie. Een mengsel van herinne-
riengen, zurgen en dankbae-
r'eid zurgden aoltied voe zövee
weemoed dat 'n rond de klokke
van twelve z'n traenen nooit
kon bedwienge. Daè wier deur
de are dan vreemd naè 'ekeke,
wan die were volop in feest
stemming.
Op zö'n moment zou t'n 't liefst
alleêne weze, mae ja dat gaè na
tuurlijk nie a je mie een kooitje
ouwe jaer oudt.
De schelle stemme van Sjakke
Meulenberg riep 'n toet de orde.
,,Ik zou 't wè wille'n ouwe zóas
bie d'n dokter. Die doe strippo-
ker." ,,Lei d'uut", zei Arjaan
Flupse. „Dan goóie ze mie dob-
belsteênen en a je dan een be-
paeld getal eit, mö je een stikje
goed uut doe. Strippe noeme ze
dat. Nou, je begriept waè a dat
op uut draait", gniffeld'n Sjak
ke. „Oans Mina Bakgraag op
versite. 'k Zie 't a voe me", zei
Thomas van Dalen. De andere
zagge het mee. Mina was het
dikste mens van eêl 't durp en 't
was nie moeilijk om j'n eigen
voor te stellen oe a Mina, zonder
goed an, an d'oliebollen zou zit
te om over de rest mae te zwie-
gen. De fantasie was eprikkeld
en aollerlei mensen, mie naeme
van 't vrouwelijk geslacht pas
seerden de revue en wiere al dan
nie goed'ekeurd om mee te doen
an het dobbelspel.
Pau genoot en zweeg, die wist
genoeg. En onderweg naèr uus,
oat'n z'n plan a klaer. 't Leek 'n
utermaete spannend om strip-
poker te spelen en 't most nie aol
te moeilijk weze om de andere
d'r werm voe te kriegen. Die ge
noot noe a. Dat wier lol. Gin
weemoed, mae sensatie. Gin
traenen, mae dikke pret. At'n 't
stuur van z'n fiets nie vast mot'n
ouwen ao, aot 'n in z'n ann'en
'evreve van genoegen.
Kouwe douche
Z'n naektverlangens begonne
mie een kouwe douche. „Vuule
begeerte", zei Koos toen at'n
mie z'n verhaal kwam. Nae at'n
aolle voordeêlen 'eschetst ao en
overtugend 'esproken ao over
sensatie in plekke van sex, be-
loofd'n ze a z'r over nae zou
dienke. 's Aevends wist ze 't a.
„Ik dienk at het net leuk kan we
ze. Ik belle ze wè op", zei ze en ze
most lache. „Zieje'tokavoeje",
zei Pau. „Da's noe echt voor
pret." „Ik mö net aolmae lache'";
zei Koos. „Ikkand'rniksandoe,
mae ik zie die dikke Bram a in
z'n bloatje op de banke zitte."
De vriendinnen Were d'r wè voe
te porren en de mannen dee van-
zelfs mee. Drie koppels keke mie
meêr spanning naè d'n ouwe
jaer uut, dan ooit te voren.
Toen a Pau z'n ouwejaersae-
vendgoed an dee, kreeg'n inval
daè at'n ard om most lache. At'n
noe es een bitje meêr goed an dee
as aol die are. Je kwam dan wel
licht zelf en in elk geval nie as
eêsten in je naekje te zitten. Die
dee over z'n onderbroek een
boxershort en daè over z'n
pyamabroek en toen pas de
broek van z'n pak. Vadder tweê
paer kousen, een emde, een T-
shirt, een over'emde, een
slipover, bie uutzondering een
stropdasse en tegen de gewoon
te in z'n colbertje en z'n schoe
nen. Koos zei alleêne mae wat
van z'n colbertje. Zelf zag z'r ge
woon uut. Pau dee de gerdienen
potdicht en zet'n de kachel op
25° wan de temperatuur most
meewerke an het ouwejaersna-
turisme. De versite kon komme.
Nae een rondje koffie en oliebol
len en een eêste glas kwaeme de
dobbelsteênen op taefel. Pau zei
da ze bie d'n dokter ieder op z'n
beurte goöide'n en da degene die
a de eêntwintigste keêr een eên
ao een stik goed uut most doe.
Sjakke ao dat bie de kapper te-
mist'n zö uut'eleid. Bram wou
het spel bespoedige deur a mie
elve een stik goed uut te doen.
Die ao wè eêl vee zin. Dat vonde
de vrouwen te vlug. „Je mot dat
een bitje rekke Bram", zei Le-
nie, de vrouwe van Karei. Tine
van Bram was het 'r roerend mie
's eêns. „Noe oar je 't ok es van
een aar", zei ze fientjes. En zö
kwamme d'r meêr van dat soort
opmerkingen en dat woorden
spel ieuw de stemming d'r in en
de spanning draegelijk.
Pau was as eêsten de klos. Die
lacht'n dapper en dee geliek z'n
colbert uut, want die stikt'nzö'n
bitje van de hitte. Toen kwaeme
wè zes rondjes achter mekaore
de vrouwen an bod en Koos most
drie keêr achter mekoare wat
uutdoe. Schoenen, een vestje en
toen d'r blouse. De rest bleef
verborge 'ehouwe onder een
topje. Ze krege behoefte an meêr
schot in de zaak en ze verlaeg-
den de eindscore van eênt wintig
naè elve. De glaezen wiere nog
es 'evuld en dat was noadig wan
de temperatuur was inmiddels
moordend. Pau zag zó road as
een krote en die most geregeld
an het zweêt van z'n kop veêge.
Karei en Bram viele noe een
aantal keêren in de priezen en
die zatte in d'r emde. Geên van
beien vonde ze 't erg, wan dat
gaf verluchting in de tropische
ouwej aersnacht.
Oe at kan bluuf een raadsel, mae
het lukt 'n Pau nie om een eên te
gooien en at het lukt'n was het
nooit de lesten van 't rondje. Die
bleef an'ekleêd en stilletjes
kreeg'n vee spiet van z'n eigen
werme grap. Tine van Bram zat
het eêst in d'r bh, een roaien en
laege uut'esnee. Ze pruust'n d'r
zowat overene. Pau kon z'n ögen
d'r nie af'ouwe en die kreeg het
nog wermer as at 'n het a ao. He
laas, helaas, verleid'n het lot z'n
eigen noe wee naè Koos en Lenie
en het vermoedelijk ok roaie
slipje van Tine bleef bedekt en
zeker wat a t'r in zat.
Karei vond at'n het bizonder
goed trof, toen at'n eindelijk z'n
broek uut kon doe. Die kreeg 'r
een soort strandgevoel van, wan
in plekke van 'Uren, dagen,
maanden, jaren' zong t'n 'We
gaan naar Zandvoort' en die
draaiden een rondje deur de ka-
emer in z'n nieuwe anwinst: een
boxershort in de schutkleuren
van het leger. Pau keek jaloers
toe. Die dust het nie toegeve at'n
'esmokkeld ao, mae 't zweêt
stroomden mie streultjes over
eêl z'n lief. Aolles plakt'n. Het
spel gieng deur, mae de naekte
waer'eid bleef uut. Net oen at'n
overwoog om net te doen of at'n
naè de wc most en dan twint wat
goed uut te doen, riep Koos: 't Is
nae twaalf uren. M'è glad d'n
tied vergete. Op 't zelfde mo
ment begon het buten te luuën
en de eêste knallen klonke a in
destraete. De mannen schote d'r
goed an en Tine bedekt'n ok het
roaie gevaer wee. Ze wensten
mekaore een gelukkig nieuw-
jaer en zakt'n toen pas goed on-
deruut om onder het genot van
een glasje champagne de wed
strijd nae te beschouwen. „Ik ao
joe toch graag wè 's in je bloatje
de oliebollen zie presentere", zei
Bram tegen Koos. „Weinig
kans", zei ze en biecht'n op a ze
behoorlijk in de voorzurge
'ewist was deur drie onderbroe
ken an te doen. De andere vrou
wen ao de edele deêlen a even
goed beschermd. Afgesproke
werk. Koos ao ze 'ewaerschuwd.
Karei en Bram ao graag nog een
paer potjes 'edae. „Nie mi gooie
toet elve, mae toet drie", pro-
beerd'n Bram. Mae 't was ge
noeg, vond de rest. „Kommende
jaere bie ons dan en voe a me dan
begunne, controleer ik aolles en
iedereên op overtollig goed", zei
Bram.
Champagne
Pau z'n gedachten were bluve
steke in de roaie bh van Tine.
Vuule begeerte, klonk het nog
nae in z'n aoren. Die zei niks en
lee in stilte onder de hitte en be-
steld'n een koud biertje in plek
ke van champagne. Een druppel
op een gloeiende Pau was het.
A't zówel van binnen as van bu
ten brandt, elpt gin schuum en
bier a evenmin.
Even nae alf tweê gieng de ver
site wig. Z'ao vee lol 'ehad en
daè was niks gebeurd. Voe d'n
eênen helaas, voe d'n aren ge
lukkig en misschien ok wè aole-
bei glieke. Pau beseft'n ineêns
at'n glad gin last 'ehad ao van
weemoedigheid. Die ao nergens
over 'edocht. Wat dat betreft
was het 'eslaagd. Toen at'n as
lesten naè béde goeng, gristen
die de dobbelsteênen van taefel.
Boven 'ekomme goaide 'n die ze
bie Koos in béde en zei: „Jie
bin." ,,'t Is nie ml noadig", zei ze.
„Voel mè." Pau begon z'n eigen
af te pellen. Bie de kapper steek
je nog eêl wat op, docht'n tevree.
Engel Reinhoudt
Het Jaar van de Boerderij
2003 zit er op. Nog niet eer
der is er in korte tijd zoveel aan
dacht besteed aan gebouwen en
erf op de boerderij. In het bij
zonder zijn de schijnwerpers ge
richt op de historische hoeves.
Dat was hard nodig ook: in een
onthutsend snel tempo dreigen
de monumentale boerderijen te
verdwijnen.
Ze zijn niet meer doelmatig, het
onderhoud is veel te duur en res
tauratie is voor een boer niet te
betalen.
In dit opzicht verkeert Zeeland
in een alarmfase. Dat heeft de
Boerderijenstichting Zeeland
tijdens het speciale jaar in elk
geval duidelijk weten te maken.
De historische boerderij staat
nu op de politiek-bestuurlijke
agenda.
Er wordt eindelijk in beeld ge
bracht hoeveel monumentale
boerderijen er in Zeeland nog
zijn, er komt een voorbeeldpro
ject voor restauratie en behoud,
gekeken wordt naar mogelijk
heden voor nieuwe fimcties van
agrarische bedrijfsgebouwen,
nagegaan wordt of er een fonds
voor restauratie van hoeves kan
komen, en nog zo het een en an
der.
Kennelijk moet de boel bijna
eerst naar de bliksem gaan,
voordat actie wordt onderno
men. Aan de Boerderijenstich
ting heeft het niet gelegen. Deze
groep vrijwilligers zette zich,
tegen de verdrukking in, onver
droten in om het behoud van dit
onvervalst Zeeuwse culturele
erfgoed veiliger te stellen. Het
komt er nu op aan de aandacht
voor de (historische) boerderij
levend te houden. Daarbij kun
nen de vele publicaties die mede
in het kader van het Jaar van de
Boerderij verschenen, nuttige
bijstand verlenen.
Voorschot
Het begon eind 2002 met een
flink voorschot op het activitei
tenjaar. Met als motto 'schone
welbetimmerde hofsteden' ver
scheen het boek Boerderijbouw
in Zeeland van de tiende tot de-
twintigste eeuw, van P.J. van
Cruyningen (Uitgeverij Matrijs,
Utrecht). Van dezelfde auteur is
het boekje Van aardappelkelder
tot zaadzolder (cultuurhistori
sche reeks provincie Zeeland).
In beide publicaties wordt uit
eengezet waarom de historische
Zeeuwse boerderij zo bijzonder
is, afwijkend van wat elders in
Nederland gebruikelijk is.
In een nieuwe serie Erfgoed in
de PZC-bijlage Buitengebied
belichtte Gerard Smallegange
het leven op en rond de Zeeuwse
boerderijen en erven. Net als
met de eerste serie werden de
verhalen gebundeld. Het ver
volg van Op 't Hof heet Rond 't
Hof en is een mengeling van his
torische feiten en wetenswaar
digheden en anekdotes. Smalle
gange brengt de oude boerderij
tot leven en maakt duidelijk
waarom zo'n Jaar van de Boer
derij hard nodig was. Rond't
Hof is uitgegeven door De Kope
ren Tuin in Goes.
Overzicht
In het Boerderijenboek (Waan-
ders Uitgevers, Zwolle) wordt
aan de hand van 450 afbeeldin
gen een landelijk overzicht ge
presenteerd van het agrarisch
erfgoed door de eeuwen heen.
Aangegeven wordt welk een
verscheidenheid aan boerderij
en Nederland (nog) kent en hoe
er in die boerderijen1 gewoond
en gewerkt is. Niet alleen histo
rische hoeves komen aan bod,
ook nieuwere agrarische com
plexen - zoals onder meer in de
Noordoostpolder - zijn opgeno
men.
Koesignalen
Dat koeien loeien is van jongsaf
bekend. Hun zowel dartele als
lome aanwezigheid in de wei
landen hoort bij het Nederland
se landschap (al gaan helaas
steeds meer veehouders ertoe
over hun dieren het jaar rond op
stal te houden). Dat koeien met
hun gedrag voortdurend signa
len uitzenden is veel minder be
kend. Wie er oog en oor voor
heeft, kan eruit afleiden hoe een
koe zich voelt. Dat een koe maar
een dom dier is, blijkt een fabel
tje te zijn.
In het boek Koesignalen van de
dierenarts Jan Hulsen (uitgave
van Roodbont, Zutphen) wordt
het gedrag van koeien ontra
feld. Lang liggen en veel her
kauwen betekent dat een koe
zich lekker voelt; tekort herkau
wen geeft aan dat de koe ziek is
of dat het voer niet in orde is.
Oren, ogen en houding kunnen
veel vertellen over het zich wel
bevinden. Koeien kennen net
als mensen status. Dominante
koeien omringen zich met
'vriendinnen' die lager in de
rangorde staan en strijden met
andere koeien om voer en ruim
te.
Door de opkomst van de bio-in-
dustrie is de verscheidenheid
aan Nederlandse klein vee-ras
sen afgenomen. Een boer wil het
liefst een kip die zoveel mogelijk
eieren of vlees produceert. Dat
brengt traditionele rassen in de
knel. In het boek Nederlands
Kleinvee (uitgave Fontaine,
Abcoude) wordt een overzicht
gegeven van alle Nederlandse
hoenders, duiven, konijnen,
eenden en ganzen.
De Groninger Meeuw, het As-
sendelfter hoen, de Hollandse
kriel ze zijn ernogwelmaar ver
keren in de gevarenzone. Dat
geldt evenzeer voor verschillen
de sierduivenrassen, zoals de
helmduif, de krulveerkropper,
de hyacintduif en de oud-Hol
landse kapucijn.
Het boek toont de bijzondere
kenmerken en het vaak opval
lende uiterlijk van deze in hun
voortbestaan bedreigde rassen
en steekt fokkers die de bijzon-
dere dieren koesteren, een hart
onder de riem.
Rinus Antonisse
De basis voor de stad Middel
burg was de in de negende
eeuw aangelegde ringwalburg.
In de dertiende eeuw waren er al
steviger vestingwerken. Acht
poorten stonden bij de toe
gangswegen.
Eind zestiende eeuw begon, me
de door de groei van de stad,
vernieuwing van de vestingwer
ken. De stadspoorten uit de
Middeleeuwen vielen onder de
slopershamer, maar werden in
de nieuwe omwalling her
bouwd. Zo bleef Middelburg in
het bezit van acht poorten.
Ze hadden nog altijd bekend
klinkende namen: Noorddam-
poort, Zuiddampoort, Noord
poort, Sei spoort, deLangeviele-
poort, de Vlissingsepoort, de Se-
geerspoort en de Koepoort. Van
de verdedigingswerken met
bastions en buitenvest zijn dui
delijk zichtbare resten bewaard
gebleven. Niet echter van de
stadspoorten. Tussen 1842 en
1873 werden zeven van de acht
poorten afgebroken. Daardoor
beschikt monumentenstad
Middelburg nu nog over één
poort: de Koepoort.
Sneeuw
Die stond in de sneeuw afge
beeld op de raadkaart van vori
ge week. Dat de poort bewaard
is gebleven, mag een klein won
der heten. Mogelijk omdat de
poort van oudere datum is dan
de andere zeven, namelijk in de
periode 1735-1739 in Lodewijk
XIV-stijl gebouwd, naar een
ontwerp van Jan Peter van Bau-
rscheit de Jonge. Een echte sier-
poort, met aan beide zijden vier
natuurstenen pilasters (muur
pijlers ter ondersteuning van
hoofdgestel of boog) en een at-
tiek (verhoging boven de kroon
lijst, vormgegeven als borstwe
ring of als lage bovenste verdie
ping met kleine vensters) met
natuurstenen trofeeën en vazen.
Roeiboot
R. Schout uit Middelburg atten
deert hier ook op. „Dit was en is
een zogenaamde sierpoort.
Heeft dus nooit dienst gedaan
als stadspoort, in tegenstelling
tot de Vlissingse-, Seis-, Noord
en Veersepoort. Voordat het
houten bruggetje er is gekomen,
heeft een roeiboot als pontje
dienst gedaan." P.P. Baayens uit
Kapelle geeft aan dat het om een
behoorlijk oude foto gaat. „Er
ligt nog een loopbruggetje en de
Koepoort heeft nog een trapje
en de wegen er rond ontbreken."
Met je rug voor de poort kijk je
op de Veersesingel en de
Noordsingel, schrijft C. Nieu-
welink. „De poort werd vroeger
bewoond en wat kon je heerlijk
schaatsen op de veste met de ou
de Friese schaatsen, met band
jes om dicht te trekken." Op die
bewoning gaat ook C.P. Fase uit
Sint-Annaland in. „De laatste
bewoners waren de leden van
het gezin Korstanje. Het echt
paar bracht er tien kinderen
groot. Ze zijn in 1969 vertrok
ken... De Koepoort wordt nu be
nut als atelier voor de kunste
naar Leendert van der Pol." Fa
se meldt dat het houten brugge
tje in 1923 plaats maakte voor
een stenen brug.
M.J. Clement uit Vlissingen
wijst op het Middelburgse stad-
wapen in het midden van de
poort. C. Hendriks uit Souburg
noemt als bewoners van de
poort de familie Van der Weele.
De man trok met een handkar
door de straten om petroleum en
andere zaken uit te venten.
W. Davidse uit Goes kent een
vermakelijk verhaal over een
verhuizing van de Nieuwe Oos-
tersestraat naar de Leliestraat
(buiten de veste), waarbij een
politieman tevergeefs vader en
zoon probeerde te betrappen op
het rijden met een kar over het
houten bruggetje. Toen het
tweetal de agent zag, tilden ze
fluks de kar op en wandelden
fluitend over de brug. Zo waren
ze niet in overtreding.
De winnaars van de waarde
bonnen zijn: J. Koppejan-van
der Meule, Goes, C.S.C. van
Yperen, Aardenburg en
C. Sturm, Middelburg.
Rinus Antonisse
Deze keer uit de collectie van Hans Lindenbergh
een ansichtkaart met een idyllisch dorpstafe
reel, met inbegrip van een travalje en molen. De
vraag luidt: om welke plaats gaat het? Nadere infor
matie over de situatie toen en nu is welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag 3
januari worden gezonden aan: Redactie PZC Buiten
gebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax 0113 315669;
e-mail redactie@pzc.nl. Voor goede oplossers zijn
drie waardebonnen beschikbaar.
j!tidd?lbur« bi
Kncpfiörl
